Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 9 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Barbara Białecka
Sędziowie:	SA Romana Mrotek SO (del.) Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2016 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa H. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek zażalenia organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 stycznia 2016 r. sygn. akt VII U 815/15

p o s t a n a w i a :

oddalić zażalenie

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka SSO (del.) Gabriela Horodnicka

-Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUz 35/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzję z 2 czerwca 2015 roku, po rozpatrzeniu wniosku H. S., odmówił ubezpieczonemu przedłużenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ komisja lekarska ZUS orzeczeniem z 12 maja 2015 uznała, że nie jest on osobą niezdolną do pracy.

Z powyższą decyzją nie zgodził się H. S., który w odwołaniu z 25 czerwca 2015 roku wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu swojego stanowiska powód wskazał, że został zakwalifikowany do leczenia operacyjnego kręgosłupa szyjnego z zakazem wysiłku i potencjalnych urazów, a tym samym stan jego zdrowia nie pozwala mu na podjęcie zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w całości stanowisko komisji lekarskiej ZUS oraz argumentację jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu oraz umorzył postępowanie w sprawie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygniecie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

H. S. urodził się (...). Ubezpieczony ma wykształcenie zasadnicze zawodowe w zawodzie tokarza, w toku aktywności zawodowej pracował jako ślusarz, elektromonter, tokarz, prowadził działalność gospodarczą w zakresie handlu obwoźnego.

W okresie od 11 marca 2013 roku do 30 kwietnia 2014 roku ubezpieczony uprawniony był do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres ubezpieczony złożył 4 marca 2015 roku. Orzeczeniem z dnia 12 maja 2015 roku Komisja Lekarska ZUS, po rozpatrzeniu sprzeciwu wnioskodawcy od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 8 kwietnia 2015 roku stwierdziła, że nie jest on osobą niezdolną do pracy. W konsekwencji decyzją z 2 czerwca 2014 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W postępowaniu sądowym toczącym się na skutek odwołania H. S. od decyzji z 2 czerwca 2015 roku, w celu ustalenia czy stan zdrowia ubezpieczonego czyni go osobą niezdolną do pracy całkowicie lub częściowo, dopuszczono dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu ortopedii, neurologii, nefrologii i kardiologii.

Biegli powyższych specjalności rozpoznali u badanego:

- nadciśnienie tętnicze,

- przewlekłą chorobę nerek III stopnia według (...),

- pojedyncze torbiele obu nerek.

Biegli w wydanych w dniach 12 października 2015 roku i 23 listopada 2015 roku opiniach wskazali, że wyżej opisany stan zdrowia ubezpieczonego czynił go częściowo niezdolnym do pracy od 12 października 2015 roku, tj. od dnia badania przez biegłych, okresowo do kwietnia 2016 roku. Biegli wyjaśnili, że podczas badania klinicznego stwierdzono niedowład spastyczny czterech kończyn, przy czym niedowład ten nie występował jeszcze podczas badania H. S. przez Komisje Lekarską ZUS w dniu 12 maja 2015 roku. Przyczyną niedowładu jest ucisk rdzenia na poziomie C3/L44, co jest potwierdzone badaniem neurologicznym. Ubezpieczony został zakwalifikowany do leczenia operacyjnego kręgosłupa szyjnego w listopadzie 2015 roku. Pozostałe schorzenia pozostające w gestii biegłego w dziedzinie chorób wewnętrznych, kardiologa i nefrologa, nie stanowią podstawy do orzeczenia długotrwałej niezdolności do pracy. Nadciśnienie tętnicze jest bowiem na ogół dobrze kontrolowane, przebiega bez powikłań., nie stwierdzono dotąd zmian narządowych. Przewlekła choroba nerek na obecnym etapie nie wymaga leczenia farmakologicznego ani nerkozastępczego, nie wpływa w sposób istotny na funkcje organizmu.

Sąd Okręgowy wskazał, że w niniejszym postępowaniu kwestią sporną było prawo H. S. do renty z tytułu niezdolności do pracy i wyjaśnił, że definicję niezdolności do pracy zawiera art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. z 2015 r., poz. 748). Stanowi on, iż niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Pojęcie utraty zdolności do pracy zarobkowej obok elementu ekonomicznego, polegającego na obiektywnej utracie możliwości zarobkowania zawiera w sobie również element biologiczny, czyli naruszenie sprawności organizmu. Naruszenie to należy oceniać pod kątem możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji. Zgodnie zaś z art: 13 ustawy emerytalno-rentowej, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w postępowaniu odwoławczym od decyzji dotyczącej prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania. Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym -decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu, jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Mówiąc inaczej - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany. Biegli wydający opinię o stanie zdrowia ubezpieczonego nie zastępują lekarza orzecznika ZUS. Zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego przez niego orzeczenia o zdolności wnioskodawcy do pracy lub jej braku {por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 roku, sygn. akt II UK 395/03, OSNP 2005/3/43).

Sąd meriti podkreślił również, że istotą postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych o rentę z tytułu niezdolności do pracy jest, aby ubezpieczony nie powoływał się w tym postępowaniu na nowe okoliczności dotyczące stanu jego zdrowia (późniejszą zmianę w stanie zdrowia wnioskodawcy), które nie były znane ani lekarzowi orzecznikowi ZUS, ani komisji lekarskiej ZUS, ani organowi rentowemu w chwili wydawania decyzji, a więc fakty (dowody), które nie były dotychczas podnoszone oraz rozpatrzone przez lekarza orzecznika i komisję lekarską. W przypadku powołania się na takie nowe okoliczności (dowody), stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. w sprawach o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.

W ocenie Sądu Okręgowego stan powołany w dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. ma miejsce w niniejszej sprawie, której przedmiotem jest żądanie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, uzależnionego od stwierdzenia częściowej bądź całkowitej niezdolności do pracy. Odwołanie ubezpieczonego opierało się wyłącznie na zarzutach dotyczących orzeczenia komisji lekarskiej ZUS, w którym, uznano wnioskodawcę za osobę zdolną do pracy. Sąd zgodnie z postanowieniem dowodowym z 22 lipca 2015 roku badał, czy wg stanu na dzień złożenia wniosku o świadczenie oraz na dzień wydania zaskarżonej decyzji H. S. był osobą niezdolną do pracy, jakiego rodzaju była to niezdolność (częściowa czy całkowita) oraz w jakich ramach czasowych się zamyka. Powołani do oceny stanu zdrowia ubezpieczonego biegli z zakresu ortopedii, neurologii, kardiologii i nefrologii wskazali w wydanych w dniach 12 października 2015 roku i 23 listopada 2015 roku opiniach, że stan zdrowia ubezpieczonego czyni go częściowo niezdolnym do pracy od 12 października 2015 roku, tj. od dnia badania przez biegłych, okresowo do kwietnia 2016 roku, a przyczyną tej niezdolności jest niedowład spastyczny czterech kończyn, który nie występował jeszcze podczas badania H. S. przez Komisję Lekarską ZUS w dniu 12 maja 2015 roku. Przyczyną niedowładu jest ucisk rdzenia na poziomie C3/L44, co jest potwierdzone badaniem neurologicznym. Ubezpieczony został zakwalifikowany do leczenia operacyjnego kręgosłupa szyjnego w listopadzie 2015 roku Pozostałe schorzenia pozostające nie stanowią podstawy do orzeczenia u badanego długotrwałej niezdolności do pracy. Nadciśnienie tętnicze jest na ogół dobrze kontrolowane, przebiega bez powikłań., nie stwierdzono dotąd zmian narządowych. Przewlekła choroba nerek na obecnym etapie nie wymaga leczenia farmakologicznego ani nerkozastępczego, nie wpływa w sposób istotny na funkcje organizmu.

Tym samym Sąd pierwszej instancji uznał w ślad za biegłymi, że u ubezpieczonego doszło do pogorszenia stanu zdrowia oraz do ujawnienia nowego rozpoznania, które nie było przedmiotem oceny w toku postępowania orzeczniczego przed organem rentowym, a które rzutuje na ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego w okresie wcześniejszym, w tym na dzień wydania zaskarżonej decyzji z 2 czerwca 2015 roku.

Powyższa konstatacja odnośnie stanu zdrowia ubezpieczonego, zdaniem Sądu meriti niewątpliwie stanowi nową okoliczność w rozumieniu powołanego wyżej przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c, powodującą konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania, o czym wprost stanowi cytowany wyżej przepis.

Sąd Okręgowy zauważył, że zawarte w treści art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. zapisy „sąd nie orzeka co do istoty sprawy", „sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie" oznaczają, że podobne rozstrzygnięcie stanowi wymóg proceduralny, jest obligatoryjne, a więc sąd ma obowiązek, a nie prawo je wydać, o ile zachodzą wymienione w tym przepisie okoliczności. Ponadto niezastosowanie rozwiązania przewidzianego w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. (pomijając fakt, że jest ono obligatoryjne) pozbawiłoby stronę przedsądowej drogi odwoławczej - najpierw rozstrzygnięcia przez Lekarza Orzecznika ZUS, od którego istnieje możliwość odwołania do Komisji Lekarskiej ZUS i dopiero w efekcie odwołania od decyzji ZUS (wydanej po badaniu przez komisję) do sądu i ewentualne badanie przez biegłych sądowych.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że na takim stanowisku stoi także Sąd Najwyższy, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 sierpnia 2007 roku, wydanego w sprawie III UK 25/07 stwierdził, iż w obecnym stanie prawnym, obowiązującym od dnia 1 stycznia 2005 roku, przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. wyraźnie wyodrębnił określoną kategorię spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których spór sprowadza się do jednej z przesłanek prawa do świadczenia, a mianowicie do kwestii związanych z niezdolnością do pracy lub niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zdaniem Sądu Najwyższego przepis ten zakazuje orzekać sądowi co do istoty sprawy w sytuacji zaistnienia, po wniesieniu odwołania do sądu, nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wynika z niego zatem, że wszystko, co ma walor nowości po wniesieniu odwołania, nie podlega ocenie sądu, bowiem "nowości" te powinien w pierwszej kolejności ocenić organ rentowy. Nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, to również okoliczności, które wskazują na ewentualną możliwość powstania niezdolności do pracy po wniesieniu odwołania, a więc mogą być to okoliczności wskazujące na spełnienie się ostatniej przesłanki prawa do renty po wydaniu zaskarżonej decyzji. Przepis ten zatem wyklucza stosowanie w tych sprawach reguły wynikającej z art. 316 § 1 k.p.c, skoro istniejący stan rzeczy powstały w trakcie postępowania sądowego nie może być brany pod uwagę przez sąd i co więcej stanowi on przeszkodę procesową w wydaniu merytorycznego rozstrzygnięcia w ogóle.

Sąd meriti wskazał, że obecnie wniosek H. S. o rentę z tytułu niezdolności do pracy będzie ponownie przedmiotem postępowania przed organem rentowym, który ponownie wyda decyzję w przedmiocie tego świadczenia. Podstawą wydania tej decyzji będzie orzeczenie przez lekarza orzecznika ZUS, oceniające stan zdrowia ubezpieczonego, jednak już z uwzględnieniem stanu jego zdrowia opisanego w dokumentacji medycznej sporządzonej po dacie zaskarżonej decyzji, tj. po 2 czerwca 2015 roku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 orzekł jak w pkt I i II sentencji postanowienia.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się organ rentowy, zaskarżając je w całości i zarzucając mu:

- naruszenie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. - przez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. uchylenie zaskarżonej decyzji ZUS z dnia 10 lipca 2013 r., przekazanie sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenie postępowania, podczas gdy w sprawie nie wystąpiły nowe okoliczności, a jedynie potencjalne nowe schorzenia, które nie są objęte dyspozycją niniejszego przepisu;

- naruszenie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. - przez jego niezastosowanie, tj. wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia o żądaniu powoda.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie przedmiotowego orzeczenia i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oraz o zasądzenie na rzecz ZUS Oddziału w S. kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym, wg norm przepisanych. Z ostrożności procesowej, organ rentowy wniósł o odstąpienie od obciążania Zakładu kosztami postępowania zażaleniowego

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż wydane postanowienie nie odpowiada prawu. W ocenie organu rentowego stanowisko Sądu Okręgowego nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa, albowiem w niniejszej sprawie nie może mieć zastosowanie przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c, z uwagi na to, iż w sprawie nie doszło do wystąpienia „nowych okoliczności", a jedynie o istnieniu „nowych schorzeń" nieistniejących w dacie wydania zaskarżonej decyzji i niebędących przedmiotem rozpoznawania przez komisję lekarską ZUS, co nie jest jednak tożsame pojęciowo z „nowymi okolicznościami" o jakich mowa w w/w normie prawnej.

Zdaniem skarżącego, pojęcie „nowych okoliczności" odnosić należy wyłącznie do schorzeń, które istniały przed wydaniem decyzji ZUS, lecz wykazane zostały przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego. Przedłożenie nowej dokumentacji czy bezpośrednie badanie dokonane przez biegłych wskazujące na ujawnienie się w stanie zdrowia badanego nowych schorzeń, nieistniejących przed wydaniem decyzji przez ZUS, nie jest, w ocenie organu rentowego, podstawą do jej uchylania, przekazania sprawy ponownie do rozpoznania i umorzenia postępowania. W takim przypadku właściwym byłoby oddalić odwołanie od decyzji ZUS, która została wydana w oparciu o orzeczenie komisji lekarskiej rozpoznającej konkretne schorzenia istniejące w dacie składania wniosku o świadczenie i przekazać nową dokumentację jako ponowny wniosek o przyznanie świadczenia. Uzasadnieniem dla takiej oceny prawnej przywołanego powyżej przepisu prawa jest to, iż orzekając co do stanu zdrowia w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy, sąd bierze pod uwagę stan zdrowia ubezpieczonego na dzień wydania decyzji, badając jej zgodność z prawem pod względem, formalnym i merytorycznym.

Zatem, zdaniem skarżącego, jeśli ubezpieczony uważa, iż aktualny stan zdrowia uległ pogorszeniu, może w każdym czasie ponownie wystąpić do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie świadczenia rentowego. Z opinii biegłych, sądowych wydanych w sprawie jednoznacznie zaś wynika, iż na dzień wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczony był zdolny do pracy, albowiem niezdolność stwierdzono u niego dopiero w dacie 12 października 2015 r. (na skutek badania w dniu 12.10.2015 r.). a zatem parę miesięcy później.

Wobec powyższego, w ocenie organu rentowego, nie można zgodzić się z twierdzeniem Sądu, iż ujawnienie nowego rozpoznania rzutuje na ocenę stanu zdrowia, ubezpieczonego w okresie wcześniejszym, w tym na dzień wydania zaskarżonej decyzji. Skoro zatem ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do pracy w dniu wydania decyzji ZUS, jego odwołanie winno ulec oddaleniu. Ustalenia biegłych wskazujące na fakt wystąpienia, nowych schorzeń po dacie wydania zaskarżonej decyzji (niedowład spastyczny czterech kończyn) nie może być przeszkodą w merytorycznym rozpoznaniu sprawy przez Sąd.

Skarżący wskazał, iż uchylając zaskarżoną decyzję z czerwca 2015 r. i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania pozwanemu, w dalszym ciągu pozostaje niezałatwiony wniosek ubezpieczonego z 04 marca 2015 r. Oczywistym jest, iż nawet gdyby organ rentowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy zgodził się ze stanowiskiem biegłych sądowych i uznał nowe schorzenia za wystarczające do uznania w/w za niezdolnego do pracy, data powstania niezdolności do pracy przypadałaby po dacie wydania decyzji przez ZUS co powoduje formalne objęciem wnioskiem z dnia 04 marca 2015 r. schorzeń, które nie istniały w czerwca 2015 r. Istotą sprawy stanowi prawo do renty do dnia wydania decyzji,, a zatem jedynie istnienie schorzeń udokumentowanych w czerwcu 2015 r. mogłoby być objęte wnioskiem z marca 2015 r., natomiast wszelkie inne schorzenia po tej dacie winny być rozpoznawane w nowym wniosku złożonym w organie rentowym.

W odpowiedzi na zażalenie ubezpieczony wniósł o jego oddalenie, a z ostrożności procesowej wniósł o odstąpienie od obciążania go kosztami postępowania zażaleniowego.

W uzasadnieniu wskazał, że zarzuty i twierdzenia organu rentowego są bezpodstawne i nie zasługują na uwzględnienie. Dodatkowo podniósł, że organ rentowy w zarzutach do postanowienia powoływał się na decyzję z dnia 10.07.2013 r. , podczas, gdy zaskarżona decyzja jest z dnia 02.06.2015 r.

Zdaniem ubezpieczonego, Sąd prawidłowo zastosował przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., podnosząc, że z regulacji tego przepisu wynika, że to przed organem rentowym koncentruje się badanie i ocena niezdolności do pracy, co nie zawsze zapewnia i gwarantuje aktualność tej oceny w przypadku późniejszych zmian i pogorszenia stanu zdrowia, nie tylko w ramach tych samych dolegliwości i schorzeń, lecz także również w razie stwierdzenia niezdolności do pracy z przyczyny niebranej pod uwagę na pierwotnym etapie decydowania o prawie do renty. Nowe okoliczności mogą nałożyć się na gorszy stan zdrowia i spowodować zwiększenie stopnia niezdolności do pracy. Przesłanka niezdolności do pracy (częściowa niezdolność do pracy to utrata zdolności do pracy aż w znacznym stopniu), o ile nie była spełniona na etapie wydania decyzji, może wystąpić po jej wydaniu, jednak wówczas według regulacji przepisu, to organ rentowy powinien mieć pierwszeństwo i prowadzić ustalenia dotyczące niezdolności do pracy. Innymi słowy, w toku sprawy odwoławczej sytuacja może ulegać zmianie z powodu „nowych okoliczności" wynikłych po wydaniu decyzji, które mogą być nawet odrębne (nowe) od dotychczasowych chorób - II UK 333/13 postanowienie SN -Izba Pracy z dnia 20-11-2013 r. Przepis 477 ¹⁴ § 4 KPC stanowi zatem wyjątek od zasady oceny wydanej przez organ rentowy decyzji, przez Sąd pierwszej instancji według stanu rzeczy istniejącego w dniu jej wydawania. Wyjątek ten jednak wymaga "cech nowości", które to mogą dotyczyć zarówno stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe, przed wydaniem decyzji, i wówczas będą to nowości w rozumieniu art. 477 ⁹ § 2 KPC i wówczas będą one obligować organ rentowy do postąpienia wynikającego z tego przepisu, lub mogą dotyczyć okoliczności związanych ze stanem zdrowia takiej osoby, które powstały po dniu złożenia przez nią odwołania i wtedy będą to nowości w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 KPC (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 czerwca 2013 r. III AUa 242/13).

Ubezpieczony wskazał, że biegli sądowi w wydanych w dniach 12.10.2015 r. i 23.11.2015 r. opiniach ustalili, że jest on częściowo niezdolny do pracy od 12.10.2015 r. tj. od dnia badania przez biegłych okresowo do kwietnia 2016 r. Biegli stwierdzili u ubezpieczonego niedowład spastyczny czterech kończyn, którego przyczyną jest ucisk rdzenia na poziomie C3/L44. Niedowład ten nie występował jeszcze podczas badania mnie przez Komisję Lekarską ZUS w dniu 12.05.2015 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Dokonana przez Sąd Apelacyjny kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia doprowadziła do wniosku, że jest ono prawidłowe.

Skarżący podniósł w zażaleniu, że jego zdaniem pojęcie „nowych okoliczności" odnosić należy wyłącznie do schorzeń, które istniały przed wydaniem decyzji ZUS, lecz wykazane zostały przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstaw badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego. Z twierdzeniem tym należy się w pełni zgodzić. Skarżący zdaje się bowiem zapominać, że właśnie w toku postępowania przed organem rentowym, właściwie już od ponad dziesięciu lat ubezpieczony podnosił okoliczności związane z istniejącą u niego wadą kręgosłupa szyjnego. Z przedłożonego przez niego ostatnio zaświadczenia o stanie zdrowia z dnia 27 lutego 2015 r. wynika wyraźnie, że po skierowaniu ubezpieczonego na badania NMR odcinka szyjnego okazało się, że u ubezpieczonego rozpoznano znacznego stopnia stenozę kanału kręgowego z uciskiem rdzenia i ubezpieczony został skierowany do dalszego leczenia neurochirurgicznego. W toku postępowania sądowego biegli sądowi w wydanych w dniach 12.10.2015 r. i 23.11.2015 r. opiniach ustalili, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od 12.10.2015 r. tj. od dnia badania przez biegłych okresowo do kwietnia 2016 r. Biegli stwierdzili u ubezpieczonego niedowład spastyczny czterech kończyn, którego przyczyną jest ucisk rdzenia na poziomie C3/L44. Niedowład ten nie występował jeszcze podczas badania mnie przez Komisję Lekarską ZUS w dniu 12.05.2015 r. ale choroba kręgosłupa istniała już wówczas. Można zatem uznać, że stwierdzone już przed organem rentowym schorzenia doprowadziły do niedowładu spastycznego czterech kończyn, co oznacza wystąpienie nowej okoliczności związanej ze znacznym pogorszeniem stanu zdrowia już po wydaniu decyzji przez organ rentowy.

Zgodzić należy się z ubezpieczonym, że to organem rentowym koncentruje się badanie i ocena niezdolności do pracy, co nie zawsze zapewnia i gwarantuje aktualność tej oceny w przypadku późniejszych zmian i pogorszenia stanu zdrowia, nie tylko w ramach tych samych dolegliwości i schorzeń, lecz także również w razie stwierdzenia niezdolności do pracy z przyczyny niebranej pod uwagę na pierwotnym etapie decydowania o prawie do renty. Nowe okoliczności mogą nałożyć się na gorszy stan zdrowia i spowodować zwiększenie stopnia niezdolności do pracy.

Zdaniem Sądu I instancji, z czym w pełni zgadza się Sąd Apelacyjny, stwierdzone u wnioskodawcy po wniesieniu odwołania znaczne pogorszenie stanu zdrowia dowodzi, że w toku postępowania przed Sądem Okręgowym doszło do istotnej zmiany w stanie zdrowia ubezpieczonego powodującej, że należy poddać weryfikacji dotychczasowe ustalenia co do istnienia u niego niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy wskazał, że mające walor nowości okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy, które powstały po dniu złożenia odwołania od negatywnej decyzji nie mogą być samodzielnie ocenione przez sąd z zastosowaniem dyspozycji art. 316 k.p.c. przede wszystkim ze względu na kodeksowy zakaz orzekania co do istoty sprawy zawarty w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., który w takich przypadkach bezwzględnie zobowiązuje sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy ze względu na ujawnione nowości do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania sądowego. Oznacza to, iż sąd nie może nawet oceniać charakteru tych nowych okoliczności, a więc tego czy dotyczą one schorzeń istniejących wcześniej czy też nowych.

W świetle tych argumentów Sąd meriti trafnie uznał, iż nowe schorzenie stwierdzone u wnioskodawcy już po wydaniu decyzji przez organ rentowy, a w toku postępowania przed Sądem I instancji, stanowią nową okoliczność w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., powodującą konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania, o czym wprost stanowi cytowany wyżej przepis. Wydanie wyroku przez Sąd z pominięciem nowej okoliczności pozbawiłoby wnioskodawcę ewentualnych świadczeń rentowych za okres od pogorszenia się stanu zdrowia, skoro nie złożył on kolejnego wniosku o rentę.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że schorzenia te mogły mieć wpływ na stan zdrowia ubezpieczonego już w trakcie podejmowania decyzji przez organ rentowy zwłaszcza w kontekście przedkładanych przez niego badań i zaświadczeń o stanie zdrowia, lecz nie zostały wówczas ujawnione.

Mając na uwadze powyższe podkreślić należy, że zgodnie z art. 477 ¹⁴§4 k.p.c. w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.

Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2014 roku wydanym w sprawie II UK 96/14, w którym to uzasadnieniu Sąd Najwyższy rozróżnia sytuacje, gdy nowe schorzenie lub pogorszenie stanu zdrowia powstaje na różnych etapach procesu. W sytuacji gdy staje się to w toku procesu przed Sądem pierwszej instancji to Sąd ten ma obowiązek zastosowania art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Gdy zaś nowe okoliczności, dotyczące stanu zdrowia, zostaną podniesione dopiero w postępowaniu apelacyjnym, to sąd drugiej instancji nie jest uprawniony do skorzystania z rozwiązania przewidzianego w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., gdyż przepis ten ma zastosowanie wyłącznie w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela rozważania Sądu Najwyższego w tym zakresie i w związku z tym stwierdzić należy, że okoliczności wskazywane przez organ rentowy w zażaleniu (tak jak np. konieczność złożenia nowego wniosku czy powstanie zupełnie nowego schorzenia) byłyby zasadne dopiero na etapie postępowania po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji, a nie na obecnym etapie postępowania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, biorąc pod uwagę, że sytuacja odwołującego się w obecnym stanie faktycznym uległa całkowitej zmianie zasadnym jest zastosowanie przedmiotowej instytucji.

Zwrócić należy uwagę, że przepis art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. odnosi się wyłącznie do nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy, której istnienie jest tylko jednym z warunków nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach). Pamiętać należy także o tym, że art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. dotyczy określonej kategorii spraw, a mianowicie spraw, w których odwołanie od decyzji, której podstawę stanowi orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia. Ustawodawca wyraźnie określił, że spór dotyczyć musi wyłącznie kwalifikacji stanu zdrowia ubezpieczonego na podstawie przesłanek niezdolności do pracy wynikających z art. 12 i 13 ustawy emeryturach i rentach i to kwalifikacji dokonanej na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej, skoro odwołanie ma się opierać "wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia". Przepis ten dotyczy spraw, w których ubezpieczony nie zgadza się z oceną jego stanu zdrowia wyrażoną w tym orzeczeniu, która powoduje, że na dzień wydania decyzji nie spełnia on - według organu rentowego - jednego z warunków koniecznych prawa do renty. Okoliczności dotyczące stanu zdrowia z okresu po wydaniu decyzji wykraczają więc poza zarzuty dotyczące orzeczenia komisji lekarskiej, na podstawie którego wydawana jest decyzja. Konsekwentnie zatem w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. mowa o "nowych okolicznościach", które, choć powstałe po wniesieniu odwołania, mają znaczenie dla oceny stanu zdrowia do dnia decyzji.

Wynikającą z treści art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. możliwość uchylenia decyzji i przekazana sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu, przy jednoczesnym umorzeniu postępowania warunkuje występowanie w sprawie "nowych okoliczności" dotyczących niezdolności do pracy, względnie niezdolności do samodzielnej egzystencji powstałych po dniu złożenia odwołania od wydanej przez organ rentowy decyzji. Przepis ten stanowi zatem wyjątek od zasady oceny wydanej przez organ rentowy decyzji, przez Sąd według stanu rzeczy istniejącego w dniu jej wydawania. „Nowe okoliczności" to zarówno schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w późniejszym czasie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, należy dopuścić możliwość ponownego przekazania sprawy do etapu postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia odwołującego z ich uwzględnieniem. Tym samym ocena "nowych okoliczności" przez organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może doprowadzić do zmiany pierwotnego stanowiska organu rentowego i zakończyć zaistniały w sprawie spór.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c.