Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2023 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

Sędzia: Leon Miroszewski

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2023 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. z siedzibą w W.

przeciwko Gminie S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 czerwca 2022 roku, sygnatura akt I C 1101/21

oddala apelację;

zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 8.100,00 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

Leon Miroszewski

Sygnatura akt I ACa 1231/22

UZASADNIENIE

K. w W. w pozwie z dnia 3 września 2021 r. wniósł o zasądzenie od pozwanej Gminy S. kwoty 758.000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Gmina S. w odpowiedzi na pozew z dnia 2 listopada 2021r. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z 7 czerwca 2022 r. w sprawie o sygnaturze akt I C 1101/21, w punkcie I. oddalił powództwo, zaś w punkcie II. zasądził od powoda na rzecz pozwanej gminy kwotę 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty.

Sąd pierwszej instancji wydanie wyroku poprzedził ustaleniami faktycznymi, z których wynikało, że w dniu 23 sierpnia 1995r. umową zawartą w formie aktu notarialnego poprzedniczka prawna powoda – Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa w G., w trybie art. 24 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, przeniosła na pozwaną gminę własność kilku nieruchomości, w tym nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) obręb L. (obecnie w wyniku podziału oraz zmiany granic administracyjnych działki nr (...) obręb S.). Nieruchomość tę przekazano z przeznaczeniem na cmentarz komunalny.

Pozwana w sierpniu 2008 r. zleciła wykonanie dokumentacji geotechnicznej dla przedmiotowej nieruchomości, której ustalenia potwierdziły możliwość jej zagospodarowania na cel, dla którego została przeniesiona jej własność na pozwaną – na lokalizację cmentarza. Pomimo tego pozwana gmina nie podjęła działań mających na celu lokalizację cmentarza na przekazanej nieruchomości.

Powód przez wiele lat nie przeprowadzał kontroli realizacji przez pozwaną gminę celu, na jaki przekazana została jej nieodpłatnie nieruchomość. Przeprowadzone w 2018 r. na zlecenie pozwanej gminy badania geologiczne nieruchomości wykazały, że wysoki poziom wód gruntowych dyskwalifikuje działkę nr (...) (pozostałe 2 działki są działkami przeznaczonymi pod drogi) jako potencjalny teren pod lokalizację cmentarza.

W dniu 10 maja 2021 r. pracownicy powoda dokonali kontroli między innymi umowy z dnia 23 sierpnia 1995 r., stwierdzając brak zagospodarowania spornej nieruchomości na wskazany w umowie z powodem cel, ani na inny cel publiczny. W związku z ustaleniami kontroli kontrolujący zawnioskowali o podjęcie działań zmierzających do wystąpienia do pozwanej Gminy S. z żądaniem zwrotu aktualnej wartości działek nr (...) obręb S., ze względu na to, że nie zostały zagospodarowane zgodnie z celem nieodpłatnego przekazania.

Pismem z dnia 12 maja 2021 r. K. w W. wskazał, że nieruchomości przejęte nieodpłatnie z zasobu Krajowego Ośrodka powinny być wykorzystane na cele przewidziane w umowie przekazania. Brak realizacji tego celu stanowi zmianę przeznaczenia nieruchomości, uzasadniającą stosowanie sankcji przewidzianej w ustawie dotyczącej zwrotu aktualnej równowartości nieruchomości.

Pismem z dnia 27 maja 2021 r. pozwana gmina zleciła wykonanie operatu szacunkowego określającego aktualną wartość przekazanej nieruchomości. Jednocześnie pismem z dnia 11 czerwca 2021 r. pozwana w przesłanej odpowiedzi na pismo pokontrolne podniosła, że roszczenie powoda dotyczące zwrotu równowartości za działki o nr (...) obręb S. uległo przedawnieniu.

W odpowiedzi z dnia 28 czerwca 2021 r. powód przedstawił swoje stanowisko w zakresie podniesionego zarzutu przedawnienia twierdząc, że roszczenie nie uległo przedawnieniu i przypomniał o obowiązku zwrotu nieruchomości do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Na zlecenie pozwanej gminy nieruchomość została wyceniona przez uprawnionego rzeczoznawcę majątkowego na kwotę 758.000 zł. Powód nie kwestionuje tej wartości.

Powód w piśmie z dnia 23 lipca 2021 roku zwrócił się do pozwanej gminy o zwrot aktualnej wartości za niezagospodarowane nieruchomości w kwocie 758.000 złotych w terminie do dnia 20 sierpnia 2021 roku na wskazany numer rachunku. Pismem z dnia 29 lipca 2021 r. pozwana gmina podtrzymała swoje stanowisko w sprawie i odmówiła zwrotu równowartości pieniężnej za nieruchomość stanowiącą obecnie działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...) obręb S.. Powód w piśmie z dnia 23 sierpnia 2021 roku skierował do pozwanej gminy ostateczne wezwanie do zapłaty kwoty 758.000 złotych wraz z naliczonymi odsetkami, w łącznej kwocie 758.348,89 złotych.

Mając na uwadze wskazane wyżej ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim ocenił powództwo jako nieuzasadnione.

Wskazał, że bezsporna jest okoliczność, że poprzedniczka prawna powoda przeniosła na rzecz pozwanej gminy nieruchomość z przeznaczeniem na cel komunalny – lokalizację cmentarza oraz to, że przekazana nieruchomość nie została zagospodarowana na wskazany cel ani na inny cel publiczny. Bezsporna jest również aktualna wartość nieruchomości – 758.000 złotych. Wyjaśnił, że istota sporu pomiędzy stronami sprowadza się jedynie do oceny, czy roszczenie będące przedmiotem sporu uległo przedawnieniu.

Uznał ten Sąd, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu, a zatem pozwana gmina może skutecznie uchylić się od jego zaspokojenia.

Zwrócił uwagę, że w dniu zawarcia umowy nieodpłatnego przekazania nieruchomości przez powoda na rzecz pozwanej – 23 sierpnia 1995 roku podstawę prawną tej czynności stanowił przepis art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa i przywołał jego treść.

Następnie wskazał, że dokonano nowelizacji ww. przepisu ustawą z dnia 6 maja 1999 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 49, poz. 484), która weszła w życie 15 czerwca 1999 roku. Dalej podniósł, że zgodnie z treścią art. 3 k.c. ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Wyjaśnił, że przyjmuje się, że powołana zasada nie dotyczy tylko przepisów kodeksu cywilnego, ale także innych przepisów o charakterze cywilnym i innych gałęzi prawa. W judykaturze przyjęto zatem, że w przypadku zmiany przepisów ustawy zasadą jest stosowanie ustawy obowiązującej w dacie zawierania umowy. Powołana zasada nieretroakcji, wynikająca z art. 3 k.c., nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego. Przepis ten nie przesądza, jaką ustawę, dawną czy nową, należy stosować w przypadku gdy zdarzenie regulujące określone stosunki prawne miało miejsce pod rządami dawnej ustawy, ale jego skutki wystąpiły już pod rządami nowej.

Następnie Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. XLIX ustawy - Przepisy wprowadzające kodeks cywilny, zgodnie z którym do zobowiązań powstałych przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego stosuje się przepisy tego kodeksu, jeśli chodzi o skutki prawne zdarzeń, które nastąpiły po dniu wejścia kodeksu w życie, a które nie są związane z istotą stosunku prawnego. Powołał się na poglądy doktryny, zgodnie z którymi należy stosować nową regulację jeśli uszczegóławia ona i usuwa wątpliwości wynikające z dotychczasowych przepisów oraz że dla oceny skutków prawnych, jakie nastąpiły pod rządami „nowej” ustawy należy stosować jej przepisy, mimo że zdarzenie kreujące stosunek prawny łączący strony miało miejsce pod rządami „dawnej” ustawy.

Kolejno Sąd wskazał, że strony zawarły umowę w dniu 23 sierpnia 1995 roku na podstawie przepisów ustawy, która nie wyznaczała nabywcy nieruchomości żadnego terminu do zrealizowania celu, w jakim przekazana została mu nieodpłatnie nieruchomość przez Agencję Nieruchomości Rolnych. Tym samym nabywca – pozwana gmina mogła zrealizować cel umowy w nieograniczonym czasie, nie mając żadnego określonego terminu. Niespełna cztery lata po zawarciu umowy przez strony w dniu 15 czerwca 1999 roku weszła w życie nowelizacja przepisu art. 24 ust. 5 ustawy, określająca po upływie jakiego terminu można uznać, że nabywca nieruchomości przeznaczył ją na inny cel, niż przewidywany w umowie (w niniejszej sprawie chodzi o zaniechanie realizacji tego celu) oraz, że zwrotowi podlega aktualna równowartość nieruchomości. Nowelizacja ta wyjaśniła wątpliwości co do czasu oczekiwania na realizację celu umowy oraz co do sposobu określenia wielkości roszczenia Agencji. Nie zmieniła jednak istoty skutku prawnego łączącego strony, polegającego na możliwości nieodpłatnego przekazania jednostce samorządu terytorialnego nieruchomości dla realizacji określonego celu oraz możliwości żądania zwrotu równowartości tej nieruchomości, jeśli cel ten nie zostanie zrealizowany. Wprowadzona nowelizacja miała na celu uszczegółowienie zasad przekazywania nieruchomości oraz zdyscyplinowanie zarówno nabywcy nieruchomości do podjęcia działań w określonym terminie 10 lat, licząc od nabycia nieruchomości, zaś przekazującą nieodpłatnie nieruchomość Agencję do kontroli zachowań nabywcy i tego, by zrealizowany został w rzeczywistości cel zawartej umowy. Ocenił, że to powoduje, że dla oceny roszczenia powoda winny mieć zastosowanie przepisy ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 15 czerwca 1999 roku, chociaż umowę zawarto przed tą datą. Celem nowelizacji z dnia 6 maja 1999 roku było bowiem wprowadzenie okresu 10 letniego dla nabywcy do zrealizowania celu umowy jak i umożliwienie przekazującemu ustalenia daty wymagalności swego roszczenia w przypadku niezrealizowania przez nabywcę umówionego celu. W przeciwnym razie, gdyby przyjąć stanowisko powoda, że należy stosować przepisy obowiązujące w dniu zawarcia umowy – pozwana gmina nie miałaby nadal wyznaczonego terminu do realizacji celu umowy, a powód nie mógłby ustalić daty wymagalności swego roszczenia.

Sąd pierwszej instancji przyjął, że brzmienie przepisu art. 24 ust. 5 od dnia 15 czerwca 1999 r. przemawia za przyjęciem, że bieg terminu przedawnienia roszczenia o zwrot równowartości nieruchomości rozpoczynał się od daty stwierdzenia przeznaczenia jej na inny cel (np. w przypadku zbycia działek przez nabywcę) a w przypadku zaniechania realizacji celu – z czym mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie - od upływu 10 lat od daty zawarcia umowy. W związku z powyższym stwierdził, że przy stosowania „nowej” ustawy, obowiązującej od dnia 15 czerwca 1999 r., zarzut przedawnienia okazał się skuteczny.

Wskazał, że pozwana gmina miała termin do realizacji celu umowy – lokalizacji cmentarza na przekazanej nieodpłatnie nieruchomości do dnia 23 sierpnia 2005 roku, czego nie uczyniła i jest to bezsporne. Powód po upływie wskazanego terminu miał 10 lat na podjęcie działań, by dochodzić swego roszczenia od pozwanej, czego również nie uczynił. Termin przedawnienia roszczeń powoda upłynął z dniem 23 sierpnia 2015 roku. W tym okresie powód nie wzywał pozwanej do zwrotu nieruchomości lub jej równowartości pieniężnej, nie występował na drogę sądową. Nie wykazał zatem, że termin przedawnienia został przerwany. Pozew wniesiony został w dniu 6 września 2021 roku, a zatem ponad sześć lat po upływie terminu przedawnienia.

Oddalając w związku z powyższym powództwo Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 2 pkt 7) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018r., poz. 265), zasądzając od powoda na rzecz pozwanej gminy poniesione koszty zastępstwa procesowego.

Apelację od wyroku wniosła strona powodowa, która zaskarżyła wyrok w całości. Apelujący podniósł zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj.:

- nieprawidłową interpretację art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w zw. z art. 3 k.c. w zw. z art. XXVI i art. XLIX przepisów wprowadzających kodeks cywilny poprzez przyjęcie, że do umów nieodpłatnego przeniesienia własności nieruchomości z Zasobu Własności Skarbu Państwa zawartych przed 15 czerwca 1999 r. ma zastosowanie art. 24 ust. 5 w brzmieniu obowiązującym od 15 czerwca 1999 r.;

- zastosowanie do oceny roszczenia powoda art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w brzmieniu obowiązującym od 15 czerwca 1999 r. w zw. z art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 8 lipca 2018 r. poprzez uznanie zasadności podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia;

- niezastosowanie do oceny roszczenia powoda art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w brzmieniu obowiązującym do 15 czerwca 1999 r. względnie w zw. z art. 118 w brzmieniu obowiązującym od 9 lipca 2018 r. i nieuwzględnienie roszczenia powoda w całości.

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i o zasądzenie od pozwanej Gminy S. na rzecz powoda K. w W. kwoty 758.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 758.000 zł od dnia 21 sierpnia 2021 r., do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

Apelacja strony powodowej okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § l k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego należy przyjąć, że sformułowanie „w granicach apelacji”, wskazane w tym przepisie, oznacza, że sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody, albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Innymi słowy w postępowaniu odwoławczym, bez względu na stanowisko stron oraz zakres zarzutów, ponownie należy dokonać oceny materialnoprawnej, a w razie naruszenia prawa materialnego należy błędy w tym zakresie naprawić niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że badanie to mieści się w granicach zaskarżenia. Jest jasne, że nienaprawienie tych błędów byłoby równoznaczne ze świadomym ich powieleniem w postępowaniu rozpoznawczym na wyższym szczeblu instancji, czego - zważywszy na istotę wymiaru sprawiedliwości i cele postępowania odwoławczego - nie można zaaprobować.

Mając powyższe na względzie, w oparciu o art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c., ponowna ocena przedstawionego pod osąd materiału procesowego doprowadziła do wniosku, że Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Na tej też podstawie ustalenia Sądu Okręgowego, w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, należało uczynić częścią uzasadnienia niniejszego wyroku, przyjmując je za własne bez potrzeby ich powielania (nie sposób jedynie podzielić przyjęcia, że nieruchomość, o której chodzi w sprawie, jest wykorzystywana na cele rolnicze. Powyższe jest nie do pogodzenia z istotą funkcjonowania strony pozwanej, która z pewnością nie obejmuje prowadzenia działalności rolniczej). Również konkluzje oceny prawnej dokonanej przez Sąd Okręgowy należy uznać za prawidłowe, jedynie z uzupełnieniem, o którym będzie mowa niżej.

Należy przy tym zaznaczyć, że stan faktyczny nie był między stronami sporny, a rozbieżności sprowadzały się do tego, które przepisy prawa mają w niniejszej sprawie zastosowanie. Spór dotyczył tego, czy właściwy jest stan prawny ukształtowany przez ustawę z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, czy też należy stosować przepisy znowelizowane ustawą z 6 maja 1999 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, która weszła w życie 15 czerwca 1999 r. i w konsekwencji, czy zasługuje na uwzględnienie podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia.

Do wyżej wskazanych, spornych kwestii odniosła się także strona skarżącą w apelacji podnosząc zarzuty naruszenia prawa materialnego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, która jest poprzedniczką prawną K. oraz Miasto i Gmina S., zawarły w dniu 23 sierpnia 1995 r. w formie aktu notarialnego umowę przeniesienia własności między innymi działki nr (...) (obręb L. – obecnie działki (...); (...); (...) obręb S.). Nieruchomość ta miała zostać przeznaczona na cmentarz komunalny.

W dniu zawarcia tej umowy art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa obowiązywał w brzmieniu: Nieruchomości wchodzące w skład Zasobu Agencja może w drodze umowy nieodpłatnie przekazać na własność:

1) gminie - na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań własnych gminy,

2) Polskiej Akademii Nauk, szkole wyższej lub jednostce badawczo-rozwojowej - na cele służące wykonywaniu ich zadań statutowych.

W razie przeznaczenia przez nabywcę nieruchomości na inne cele niż określone w umowie, Agencji przysługuje zwrot równowartości pieniężnej, ustalonej według zasad określonych w art. 30.

Ustawą z dnia 6 maja 1999 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 49, poz. 484) znowelizowano wskazany wyżej przepis i otrzymał on następujące brzmienie:

Nieruchomości wchodzące w skład Zasobu Agencja może w drodze umowy nieodpłatnie przekazać na własność:

1) jednostce samorządu terytorialnego - na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań własnych,

2) Polskiej Akademii Nauk, izbie rolniczej, Krajowej Radzie Izb Rolniczych, państwowej szkole wyższej lub państwowej jednostce badawczo-rozwojowej - na cele służące wykonywaniu ich zadań statutowych.

W razie zbycia lub przeznaczenia przez nabywcę nieruchomości na inne cele niż określone w umowie przed upływem 10 lat, licząc od dnia jej nabycia, Agencja może żądać zwrotu aktualnej wartości pieniężnej tej nieruchomości, ustalonej według zasad określonych w art. 30 ust. 1.

Zwrócić należy uwagę, że ustawa ta nie zawierała przepisów intertemporalnych.

Słusznie wskazał Sąd Okręgowy na treść art. 3 k.c., który stanowi, że ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Wynikająca z tego przepisu zasada lex retro non agit nie ma charakteru bezwzględnego i doznaje wyjątków. W nauce prawa wskazuje się, że powołany przepis wprowadza dwa wyjątki od zasady nieretroaktywności: nową ustawę należy stosować, gdy wynika to z jej brzmienia lub celu. Użycie zwrotu „moc wsteczna ustawy”; oznacza stosowanie odmiennych (wynikających z nowej ustawy) ocen prawnych zdarzeń i ich skutków, od wynikających z treści przepisów prawa obowiązujących w czasie ich zajścia. B. Szolc-Nartowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 3.

Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej konstatacji, że nie obowiązuje konkretny przepis, który nakazuje stosować sądowi przepis obowiązujący w określonej dacie dla oceny stosunku prawnego łączącego strony, to zaś wymaga zindywidualizowanej oceny.

W tym zakresie trafnie także Sąd Okręgowy odwołał się do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.). W art. XXVI powołanej ustawy wskazano, że do stosunków prawnych powstałych przed wejściem w życie kodeksu cywilnego stosuje się prawo dotychczasowe, chyba że przepisy następne stanowią inaczej, zaś art. XLIX § 1 ww. ustawy stanowi, że do zobowiązań, które powstały przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego stosuje się przepisy tego kodeksu jeżeli chodzi o skutki prawne zdarzeń, które nastąpiły po dniu wejścia kodeksu w życie, a które nie są związane z istotą stosunku prawnego.

Należy podzielić przywołane przez Sąd Okręgowy stanowisko, że należy stosować nową regulację jeśli uszczegóławia ona i usuwa wątpliwości wynikające z dotychczasowych przepisów oraz że dla oceny skutków prawnych, jakie nastąpiły pod rządami „nowej” ustawy, należy stosować jej przepisy, mimo że zdarzenie kreujące stosunek prawny łączący strony miało miejsce pod rządami „dawnej” ustawy.

Trzeba zauważyć, że ustawodawca nowelizując w dniu 6 maja 1999 r. ustawę o gospodarce nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa nie wprowadził przepisów, które nakazywałyby do stosunków prawnych powstałych przed nowelizacją, stosować przepisy sprzed nowelizacji, tym samym powstał stan prawny, w którym art. 24 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa otrzymał nowe brzmienie i ma on zastosowanie do stosunków prawnych powstałych przed wejściem w życie, gdy chodzi o roszczenia na ich tle, także takie jak dochodzone w niniejszej sprawie, jak również do stosunków prawnych powstałych później.

Niewątpliwie przepis art. 24 ust. 5 ww. ustawy w znowelizowanym brzmieniu był swego rodzaju uszczegółowieniem dotychczas obowiązującego przepisu, albowiem zakreślił on jednostce, która otrzymała nieodpłatnie na własność nieruchomość z Zasobów Agencji (obecnie K.) dziesięcioletni termin na zrealizowanie celu oraz termin, w którym jednostka ta nie może zbywać otrzymanej nieruchomości. Trzeba zaznaczyć, że odpowiada to potrzebie uwzględnienia dawności w stosunkach cywilnych, a więc stabilizacji sytuacji prawnej jego stron, polegającej na określeniu czasu, w którym mogą oni realizować swoje prawa i mają wykonywać obowiązki oraz ponosić skutki działań i zaniechań w tych zakresach.

Wobec braku przepisów przejściowych, należy w ocenie Sądu Apelacyjnego przyjąć, że dla oceny roszczenia strony powodowej ma zastosowanie przepis art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. w brzmieniu obowiązującym od 15 czerwca 1999 r. (por. także Wyrok SA w Katowicach z 27.12.2018 r., I ACa 478/18, Wyrok SA w Poznaniu z 3.04.2014 r., I ACa 146/14)

Wobec powyższego bezzasadne okazały się sformułowane przez stronę powodową zarzuty nieprawidłowej interpretacji art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w zw. z art. 3 k.c. w zw. z art. XXVI i art. XLIX przepisów wprowadzających kodeks cywilny poprzez przyjęcie, że do umów nieodpłatnego przeniesienia własności nieruchomości z Zasobu Własności Skarbu Państwa zawartych przed 15 czerwca 1999 r. ma zastosowanie art. 24 ust. 5 w brzmieniu obowiązującym od 15 czerwca 1999 r.; a także niezastosowania do oceny roszczenia powoda art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w brzmieniu obowiązującym do 15 czerwca 1999 r.

Warto jeszcze zwrócić uwagę, że argumentacja apelującego zawiera niekonsekwencję polegającą na tym, że postulowane przez niego obowiązywanie powołanego art. 24 ust. 5 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi w brzmieniu sprzed nowelizacji, która weszła w życie w dniu 15 czerwca 1999 roku prowadziłoby w niniejszej sprawie do przyjęcia, że powód w ogóle nie nabył roszczenia wynikającego z tego przepisu, bowiem nie można przyjąć, że nabywca już przeznaczył nabytą nieruchomość na inne cele, niż wynikające z umowy o nieodpłatnym przekazaniu, bowiem argumentacja powoda wskazuje jedynie, że nie doszło jedynie do zrealizowania celu wskazanego w tej umowie.

Kolejny z zarzutów podniesionych przez stronę powodową w apelacji dotyczy uwzględnienia przez Sąd pierwszej instancji zarzutu przedawnienia.

Dla porządku należy wskazać, że strony zawarły umowę przeniesienia własności w dniu 23 sierpnia 1995 r. Jak wyżej wskazano, do stosunku prawnego łączącego strony należy stosować art. 24 ust. 5 ustawy z 19 października 1991 r. w brzmieniu obowiązującym od 15 czerwca 1999 r. W związku z tym bieg terminu przedawnienia może rozpoczynać się od dwóch wydarzeń: stwierdzenia przeznaczenia otrzymanej nieruchomości na inny cel, albo zaniechania realizacji celu przed upływem 10 lat, licząc od dnia jej nabycia.

W niniejszej sprawie pozwana Gmina nie przeznaczyła otrzymanej nieruchomości na cmentarz komunalny zgodnie z postanowieniami umowy, co jest bezsporne, a dziesięcioletni termin na dokonanie tej czynności upłynął 23 sierpnia 2005 r.

Od tej daty strona powodowa mogła żądać od Gminy S. zwrotu aktualnej wartości pieniężnej tej nieruchomości, która także jest między stronami bezsporna. Termin przedawnienia ww. roszczenia nie został szczegółowo uregulowany przez ustawodawcę, a zatem mają zastosowanie zasady ogólne i termin przewidziany w art. 118 k.c.

W obecnie obowiązującym brzmieniu, ustalonym ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1104), art. 118 k.c. stanowi, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

W niniejszej sprawie zastosowanie ma jednak termin dziesięcioletni, o którym stanowił art. 118 k.c. przed nowelizacją, albowiem dochodzone przez powoda roszczenie było już przedawnione w chwili wejścia w życie powołanego brzmienia art. 118 k.c. (art. 5 ust. 1 powołanej ustawy zmieniającej Kodeks cywilny). Dziesięcioletni termin do dochodzenia roszczenia upłynął 23 sierpnia 2015 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia, albowiem strona powodowa wniosła pozew do Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w dniu 6 września 2021 r., a zatem po upływie terminu przedawnienia i nie wykazała, aby nastąpiły jakiekolwiek okoliczności, które przerwałaby bieg terminu przedawnienia.

Z uwagi na to, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu, pozwana gmina mogła skutecznie uchylić się od jego zaspokojenia.

Tym samym niezasadny okazał się także podniesiony przez stronę apelującą zarzut zastosowania do oceny roszczenia powoda art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w brzmieniu obowiązującym od 15 czerwca 1999 r. w zw. z art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 8 lipca 2018 r. poprzez uznanie zasadności podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia.

Niezależnie od powyższych racji należy zauważyć, że co prawda pozwany nie zrealizował celu, który został wskazany w umowie dotyczącej nieopłatnego przekazania wymienionej w pozwie nieruchomości, jednakże nie można przyjąć, że przekazał ją na inny cel. Tym samym nie zachodzi sytuacja samowolnego przeznaczenia przez pozwaną Gminę nieruchomość na cel, który wskazuje na indywidualną decyzję pozwanego. Nie jest sporne pomiędzy stronami, że cel ten nie może zostać zrealizowany i to z przyczyn, które z pewnością nie obciążają pozwanej gminy, co ustalono na podstawie badania geologicznego przeprowadzonego w 2018 roku. W takiej sytuacji żądanie zapłaty wartości pieniężnej tej nieruchomości nie odpowiada zasadom współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Wobec powyższego brak jest podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku, zatem apelacja powoda uległa oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., jako bezzasadna.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Powód przegrał proces w postępowaniu apelacyjnym w całości i powinien zwrócić pozwanej koszty, na które składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w stawce minimalnej, adekwatnej do wartości przedmiotu zaskarżenia. Wysokość wynagrodzenia ustalono na podstawie § 2 pkt 7 w zw. § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265 z późn. zm.).

Leon Miroszewski