Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Szczecin, 23 marca 2022.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie:

SSA Krzysztof Górski

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2022, na posiedzeniu niejawnym w Szczecinie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) spółki akcyjnej we W.

przeciwko M. C. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 13 października 2021 r. sygn. akt I C 1155/20

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3321 z (trzech tysięcy trzystu dwudziestu jeden złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

- Krzysztof Górski -

Sygn. akt: I ACa 936/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 października 2019 roku, wniesionym w elektronicznym postepowaniu upominawczym, powód (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej M. C. (1) kwoty 130.762,52 zł, w tym 116.135,90 zł tytułem kwoty głównej z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od 15 października 2019 r. do dnia zapłaty oraz 14.626,62 zł tytułem odsetek; a także o zasądzenie zwrotu kosztów sądowych w wysokości 1.635,00 zł.

W uzasadnieniu powód wskazał, że dnia 6 października 2017 roku udzielił pozwanej kredytu, w ramach którego pozwana otrzymała kwotę 126.488,50 zł. Pozwana była zobowiązana do spłaty kredytu zgodnie z harmonogramem spłaty na podstawie zawartej umowy. Pomimo wezwań i monitów, pozwana nie wywiązała się z obowiązku spłaty. W związku z tym po upływie terminu, do którego pozwana była zobowiązana uregulować zadłużenie, całość stała się wymagalna z dniem 3 października 2019 roku. Powód podniósł, że przed skierowaniem sprawy na drogę sądową wezwał pozwaną do zapłaty wymagalnego zobowiązania. W ocenie powoda, pozwana wyraża brak woli zaspokojenia wierzyciela, a zatem powództwo jest w pełni uzasadnione.

Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2019 roku, wydanym w sprawie o sygn. VI Nc-e 1984102/19 Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie postanowił przekazać sprawę do Sądu Okręgowego w Szczecinie.

W piśmie z dnia 21 lutego 2020 roku powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz 130.762,52 zł wraz z dalszymi odsetkami, naliczonymi od kwoty 116.135,90 zł od dnia 15 października do dnia zapłaty w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych w kwocie 6.559,69 zł. Podtrzymał wyrażoną w pozwie argumentację.

W dniu 4 marca 2020 roku wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający to żądanie

Pozwana M. C. (1) wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty z dnia 4 marca 2020 roku, jednocześnie wniosła o oddalenie powództwa w całości, zwolnienie od kosztów sądowych w całości i ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu pozwana wskazała, że jej sytuacja materialna diametralnie się pogorszyła po śmierci męża. Nie wiedziała o wypowiedzeniu umowy pożyczki, ani o wezwaniach do zapłaty. Nigdy nie otrzymała takiej korespondencji. Podniosła, że umowa jest nieuczciwa.

Pismem z dnia 16 listopada 2020 r. pełnomocnik ustanowiony z urzędu dla pozwanej uzupełnił argumentację i zakwestionował roszczenie zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Wskazał, że powód nie przedstawił dowodu wypłaty środków pieniężnych na rzecz pozwanej, nie doręczył pozwanej prawidłowo wezwania do zapłaty z dnia 11 czerwca 2019 r. oraz wypowiedzenia umowy kredytu z dnia 25 sierpnia 2019 r. Powód nie załączył potwierdzenia nadania, które wskazywałoby na doręczenie pozwanej przedmiotowego pisma oraz zawierałoby numer przesyłki. Adres wskazany przez powoda w korespondencji to ul. (...), G., natomiast pozwana zamieszkuje pod numerem 35. Pozwana nie mogła zapoznać się z treścią oświadczenia woli powoda, przez co oświadczenie o wypowiedzeniu umowy należy uznać za nieskuteczne, podobnie jak wezwanie do zapłaty.

Kolejno, pełnomocnik pozwanej zwrócił uwagę, iż przewidziana w ustępie 9 umowy kolejność spłaty elementów, które składają się na całość roszczenia, jest niezgodna z naturą stosunku z umowy pożyczki. Celem umowy pożyczki powinna być bowiem najpierw spłata kapitału, a następnie odsetek, które są wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału. Przewidziana w umowie kolejność spłaty jest odwrotna. Pozwana zakwestionowała także wysokość pobranej prowizji. W piśmie wskazano, że przedmiotowy zapis ma charakter abuzywny, co stanowi o nieważności umowy. Nie został bowiem indywidualnie z pozwaną uzgodniony. Pozwana, jako konsumentka, nie miała wpływu na treść zaproponowanego wzorca umowy.

W ocenie pełnomocnika pozwanej, dokumenty przedstawione przez powoda nie udowadniają roszczenia, ani co do zasady, ani co do wysokości. W szczególności zwrócono uwagę, iż na gruncie aktualnego stanu prawnego, wyciągi z ksiąg załączone przez powoda nie stwierdzają wysokości, ani podstaw roszczenia.

W odpowiedzi na sprzeciw z dnia 10 grudnia 2020 roku powód podtrzymał żądanie pozwu i dotychczas wyprowadzone wnioski. W ocenie powoda zarzuty pozwanej są bezzasadne. Powód wyjaśnił, że w ramach umowy powód udzielił pozwanej pożyczki konsolidacyjnej, z czego kwota 70.000,00 zł została przekazana na spłatę wskazanej przez pozwaną pożyczki, a kwota 45.000,00 zł wypłacona pozwanemu na dowolny cel. Uwzględniając świadczenia uboczne pozwana zobowiązała się spłacić łączną sumę 169.601,04 zł w 72 ratach w wysokości 2.355,57 zł. Powód wywodzi, iż w umowie nie zawarto postanowień niedozwolonych. Treść umowy nie odbiega od innych umów tego rodzaju funkcjonujących w obrocie, nie zawiera postanowień, które kształtowałyby sytuację pozwanej w sposób niezgodny z zasadami uczciwości. Prowizja w umówionej wysokości została pobrana na pokrycie kosztów obsługi pożyczki i ustalono ją w odniesieniu do rzeczywistych kosztów ponoszonych przez bank. Na roszczenie dochodzone pozwem składa się: należność główna w kwocie 116.135,90 zł, stanowiąca sumę rat kapitałowych; a także skapitalizowana należność uboczna w kwocie 14.626,62 zł wynikająca ze szczegółowego wyliczenia odsetek.

W piśmie z dnia 24 marca 2021 roku strona pozwana podtrzymała dotychczas wyrażone stanowisko w sprawie. Rozwinęła zarzuty o naruszenie art. 75c Prawa bankowego, poprzez niewywiązanie się przez bank z obowiązków informacyjnych.

Wyrokiem z dnia 13 października 2021 roku Sąd Okręgowy oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu.

Orzeczenie to oparto na następującej podstawie faktycznej;

W latach 1998 - 2018 M. C. (2) i M. C. (1) mieszkali w Szwecji – w S.. W 2017 roku mąż pozwanej pobierał emeryturę pracowniczą w wysokości 2.919,00 koron szwedzkich oraz z Urzędu ds. Emerytalno – Rentowych emeryturę w wysokości 152.112,00 koron szwedzkich.

Małżeństwo C. planowało przeprowadzkę do Polski.

M. C. (1) i M. C. (2) w dniu 22 czerwca 2017 roku podpisali z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę pożyczki nr (...), na podstawie której bank udzielił konsumentom pożyczki gotówkowej w wysokości 72.681,85 zł, przy czym zważywszy obowiązek uiszczenia prowizji w wysokości 6.177,96 zł, rzeczywista kwota udzielonej pożyczki wyniosła 66.503,89 zł. Po uwzględnieniu kosztów produktu bankowego, pożyczkobiorcy zobowiązali się do spłaty pożyczki w łącznej wysokości 88.539,18 zł. Kredytobiorcy zostali zobligowani do spłaty zobowiązania w 48 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych w wysokości: I rata 1.903,11 zł, II i kolejne raty 1.832,32 zł, ostatnia rata 1.838,29 zł.

Pozwana M. C. (1) i jej mąż M. C. (2) zgłosili się do powoda (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. w sprawie ubiegania się o pożyczkę, celem spłaty dotychczas zaciągniętej pożyczki oraz pozyskania dodatkowych środków na cele konsumpcyjne. Bank dokonał weryfikacji zdolności kredytowej, po czym zaoferował pozwanej i jej mężowi pożyczkę gotówkową w walucie polskiej w wysokości 115.000,00 zł.

W dniu 6 października 2017 roku została zawarta pomiędzy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. a M. C. (2) i M. C. (1) umowa pożyczki gotówkowej nr (...).

Na zasadach przedmiotowej umowy bank udzielił konsumentom pożyczki w kwocie 115.000,00 zł na cele konsumpcyjne. (pkt 1). Rzeczywista kwota udzielonej pożyczki wynosiła 126.488,50 zł, na którą składała się wymieniona kwota pożyczki 115.000,00 zł, powiększona o prowizję i składkę ubezpieczeniową. W umowie przewidziano czas jej obowiązywania od 6 października 2017 r. do dnia 26 października 2023 r.

Powodom została oddana do dyspozycji kwota 115.000,00 zł, przy czym w zakresie kwoty 70.000,00 zł środki zostały bezpośrednio przeznaczone na spłatę zaciągniętej przez pozwaną i jej męża w dniu 22 czerwca 2017 r. pożyczki (umowa nr (...)) w (...) Banku (...) S.A z siedzibą w W.; natomiast pozostała suma 45.000,00 zł została przelana na rachunek bankowy M. C. (2). Oprocentowanie pożyczki ustalono w wymiarze 9,99%, rzeczywista roczna stopa oprocentowania wyniosła 14,34%. Spłata rat miała następować w 72 miesięcznych ratach, płatnych do 26. dnia każdego miesiąca. (pkt 2).

Całkowity koszt pożyczki w punkcie 2 ustalono na poziomie 54.600,52 zł, na którą to sumę składały się: kwota 43.112,02 zł tytułem odsetek obliczonych za cały okres trwania umowy oraz prowizja w wysokości 11.488,50 zł. Całkowita kwota do zapłaty, rozumiana jako suma całkowitej kwoty pożyczki i całkowitego kosztu pożyczki, została określona na poziomie 169.600,52 zł.

W umowie postanowiono, że bank zalicza wpłaty na spłatę pożyczki w kolejności:

- opłaty i prowizje,

- odsetki karne,

- odsetki umowne,

- kapitał. (pkt 9)

Stosownie do punktu 15 i 16 jeśli klient spóźni się ze spłatą, bank nalicza odsetki karne (oprocentowanie zadłużenia przeterminowanego). Odsetki karne są naliczane od kapitału pożyczki według zmiennej stopy procentowej równej wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie, określonych w art. 481 Kodeksu cywilnego, które na dzień zawarcia umowy wynoszą 14,00% w skali roku. Odsetki karne zmienią się, jeśli zmienią się maksymalne odsetki za opóźnienie, co wpłynie na kwotę zobowiązania Klienta wobec banku. Odsetki karne zmieniają się, jeśli zmienią się maksymalne odsetki za opóźnienie, co wpłynie na kwotę zobowiązania klienta wobec banku. Jeśli klient spóźnia się ze spłatą, bank podejmuje czynności zmierzające do kontaktu z klientem (sms, telefoniczny, wizyta przedstawiciela banku). Z kolei w punktach 33, 34, 35 i 36 postanowiono, że bank może rozwiązać umowę pisemnie z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, jeśli klient opóźnia się w spłacie co najmniej dwóch pełnych rat. Po upływie okresu wypowiedzenia pożyczka staje się wymagalna, a klient powinien spłacić całość zadłużenia. W przypadku braku spłaty zadłużenia bank będzie naliczać odsetki karne od pozostałego do spłaty kapitału pożyczki, od dnia następnego po upływie okresu wypowiedzenia. Jeśli klient nie spłaci zadłużenia, bank może skierować sprawę do sądu, a następnie rozpocząć egzekucję komorniczą, klient może wtedy ponieść koszty sądowe i komornicze, na podstawie przepisów prawa wymienionych w Tabeli opłat i prowizji.

W umowie wskazano, jako adres zamieszkania i adres korespondencyjny pożyczkobiorców ul. (...), (...)-(...) S.. W istocie był to adres zameldowania matki pozwanej, która każdorazowo przekazywała korespondencję pożyczkobiorcom.

Zgodnie z umową kwota 70.000,00 zł została bezpośrednio przeznaczona na spłatę zaciągniętej przez pozwaną i jej męża w dniu 22 czerwca 2017 r. pożyczki (umowa nr (...)) w (...) Banku (...) S.A z siedzibą w W.; natomiast pozostała suma 45.000,00 zł została przelana na rachunek bankowy M. C. (2).

Pożyczkobiorcy wpłacili na rzecz powoda jedynie 8 pełnych rat, natomiast dalsze kwoty wpłacali nieregularnie i w wysokości niższej, niż wynikająca z harmonogramu spłaty. Do dnia 27 sierpnia 2018 roku wpłaty tytułem rat były dokonywane z oznaczeniem osoby wpłacającej oraz z podaniem adresu: ul. (...) (...)-(...) S.. Począwszy od 29 listopada 2018 roku w tytule wpłaty odnotowano adres pożyczkobiorcy: ul. (...), (...)-(...) G..

W istocie przy ulicy (...) w G. nie istnieje numer domu 38. Bankowi został początkowo taki adres zgłoszony, ponieważ taki numer sprzedawca domu podał pozwanej i jej mężowi na etapie oddania budynku w stanie surowym. Pomimo tego, korespondencja wysyłana na ten adres do pewnego czasu była doręczana pozwanej.

Dnia 11 stycznia 2018 roku zmarł M. C. (2).

Wobec trudnej sytuacji życiowej, pozwana zaprzestała spłaty zobowiązania z tytułu umowy pożyczki gotówkowej nr (...). Fakt ten spowodował podjęcie przez bank działań windykacyjnych, w tym ponagleń drogą telefoniczną oraz poprzez wysyłanie monitów.

Według stanu na maj 2018 roku M. C. (1) pobierała rentę po zmarłym mężu w wysokości 6.146 koron szwedzkich. Począwszy od 10 września 2018 roku pozwana była zatrudniona w (...) S.A. na stanowisku „listonosza paczkowego”, w ramach czego otrzymywała wynagrodzenie akordowe w wysokości 2,10 zł za doręczenie 1 paczki. W przypadku niezapewnienia odpowiedniej ilości paczek, zapewniono wynagrodzenie w wysokości 2.200,00 zł brutto.

W sierpniu 2019 roku pozwana przeszła udar, skutkiem czego przez tydzień była hospitalizowana w Szwecji. W tym czasie korespondencję odbierał lokator J. O., który mieszkał w domu pozwanej. W 2019 roku pozwana rzadko przebywała w domu przy ul. (...) w G..

Wcześniej pozwana doznała udarów w 2016 i 2017 roku.

M. C. (1) zwracała się do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. z prośbą o zmianę warunków spłaty zobowiązania.

W dniu 19 września 2018 roku pozwana złożyła wniosek o restrukturyzację zadłużenia poprzez zwiększenie ilości rat oraz zmniejszenie wysokości rat. We wniosku wskazała, że głównym pożyczkobiorcą był jej mąż, który zmarł 11 stycznia 2018 rok po wypadku na budowie. Podniosła, że do sierpnia 2018 roku starała się płacić raty kredytu, niemniej jednak nie jest już w stanie płacić wysokich rat. Zwróciła się o wydłużenie okresu kredytowania i zmniejszenie wysokości rat. Zaproponowała, że może płacić miesięcznie około 1.000 zł.

Pozwana poinformowała bank, że przeszła dwa udary, leczy się neurologicznie. Po śmierci męża przeszła załamanie nerwowe i jest w złym stanie psychicznym. Do wniosku dołączyła dokumentację dot. śmierci męża, umowę o pracę oraz przetłumaczone zaświadczenie o wysokości renty rodzinnej po mężu.

M. C. (1) zaznaczyła, że chce spłacać raty pożyczki, jednak ze względu na przywołane okoliczności nie jest w stanie realizować tego obowiązku zgodnie z umową.

Pozwana M. C. (1) 25 października 2018 roku ponownie złożyła wniosek o restrukturyzację zadłużenia poprzez zwiększenie ilości rat oraz zmniejszenie wysokości rat. Powieliła argumenty jak w pierwszym wniosku, dołączyła dokumenty wykazujące wymiar jej dochodów. Podniosła, że oprócz wydatków na życie i spłacania pożyczki, ma jeszcze inny kredyt do spłacenia po mężu. Oprócz emerytury po mężu otrzymuje wynagrodzenie w ramach zatrudnienia w (...). Jej łączne dochody to około 5.000 zł miesięcznie. Podkreśliła, że żyje na granicach egzystencji.

Oba wnioski o restrukturyzację zadłużenia nie spotkały się z aprobatą po stronie pożyczkodawcy (...) Bank (...) S.A.

Pismem z dnia 11 czerwca 2019 r. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. skierował do pozwanej M. C. (1) przedegzekucyjne wezwanie do uregulowania zaległości. W piśmie wskazano, że powód wzywa pozwaną do uregulowania w nieprzekraczalnym terminie 14 dni roboczych od daty doręczenia wezwania niespłaconych w terminie zapadłych należności banki z tytułu umowy nr (...). W piśmie wskazano, że wymagalne należności na dzień 11 czerwca 2019 r. wynoszą 25.388,23 zł, w tym z tytułu zapadłych, niespłaconych rat kapitałowych 15.525,66 zł. Zawarto również pouczenie, że w przypadku, gdyby doszło do zmiany sytuacji finansowej lub gospodarczej, może skierować do banku, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania pisma, pisemny wniosek o restrukturyzację zadłużenia, która obejmować będzie pozostałą do spłaty kwotę kredytu.

W przypadku nieuregulowania zadłużenia oraz niezłożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia, bank zastrzegł możliwość wypowiedzenia umowy pożyczki, a tym samym roszczenie z umowy stanie się w całości wymagalne.

W piśmie odnotowano adres odbiorcy: ul. (...), (...)-(...) G..

Pismo zostało nadane w placówce pocztowej w dniu 14 czerwca 2019 roku na adres ul. (...), (...)-(...) G., natomiast odebrane osobiście przez pozwaną M. C. (1) w dniu 22 czerwca 2019 roku.

Począwszy od 5 lipca 2019 roku stałym miejscem pobytu M. C. (1) jest ul. (...), (...)-(...) G., gmina S.. W tym czasie nastąpił ostateczny odbiór budynku i przypisanie mu numeru (...). Od tego momentu pozwana posługiwała się nowym adresem.

Pismem datowanym na dzień 5 lipca 2019 roku M. C. (1) ustosunkowała się do pisma powoda z dnia 11 czerwca 2019 roku. Podniosła, że po śmierci męża znalazła się w bardzo trudnej sytuacji, uniemożliwiającej jej spłatę pożyczki na umówionych warunkach. Wskazała również na złą sytuację zdrowotną i osobistą. Przeszła bowiem załamanie nerwowe, spowodowane śmiercią nie tylko męża, syna i ojca. Zarzuciła, że wielokrotnie zwracała się o restrukturyzację zadłużenia. Poprosiła o pomoc i zrestrukturyzowanie zadłużenia do takiej formy, która umożliwi jej spłatę zobowiązania.

Pozwana M. C. (1) w piśmie tym wskazała aktualny adres zamieszkania: ul. (...), (...)-(...) G.. Podała również numer (...).

Pismo zostało nadane w placówce pocztowej dnia 10 lipca 2019 roku, natomiast doręczone powodowi 15 lipca 2019 roku.

O aktualnym adresie do korespondencji pozwana poinformowała powodowy bank również telefonicznie.

Pismem z dnia 25 sierpnia 2019 roku (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. skierował do pozwanej M. C. (1) oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki gotówkowej nr (...) w całości z 30-dniowym okresem wypowiedzenia. Poinformował jednocześnie, że po upływie okresu wypowiedzenia cała należność z tytułu udzielonego kredytu stanie się wymagalna i będą od niego naliczane odsetki karne wg oprocentowania dla należności przeterminowanych, które na dzień pisma wynoszą 14,00% w stosunku rocznym. W korespondencji wskazano, że należności banku wyliczone na dzień 25 sierpnia 2019 roku wynoszą 128.970,54 zł, w tym z tytułu kapitału 116.135,90 zł.

W piśmie odnotowano adres odbiorcy: ul. (...), (...)-(...) G..

Pismo zostało nadane w placówce pocztowej w dniu 28 sierpnia 2019 roku na adres ul. (...), (...)-(...) G., natomiast odebrane przez lokatora J. O. w dniu 2 września 2019 roku.

J. O. nie miał upoważnienia do odbierania korespondencji w imieniu pozwanej. Nie przekazał pozwanej żadnego listu przez siebie odebranego, a adresowanego do M. C. (1). W tym nie przekazał pozwanej przesyłki zawierającej oświadczenie banku o wypowiedzeniu umowy pożyczki. Pozwana nigdy nie była przez lokatora informowana o nadchodzącej korespondencji. Czasami znajdowała plik korespondencji w kuchni.

Wszelka korespondencja wysyłana w okresie wcześniejszym na adres ul. (...), S., była przez matkę każdorazowo odbierana i przekazywana pozwanej.

Od dnia 2 października 2019 r. pozwana M. C. (1) posiada status osoby bezrobotnej, bez prawa do zasiłku.

Według stanu na dzień 14 października 2019 roku w księgach (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. odnotowano zadłużenie M. C. (1) w wysokości 130.762,52 zł, na które składały się: należność główna w kwocie 116.135,90 zł oraz odsetki za okres od dnia 6 października 2017 r. do dnia 14 października 2019 r. w kwocie 14.626,62 zł.

Dokonując oceny prawnej żądania pozwu Sąd Okręgowy stwierdził, że umowa zawarta pomiędzy M. C. (1) i M. C. (2) a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. na każdym etapie była określana, jako umowa pożyczki. Sąd odwołał się w związku z tym do art. 720 § 1 k.c. i przytoczył jego treść. Zarazem Sąd uznał, żę od umowy objętej sporem stosować należy przepisy o umowie o kredyt konsumencki uregulowaną w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności m. in. umowę pożyczki. Wreszcie Sąd dostrzegł, że w sprawie znajdują zastosowanie także przepisy szczególne ustawy Prawo bankowe. Zgodnie z art. 78a tej ustawy , jej przepisy stosuje się do umów kredytu i pożyczki pieniężnej, zawieranych przez bank zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie.

W tym kontekście normatywnym Sąd rozważył i ocenił kolejne zarzuty pozwanej.

Sąd uznał, że okoliczności towarzyszące zawarciu umowy nie były między stronami kwestionowane. Rzeczą sporną między stronami natomiast była skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu przez powoda. Tym samym w pierwszym rzędzie pozwana zakwestionowała powództwo co do zasady, wskazując na jego przedwczesność.

Sąd wskazał, że Prawo bankowe stosuje się do umowy o kredyt konsumencki w zakresie nieuregulowanym ustawą. Zgodnie z art. 75 ustawy Prawo Bankowe w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu.

Sąd w toku postępowania w pierwszej kolejności dokonał oceny czynności wypowiedzenia umowy.

Przepis art. 75 Prawa bankowego przewiduje dwie przesłanki wypowiedzenia umowy kredytu: niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu oraz zagrożenie terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy. Wobec tego, iż obecna ustawa regulująca kredyt konsumencki nie zawiera odpowiednika art. 14 ustawy z dnia z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 100, poz. 1081 ze zm.), przez „warunki udzielenia kredytu” należy rozumieć również warunki spłaty kredytu (wcześniej objęte art. 14 ustawy z dnia z dnia 20 lipca 2001 r.). Powtórzenie ustawowej przesłanki niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu znajduje się w pkt 33 spornej umowy.

Skuteczne wypowiedzenie umowy kredytu konsumenckiego skutkuje wymagalnością roszczenia banku obejmującego niespłacone raty oraz odsetki kapitałowe i odsetki za opóźnienie. Wypowiedzenie umowy nie zwalnia kredytobiorcy z obowiązku zwrotu otrzymanego kredytu w wysokości określonej w umowie wraz z należnymi odsetkami, a jedynie zmienia termin wymagalności tego roszczenia. Dlatego też określone w umowie odsetki związane z niedotrzymaniem przez kredytobiorcę terminu zwrotu świadczenia dotyczą także obowiązku wymagalnego w terminie wynikającym z wypowiedzenia umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2017 r., II CSK 209/16, MonPrBank 2018 nr 1, str. 32).

Sąd uznał jednak, że pozwany bank nie dopełnił ustawowych wymagań jeśli chodzi o „procedurę” wypowiedzenia .

Sąd wskazał, że między stronami istniał spór co do skuteczności samego doręczenia oświadczenia woli powoda w przedmiocie wypowiedzenia umowy. Stosownie do art. 61 § 1 zd. 1 k.c. oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Z treści art. 61 k.c. wynika jednoznacznie że ustawodawca, wyznaczając chwilę, w której następuje skuteczne złożenie oświadczenia woli innej osobie, opowiedział się za teorią doręczenia i przyjął, że oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Przy czym możliwość zapoznania się z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej i przesłanym listem poleconym wiązać należy albo z doręczeniem do rąk własnych adresata lub dorosłego domownika zobowiązującego się do przekazania przesyłki adresatowi, albo z upływem okresu awizacji analogiczne do doręczania pisma sądowego w trybie art. 139 § 1 k.p.c.

Nie ulega wątpliwości Sądu, że to autor oświadczenia musi wykazać, iż do złożenia oświadczenia doszło w warunkach umożliwiających zapoznanie się z nim w normalnym toku czynności, zaś na adresacie oświadczenia ciąży ewentualne dowodzenie, że nie miał możliwości zapoznania się z oświadczeniem z powodu choroby lub innych przyczyn niezależnych od niego.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe zdaniem Sądu Okręgowego doprowadziło do ustalenia, iż pozwana nie otrzymała od powoda oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pożyczki, a tym samym nie mogła ona skutecznie zapoznać się z jego treścią. Istotna w warunkach niniejszej sprawy była chronologia istotnych przedmiotowo zdarzeń, a mianowicie:

1.  Pismo z dnia 5 lipca 2019 roku, w którym pozwana M. C. (1) wskazała bankowi aktualny adres zamieszkania: ul. (...), (...)-(...) G., zostało doręczone bankowi 15 lipca 2019 roku.

2.  Pismo z dnia 25 sierpnia 2019 roku, w którym (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. skierował do pozwanej M. C. (1) oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki gotówkowej nr (...) w całości, zostało nadane w placówce pocztowej w dniu 28 sierpnia 2019 roku na nieaktualny adres: ul. (...), (...)-(...) G..

Powyższe wprost wskazuje, że oświadczenie w przedmiocie wypowiedzenia umowy pożyczki, która stanowi podstawę dochodzonego pozwem roszczenia, nie zostało doręczone pozwanej w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią.

W ocenie Sądu nie ma znaczenia okoliczność, że numery domu (...)i(...) przy ul. (...) w G. w istocie sprowadzają się do jednej nieruchomości. Fakt, że powodowy bank dysponował zaktualizowanym adresem pozwanej, a także okoliczność, iż oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zostało skierowane na adres nieistniejący oraz odebrane przez osobę niebędącą adresatem przesyłki, nakłada na stronę powodową ryzyko wadliwości doręczenia, a tym samym ciężar dowodu w zakresie wykazania, iż rzeczywisty odbiorca korespondencji – J. O. – doręczył adresatowi pobrany list, a w dalszej konsekwencji wykazania, że przedmiotowe oświadczenie rzeczywiście do pozwanej dotarło w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią.

Powód nie przedstawił stosownych dowodów na taki fakt. Postępowanie dowodowe doprowadziło do ustaleń całkowicie odmiennych, sprowadzających się do konstatacji, iż M. C. (1) w 2019 roku rzadko przebywała pod ww. adresem (przebywała w Szwecji, była hospitalizowana z uwagi na przebyty udar), natomiast lokator nie informował pozwanej o przychodzącej do niej korespondencji. Co więcej, w okolicznościach wysyłania przesyłek na nieistniejący adres ul. (...), (...)-(...) G., trudno jest wyprowadzić jednoznaczny wniosek, iż przesyłka zawierająca oświadczenie banku o wypowiedzeniu umowy pożyczki została odebrana przez J. O. pod aktualnym adresem korespondencyjnym pozwanej, czy też pod całkowicie innym adresem.

Powód swoje roszczenie oparł na okoliczności wypowiedzenia umowy. Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika jednak, iż wypowiedzenie to stanowiło czynność bezskuteczną z uwagi na niezachowanie prawidłowej procedury wypowiedzenia sprowadzające się do wadliwego doręczenia. W konsekwencji brak było podstaw do badania, czy powodowi przysługuje jakakolwiek wierzytelność, która w chwili wyrokowania byłaby wymagalna, bowiem oparcie odpowiedzialności umownej pozwanej o wypowiedzenie umowy wyznaczyło granice podstawy faktycznej dochodzonego roszczenia, którym to wskazaniem Sąd jest związany.

Przedstawiona argumentacja doprowadziła Sąd do uznania, że żądanie pozwu jest co najmniej przedwczesne i jako takie podlega oddaleniu.

Uzupełniająco Sąd wyjaśnił, że niezasadne pokazały się dalsze zarzuty pozwanej, jakoby nie doszło do realizacji obowiązków informacyjnych, o których mowa w art. 75c ustawy Prawo bankowe, czy też aby umowa zawierała klauzule niedozwolone, skutkujące nieważnością stosunku zobowiązaniowego.

Z dokumentów złożonych do akt sprawy, w tym pisma z dnia 11 czerwca 2019 r. (k. 35) i potwierdzenia odbioru (k. 37) wynika jasno, że wymagane przywołanym przepisem wezwanie do zapłaty i pouczenia w przedmiocie restrukturyzacji zostały doręczone pozwanej w dniu 22 czerwca 2019 r., co M. C. (1) osobiście potwierdziła podpisem przy odbiorze przesyłki. Zarzut Sąd ocenia jako nieznajdujący oparcia w faktach.

Chybione są również podnoszone w toku procesu zarzuty odnośnie abuzywności postanowień umowy pożyczki regulujących prowizję, co miałoby skutkować nieważnością całej umowy. Z art. 385 ¹ §1 i 2 k.c. wynika, że abuzywność postanowienia umownego skutkuje brakiem związania konsumenta tym postanowieniem, natomiast strony są związane umową w pozostałym zakresie. Regulacja ta ma szczególny charakter w stosunku do wynikającej z art. 58 k.c.

Sąd zaznaczył w tym kontekście, że nakładając w ustawie o kredycie konsumenckim na pożyczkodawcę szereg obowiązków, ustawodawca nie wprowadził wymogu specyfikowania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja, poprzez wyliczenie konkretnych kosztów, jakie ma pokryć, ryzyka, jakie ma zabezpieczyć, planowanego zysku. Gdyby taka intencja istniała, to ustawodawca nałożyłby na instytucje pożyczkowe obowiązek zawarcia takich informacji w formularzu informacyjnym. Obowiązek taki nie jest znany także w innych branżach. Trudno również wyobrazić sobie sytuację, iż każdorazowo każdy konsument, już po kupnie lub świadczeniu usługi, neguje wysokość wynagrodzenia lub cenę, która była mu wcześniej znana, poprzez żądanie wykazania i wyliczenia, co składało się na wynagrodzenie sprzedającego czy też zleceniobiorcy, jaką część stanowiły koszty związane z działalnością przedsiębiorcy, czy z daną usługą. Podsumowując Sąd uznał, że zastrzeżenie w postanowieniach zawartej umowy prowizji jako dodatkowego kosztu pożyczki, niezależnego od odsetek kapitałowych, jest nie tylko dopuszczalne w przypadku kredytów konsumenckich, udzielanych na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez przedsiębiorców, ale także stanowi powszechnie akceptowalną praktykę rynkową, stosowaną nie tylko wśród instytucji pożyczkowych, ale także i innych instytucji sektora finansowego.

Sąd wyjaśnił, że stan faktyczny ustalił na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności na dokumentach zawartych w aktach niniejszej sprawy, a także treści przesłuchania pozwanej M. C. (1).

Żadna ze stron nie kwestionowała dowodów z dokumentów co do ich treści. Strony co najwyżej wywodziły z nich odmienne skutki prawne. Sąd nie dopatrzył się okoliczności, które podważałby wiarygodność dowodów z dokumentów. W ocenie Sądu nie budzą one żadnych zastrzeżeń. Choć Sąd ocenił te dowody jako wiarygodne, to jednak w różnym zakresie przyczyniły się one do dokonanych ustaleń, charakteryzował je różny stopień przydatności, a ponadto dokumenty nie zawsze wykazywały twierdzenia podnoszone przez strony.

Oprócz rzeczowych źródeł dowodowych Sąd dopuścił dowód z przesłuchania pozwanej M. C. (1). Odnośnie warunków i okoliczności zapoznania się z treścią oświadczenia woli banku w przedmiocie wypowiedzenia umowy pożyczki (czyli kwestii istotnej w realiach rozpoznawanej sprawy) najlepiej zorientowane mogą być strony umowy pożyczki, a zwłaszcza adresat takiego oświadczenia. Sąd dał wiarę zeznaniom M. C. (1) w całości. Pozwana w sposób szczegółowy, wyczerpujący i spójny przedstawiła okoliczności, w jakich następowała wymiana korespondencji z powodowym bankiem. Wspomniana szczegółowość utwierdza Sąd w przekonaniu co do wiarygodności przedstawionych w przebiegu przesłuchania informacji. Bank zaś nie przedstawił jakichkolwiek dowodów przeciwnych świadczących o tym, aby zeznania pozwanej należało uznać za niewiarygodne. Stąd Sąd przyznał zeznaniom M. C. (1) istotny walor dowodowy.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Pozwana wygrała sprawę w całości, zatem powód obowiązany jest zwrócić jej poniesione przez nią koszty postępowania. Dlatego też Sąd zasądził od powoda (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. na rzecz pełnomocnika powódki z urzędu kwotę 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego ustaloną w oparciu o § 2 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 z późn. zm.), o czym orzeczono w punkcie II wyroku.

Apelację od tego wyroku wniósł powód. Wyrok zaskarżono w całości zarzucając naruszenie:

- art. 233 §1 k.p.c. poprzez błędną ocenę dowodów polegającą na nieuwzględnianiu zapisów znajdujących się w treści umowy wskazujących w jakich terminach i wysokości pozwany zobowiązany był do spłaty kredytu;

- art. 316 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie mimo że roszczenie banku stało się wymagalne w całości w toku procesu wobec „skutecznego doręczenia wypowiedzenia umowy kredytu” a także poprzez zaniechanie uwzględnienia, że roszczenie w toku procesu stało się wymagalne chociażby w części w związku z wymagalnością części rat określonych w terminarzu zapłaty;

- art. 69 prawa bankowego poprzez jego pominięcie, wskutek czego pozwany pomimo ciążącego na nim obowiązku spłaty rat wymagalnych jeszcze przed złożeniem przez powoda oświadczeniu o wypowiedzeniu został niejako zwolniony wyrokiem z konieczności ich zapłaty;

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wniesiono o uchylenie wyroku w całości i wydanie wyroku uwzględniającego powództwo.

Jako żądanie ewentualne sformułowano wniosek o zasądzenie kwoty 96 337,44 zł z odsetkami umownymi liczonymi od kwoty 63.636,50 od dnia 26.10,2021 do dnia zapłaty obejmującej wartość rat kredytu, które stały się wymagalne do chwili zamknięcia rozprawy i odsetek od nich przypadających.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Wobec niezgłoszenia przez strony wniosków o rozpoznanie sprawy na rozprawie, a także ze względu na brak merytorycznej potrzeby, sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 374 k.p.c. Ponadto, zgodnie z art. 15zzs ¹ ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1090) sprawa została rozpoznana przez Sąd odwoławczy w składzie jednego sędziego.

Zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Kognicja Sądu Apelacyjnego obejmuje zatem „rozpoznanie sprawy” i to w taki sposób, w jaki mógł i powinien uczynić to sąd pierwszej instancji. W każdej sytuacji podstawą wyroku Sądu Apelacyjnego – podobnie jak sądu pierwszej instancji - są dokonane przez ten sąd ustalenia faktyczne, czego nie zmienia możliwość posłużenia się przez sąd odwoławczy dorobkiem sądu pierwszej instancji i uznania ustaleń za własne.

Wykonując prawnoprocesowy obowiązek własnej oceny zgromadzonego materiału procesowego Sąd Apelacyjny stwierdził, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd odwoławczy ustalenia Sądu Okręgowego czyni częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania (art. 387 § 2 ¹ pkt. 1 k.p.c.).

Nie budzi też wątpliwości Sadu odwoławczego materialnoprawna podstawa rozstrzygnięcia Stąd też i w tym przypadku wystarczające jest odwołanie do wyjaśnienia podstawy prawnej dokonanego przez Sąd Okręgowy (art. 387 § 2 ¹ pkt. 2 k.p.c.) z niezbędnym jednak uzupełnieniem. W kontekście zarzutów powoda argumentację prawną uzupełnić bowiem należy o wskazanie na normatywną treść art. 75 c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2439 z późn. zm.) i skutki zastosowania tej normy w niniejszej dla oceny argumentacji skarżącego .

Przypomnieć należy, że norma ta w sposób szczególny reguluje obowiązki banku jako wierzyciela w przypadku opóźnienia kredytobiorcy. W art. 75c ust 1 ustawa stanowi, że jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych.

Następnie (w ust. 2) formalizuje się treść wezwania wymagając, by bank poinformował kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

W ust 3. natomiast przewidziano wyraźnie, że bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Według ust. 4 restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę.

Istotną dla rozstrzygnięcia o stanowisku skarżącego treść zawiera art. 75c ust 5 wymagający, by w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, bank przekazał kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację.

Według ust. 6 przytoczoną regulację stosuje się odpowiednio do umów pożyczek pieniężnych.

W tym kontekście normatywnym wziąć należy pod uwagę to, ze pozwana po otrzymaniu wezwania do zapłaty i pouczenia stosownego do treści art. 75c ust. 2 prawa bankowego, niespornie złożyła wniosek o restrukturyzację zadłużenia. Bank nie wykazał (ani też nie twierdził), by wykonał obowiązki przewidziane w art. 75 c ust 3 (a zatem by umożliwił pozwanej restrukturyzację zadłużenia, czy chociażby przystąpienie do negocjacji mających na celu uzgodnienie warunków restrukturyzacji stosownie do ust. 4) względnie by zachował się stosownie do treści art. 75c ust. 5 i bez zbędnej zwłoki, w formie pisemnej przedstawił szczegółowe wyjaśnienia dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację.

Opisane czynności powinny być dokonane w przypadku popadnięcia przez dłużnika baku w opóźnienie a zatem poprzedzać muszą wypowiedzenie umowy kredytu (pożyczki) dokonane na podstawie art. 75 ustawy .

W orzecznictwie SN przyjmuje się, że sankcją za zaniechanie dokonania czynności przewidzianych w art. 75c jest bezskuteczność oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu. Wykładnia ta jest przyjmowana także w obecnym stanie prawnym (po zmianie treści art. 75 prawa bankowego dokonanej ustawą z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1588 z późn. zm.) i usunięcia z treści art. 75 odesłania do art. 75c). Przyjmuje się bowiem, że zmiana brzmienia art. 75 nie uchyliła obowiązków banku określonych w art. 75c ani też ich kwalifikacji prawnej, jako jednej z ustawowych przesłanek wypowiedzenia umowy kredytu (por. zwłaszcza wywody zawarte w uzasadnieniu wyroku SN z 18.06.2021 r., IV CSKP 92/21, OSNC 2022, nr 1, poz. 9, gdzie przedstawiono natury systemowej i konstytucyjnej podkreślając znaczenie jurydyczne normy art. 75c cytowanej wyżej ustawy).

W tym kontekście zdaje się pomijać powodowy bank, że jego obowiązki wynikające z art. 75c nie ograniczają się jedynie do skierowania wezwania do zapłaty z pouczeniem o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. W przypadku złożenia wniosku o restrukturyzację (co w świetle niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego nastąpiło w niniejszej sprawie przed złożeniem oświadczenia o wypowiedzeniu) bank ma obowiązek podjęcia negocjacji w celu uzgodnienia warunków spłaty (a zatem rzeczywistego umożliwienia pożyczkobiorcy skorzystania z prawa przyznanego w art. 75c). Nadto odmowa umożliwienia skorzystania z tego uprawnienia wymaga pisemnego szczegółowego wyjaśnienia odwołującego się do przesłanek określonych w ust. 3 (a zatem odwoływać się do oceny sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Analiza ta powinna być „szczegółowa” (jak wprost wynika z art. 75c ust. 5)

Wobec sposobu i stopnia formalizacji tej czynności (wymagań stawianych przez ustawę przedsiębiorcy prowadzącemu działalność bankową co do formy i szczegółowości odpowiedzi banku) przyjąć należy, że zasadność (istnienie podstaw) odmowy restrukturyzacji (odrzucenia wniosku) podlega kontroli sądowej. Nie można więc wykluczyć, że stwierdzenie w postępowaniu sądowym braku uzasadnionej przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację także może skutkować uznaniem wypowiedzenia umowy za bezskuteczne.

Innymi słowy norma art. 75c nie może być rozumiana jako zawierająca jedynie dodatkowe wymaganie formalne dla banku, które poprzedzać ma wypowiedzenie. Regulacja ta przyznaje bowiem kredytobiorcy (pożyczkobiorcy) określone uprawnienie o charakterze materialnoprawnym ( prawo do żądania restrukturyzacji kredytu). Jeśli kredytobiorca z prawa tego chce skorzystać, to strony powinny podjąć rzeczywiste działania w celu ustalenia warunków. Osiągnięcie konsensusu oczywiście może nie nastąpić (uzgodnienie warunków jest objęte autonomią woli obu stron), jednak w świetle art. 75c ust 5 bank może odmówić podjęcia negocjacji (odrzucić wniosek o restrukturyzację) jedynie w szczególnych (umotywowanych) sytuacjach, a swoje stanowisko musi przedstawić kredytobiorcy w sposób wyczerpujący i w formie pisemnej. Z uwagi na konstytucyjny standard ochrony praw konsumenta (art. 76 Konstytucji RP) wykładnia normy art. 75c prawa bankowego musi zapewnić urzeczywistnienie tego szczególnego uprawnienia konsumenta wobec banku (na co wskazano także w uzasadnieniu cytowanego wyżej wyroku SN z dnia 18 czerwca 2021 w sprawie IV CSKP 92/21). W tym kontekście więc należy oceniać skutki zaniechania przez bank wykonania obowiązku przystąpienia do negocjacji (względnie zaniechania poinformowania kredytobiorcy bez zbędnej zwłoki i przy zachowaniu wymaganej ustawą formy o przyczynach „odrzucenia wniosku o restrukturyzację).

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie zaniechanie to (w przypadku złożenia przez kredytobiorcę wniosku o umożliwienie restrukturyzacji zadłużenia) niewątpliwie powodować będzie bezskuteczność wypowiedzenia umowy.

Zarazem jednak dostrzec należy, że norma art. 76c ustawy nie ogranicza eksplikowanych tam obowiązków banku wyłącznie do sytuacji, w której zamierza on wypowiedzieć umowę. Lege non distinguente obowiązki te aktualizują się w każdej sytuacji, gdy kredytobiorca opóźnia się ze spłatą kredytu (co wprost wynika z treści art. 75c ust. 1 i ust. 2 ustawy). Zatem przyjąć należy, że także dochodzenie sądowe należności z tytułu rat kredytowych wymagalnych już przed złożeniem oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu, poprzedzone powinno być wykonaniem obowiązków z art. 75c ust. 1 – 5 ustawy.

Jeśli tak, to także niepoprzedzone wykonaniem tych obowiązków dochodzenie należności „zaległych” przed wniesieniem pozwu (co do których pożyczkobiorca popadł już w opóźnienie) musi być uznane za przedwczesne.

Sankcję taką ustawa przewiduje także w przypadku innych regulacji wymagających od stron umownego stosunku prawnego podjęcia określonych czynności przedprocesowych w celu rozwiązania sporu bez konieczności prowadzenia procesu. Jako przykład wskazać można regulację art. 75 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 8), która wymaga poprzedzenia sądowego dochodzenia roszczeń przeciwko przewoźnikowi zainicjowaniem tzw. postępowania reklamacyjnego. W judykaturze przyjmuje się, że zaniechanie dokonania tych czynności przed wniesieniem pozwu powoduje, iż powództwo musi być uznane za wniesione przedwcześnie (por. np. wyrok SN z 10.04.2002 r., IV CKN 939/00, LEX nr 560880). Zatem w systemie prawnym istnieją inne konstrukcje, które wymagają podjęcia określonych czynności przedprocesowych w celu aktualizacji prawa domagania się sądowej ochrony roszczenia. W ocenie Sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę analogicznie należy sankcjonować zaniechanie wykonania przez bank obowiązków wymaganych normą art. 75c prawa bankowego.

Wykładnia przeciwna, „pozwalająca” na skuteczne dochodzenie roszczeń o raty kredytu wymagalne przed złożeniem oświadczenia o wypowiedzeniu mimo zaniechania umożliwienia kredytobiorcy wykonania uprawnienia do wnioskowania o restrukturyzację zadłużenia zgodnie z art. 75c prawa bankowego, w istocie czyniłaby prawo to iluzorycznym i pozbawionym sankcji.

Po wtóre, jak wyjaśniono wyżej, kredytobiorca może żądać dokonania przez sąd kontroli, czy przyczyny dla których bank odrzuca wniosek, mają uzasadnienie. Możliwość przeprowadzenia takiej kontroli jest jednak uzależniona od ujawnienia przez bank swojego stanowiska (oceny) żądania kredytobiorcy zawartego we wniosku o restrukturyzację. Dostrzec też należy, że uzyskanie odpowiedzi na wniosek (informacji o odrzuceniu wniosku i przyczynach takiego oświadczenia ) służy umożliwieniu konsumentowi podjęcia starań o zaspokojenie długu już wymagalnego i zapobieżenia wypowiedzeniu umowy. Ma zatem także w tej płaszczyźnie znaczenie gwarancyjne (kredytobiorca może zakładać, że działający lojalnie przedsiębiorca bankowy nie będzie występował z powództwem do momentu zakończenia procedury zmierzającej do uzgodnienia warunków restrukturyzacji lub odrzucenia wniosku). Wiąże się to ze szczególnym charakterem stosunków kredytowych często mających charakter wieloletnich, których wypowiedzenie istotnie wpływać może na sytuację ekonomiczną konsumenta. Z drugiej strony też zwrócić należy uwagę na specyficzną pozycję prawną przedsiębiorcy prowadzącego działalność bankową i wynikające z regulacji dotyczących tej działalności szczególne jego obowiązki wobec klienta sytuowane często w płaszczyźnie publicznoprawnej.

Wziąć należy pod uwagę też to, że art. 75c prawa bankowego zawiera normę o charakterze materialnoprawnym, która jest brana przez Sąd pod uwagę z urzędu niezależnie od stanowisk stron na etapie postępowania apelacyjnego i zarzutów apelacji.

Odnosząc te uwagi do stanowiska skarżącego, stwierdzić należy, że niezależnie od przyjętej za podstawę rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy kwestii niewykazania, by oświadczenie o wypowiedzeniu kredytu doszło do pozwanej w sposób umożliwiający jej zapoznanie się z jego treścią (art. 60 k.c.) i wywodzonej stąd konsekwencji prawnej (niewykazania by doszło do skutku prawnego w postaci wypowiedzenia umowy), powództwo uznać należy za przedwczesne także ze względu na to, że powód nie wykazał, by odpowiedział bez zbędnej zwłoki na złożony przez pozwaną w piśmie z dnia 5 lipca 2019 roku wniosek o restrukturyzację zadłużenia.

Uwaga ta dotyczy zarówno roszczenia formułowanego pierwotnie w pozwie (opartego o twierdzenie, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy) jak i żądania artykułowanego jako ewentualne w apelacji ( obejmującego należności z tytułu rat kredytowych, które stały się wymagalne do czasu zamknięcia rozprawy przed sądem I instancji przy założeniu że nie doszło do skutecznego złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy).

Konkluzja ta powoduje, że nie można uznać za uzasadnione zarzutów opartych o twierdzenie, iż doręczenie odpisu pozwu powinno być uznane za akt „konwalidujący” brak oświadczenia o wypowiedzeniu umowy (zarzut naruszenia art.316 k.c. wyrażony w pkt. 2 petitum apelacji). Zarazem z opisanych przyczyn bezzasadna jest ta grupa zarzutów, która zmierza do wykazania, że Sąd powinien zasądzić co najmniej kwotę 96.337,44 zł (zarzuty w pkt. 1, 3 i 4 petitum).

Przedstawione względy powodują zatem, że całość argumentacji apelacyjnej musi być uznana za pozbawioną znaczenia dla oceny zasadności zaskarżonego wyroku. Zbędnym staje się w związku z tym dokonywanie oceny, czy zgłoszenie w apelacji żądania określonego przez skarżącego jako ewentualne nie powinno być kwalifikowane jako niedopuszczalne na tym etapie postępowania rozszerzenie powództwa (art. 383 k.p.c.)

Dodać należy, że bezzasadnie zarzuca skarżący, by skutkiem zaskarżonego wyroku było „niejako” zwolnienie pożyczkobiorcy z obowiązku zwrotu udzielnej przez bank pożyczki. Wyraźnie Sąd Okręgowy wskazał bowiem na przedwczesność powództwa jako porzyczynę jego oddalenia. Oznacza to, że bank nie traci prawa do dochodzenia zwrotu pożyczki. Chcąc skutecznie dochodzić jednak tej wierzytelności (w przypadku odmowy jej zaspokojenia przez pozwaną) może ponownie wnieść pozew dopełniając uprzednio wymagań określonych normą art. 75 i 75c ustawy. Dopiero przedprocesowe przeprowadzenie tych czynności umożliwi sądowi ocenę zasadności żądania zasądzenia należności wywodzonej z faktu niewykonania przez pozwaną obowiązków z umowy pożyczki.

Przedstawione przyczyny spowodowały, że na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono o oddaleniu apelacji.

Rozstrzygając o kosztach w pkt II sentencji wyroku Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za proces wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Pozwana jako wygrywająca proces jest uprawniona do żądania od powoda zwrotu kosztów niezbędnych dla celowej obrony swoich praw.

Na koszty postępowania apelacyjnego wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu (obejmujące należny podatek VAT) ustalone w stawce minimalnej adekwatnej dla wartości przedmiotu zaskarżenia na podstawie §8 pkt. 6) w zw. z §16 ust. 1 pkt. 2 oraz §4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 68).

- Krzysztof Górski -