Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2021 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Sędzia Leon Miroszewski (przewodniczący)

Sędzia Krzysztof Górski

Sędzia Agnieszka Bednarek-Moraś

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Karolina Ernest

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2021 w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – Nadleśnictwo L.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 22 grudnia 2020 roku, sygnatura akt VIII GC 92/20

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 8.100,00 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Krzysztof Górski Leon Miroszewski Agnieszka Bednarek-Moraś

Sygnatura akt I AGa 44/21

UZASADNIENIE

Powód – Skarb Państwa reprezentowany przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo L., a zastępowany przez Prokuratorię Generalną RP, wniósł o zasądzenie od pozwanej – (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. kwoty 548.043,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 lipca 2018 r. oraz kosztów postępowania.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów postępowania. Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2020 roku, sygnatura akt VIII GC 92/20 Sąd Okręgowy w Szczecinie w punkcie I. zasądził od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. na rzecz powoda Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, Nadleśnictwa L., kwotę 548.043,92 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2018 r.; w punkcie II. zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego; w punkcie III. nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 27.403 zł tytułem kosztów sądowych, od których powód był zwolniony.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy wskazał na ustalenia faktyczne, w których stwierdził, że w dniu 16 sierpnia 2012 r. Skarb Państwa – Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych w G., P., P., S., S., T., W., Z. i (...) sp. z o.o. w P. zawarły ramową umowę współpracy. Przedmiotem umowy było ustalenie zasad i warunków współdziałania pomiędzy stronami w zakresie prowadzenia przez (...) lub inny podmiot działający w jej imieniu eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji linii i urządzeń elektroenergetycznych stanowiących jej własność posadowionych na gruntach pozostających w zarządzie Lasów Państwowych na terenie nadzorowanym przez Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych oraz prowadzenia uzgodnień budowy na tych gruntach nowych linii i urządzeń elektroenergetycznych. Umowa oraz zawarte w jej wykonaniu umowy wykonawcze miały określać zasady i warunki współdziałania pomiędzy stronami do czasu ustanowienia służebności przesyłu.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 15 listopada 2012 strony zawarły umowę wykonawczą, której przedmiotem było ustalenie szczegółowych zasad i warunków współdziałania pomiędzy nimi. Strony wyraziły wolę ustanowienia przez Nadleśnictwo działające w imieniu Skarbu Państwa, jako właściciela nieruchomości, w ramach obowiązującego prawa odpłatnej służebności przesyłu dla linii elektroenergetycznych posadowionych na gruntach pozostających w zarządzie Nadleśnictwa.

W dniu 23 grudnia 2014 r. strony zawarły dwie umowy o ustanowienie służebności przesyłu w formie aktów notarialnych. Na podstawie umów ustanowiono na nieruchomościach wskazanych w umowach na czas nieokreślony na rzecz pozwanej i jej następców prawnych, za wynagrodzeniem, ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności przesyłu.

Strony umowy ustaliły wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat poniesionych przez Nadleśnictwo od części nieruchomości, z której korzystanie było ograniczone w związku z obciążeniem nieruchomości służebnością przesyłu. Wynagrodzenie miało być płatne corocznie z dołu, w okresach kwartalnych, na podstawie faktur VAT wystawianych przez Nadleśnictwo. Wynagrodzenie kwartalne miało stanowić 1/4 wynagrodzenia rocznego. Faktury VAT miały być płatne na wskazany w fakturach rachunek bankowy najpóźniej w ostatnim dniu kwartału. Zgodnie z umową wysokość rocznego wynagrodzenia miała być ustalana na podstawie oświadczeń Nadleśnictwa o wysokości zadeklarowanych w danym roku podatkowym podatkach i opłatach od części nieruchomości, na których ustanowiona została służebność przesyłu. Strony umówiły się, że w przypadku gdy właściwy organ podatkowy wyda ostateczną decyzję administracyjną zmieniającą wysokość zapłaconego podatku w danym roku podatkowym od gruntów pod liniami elektroenergetycznymi, na których została ustanowiona służebność przesyłu, pozwana wyrównać miała powódce kwoty zapłaconego podatku za okres ustalony decyzją wraz z odsetkami i kosztami, we tym kosztami egzekucyjnymi jeżeli w wyniku nadania rygoru natychmiastowej wykonalności podatek zostanie wykonalności podatek zostanie wyegzekwowany, a roczne wynagrodzenie Nadleśnictwa L. ulegnie skorygowaniu o wartość wynikającą z tej decyzji w terminie 30 dni od dnia powiadomienia na piśmie o tym fakcie pozwanej.

Nadleśnictwo miało przedstawiać Operatorowi – Oddziałowi Dystrybucji G., Rejon Dystrybucji S. w terminie 4 dni od daty doręczenia decyzji administracyjnej wydanej w I bądź II instancji opinię co do braku zasadności składania środków odwoławczych wraz ze stosownym uzasadnieniem. Zasada zwrotu kosztów postępowania nie obowiązywała w przypadkach, w których odwołanie/skarga zostały sporządzone z pominięciem argumentów/zarzutów proponowanych przez Operatora bądź w przypadkach istotnych braków formalnych środka zaskarżenia albo innych ewidentnych błędów i zaniechań, które skutkowały odrzuceniem/oddaleniem/odwołaniem skargi.

Strony postanowiły ponadto, ze korekta rocznego wynagrodzenia wymaga aktualizacji oświadczenia oraz wystawienia przez Nadleśnictwo faktury korygującej VAT. Czynności miały być przeprowadzone w terminie 14 dni od daty uzyskania przez Nadleśnictwo decyzji administracyjnej, gdy Nadleśnictwo nie skorzysta ze środków odwoławczych lub terminie 14 dni od daty niekorzystnego rozstrzygnięcia dla Nadleśnictwa w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia środka zaskarżenia.

W uchwale z dnia 15 grudnia 2014 r. Gmina K. określiła roczną stawkę podatku od nieruchomości na terenie gminy w wysokości 0,77 zł/m ² powierzchni.

W uchwale z dnia 13 listopada 2015 r. stawkę podatku określono w wysokości 0,79 zł/m ² powierzchni.

W uchwale z dnia 21 listopada 2016 r. uchwałą określono stawkę podatku w wysokości 0,79 zł/m ² powierzchni.

W deklaracji na podatek od nieruchomości za 2015 r. Nadleśnictwo wskazało kwotę podatku w wysokości 131.117 zł, w tym 127.421,14 zł z tytułu podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej; 663,30 zł z tytułu podatku od nieruchomości pozostałych; 1.032,26 zł z tytułu podatku od budynków mieszkalnych, 1.999,80 zł z tytułu podatku od budynków pozostałych.

W deklaracji na podatek za rok 2016 Nadleśnictwo wskazało kwotę podatku w wysokości 134.516 zł, w tym 130.730,78 zł z tytułu podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej; 693,45 zł z tytułu podatku od nieruchomości pozostałych; 1.032,26 zł z tytułu podatku od budynków mieszkalnych oraz 2.059,20 zł z tytułu podatku od budynków pozostałych.

W deklaracji za podatek od nieruchomości za rok 2017 r. Nadleśnictwo wskazało kwotę podatku w wysokości 134.460 zł, w tym 130.730,78 zł z tytułu podatku od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej; 693,45 zł z tytułu podatku od nieruchomości pozostałych; 1.953,10 zł z tytułu podatku od budynków mieszkalnych oraz 4.118,40 zł z tytułu podatku od budynków pozostałych.

W oświadczeniach o wysokości deklarowanych stawek podatkowych w latach 2015-2017 Nadleśnictwo wskazało, że w związku z umową ustanowienia służebności przesyłu ze spółką posiada grunty o powierzchni 333.946 m ² wyłaczone z deklaracji podatkowej. Oświadczenie zostało przesłane spółce.

W piśmie z dnia 8 maja 2018 r. Wójt Gminy K. wezwał Nadleśnictwo o skorygowanie deklaracji na podatek z pięciu poprzednich lat od momentu zawarcia umowy ze spółką. W wezwaniu wskazano, że Nadleśnictwo w deklaracji podatkowej nie wykazało prawidłowej wysokości zobowiązania podatkowego. Powódka wykonała na rzecz Gminy zapłaty następujących kwot:

- 29 maja 2018 r. kwoty 156.965 zł tytułem „korekta deklaracji na podatek od nieruchomości za 2015 rok, w tym odsetki 29.628 zł”,

- 29 maja 2018 r. kwoty 150.570 zł tytułem „korekta deklaracji na podatek od nieruchomości za 2016 rok, w tym odsetki 19.927 zł”,

- 29 maja 2018 r. kwoty 140.105 zł tytułem „korekta deklaracji na podatek od nieruchomości za 2017 rok, w tym odsetki 9.463 zł”.

30 maja 2018 r. Nadleśnictwo L. sporządziło korekty oświadczeń o wysokości deklarowanych stawek podatkowych na lata 2015-2017. Również 30 maja 2018 r. Nadleśnictwo sporządziło korekty do faktur wystawionych na rzecz pozwanej, odpowiadające korektom deklaracji podatkowych wskazanych wyżej.

W piśmie z 12 czerwca 2018 r. skierowanym do pozwanej powód wskazał, że złożył korekty deklaracji za okres 2015-2017 dla gruntów pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi pozwanej w związku z czym zaistniała konieczność korekty oświadczeń i wynagrodzenia za służebność. Do pisma dołączone zostały korekty oświadczeń o wysokości deklarowanych stawek podatkowych. Pismo doręczono w dniu 13 czerwca 2018 r.

W kolejnym piśmie wskazano, ze złożono korekty deklaracji oraz uiszczono należne gminie K. podatki wraz z odsetkami, w związku z czym zaistniała konieczność uzupełnienia wynagrodzenia za służebność przesyłu. Do pisma dołączono korekty faktur VAT. Pismo doręczono pozwanej w dniu 14 czerwca 2018 r.

Wymania pism pomiędzy stronami nie doprowadziła do zmiany ich stanowisk.

Wezwaniem z dnia 30 lipca 2018 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty 548.043,92 zł, które zostało doręczone w dniu 3 sierpnia 2018 r. Pismem z dnia 23 sierpnia 2018 r. pozwana odmówiła zapłaty.

Mając na uwadze dokonane ustalenia Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo, oparte na treści art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten doszedł również do przekonania, że podstawę roszczeń nie stanowi ramowa umowa o współpracy, ani umowa wykonawcza które łączyły strony przed zawarciem umów o ustanowienie służebności przesyłu, lecz te właśnie umowy, z dnia 23 grudnia 2014 r., co wynikało wprost z zestawienia okresu, za jaki powód żądał wynagrodzenia. Tym samym dla rozstrzygnięcia sporu istotne znaczenie miało ustalenie, czy zostały spełnione przesłanki wypłaty wynagrodzenia przewidziane w tych umowach.

Przechodząc do oceny w zakresie podstawy wymiaru wynagrodzenia Sąd Okręgowy stwierdził, że potrzeba skorygowania deklaracji podatkowych, poprzez uwzględnienie posadowienia na części zarządzanych przez Nadleśnictwo gruntach napowietrznych linii i urządzeń elektroenergetycznych wynikała z przyjętej powszechnie kwalifikacji obciążenia podatkowego powoda w związku z wykonywaniem działalności przez pozwaną na gruncie powoda. Dokonanie korekty było konsekwencję uprzedniego zadeklarowania podatku w niewłaściwej wysokości.

Sąd Okręgowy dokonał również wykładni umów o ustanowienie służebności przesyłu, z których wywodzone było roszczenie i wskazał, że w § 5 ust. 9 przewidziano sytuację, w której organ podatkowy stwierdza nadpłatę podatku i wówczas Nadleśnictwo zobowiązane było do zwrotu na rzecz pozwanej zapłaconego wynagrodzenia w wysokości odpowiadającej stwierdzonej nadpłacie. Oznaczało to, że strony dopuszczały możliwość zadeklarowania wyższego podatku, co przeczy sugestiom pozwanej, jakoby na powodzie spoczywał obowiązek deklarowania podatku leśnego.

W ocenie Sądu I instancji niespornym było, że powód domaga się wynagrodzenia obliczonego na podstawie oświadczeń Nadleśnictwa zgodnie z § 5 ust. 5 umów o ustanowienie służebności przesyłu. Dostrzegł ten Sąd, że pozwanej przyznane zostało prawo do bieżącej weryfikacji, co nie jest jednak równoznaczne z uprawnieniem do określania rodzaju podatku, jaki ma być zadeklarowany. W umowie o ustanowienie służebności przesyłu ujęto jedynie procedurę zakładającą udział pozwanej w określaniu celowości składania środków odwoławczych od decyzji administracyjnej określającej w sposób odmienny od Nadleśnictwa wysokość podatku.

Sąd Okręgowy wskazał również, że pozwana nie zdołała podważyć stanowiska powoda w sprawie kwalifikacji rodzajowej podatku, utrwalonej w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych. Ponadto deklarowanie przez powoda przed 2018 rokiem podatku leśny stanowiło przejaw respektowania obowiązku wynikającego umownego, nie może jednak rzutować na kierunek wykładni umowy o ustanowieniu służebności przesyłu.

Niezależnie od powyższego, wszczynanie procedury przewidzianej w § 5 ust. 10 umów o ustanowienie służebności przesyłu, polegającej na wymianie stanowisk stron co do wykorzystania środków odwoławczych, nie miało zastosowania w sytuacji, w której wniesienie środków odwoławczych byłoby oczywiście nieuzasadnione.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy przyjął, że powodowi należy się dopłata wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu. Nie uwzględnił zarzutu pozwanej co do braku podstaw żądania odsetek, jako opartego na błędnym założeniu, że powód nie ujął w ogóle gruntów obciążonych służebnością przesyłu w deklaracjach podatkowych. Nietrafny zdaniem Sądu I instancji okazał się też zarzut przedawnienia roszczenia, gdyż niespornym jest, że pozwana zapłaciła powodowi wynagrodzenie z tytułu służebności przesyłu za lata 2015-2017 na podstawie faktur opiewających na kwoty ustalone w oparciu o zadeklarowaną wartość podatku leśnego. Roszczenie o pozostałą część wynagrodzenia, zgodnie z art. 120 § 1 k.c., stało się wymagalne dopiero po dokonania przez powoda korekty deklaracji podatkowej. W konsekwencji, skoro pozew wniesiono w dniu 12 marca 2019 r. 3-letni termin przedawnienia przewidziany w art. 118 k.c. nie upłynął.

Rozstrzygnięcie o kosztach wydano na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Treść pkt III sentencji wyroku została oparta na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c.

Z rozstrzygnięciem Sądu I instancji nie zgodziła się pozwana, która zaskarżając wyrok w całości podniosła następujące zarzuty:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a)  art. 118 kodeksu cywilnego poprzez jego błędne zastosowanie i nie uwzględnienie zarzutu przedawnienia podniesionego przez pozwaną;

b)  naruszenie przepisów art. 120 § 1 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz z § 5 ust. 2 umowy ustanowienia służebności przesyłu poprzez błędne przyjęcie, że termin wymagalności roszczenia powoda mimo jednoznacznych przepisów umowy ustanowienia służebności przesyłu, może być uzależniony od zdarzenia nie przewidzianego w umowie stron, tj. terminu zapłaty korekty podatku od nieruchomości w sytuacji, gdy zadeklarowanie podatku następuje po upływie kilku lat od umownie określonego terminu zapłaty wynagrodzenia (po upływie kolejnych kwartałów), a w bieżących okresach rozliczeniowych powód żadnych deklaracji podatkowych co do gruntów obciążonych służebnością przesyłu nie składał;

2.  naruszenie przepisów postępowania:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez brak dokonania wszechstronnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, w szczególności dowodu z dokumentów w postaci umów zawartych między stronami, prowadzący do błędnego ustalenia iż umowa ramowa i umowa wykonawcza już nie wiążą stron, oraz błędnego odkodowania ustaleń stron co do sposobu rozliczenia wzajemnych roszczeń z tytułu służebności przesyłu, w tym błędnej ustalenia, że powód nie miał obowiązku współdziałać z pozwaną w zakresie deklarowania stawki podatku oraz że deklarując bez uzgodnienia z pozwaną i wbrew jej stanowisku podatek od nieruchomości w stawce przewidzianej dla gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej co do gruntów obciążonych służebnością przesyłu na rzecz pozwanej, nie naruszył postanowień łączących strony umów,

b)  art. 227, art. 228 § 2 oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnej analizy materiału dowodowego oraz zaniechanie uwzględnienia wiedzy powszechnej oraz znanej sądowi z urzędu, a w konsekwencji pominięcie przy ocenie sprawy stanowiska ustawodawcy przedstawionego w uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym z dnia 20 lipca 2018 r., a wręcz przypisanie ustawodawcy woli innej niż została wprost wyrażona w uzasadnieniu projektu ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym z dnia 20 lipca 2018 r.,

3.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

a)  art. 65 § 1 i 2 K.c. w zw. z art. 87 i art. 217 Konstytucji poprzez błędną wykładnię łączących strony umowy ramowej, umów wykonawczych oraz umowy służebności przesyłu oraz uznanie, że orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach podatkowych stanowi niewątpliwie utrwaloną linię orzecznicza sądów administracyjnych i uzasadnia deklarowanie przez powoda wyższych stawek podatku,

art. 65 § 1 i 2 K.c. poprzez błędną wykładnię oświadczeń woli stron złożonych w Ramowej Umowie Współpracy, umowie wykonawczej oraz umowie o ustanowienie służebności przesyłu, polegającą na przyjęciu, że:

•

dla wykładni pojęć zawartych w umowie służebności nie jest istotna treść umowy ramowej i wykonawczej,

•

§ 5 umowy ustanowienia służebności przesyłu nie przewiduje uprawnienia pozwanej do bieżącej weryfikacji (w sposób wiążący dla powoda) zgodności ze stanem faktycznym oświadczeń powoda o wysokości zadeklarowanego w danym roku podatkowym podatkach i opłatach od części nieruchomości, na których wykonywana jest służebność przesyłu przez pozwaną,

•

§ 5 ust. 5 umowy ustanowienia służebności przesyłu ogranicza prawo weryfikacji pozwanego wyłącznie do powierzchni gruntu, zgłoszonego do opodatkowania,

•

§ 5 ust. 5 umowy służebności przesyłu umożliwia powodowi korektę wynagrodzenia (a także zmianę rodzaju deklarowanego podatku) w przypadku nie wypełnienia obowiązków ciążących na nim zgodnie z tymi postanowieniami,

•

(na pominięciu, że) w myśl § 5 ust. 5 umowy ustanowienia służebności przesyłu elementem podatkowego stanu faktycznego jest nie tylko obszar gruntów objętych ww. oświadczeniem, lecz również kwestia przeznaczenia gruntu do konkretnej działalności, warunkująca określenie stawki podatkowej, a zatem prawo do weryfikacji zgodności oświadczenia ze stanem faktycznym dotyczyło również sposobu przeznaczenia gruntu podlegającego opodatkowaniu (determinującego potem wysokość podatku),

b)  nie uwzględnienie, że strony w § 5 umowy ustanowienia służebności określiły termin zapłaty bieżącego wynagrodzenia za ustanowenie służebności przesyłu, zasady współdziałania stron przy co do oświadczenia powoda o wysokości deklarowanych podatków, oraz przesłanki korygowania wynagrodzenia rocznego, oraz pominięciu, że w stanie faktycznym sprawy wynikającym z przeprowadzonych dowodów powód nienależycie i wbrew umowie nie współdziałał w wykonaniu umowy, a także nie zostały spełnione umowie określone przesłanki dokonania korekty wynagrodzenia rocznego;

c)  art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 354 § 1 k.c. przez błędną wykładnię łączących strony umowy ramowej, umowy wykonawczej oraz umowy służebności przesyłu i błędne przyjęcie, że deklarując stawki podatku w inny sposób niż ustalony w łączących strony umowach, powód wykonał swoje zobowiązania prawidłowo i w granicach wyznaczonych ww. przepisem;

d)  art. 65 § 1 i 2 K.c. przez błędną wykładnię łączących strony umowy ramowej, umowy wykonawczej oraz umowy służebności przesyłu i błędne przyjęcie, że zgodne wolą stron wynagrodzenie z tytułu ustanowionej służebności przesyłu obejmować miało także odsetki od należności podatkowych naliczone przez organ podatkowy.

4.  Naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 2 ust. 2 w zw. z art. 1 a) ust. 1 pkt 3 i ust. 2 a) ustawy o podatkach o opłatach lokalnych w brzmieniu sprzed 01.01.2019 r., art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o podatku leśnym w brzmieniu sprzed 01.01.2019 r., art. 1 ustawy o podatku rolnym w brzmieniu sprzed 01.01.2019 r. poprzez błędne przyjęcie, że grunty pod urządzeniami infrastruktury elektroenergetycznej podlegały do 31.12.2018 r. opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości w stawce jak od gruntów związanych z działalnością gospodarczej, niezależnie od klasyfikacji gruntów w ewidencji gruntów, podczas gdy prawidłowość takiej wykładni tych przepisów zakwestionował ustawodawca w uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 20.07.2018 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o podatku rolnym i ustawy o podatku leśnym.

W świetle podniesionych zarzutów apelacyjnych, pozwana wniosła o:

I.  zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości,

II.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu w postępowaniu przed Sądami I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z kosztami złożenia pełnomocnictwa.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od (...) S.A. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej RP według norm przepisanych, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

W niniejszej sprawie istotne znaczenie ma kwestia przedawnienia roszczenia powoda, a w szczególności określenie początku biegu terminu przedawnienia. Inną istotnym zagadnieniem jest wykładnia umów pomiędzy stronami, zarówno w kwestii obciążenia pozwanej wynagrodzenia na rzecz powoda, jak i w sprawie obowiązywania umów pomiędzy stronami, poprzedzających zawarcie pomiędzy nimi umów o ustanowienie służebności przesyłu. Skarżąca zakwestionowała w apelacji również kwalifikację obowiązku podatkowego powoda, mającego znaczenie dla ustalenia wysokości wynagrodzenia pozwanej z tytułu korzystania ze służebności przesyłu. Wreszcie – zająć się należy kwestią obowiązku zapłaty na rzecz powoda kwoty obejmującej odsetki od przeterminowanego zobowiązania podatkowego, uiszczone przez powoda organowi podatkowemu.

Przed odniesieniem się w podanych kontekstach do zarzutów w apelacji strony pozwanej należy na wstępie wskazać, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że sąd odwoławczy ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. Merytoryczny charakter orzekania sądu drugiej instancji polega na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego. Z tego względu sąd ten może, a jeżeli dostrzeże naruszenie prawa materialnego – powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia popełnione przez sąd pierwszej instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CKN 812/98, OSNC 2000/10/193). Obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.), oznacza związanie sądu odwoławczego zarzutami prawa procesowego (tak Sąd Najwyższy m.in. w uchwale 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55), za wyjątkiem oczywiście tego rodzaju naruszeń, które skutkują nieważnością postępowania.

Skarżący nie podniósł zarzutu nieważności postępowania. Naruszenia przepisów prawa procesowego, które skutkowałyby nieważnością postępowania, nie dopatrzył się również Sąd odwoławczy.

Uwzględniając treść przepisu art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c. wskazać należy, że Sąd Apelacyjny, dokonując własnej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego stwierdził, że Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd odwoławczy ustalenia Sądu Okręgowego czyni częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania.

Przechodząc dalej, w sprawie zarzutów apelacyjnych, w pierwszej kolejności należało się odnieść do tych spośród nich, które kwestionują stosowanie przepisów postępowania, a to z tego względu, że ustalenie okoliczności faktycznych jest punktem wyjścia do rozważań odnoszonych do prawa materialnego.

Pomiędzy stronami spór właściwie nie toczył się co do okoliczności sprawy, a jedynie co do interpretacji i wykładni umowy oraz stosowania norm prawa materialnego. W istocie zarzuty naruszenia prawa procesowego odnoszą się do rozstrzygnięć w zakresie oceny na gruncie prawa materialnego, a nie błędów w zakresie stosowania prawa procesowego. Zarzuty naruszenia przepisów postępowania, w tym zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., wyraźnie kwestionują ocenę prawną – w sprawie kwalifikacji stosunku prawnego wiążącego strony w związku z roszczeniem powódki oraz interpretacji obowiązku podatkowego powoda, determinującego ustalenie wysokości zobowiązania pozwanej z tytułu wynagrodzenia za korzystanie ze służebności przesyłu.

W tym kontekście trudno zrozumieć zarzut naruszenia art. 227 k.p.c., skoro dochodzić może do takiego naruszenia gdy sąd pominie dowody zmierzające do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy. Zarzut taki może odnieść pożądany przez apelującego skutek jedynie wówczas, gdy w postępowaniu odwoławczym zostanie wykazane, że sąd I instancji przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie, co mogłoby mieć wpływ na treść zaskarżonego w sprawie rozstrzygnięcia, albo pominął dowód, który takie okoliczności pozwoliłby wyjaśnić.

Podobnie należy ocenić zarzut naruszenia art. 228 § 2 k.p.c., który jawi się jako oczywiście bezzasadny. Pozwana zarzut niniejszy sformułowała w sposób oględny i nie przedstawiła jurydycznej argumentacji w tym zakresie. Również w uzasadnieniu wywiedzionego przez stronę środka zaskarżenia brak jest argumentacji, która wskazywałaby na to, że Sąd I instancji naruszył w toku postępowania zasadę kontradyktoryjności postępowania. Należy zwrócić uwagę, że dowody, które znane były sądowi z urzędu podlegają, tak jak każdy inny dowód, kontroli sądu odwoławczego, oczywiście w ramach odniesienia się do należycie postawionego zarzutu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 lipca 2013 r., sygn. akt I ACa 438/13).

Przechodząc wobec powyższego do podniesionych zarzutów obrazy prawa materialnego należy zacząć od kwestionowania przez pozwaną dokonanej wykładni łączących strony umów, a więc inkryminowania naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. W sytuacji, gdy wykładnia dotyczy postanowień umownych pomiędzy stronami należało wziąć pod rozwagę cel umowy oraz intencję stron, czemu dano wyraz w treści uzasadnienia. Przy ich interpretacji należy wziąć pod rozwagę zasady współżycia społecznego, ustalone zwyczaje, a także okoliczności towarzyszące składaniu badanych oświadczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 5 lutego 2021 roku, I ACa 472/20). Przeprowadzona przez Sąd Okręgowy wykładnia postanowień umowy została dokonana – wbrew zarzutom pozwanej – w świetle aksjologii konstytucyjnej, dorobku orzeczniczego sądów administracyjnych, stanowiska sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. Należy zauważyć, że umowy ustanawiające służebności przesyłu były rezultatem wykonania umowy ramowej - wypełnieniem wcześniejszych zobowiązań. Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu I instancji w sprawie wyłączności regulacji umów o ustanowienie służebności przesyłu, po ich zawarciu w sprawie zarówno procedury ustalania, jak i – przede wszystkim, podstaw i wysokości wynagrodzenia obowiązującego pozwaną.

Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że zgodnym zamiarem stron (przy zastosowaniu regulacji wynikającej z art. 39a ustawy o lasach), było takie ukształtowanie stosunku prawnego, jak i należnego powodowi wynagrodzenia za ustanowienie na rzecz pozwanej służebności przesyłu, które zapewniałoby pokrycie w całości ponoszonych przez powoda obciążeń podatkowych. Wynagrodzenie ustalone przez strony miało zagwarantować powodowi zwrot rzeczywiście poniesionych opłat publicznoprawnych, związanych z obowiązkami podatkowymi, w związku z ustanowieniem na gruntach służebności przesyłu na rzecz pozwanej (lub jej następców prawnych).

Przywołać w tym miejscu należy stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 20 stycznia 2021 r., sygn. akt III FSK 2588/21 oraz uzasadnienie uchwały 7 Sędziów NSA z dnia 9 grudnia 2019 r., sygn. akt II FPS 3/19, ONSAiWSA 2020/2/12), w którym stwierdzono, że przepis art. 39a ustawy o lasach wskazuje na wyraźną wolę ustawodawcy opodatkowania nieruchomości znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych, w zakresie obejmującym pas techniczny pod linią elektroenergetyczną, stawką podatku od nieruchomości i traktowania nadleśnictw jako podatników podatku od nieruchomości w razie ustanowienia na tych gruntach służebności przesyłu. Z umowy pomiędzy stronami nie wynika, że powód miał obowiązek deklarowania podatku po uprzednim porozumieniu z pozwaną, a jedynie wynika obowiązek współpracy przy procedurze odwoławczej, dlatego też argumentacja pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie w tym zakresie. Przy okazji należy zwrócić uwagę, że powód nie ustalał wysokości ciążącego na nim zobowiązania, a wypełniał jedynie ciążący na nim obowiązek podatkowy. Należy dodać, że w myśl przepisów ustawy Ordynacja podatkowa (art. 272 i nast.) na organie podatkowym ciążył obowiązek weryfikacji poprawności złożonych deklaracji podatkowych oraz wielkości wpłat z tego tytułu. Dlatego też podjęta przez wójta gminy K. weryfikacji poprawności deklaracji podatkowych powoda (w trybie art. 274 powołanej ustawy) doprowadziła do zmiany należnej wysokości jego zobowiązania podatkowego, co rodziło obowiązek dopłaty do należnego względem Gminy podatku, wraz z należnymi odsetkami od przeterminowanych zobowiązań podatkowych.

W kontekście podniesionych i omawianych zarzutów należy zwrócić uwagę, że zgodnie z ustawą z dnia 12 stycznia 19991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U.2019.1170 ze zm.), a mianowicie jej art. 6 ust. 9, obowiązek podatkowy wiązany jest ze złożeniem deklaracji podatkowej na dany rok podatkowy właściwemu organowi podatkowemu. Zgodnie z art. 1c powołanej ustawy właściwym organem w sprawach podatków i opłat uregulowanych w ustawie jest wójt (burmistrz, prezydent miasta).

W realiach niniejszej sprawy powód reprezentowany jest przez jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa realizującą zadania związane z gospodarowaniem zasobami leśnymi. Trudno wobec tego zakładać, że powód składałby błędne deklaracje podatkowe, bez zachowania rzetelności w tym zakresie. Pozwana zdaje się również nie dostrzegać, że w umowach stron przewidziano sytuację, w której mogło okazać się, że dojdzie zarówno do niedopłaty, jak i do nadpłaty podatku, co implikować miało obowiązek rozliczenia na nowo należnego od pozwanej wynagrodzenia. Powyższe uprawnia do przyjęcia, że pomiędzy stronami istniało porozumienie co do kwestii związanych z wzajemnym rozliczeniem zapłaconych bądź uzyskanych kwot. Jest zrozumiałym z aksjologicznego punktu widzenia, że powód, który obciąża swoją nieruchomość na rzecz podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, nie powinien ponosić kosztów związanych z wyższym podatkiem od nieruchomości, skoro takie jest jego obciążenie podatkowe. Intencją ustawodawcy – wbrew stanowisku forsowanym przez pozwaną – jest zagwarantowanie podatnikowi środków na zapłatę daniny jaką jest należny podatek. Powyższe stanowisko, kwestionowane przez skarżącą, zostało utrwalone w orzecznictwie sądów administracyjnych, a także sądów powszechnych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 czerwca 2020 r., sygn. akt II FSK 2131/19 oraz z dnia 27 kwietnia 2021 r., sygn. akt III FSK 3221/21, a także wyrok tut. Sądu z dnia 21 czerwca 2021 r., sygn. akt I AGa 20/21).

Wracając do kwestii obowiązywania umowy ramowej, podniesionej w apelacji pozwanej, jako zarzut jej pominięcia przy ocenie roszczenia powoda, należy zgodzić się z Sądem Okręgowym, że § 12 ust. 3 tej umowy wyraźnie ogranicza jej obowiązywanie do czasu określonego jako niezbędny do ustanowienia służebności przesyłu dla wszystkich gruntów objętych umową. Jeżeli zatem strony zawarły pomiędzy sobą umowy ustanowienia służebności przesyłu, to dokonywanie wykładni tychże umów w oparciu o jej postanowienia byłoby sprzeczne z celem umowy ramowej.

Należy dodać, że zarzucając błędną wykładnię przez Sąd Okręgowy tej umowy, a także umów o ustanowienie służebności przesyłu, skarżąca nie wskazała na ujemne konsekwencje rzekomego naruszenia na rzecz powoda, odnoszone do roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie. Nie twierdziła, że hipotetyczne podzielenie jej zarzutów (co do uchybienia zasadom współpracy stron przy ustalaniu treści deklaracji podatkowych oraz w odniesieniu do decyzji organu podatkowego), prowadzić ma do przyjęcia, że powodowi nie należy się dochodzone wynagrodzenie, odpowiadające poniesionym obciążeniom podatkowym? Skarżąca nie twierdzi także, że rzekome niedochowanie zasad współdziałania stron przy składaniu przez powoda deklaracji podatkowych skutkować ma obniżeniem wynagrodzenia za korzystanie ze służebności przesyłu. Pozwana nie złożyła w niniejszej sprawie żadnych roszczeń, które miałyby podstawę w rzekomych naruszeniach.

Pozostając przy tym należy dodać, że osią sporu pomiędzy stronami jest kwestia zwrotu różnicy kwot uiszczonego na rzecz Gminy podatku od nieruchomości wraz z należnymi odsetkami, w stosunku do dotychczasowych wpłat pozwanej. Zarzuty nieprawidłowego ustalenia wysokości podatku dotyczącego nieruchomości, na których ustanowiono służebność przesyłu na rzecz pozwanej, mogłyby być przedmiotem rozważań w postępowaniu podatkowym, a nie w sporze zawisłym przed sądem powszechnym o zapłatę tytułem rozliczeń w zakresie różnicy pomiędzy uiszczonym przez powoda podatkiem a zapłatą na rzecz powoda ze strony pozwanej.

Nie można także zgodzić się z zarzutem bezpodstawnego, jakoby sprzecznego z umowami stron, obciążenia pozwanej odsetkami od należności podatkowych, naliczonych przez organ podatkowy. W świetle § 5 ust. II. 8 obu zawartych pomiędzy stronami umów o ustanowienie służebności wydanie ostatecznych decyzji administracyjnych w sprawie wysokości należnego podatku, pozwaną obciąża zobowiązanie do wyrównania powodowi kwoty zapłaconego podatku za okres ustalony decyzją administracyjną, wraz z odsetkami i kosztami. Wezwanie z dnia 8 maja 2018 roku, o skorygowanie deklaracji podatkowych za okres 5 poprzedzających lat, stanowiło decyzję organu podatkowego na podstawie art. 274 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, a więc spełniało kryteria wynikające z powołanego § 5 ust. II. 8 umów pomiędzy stronami o ustanowienie służebności przesyłu. W związku z powyższym trafna jest ocena Sądu Okręgowego o objęciu zobowiązaniem pozwanej także uiszczonych przez powoda odsetek, zgodnie z żądaniem pozwu.

Na koniec należy odnieść się do postanowionego w apelacji, w pierwszej kolejności, zarzutu naruszenia przepisów o przedawnieniu roszczeń. W szczególności pozwanej chodzi o nieprawidłowe jej zdaniem przyjęcie, że początek biegu przedawnienia nie przypada na terminy wynikające z § 5 ust. II. 2-3 umów o ustanowienie służebności przesyłu, lecz później. Skarżąca ponownie nie dostrzega powołanego już wyżej postanowienia § 5 ust. II. 8 obu wskazanych umów, który wyraźnie odnosi obowiązek wyrównania wynagrodzenia, odpowiadającego ostatecznej wysokości należnego od powoda podatku, wraz z odsetkami i kosztami, do dnia ostatecznej decyzji administracyjnej, o której mowa w tym przepisie. Nie sposób wobec tego przyjąć, że bieg przedawnienie roszczenia o spełnienie zobowiązania w sprawie tegoż wyrównania rozpoczyna się wcześniej, niż data decyzji administracyjnej, z której ostateczny obowiązek podatkowy, determinujący zobowiązanie na podstawie powołanego postanowienia umowy stron, wynika. Także zatem w tym zakresie Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny prawnej, należycie stosując wskazane w apelacji przepisy.

Mając na uwadze powyższe należało oddalić apelację pozwanej na podstawie art. 385 k.p.c., jako bezzasadną, o czym orzeczono w pkt I wyroku.

Rozstrzygając o kosztach postępowania odwoławczego, Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Kosztem powoda w postępowaniu apelacyjnym było wynagrodzenie zastępującej Skarb Państwa Prokuratorii Generalnej RP, ustalone zgodnie z art. 98 § 3 i art. 99 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Krzysztof Górski Leon Miroszewski Agnieszka Bednarek-Moraś