Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2022 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Sędzia Leon Miroszewski

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2022 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Banku (...) w B.

przeciwko A. T. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 25 lutego 2021 roku, sygnatura akt I C 555/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.100,00 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym.

Leon Miroszewski

Sygnatura akt I ACa 394/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2021 r. w sprawie o sygn. akt I C 555/19 Sąd Okręgowy
w Gorzowie Wielkopolskim w punkcie I uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda (...) Banku (...) w B. umowę darowizny z dnia 10 czerwca 2014 r., zawartą przed notariuszem T. M. w Kancelarii Notarialnej
w G., zapisaną w Repertorium A numer (...), na mocy której dłużnicy K. T. (1) i S. T. darowali pozwanemu A. T. (1) lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość, oznaczony numerem (...)wraz z przynależną piwnicą numer (...), położony w G. przy (...), dla którego prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim księga wieczysta o numerze (...), z własnością którego związany jest udział wynoszący 2350/100000 części w prawie użytkowania wieczystego gruntu i współwłasności wspólnych części budynku i urządzeń niesłużących wyłącznie do użytku właścicieli lokali oraz udział wynoszący 4236/600000 części w prawie użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego działkę numer (...), położoną przy ulicy (...)
w G., na której znajdują się wewnętrzne drogi dojazdowe, chodniki, parkingi oraz infrastruktura budynku, dla której to nieruchomości prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim księga wieczysta o numerze (...)
w celu zaspokojenia wierzytelności przysługujących powodowi wobec dłużników, stwierdzonych bankowym tytułem egzekucyjnym z dnia 2 kwietnia 2014 r., zaopatrzonym
w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim
z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie sygn. akt VIII Co 1293/14 oraz nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym z dnia 13 września 2016 r., wydanym przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie sygn. akt I Nc 131/16, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności w dniu 29 listopada 2016 r.

W punkcie II wyroku Sąd I instancji orzekł, że nie obciąża pozwanego kosztami procesu na rzecz powoda.

Ustalono, że w dniu 10 lutego 2009 r. R. R. i K. T. (1) (ojciec pozwanego), prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej, zawarli
z powodowym bankiem umowę kredytu pomostowego o numerze (...) Kredyt został udzielony w kwocie 1 000 000 zł na okres od dnia 10 grudnia 2009 r. do 30 kwietnia 2019 r. Jego prawne zabezpieczenie stanowiła między innymi hipoteka na lokalu mieszkalnym położonym w G. przy (...)

Następnie, w dniu 25 lipca 2011 r. K. T. (1) oraz A. S., prowadzący działalność gospodarczą w formie innej spółki cywilnej, zawarli z powodem umowę kredytu inwestycyjnego nr (...) w kwocie 700 000 zł na okres od dnia 25 lipca 2011 r. do dnia 23 lipca 2021 r. W związku z zawarciem tej umowy kredytowej A. S. i K. T. (1) w dniu 25 lipca 2011 r. złożyli oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Ponadto w tym samym dniu małżonki kredytobiorców – S. T. (przybrana matka powoda) i M. S. – udzieliły poręczeń do wskazanego kredytu do wysokości niespłaconego kapitału, odsetek zwykłych, karnych i kosztów windykacji, opłat i prowizji bankowych do kwoty 1 050 000 zł. Ponadto poddały się dobrowolnie egzekucji prowadzonej na podstawie bankowego tytułu egzekucji co do wszelkich roszczeń banku wynikających z umowy poręczenia.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 4 lipca 2012 r., I C 340/12, rozwiązał przed rozwód związek małżeński S. T. i K. T. (1). W dniu 21 grudnia 2012 r. przed Sądem Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim w sprawie o sygnaturze akt I Ns 1577/12 zawarli oni ugodę sądową, na mocy której dokonali podziału majątku wspólnego w ten sposób, że K. T. (1) nabył na wyłączną własność składniki majątku wspólnego o wartości 740 000 zł. Jednocześnie zobowiązał się do spłaty udziału S. T. w majątku wspólnym w kwocie 200 000 zł.

W dniu 29 czerwca 2013 r. doszło do zmiany umowy spółki cywilnej w ten sposób,
że do spółki przystąpiła M. D., a w dniu 30 czerwca 2013 r. za zgodą pozostałych wspólników ze spółki wystąpił K. T. (1). W dniu 6 stycznia 2014 r. została zawarta umowa przejęcia długu, na mocy której M. D. i R. R., za zgodą banku udzielającego kredytu, przejęli dług z tytułu kredytu pomostowego o numerze (...) Zabezpieczeniem spłaty przejętej wierzytelności w dalszym ciągu był między innymi lokal położony w G. przy (...)

Dnia 29 maja 2014 r. S. T. złożyła wniosek o wycofanie egzekucji wobec dłużnika K. T. (1) na podstawie tytułu wykonawczego sygn. akt I Ns 1577/12.

Od początku 2014 r. zaczęły się problemy dłużników K. T. (1) i S. T. z terminową spłatą kredytu zaciągniętego u powoda. W związku z tymi problemami w dniu 28 lutego 2014 r. odbyło się spotkanie reprezentantów powodowego banku z dłużnikami, podczas którego omówiona została ich sytuacja finansowa i poczynione zostały ustalenia mające na celu pomoc dłużnikom w spłacie powstałego zadłużenia. Podczas tego spotkania S. T. będą przeznaczane środki z przyszłych faktur, natomiast na bieżące raty kredytu będzie przeznaczała ok. 10 tys. zł.

Pomimo tych zapewnień raty kredytu nadal nie były spłacane terminowo. Powód w dniu 2 kwietnia 2014 r. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na kwotę 42 599,82 zł, któremu klauzulę wykonalności przeciwko dłużnikom solidarnym A. S., K. T. (1), S. T. oraz M. S. nadał w dniu
26 sierpnia 2014 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem o sygnaturze akt VIII Co 1293/14,

W dniu 10 czerwca 2014 r. wspólnicy spółki cywilnej (...) s.c. wyrazili zgodę na przystąpienie do spółki K. G. W tym samym dniu wspólnicy wyrazili także zgodę na wystąpienie ze spółki dłużniczki S. T.. W tym czasie K. T. (1) zamieszkiwał w lokalu przy (...), natomiast S. T. wraz z dziećmi wynajmowała inny lokal.

Tego samego dnia, 10 czerwca 2014 r., przed notariuszem T. M. w kancelarii notarialnej w G., doszło do zawarcia umowy darowizny pomiędzy dłużnikami S. T. i K. T. (1) a ich synem - pozwanym A. T. (1). Na tej podstawie dłużnik K. T. (1) przeniósł na jego rzecz własność lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, usytuowanego na drugim piętrze, oznaczonego numerem (...), położonego w G. przy (...), dla którego Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim prowadzi księgę wieczystą o nr (...), ponadto S. T. i K. T. (1) podarowali swojemu synowi udział wynoszący 4236/600000 części w użytkowaniu wieczystym działki gruntu numer (...), położonej przy ul. (...) w G., na której znajdowały się wewnętrzne drogi dojazdowe, chodniki, parkingi oraz infrastruktura techniczna, bez której niemożliwe byłoby korzystanie z budynku, która to nieruchomość zapisana jest w księdze wieczystej o nr (...) Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim.

Od tego czasu K. T. (1) opuścił podarowany lokal, w którym zamieszkiwał pozwany z matka i siostrą. Pozwany przed zawarciem umowy nie sprawdzał księgi wieczystej nieruchomości, nie interesował się tym, czy prowadzona jest egzekucja z wniosku wspólnoty mieszkaniowej z uwagi na zaleganie właścicieli z opłatami lokalowymi. W momencie darowizny nieruchomość była obciążona hipoteką na kwotę ok. 500 000 zł na rzecz powoda, o czym pozwany wiedział.

Po wystosowaniu wezwań do zapłaty, w dniu 24 lutego 2016 r. powód wypowiedział dłużnikom umowę kredytu inwestycyjnego nr (...)z dnia 25 lipca 2011 r. Na dzień wypowiedzenia umowy wysokość roszczenia z tej umowy wynosiła 459 097,42 zł.

Na podstawie wyciągu z ksiąg banku z dnia 23 czerwca 2016 r., w którym figurowała niespłacona należność w wysokości 435 243,82 zł powód wniósł do Sądu Okręgowego
w Gorzowie Wielkopolskim powództwo o zapłatę, który Sąd ten uwzględnił nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 13 września 2016 r. Orzeczenie to stało się prawomocne
i wykonalne z dniem 19 października 2016 r.

Ze względu na bezskuteczność egzekucji na podstawie ww. tytułu wykonawczego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim U. P. pismem z dnia 9 czerwca 2017 r. poinformowała powoda, że postępowanie egzekucyjne
w sprawie prowadzonej pod sygn. akt Km 2057/16 zostanie umorzone, natomiast postanowieniem z dnia 27 lipca 2017 r. komornik zawiesiła postępowanie prowadzone przeciwko S. T. oraz umorzyła postępowanie przeciwko A. S., K. T. (1) oraz M. S., jednak dalsze postępowanie egzekucyjne postanowiła prowadzić z jedynego skutecznego sposobu egzekucji, nieruchomości w S. stanowiącej własność dłużnika K. T. (1). W dniu 11 września 2017 r. komornik postanowiła podjąć i umorzyć zawieszone postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko S. T. na podstawie art. 146 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawce wobec uprawomocnienia się w stosunku do dłużniczki postanowienia o ogłoszeniu jej upadłości konsumenckiej. Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim ogłosił upadłość dłużniczki – osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej – S. T.. W kolejnym postanowieniu z dnia 27 listopada 2020 r. Sąd ten na podstawie art. 491 ¹⁶ ustawy Prawo upadłościowe umorzył bez ustalania planu spłaty niezaspokojone zobowiązania upadłej S. T., które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym, a mogły być wpisane na listę wierzytelności.

Pozwany studiuje we W., nie posiada innego majątku poza wyżej wymienionym mieszkaniem w G.. Nie uzyskuje żadnych dochodów, jest na utrzymaniu matki, wspomagany jest również przez dziadków z obu stron.

S. T. nie ma żadnego majątku nadającego się do egzekucji, posiada wynagrodzenie za pracę i samochód osobowy, z którego korzysta w opiece nad niepełnosprawną córką O..

K. T. (1) nie utrzymuje z pozwanym kontaktu, nie realizuje również wobec niego obowiązku alimentacyjnego. Nie posiada majątku nadającego się do egzekucji
z wyjątkiem zajętej w egzekucji sądowej nieruchomości położonej w S., która nie wystarcza na zaspokojenie całości długu wobec powoda.

Sąd Okręgowy uznał w tym stanie rzeczy powództwo za uzasadnione.

Stwierdził, że skoro pozwany pozostawał w bliskim stosunku z dłużnikami K. i S. T. oraz uzyskał korzyść majątkową bezpłatnie, to okoliczności te zwalniały powoda z obowiązku wykazywania stanu wiedzy osoby trzeciej co do świadomości działania dłużników z pokrzywdzeniem wierzyciela. Sporne pozostawało zatem, czy na skutek darowizny nastąpiło pokrzywdzenie wierzyciela oraz czy dłużnicy mieli świadomość, że dokonując darowizny krzywdzą wierzyciela.

Zdaniem Sądu Okręgowego z ustalonego stanu faktycznego wynika, że w dacie dokonania darowizny na rzecz pozwanego dłużnicy posiadali już zaległość w spłacie rat kredytowych na rzecz powoda w kwocie kilkudziesięciu tysięcy złotych, gdyż w dniu
2 kwietnia 2014 r. wystawiony został przeciwko nim bankowy tytuł egzekucyjny, stwierdzający zaleganie z terminowym regulowaniem rat kredytowych. Sama zaś darowizna doprowadziła
do wyzbycia się istotnego składnika majątkowego bez żadnego ekwiwalentu.

Sąd ten zauważył, że pokrzywdzenie wierzyciela należy ustalać w dacie orzekania w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, nie zaś w dacie dokonania zaskarżonej czynności prawnej. Obecnie S. T. jest osobą całkowicie niewypłacalną, natomiast K. T. (1) jest właścicielem nieruchomości położonej w S., w stosunku do której nadal nie ma postanowienia o przysądzeniu własności tej nieruchomości na rzecz nabywcy licytacyjnego, nie można więc dokonać podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości. Jak wynika jednak z pisma komornika sądowego, już teraz wiadomo, że powodowi, jako wierzycielowi hipotecznemu, nie przypadnie zaspokojenie całej wymagalnej wierzytelność, a jedynie jej części.

Pozwany nie wykazał, że tak w dacie zaskarżenia czynności, jak i w dacie orzekania w niniejszej sprawie, istniał inny majątek dłużników, z którego mogą spłacić powoda. Nie podjął również żadnych kroków mających na celu spłacenie długu wobec powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego nieudowodnione pozostały twierdzenia dotyczące działalności gospodarczej K. T. (1) i jego majątku, zaś nieruchomości położone w S. nie stanowią już własności ojca pozwanego, brak jest też innych dowodów na istnienie jego innego majątku nadającego się do zaspokojenia powoda.

Sąd Okręgowy uznał, że zakwestionowana umowa darowizny została dokonana
z pokrzywdzeniem wierzyciela (powoda), gdyż na jej skutek dłużnicy stali się niewypłacalni,
a co najmniej pogłębił się stan ich niewypłacalności. Powód ma zatem interes w żądaniu uznania czynności prawnej za bezskuteczną wobec niego, gdyż podarowana pozwanemu nieruchomość jest obecnie jedynym znanym powodowi składnikiem, który wyszedł z majątku dłużników i może zaspokoić wierzytelność z tytułu udzielonego im kredytu.

Dalej argumentując Sąd Okręgowy wskazał, że porównując chronologię wydarzeń można wysnuć wniosek, że dłużnicy dokonując zaskarżonej czynności mieli świadomość pokrzywdzenia wierzyciela. Problemy z terminową spłatą kredytu pojawiły się co najmniej
od początku 2014 r., o czym świadczy spotkanie dłużników z powodem w lutym 2014 r. Dłużnicy nie uregulowali zaległości wobec powoda, co spowodowało wystawienie przez bank na początku kwietnia 2014 r. bankowego tytułu egzekucyjnego, zaopatrzonego następnie
w klauzulę wykonalności. Wkrótce potem, w dniu 10 czerwca 2014 roku, S. T. wystąpiła ze spółki cywilnej i tego samego dnia wraz z K. T. (1) darowali pozwanemu nieruchomość, w której dłużniczka zamieszkiwała wraz z dziećmi. W ten sposób, w ocenie Sądu Okręgowego, dłużniczka S. T. chciała chronić jedyny posiadany majątek przed wierzycielami, w tym przed powodem. Po wskazanej dacie dłużnicy nie interesowali się spłatą zadłużenia na rzecz powoda, S. T. nie posiadała zresztą nawet takich możliwości finansowych.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zapadło na zasadzie art. 102 k.p.c.

Pozwany zaskarżył apelacją wyrok Sądu Okręgowego, zarzucając mu:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że pozwany A. T. (1) oraz jego rodzice S. T. i K. T. (1) – działali z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela, zaś pozwany nie zdołał wykazać innej przyczyny dokonania na jego rzecz darowizny niż obawa egzekucji, podczas gdy fakt istnienia obciążenia darowanego mieszkania na kwotę 500 000 zł i brak możliwości przewidzenia przez kogokolwiek, że kredyt zabezpieczony tą hipoteką będzie i zostanie spłacony w całości w ciągu kolejnych 7 lat przez osoby trzecie powodowały, ze tak sam pozwany, jak i jego rodzice, w dacie darowizny nie mogli zakładać i logicznie traktować dokonanej czynności – jako zrealizowanej z zamiarem uniknięcia egzekucji tym bardziej, że objęty postępowaniem kredyt skutecznie wypowiedziany został dopiero po upływie kilku lat od zawarcia umowy darowizny,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że po dacie dokonania darowizny kredyt obciążający K. T. (1) i poręczyciela S. T. nie był spłacany, a zadłużenie sukcesywnie rosło, podczas gdy jak ustalił Sąd Okręgowy –
w dacie 18.01.2016 r., czyli po upływie 2 lat od dnia spotkania w banku w przedmiocie spłaty zadłużenia, zadłużenie wyniosło zaledwie 28 402,62 zł kapitału przy wysokości raty miesięcznej w kwocie 6 250 zł, co wskazuje, że kredyt ten przez kolejne lata po powołanym spotkaniu był regulowany, gdyż zaległość po upływie 24 miesięcy wynosiła zaledwie 4,5 raty,

3.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że na dzień dokonania darowizny dłużnik
i poręczyciel nie dysponowali majątkiem pozwalającym na spłatę zobowiązań kredytowych, podczas gdy szacowana wartość działki w S. – 1 mln zł, wartość wyposażenia klubów fitness – 700 tys. zł, wartość dwóch mieszkań w S. – 300 tys. zł, dawały na tamten czas realną możliwość zaspokojenia banku,
o czym świadczy nadto fakt, że bank takie zabezpieczenie uznawał za wystarczające
dla uruchomienia kredytu,

4.  naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 527 k.c., polegające na uznaniu za bezskuteczną wobec powoda umowy darowizny z dnia 10 czerwca 2014 r. w sytuacji, gdy na dzień jej dokonania nieruchomość objęta postępowaniem nie przedstawiała żadnej wartości rynkowej, gdyż jej obciążenie na poziomie 500 000 zł w relacji do wartości mieszkania na 2014 r. w wysokości 250 000 zł nie pozwalałoby na ewentualne zabezpieczenie spłaty wierzytelności wobec powoda, co tym samym wskazuje na brak po stronie rodziców pozwanego rzeczywistego zamiaru pokrzywdzenia powoda.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa
w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wielkopolskim.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz
o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Pismem z dnia 18 stycznia 2022 r. pozwany, w uzupełnieniu apelacji, przedłożył wyrok tutejszego Sądu z dnia 14 grudnia 2021 r. w tożsamym – jak wskazał – stanie faktycznym,
z uzasadnieniem na wykazanie zasadności stawianych w apelacji zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych, z powołaniem się na stanowisko Sądu w powołanej sprawie co do faktu dokonania przez A. T. (1) darowizny z dnia 10 czerwca 2014 r. wyłącznie w celu zwolnienia z długu wobec jego matki w powiązaniu z wcześniejszymi deklaracjami w tym zakresie, a nie jak przyjął Sąd I instancji działając z wolą ucieczki z majątkiem.

W odpowiedzi na to pismo powód wniósł na podstawie art. 205 ³ § 5 k.p.c. o jego zwrot, ewentualnie na podstawie art. 205 ² § 1 pkt 2, 5 i 6 k.p.c. o pominięcie dowodu zgłoszonego w piśmie z dnia 18 stycznia 2022 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Tytułem uwagi wstępnej o charakterze formalnym należy wskazać, że podstawą rozstrzygnięcia sprawy był zarówno materiał procesowy zgromadzony w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jak i w postępowaniu apelacyjnym - zgodnie z art. 382 k.p.c. Powód bezzasadnie lokuje ocenę dopuszczalności pisma z dnia 18 stycznia 2022 r.
w perspektywie przepisów normujących postępowanie pierwszoinstancyjne. Trzeba przypomnieć, że postępowanie drugoinstancyjne ma w stosunku do niego charakter autonomiczny, a przepisy o nim stosuje się (uwzględniając też brak stosowania art. 194 – 196 i 198 k.p.c.) wyłącznie w braku szczególnych przepisów o postępowaniu przed sądem drugiej instancji i jedynie odpowiednio. W postępowaniu apelacyjnym, z zastrzeżeniem postępowania uproszczonego, skarżący może w jego toku, nawet po upływie terminu do wniesienia apelacji dokonywać zmiany zarzutów apelacji (argument z art. 505 ⁹ § 2 k.p.c. a contrario), a zatem tym bardziej może uzupełniać podniesioną już wcześniej argumentację, w szczególności z uwagi na nową okoliczność wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny, a następnie jego uzasadnienia.

Apelacja pozwanego opiera się przede wszystkim na zarzutach sprzeczności istotnych ustaleń Sądu Okręgowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego (zarzut naruszenia art. 527 k.c. ma być tylko ich konsekwencją). Normatywnie należy
je zakwalifikować jako zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., stanowiącego, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Nie budzi wątpliwości, że zarzut ten może odnieść skutek jedynie wówczas, gdy zostanie wykazane, że sąd pierwszej instancji dokonał wybiórczej oceny materiału dowodowego, bezpodstawnie pominął niektóre dowody, nie wskaże w sposób spójny powodów, dla których jednym dowodom odmówił wiary, a inne uznał za wiarygodne, bądź też gdy dokonana ocena całokształtu materiału dowodowego jest nielogiczna bądź sprzeczna z doświadczeniem życiowym. Zakładanego skutku nie może natomiast odnieść polemiczne przedstawienie przez skarżącego własnego poglądu na właściwy jego zdaniem stan faktyczny sprawy, choćby nawet na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego można było poczynić wnioski również broniące się za tym przedstawieniem z punktu widzenia zasad logiki i doświadczenia życiowego.

Wskazana przez pozwanego wizja sprawy jawi się jednak jako zdecydowanie mniej przekonująca od ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy.

Krąg faktów użytecznych prawnie, określanych słowami Kodeksu postępowania cywilnego jako fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.), wyznaczają właściwe dla niej normy prawa materialnego. Ochrona pauliańska nie wymaga koniecznie ustalenia zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli, lecz przysługuje już wobec ustalenia świadomości pokrzywdzenia wierzycieli. Dla spełnienia przesłanki świadomości dłużnika co do pokrzywdzenia wierzycieli wystarczy wykazanie istniejącej u dłużnika wiedzy o możliwości wystąpienia skutku w postaci pokrzywdzenia wierzycieli, tj. że dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności (K. Osajda [red.], Kodeks cywilny. Komentarz, Legalis 2021, komentarz do art. 527 oraz przywoływane tam wypowiedzi doktryny i orzecznictwa, m.in. wyroki Sądów Apelacyjnych: w Poznaniu z dnia 12 maja 2005 r., I ACa 1764/04, w Gdańsku z dnia 22 kwietnia 2015 r., V ACa 860/14, w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2019 r., I ACa 2/18).

Faktem niekwestionowanym przez pozwanego, choć zupełnie przez niego w apelacji przemilczanym, jest prowadzenie, tak przeciwko S. T., jak i K. T. (1), postępowań egzekucyjnych i upadłościowych, w toku których okazało się,
że żadne z nich nie posiada żadnego majątku, z którego wierzyciel (powód) mógłby się zaspokoić. Poprzez wyzbycie się przedmiotu spornej umowy darowizny nastąpiło zatem
co najmniej pogłębienie stanu ich niewypłacalności. Pozwany w swoich rozważaniach również całkowicie abstrahuje od faktu, że już w momencie dokonania kwestionowanej czynności dłużnicy (tym zbiorczym określeniem objęta jest na potrzeby niniejszego wywodu również poręczycielka) mieli trudności ze spłatą ciążącego na nich względem powoda kredytu. Prowadzi to do wniosku, że dłużnicy już wówczas mogli przewidywać, że ostatecznie powód sięgnie do ich majątku, tego, który został objęty darowizną na rzecz pozwanego, aby zaspokoić się z niego w sposób przymusowy, a przynajmniej takiej ewentualności nie wykluczać. Oceniając sytuację zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, typowo dłużnicy podejmują starania o zabezpieczenie swojej sytuacji na wypadek egzekucji już na etapie zakłócenia terminowości i kompletności regulowania zobowiązań (niezależnie od przyczyny takiego stanu rzeczy), zaś niechybne w takiej sytuacji wypowiedzenie umowy kredytu stanowi jedynie konsekwencję zaistniałego już problemu ze spłatą zobowiązań i etap na drodze do wyegzekwowania świadczenia, nie zaś za decydujący powód decyzjio rozporządzeniu mieniem.

Pozwany nie może również skutecznie bronić się argumentem, że darowana mu nieruchomość była obciążona hipoteką zabezpieczającą kredyt zaciągnięty przez inne osoby.
Z argumentacji skarżącego wynika, że dłużnicy o tyle nie mogli mieć świadomości pokrzywdzenia wierzyciela, że mieli oni zakładać (a przynajmniej nie wykluczać), że nie zostanie spłacony obciążający osoby trzecie kredyt zaciągnięty (także u powoda) przez osoby trzecie. Trzeba podkreślić, że istnienie zabezpieczenia hipotecznego nie wyłącza możliwości pokrzywdzenia wierzyciela w drodze wyzbycia się danego składnika majątku,
gdyż do pokrzywdzenia dochodzi również wskutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28 listopada 2001 r., sygn. akt IV CKN 525/00; z dnia
11 września 2019 r., IV CSK 277/19). Niezależnie od dyskusyjnego moralnie założenia dłużników, jakie miałoby im przyświecać w świetle argumentacji pozwanego, ich działanie
w dalszym ciągu należałoby określić jako pozostające w granicach ewentualności, jako że
w chwili dokonania czynności możliwe (nawet jeśli w różnym stopniu prawdopodobieństwa) były tak spłata, jak i brak spłaty kredytu.

Trzeba dodać, że w art. 527 § 2 k.c. ustawodawca konkretyzuje stany uzasadniające stwierdzenie, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z takim pokrzywdzeniem, łącząc je z przypadkami, gdy wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Pojęcie niewypłacalności jest przy tym rozumiane w sposób autonomiczny, niezależny od znaczenia przydawanego mu w innych aktach prawnych i dostosowany do zakładanego przez ustawodawcę zakresu stosowania instytucji skargi pauliańskiej. Ocena spełnienia omawianej przesłanki ma charakter obiektywny i nie odnosi się do subiektywnie rozumianego „zamiaru” dłużnika, lecz do ekonomicznych skutków zdziałanej przez niego czynności prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2021 r., V CSKP 46/21). Owe ekonomiczne skutki czynności prawnej to opisywany powyżej aktualny brak możliwości zaspokojenia się powoda z majątku darczyńców.

W świetle powyższego również pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy są argumenty na temat stanu majątku dłużnika w chwili dokonywania czynności oraz aktualnego wysokości ich zadłużenia. Ocena zaistnienia pokrzywdzenia wierzyciela w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. powinna być dokonana według chwili wyrokowania (art. 316 k.c.). Niewystarczające jest wystąpienie stanu niewypłacalności wyłącznie w chwili zaskarżenia czynności prawnej, ale nie jest także istotne, czy stan uniemożliwiający zaspokojenie wierzytelności istniał w chwili dokonania czynności przez dłużnika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 2021 r., III CSK 149/20).

W uzasadnieniu apelacji pozwany broni się jeszcze w ten sposób, że wskazuje,
iż umowa darowizny miała być elementem rozliczeń między K. T. (1) a S. T., czynionych przy tym z pokrzywdzeniem tej ostatniej. Kwestia rozliczeń pomiędzy rodzicami pozwanego, jako taka, pozostaje poza przedmiotem rozważań
w niniejszym postępowaniu. Nie jest jednak nielogiczną, czy życiowo nietypową, sytuacja,
w której osoby dokonujące czynności z pokrzywdzeniem wierzyciela miałyby również w tej drodze, choćby stałoby się to w sposób dla jednej z nich niekorzystny, uregulować stosunki między sobą.

Finalnie należało wreszcie odnieść się do motywów orzeczenia tutejszego Sądu
w sprawie I ACa 775/21. W sprawie tej oddalono apelację od wyroku Sądu Okręgowego
w Gorzowie Wielkopolskim, sygnatura akt I C 579/19, oddalającego powództwo P. K. przeciwko pozwanemu, również w tamtej sprawie, A. T. (1) o uznanie za bezskuteczną w stosunku do P. K. tożsamej umowy darowizny. Oddalenie powództwa o uznanie spornej i w niniejszym postępowaniu umowy za bezskuteczną względem wierzycielki P. K. związane było z ustaleniem, że pożyczka, której P. K. miała udzielić K. T. (1) (notabene swojemu konkubentowi) była fikcyjna. W istocie Sąd w tamtej sprawie wskazał w uzasadnieniu, że darowizna K. T. (1) na rzecz syna A. miała spowodować, że S. T. cofnie wniosek egzekucyjny, jednak, jak wskazano już powyżej, pokrzywdzenie wierzyciela nie musi być jedyną motywacją stron czynności. Uzasadnienie wyroku w sprawie I ACa 775/21 zawiera również passus,, iż „nie wynika zresztą z materiału procesowego jakakolwiek okoliczność pozwalająca wnioskować, że u podstaw darowizny leżało dążenie K. T. (1) do wyzbycia się majątku ze względu na pretensje zgłaszane przez jego wierzycieli”, jednak należy pamiętać, że sąd cywilny czyni swoje ustalenia, a na ich bazie wnioski o charakterze bardziej ogólnym, na podstawie materiału procesowego wnioskowanego przez strony w danej sprawie i zebranego w jej toku. Fakt, że w tamtym postępowaniu nie przedstawiono Sądowi, jego zdaniem, materiału procesowego pozwalającego na wysnucie takiego wniosku nie wpływa na ocenę materiału poddanego pod osąd w postępowaniu niniejszym. Nie wdając się przy tym w leżące poza zakresem niniejszego sporu szczegóły sprawy przywoływanej, nie sposób jednak nie dostrzegać, że akcentowanie zadłużenia darczyńców względem osób (w tamtym postępowaniu) trzecich, takich jak powodowy bank, nie leżało w interesie żadnej ze stron tamtego sporu.

Mając na uwadze powyższe apelacja została oddalona na zasadzie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zapadło zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za jego wynik. Sąd Okręgowy zdecydował o zastosowaniu w stosunku do pozwanego dobrodziejstwa z art. 102 k.p.c. i odstąpienia od obciążania go kosztami postępowania. W niniejszej sprawie o takiej sytuacji mówić nie sposób. Pozwany dysponował orzeczeniem sądowym, którego uzasadnienie w sposób klarowny i wyczerpujący przedstawiało jego sytuację prawną. Skoro pomimo tego pozwany zdecydował się na zaskarżenie orzeczenia, przedstawiając apelację, która miała charakter wyłącznie polemiczny ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, słusznym jest, by poniósł on konsekwencje poniesionej przez siebie akcji procesowej, także w zakresie kosztów postępowania apelacyjnego, które poniósł w nim powód. Koszty te obejmuję wynagrodzenie radcowskie określone w kwocie 8 100 (osiem tysięcy sto) złotych, zgodnie z § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r, poz. 265).

Leon Miroszewski