Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 18/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 6 listopada 2020 r., sygn. akt III Ko 104/19

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

I.  W zakresie zadośćuczynienia:

Zgodnie z art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt la k.p.k., obraza przepisów prawa materialnego, tj.: art. 11 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 i ust. 4 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w zw. z art. 445 § 1 i 2 k.c. oraz art. 448 k.c. poprzez błędną ich wykładnię skutkującą bezzasadnym oddaleniem wniosku o zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez J. W. (2) pomimo, iż zasady słuszności przemawiają za uwzględnieniem wniosku w tym zakresie, gdyż kwota zasądzona uprzednio z tego tytułu w 1994 r. była rażąco niska oraz niewspółmierna do rozmiaru doznanych przez niego krzywd i cierpień, ich intensywności i nieodwracalnego charakteru, zaś okoliczności te przemawiają za zasądzeniem na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w wyższej wysokości.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

2.

3.

4.

5.

6.

Zgodnie z art. 427 § 2 oraz 438 pkt la k.p.k. obraza przepisów prawa materialnego tj. art. 11 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 i ust. 4 ustawy lutowej z dnia 23.02.1991 r. w zw. z art. 445 § 1 i 2 k.c. oraz art. 448 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i nieuwzględnienie we właściwy sposób wszystkich istotnych okoliczności, które miały wpływ na wymiar krzywd J. W. (2), a zwłaszcza poczucia rażącej niesprawiedliwości z powodu niesłusznego pozbawienia go wolności w zawiązku z działalnością niepodległościową, warunków, w jakich wówczas przebywał (cele były przepełnione, nie izolowano więźniów politycznych od kryminalnych, jedzenie było słabej jakości i brakowało w nim wartości odżywczych, w bardzo złym stanie były sanitariaty, nie było ciepłej wody, toaleta znajdowała się w celi, nie była oddzielona, w celi był okropny zapach, trzeba było wietrzyć i było tam zimno, osadzonym pozwalano korzystać z łaźni jedynie raz w miesiącu, niekiedy zmuszony był spać na podłodze, opieka medyczna była niewystarczająca), sposobu w jaki był traktowany (był wyzywany i straszony przez funkcjonariuszy, szczuty psami, karany izolatką, ograniczaniem czasu spaceru, w ZK w Szczecinie brak było zgody na widzenia z rodziną), młodego wieku, obaw i tęsknoty związanych z rozłąką z ukochaną rodziną - żoną oraz z trójką dzieci, obawy o swoje zdrowie i życie oraz o rodzinę, pogorszenia się jego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego w związku z pozbawieniem wolności (choroba serca, nerek, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, stany lękowe), co doprowadziło do jego inwalidztwa i zmniejszenia możliwości podjęcia zatrudnienia, zwolnienia go z pracy z uwagi na działalność niepodległościową oraz następnie nie możność znalezienia zatrudnienia, śledzenia, zatrzymywania, przeszukiwania oraz wzywania na przesłuchania przez SB po odzyskaniu wolności, nakłaniania do podpisania druku lojalności, współpracy, straszenia wyrządzeniem krzywdy jego rodzinie, a w konsekwencji wbrew zasadom słuszności oddalenie wniosku o zadośćuczynienie, - w zakresie odszkodowania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

II.  W zakresie odszkodowania:

Zgodnie z art. 427 § 2 k.p.k., art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, polegający na błędnym uznaniu, iż kwota odszkodowania zasądzona na rzecz wnioskodawcy w 1994 r. rekompensuje całą szkodę poniesioną przez niego w związku z utratą zarobków w okresie pozbawienia wolności, podczas gdy wówczas zasądzono na jego rzecz kwotę odpowiadającą średniej krajowej za każdy miesiąc izolacji, natomiast z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż przed pozbawieniem wolności otrzymywał on 156,7 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, w związku z tym odszkodowanie zasądzone w 1994 r. nie rekompensuje całej szkody z tego tytułu.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zgodnie z art. 427 § 2 k.p.k., art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, polegający na niesłusznym uznaniu, iż wnioskodawca nie doznał szkody w postaci utraty zarobków po odzyskaniu przez niego wolności, podczas gdy z całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż w skutek pozbawienia wolności oraz warunków w jakich wówczas przebywał pogorszył się jego stan zdrowia oraz jego możliwości zarobkowe, zakwalifikowano go do II i III grupy inwalidzkiej, zmuszony był przejść na rentę, przez pewien okres nie mógł znaleźć pracy, następnie zmuszony był podjąć gorzej płatną pracę niż przed pozbawieniem wolności w związku z czym poniósł szkodę, która pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z pozbawieniem go wolności, a zasady słuszności przemawiają za zasądzeniem odpowiedniej kwoty odszkodowania z tytułu utraty tych korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zgodnie z art. 427 § 2 k.p.k, art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść poprzez bezzasadne uznanie, iż koszty procesowe poniesione przez wnioskodawcę związane z obroną z urzędu w sprawie toczącej się przed Sądem Wojewódzkim w Szczecinie, sygn. akt: II K 89/81 zakończonej wydaniem wyroku skazującego w dniu 2.01.1982 r. nie stanowią jakiejkolwiek podstawy do ich uwzględnienia w trybie ustawy lutowej pomimo, iż poniesiona z tego tytułu szkoda pozostaje w ścisłym związku z tym postępowaniem karnym i pozbawieniem wolności.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

III.  W zakresie odsetek:

Zgodnie z art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt la k.p.k., obraza przepisów prawa materialnego, tj. art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nie przyznanie od
zasądzonej sumy odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo że takie żądanie zostało zgłoszone w wniosku z dnia 30.01.2019 r. oraz w dalszych pismach procesowych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Charakter podniesionych zarzutów odwoławczych, przede wszystkim zaś narracja autorki apelacji im poświęcona, otworzyły Sądowi Apelacyjnemu drogę do ich łącznego rozważenia w dość szerokim zakresie, a indywidualnego potraktowania tych kwestii, na które nie można było spojrzeć w sposób uniwersalny.

Na wstępie odnotować wypada, iż pełnomocnik wnioskodawcy w zasadzie nie podjęła żadnej konstruktywnej polemiki z racjami Sądu Okręgowego przedstawionymi w modelowo zredagowanych pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, nie wykazała błędów w procesie jego rozumowania, nie zidentyfikowała żadnych mankamentów w ocenie zgromadzonych dowodów będących jego udziałem, w istocie przeszła zupełnie do porządku nad argumentacją Sądu ad meriti, ograniczyła się do przedstawienia własnego spojrzenia, które stanowi powielenie wniosku inicjującego przedmiotowe postępowanie.

Odnosząc się wszakże już wprost do podniesionych w apelacji zarzutów najpierw podkreślić należy, iż Sąd Okręgowy żadną miarą nie dopuścił się sugerowanego przez autorkę skargi odwoławczej naruszenia przepisów prawa materialnego.

Przedmiotowe postępowanie w istocie oparte zostało na przepisie art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważną orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Stosownie do niego ust. 1 tego przepisu nie ma zastosowania, jeżeli w wyniku rewizji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania prawomocnie zasądzono odszkodowanie, chyba że za jego zastosowaniem przemawiają względy słuszności.

Rzecz tym, iż na rzecz wnioskodawcy J. W. (1) prawomocnym postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 1994 r. sygn. akt III Ko 90/93 zasądzono już odszkodowanie i zadośćuczynienie za jego niesłuszne skazanie wynikające z wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 2 stycznia 1982 r. sygn. akt II K 89/87, który w wyniku rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej zmieniony został wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 1992 r. sygn. Akt II KRN 190 /92 w ten sposób, iż J. W. (1) uniewinniony został od popełnienia przypisanego mu nim czyn

Z pisemnych motywów postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 1994 r. wynika, że wnioskodawcy przyznano odszkodowania w związku niemożnością wykonywania przez niego zatrudnienia i uzyskiwania dochodów wynikającą z jego pozbawienia wolności determinowanym tymczasowym aresztowaniem i wykonywaniem kary.

Ustalono je w oparciu o przemnożenie okresu izolacji więziennej przez średnią miesięczną płacę wówczas uzyskiwaną w gospodarce uspołecznionej, a uwzględniono przy tym oba źródła zatrudnienia wnioskodawcy.

Po pierwsze, zasądzono na rzecz J. W. (1) dwunastokrotność średniego miesięcznego wynagrodzenia z tytułu utraty przez niego zarobków możliwych potencjalnie do uzyskania w sferze gospodarki uspołecznionej w przypadku zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy.

Po drugie, przyznano mu dziewięciokrotność tej część wynagrodzenia, które wnioskodawca uzyskiwał wykonując dodatkowe zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy (tu jako przelicznik przyjęto 21% średniej miesięcznej płacy).

Z kolei wysokość należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia ustalono wówczas w oparciu o uznanie, że przeciętnej krzywdzie związanej z miesięcznym pozbawieniem wolności czyni zadość suma pieniężna odpowiadająca również przeciętnej płacy w gospodarce uspołecznionej (tę ostatnią przemnożono przez okres rzeczywistego pozbawienia J. W. (1) wolności przez łączny okres 12 miesięcy i 12 dni), jednocześnie jednak podwyższone ono zostało do dwudziestokrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia, a to z racji zaostrzenia procesu chorobowego wnioskodawcy, jakie wystąpiło w czasie odbywania przez niego kary, które doprowadziło do inwalidztwa i pogłębienia krzywdy J. W. (1) wynikającej z izolacji więziennej.

W tym stanie rzeczy drogę do skutecznego dochodzenia odszkodowania w trybie art. 8 ust. 4 ustawy lutowej otwierało dopiero wykazanie w przedmiotowym postępowaniu okoliczności, które pozwalałyby na sięgnięciu do dyspozycji art. 8 ust.1 tej ustawy w oparciu o względy słuszności.

Tymczasem pełnomocnik wnioskodawcy zadaniu temu sprostała w wąskim zakresie.

W istocie przedstawiła ona nowe okoliczności, które nie stanowiły przedmiotu procesowego zainteresowania Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie orzekającego w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia na podstawie art. 487 § 1 k.p.k.

Po pierwsze, wskazała na obciążenia finansowe związane z przygotowaniem i wyekspediowaniem do wnioskodawcy pozbawionego wolności paczek przez jego małżonkę.

Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku ustalił, iż sytuacja taka miała miejsce dziewięciokrotnie, zaś wartość każdej paczki wycenił zasadnie na kwotę wynoszącą aktualnie 150 zł.

Jakkolwiek drobiazgowo tego rozstrzygnięcia już nie omówił, to pamiętać tutaj trzeba o kondycji finansowej rodziny wnioskodawcy pozbawionej jego wcześniejszych dochodów, problemach z zaopatrzeniem rynku w podstawowe choćby artykuły w okresie stanu wojennego, obowiązującą wówczas reglamentację, a wreszcie po prostu brak organizacyjnych możliwości zapewnienia potrzeb dietetycznych J. W. (1) na bieżąco przez cały okres jego izolacji więziennej, możliwość dostarczenia mu tą drogą niezbędnych produktów w sposób bardzo ograniczony.

Z tej przyczyny wartość paczek przyjęta przez Sąd I instancji jawi się jako rozsądna, w szczególności jeśli zważyć, że koszty utrzymania w okresie pozbawienia wnioskodawcy wolności przedstawiały się korzystniej od tych współczesnych, barierę stanowiły tylko problemy zaopatrzeniowe, podstawowe natomiast produkty potrzebne do życia były dla społeczeństwa finansową łatwiej dostępne niż obecnie.

Po drugie, pełnomocnik wnioskodawcy wykazała poniesienie przez małżonkę J. W. (1) nakładów pieniężnych na podróże do zakładów karnych na widzenia z wnioskodawcą.

Koszty te określone zostały prawidłowo w oparciu o te aktualnie niezbędne do wyłożenia na przejazdy środkami masowego transportu i przemnożenie ich przez ilość podróży mających taki charakter.

W pozostałym zakresie - dochodzonego odszkodowania i zadośćuczynienia - pełnomocnik wnioskodawcy względów słuszności żadną miarą nie wykazała.

Lektura apelacji przekonuje, iż generalnie kwestia ta została potraktowana przez nią marginalnie, a w ogóle, nawiasem mówiąc, spojrzała ona na nią odmiennie, niż we wniosku inicjującym przedmiotowe postępowanie.

W tym ostatnim (vide jego str. 16 – 17) w pierwszym rzędzie jego autorka odwołała się do odmienności instytucji zadośćuczynienia wynikających z jednej strony z art. 552 § 1 k.p.k. (poprzednio art. 487 § 1 k.p.k.), z drugiej zaś strony z ustawy lutowej stawiając właściwie tezę całkowicie sprzeczną z art. 8 ust. 4 ustawy lutowej, iż roszczenia oparte na tych przepisach mogą być dochodzone niezależnie od siebie, w pełnym zakresie i w każdym czasie.

Niejako dodatkowo we wniosku tym wskazała na rażąco niską kwotę przyznanego wnioskodawcy zadośćuczynienia waloryzując je do kwoty przeciętnego wynagrodzenia z daty jego złożenia.

W obu tych płaszczyznach pełnomocnik wnioskodawcy poza nawiasem swojej argumentacji postawiła odszkodowanie zasądzone w przeszłości na rzecz J. W. (1), choć w ogóle jego wysokość została zakwestionowana w oparciu o poziom zarobków uzyskiwanych przez wnioskodawcę z obu źródeł i odniesienie ich do średniej płacy.

Inicjatywa pełnomocnika wnioskodawcy poświęcone tej przesłance okazała się niewystarczająca, a jej wynik przekreślił możliwość zasądzenia przedmiotowym postępowaniu zarówno odszkodowania, jak i zadośćuczynienia uzupełniającego w stosunku do tych uzyskanych już w postępowaniu przed Sądem Wojewódzkim w Szczecinie w sprawie III Ko 90/93.

W tym miejscu wypada odwołać się, zdaniem Sądu Apelacyjnego, do stanowiska Sądu Najwyższego zawartego w postanowieniu z dnia 9 grudnia 2016 r. sygn. IV KK 380/16.

Stosownie do niego „przepis art. 8 ust. 4 ustawy z 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego stwarza możliwość zasądzenia na rzecz osoby represjonowanej uzupełniającego odszkodowania i zadośćuczynienia, ale tylko wtedy gdy przemawiają za tym względy słuszności. Skorzystanie z przewidzianej wskazanym przepisem możliwości stanowi odstępstwo od zasady niedopuszczalności ponownego rozpoznania sprawy prawomocnie zakończonej (res iudicata) i uzasadnione jest tylko taką sytuacją, w której dojdzie do stwierdzenia dysproporcji pomiędzy tym, co występujący wcześniej z roszczeniem już otrzymał, a tym co otrzymałby składając wniosek obecnie. Nie chodzi tu jednak o jakąkolwiek różnicę, a różnice istotną, rażącą, będącą wynikiem krańcowo różnych wyliczeń, rzecz jasna dokonanych przy odpowiedniej waloryzacji świadczenia wypłaconego niegdyś”.

Analizując zatem przedmiotową sprawę w tej płaszczyźnie w pierwszym rzędzie bardzo wyraźnie podkreślić trzeba, iż wnioskodawca w postępowaniu odszkodowawczym przeprowadzonym w Sądzie Wojewódzkim w Szczecinie w sprawie III Ko 90/93 i uwieńczonym postanowieniem z dnia 27 czerwca 1994 r. korzystał z pomocy prawnej wykwalifikowanego pełnomocnika, był w nim reprezentowany przez adwokata.

Autorka wniosku złożonego w tamtym postępowaniu jako kryterium służące do wyliczenia wysokości utraconych przez J. W. (1) zarobków przyjęła przeciętną miesięczną płacę, w postępowaniu tym zaś z pogłębionym procesowym zainteresowaniem spotkały się negatywne konsekwencje zdrowotne wnioskodawcy wynikające z jego izolacji więziennej (w opinii sądowo - lekarskiej z dnia 15 kwietnia 1994 r. stwierdzono, iż brak jest obiektywnych danych do przyjęcia związku przyczynowego między początkiem schorzeń, które spowodowały inwalidztwo J. W. (1), a jego pobytem w więzieniu od 19 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r., natomiast można przyjąć, że pobyt J. W. (1) w więzieniu mógł przyczynić się do zaostrzenia łagodnego dotąd przebiegu choroby jelita grubego z wystąpieniem pełnoobjawowego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, co spowodowało inwalidztwo) i wprost wskazano je jako przesłankę do podwyższenia, zdaniem Sądu Apelacyjnego jednak istotnego, zadośćuczynienia w stosunku do tego wynikającego z przyjętego przelicznika przeciętnej płacy za każdy miesiąc pozbawienia wolności.

Postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 1994 r. spotkało się z aprobatą wnioskodawcy i jego pełnomocnika, nie zostało przez nich zakwestionowane, nie doszło do zainicjowane z ich strony postępowania odwoławczego.

W konsekwencji musi ono być postrzegane jako dające J. W. (1) pełną satysfakcję procesową, uwzględniające wszystkie jego roszczenia, po prostu sprawiedliwe i kompletne.

Tego rodzaju konstatacja prowadzi do wniosku, iż próżno szukać w rozpatrywanej sprawie podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca w oparciu art. 8 ust. 1 ustawy lutowej uzyskałby oczywiście wyższe odszkodowanie i zadośćuczynienie od tego zasądzonego na jego rzecz w przeszłości w trybie art. 487 § 1 k.p.k. ówcześnie obowiązującego.

Za logiczne nieporozumienie uznać należy odczytany z apelacji postulat zwaloryzowania przyznanych wnioskodawcy kwot z tego tytułu w oparciu o aktualne (obojętne już czy z daty złożenia wniosku, czy orzekania) średnie wynagrodzenie miesięczne, a zatem niejako powtórne przeprowadzenie tej operacji (zaakceptowanie takiej propozycji właściwie zrozumiane mogłoby zostać przez pełnomocnika wnioskodawcy jako otwarcie drogi do sukcesywnego korzystanie z tej instytucji praktycznie przy każdym istotnym wzroście średniego miesięcznego wynagrodzenia).

W istocie J. W. (1) otrzymał w przeszłości odszkodowanie i zadośćuczynienie zwaloryzowanych do ówczesnej przeciętnej średniej płacy w gospodarce uspołecznionej, ich wysokość zaś musi być oceniana przez pryzmat tamtych realiów społeczno-gospodarczych, a nie współczesnych warunków.

Z tej perspektywy nie sposób mówić o symbolicznym charakterze zasądzonych na jego rzecz sum pieniężnych. Jawią się one jako godziwe, sprawiedliwe, przedstawiające w dacie ich wypłaty rzeczywistą, realną siłę nabywczą.

Wadliwy okazuje się pogląd autorki apelacji, iż odszkodowanie za utracone zarobki winno zostać ukształtowane na podstawie tej płacy, którą wnioskodawca na wolności faktycznie otrzymywał, a nie średniej, w oparciu o którą je ustalono.

Rzecz w tym, iż J. W. (1) zatrudnienie w Stoczni (...) utracił przed jego tymczasowym aresztowaniem, został z niej zwolniony z nich trybie natychmiastowym, bez wypowiedzenia w dniu 17 grudnia 1981 r.

W momencie zatem pozbawienia go wolności ze swojego zasadniczego wcześniej miejsca pracy w ogóle nie otrzymywał wynagrodzenia, pomijając zaś to dodatkowe kształtujące się na poziomie 21% średniej płacy miesięcznej, jego sytuacja uległa pogorszeniu, zresztą drastycznemu, jeszcze przed rozpoczęciem jego izolacji więziennej.

Bezsprzecznie stanowiło to swego rodzaju stygmatyzację J. W. (1), zamykało mu drogę nie tylko do podjęcia pracy w dotychczasowym miejscu, ale istotnie ograniczało w ogóle szansę na znalezienie zatrudnienia, a z pensją odpowiadającą tej wcześniejszej w szczególności.

Pamiętać trzeba, iż wnioskodawca w Stoczni (...) pracował wiele lat, zdobywał w niej doświadczenie zawodowe, awansował, z tego tytułu jego płaca wzrastała.

Zatrudnienie u nowego pracodawcy wiązać musiałoby się potencjalnie z pogorszeniem warunków płacowych, perspektywy znalezienia zatrudnienia z wynagrodzeniem istotnie przekraczającym średnią płacę w gospodarce uspołecznionej, a na domiar tego poza zakładem pracy ekonomicznie najsilniejszych na lokalnym rynku pracy, były po prostu żadne.

W konsekwencji przyjęcie kryterium średniej płacy w postępowaniu już prawomocnie zakończonym nie stwarza aktualnie żadnych podstaw do postrzegania go jako niesprawiedliwego, iluzorycznego, a zatem pozwalającego na zasądzenie w rozpatrywanej sprawie odszkodowania i zadośćuczynienia uzupełniającego.

Rzecz jasna analiza postępowania odszkodowawczego zakończonego postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 1994 r. okazuje się możliwa wyłącznie w płaszczyźnie względów słuszności, które miałyby lec u podstaw uwzględnienia roszczeń wnioskodawcy w niniejszym postępowaniu

W ślad za Sądem Okręgowym bardzo wyraźnie podkreślić bowiem należy, iż kontrola instancyjna tego postanowienia ze względów formalnych nie jest możliwa, posiada ono charakter prawomocnego, zostało wykonane, zaś powrót do niego, poza aspektem czysto historycznym, mógł nastąpić wyłącznie na potrzeby zbadania kwestii ewentualnej dysproporcji (rażącej, oczywistej, jak chce tego Sąd Najwyższy) pomiędzy uzyskanym już przez J. W. (1) odszkodowaniem i zadośćuczynieniem, a potencjalnie możliwymi do zasądzenia z tego tytułu kwotami w oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy lutowej (tu oczywiście rozważanych ze stosownej perspektywy czasowej – porównania kwot nominalnych nie między sobą, bo to prowadziłoby do absurdu, ale każdorazowe odniesienie ich do średnich płac odpowiednio w 1994r. i w dacie orzekania w niniejszej sprawie).

Tego rodzaju operacja intelektualna w istocie prowadzi do wyniku negatywnego rozumiano jako równoważność tych rozstrzygnięć.

W postępowaniach odszkodowawczych prowadzonych na podstawie ustawy lutowej kryterium średniego miesięcznego wynagrodzenia stosowane jest powszechnie, nie posiada wprawdzie w każdym przypadku charakteru samodzielnego (w stosunku do pokrzywdzonego przy miarkowaniu zadośćuczynienia uwzględniono przecież, obok średniej płacy w gospodarce uspołecznionej, także negatywne konsekwencje zdrowotne wywołane jego izolacją więzienną ), ale stanowi swego rodzaju punkt wyjścia do kształtowania wysokości odszkodowań i zadośćuczynień, rzetelnie opisuje realia społeczno - gospodarcze kraju, obiektywnie odzwierciedla rzeczywistość ekonomiczną

W istocie skarżąca również do tego kryterium się odwołała, proponując wszakże rozmach, nieproporcjonalność, rzec można, że nawet zuchwałość, w ustalaniu wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia, korzystanie z przelicznika, stosownie do którego jeden dzień pozbawienia wolności winien generować świadczenia odpowiadająca średniemu miesięcznemu wynagrodzeniu .

Wykracza to już daleko poza granice sprawiedliwej rekompensaty, oczekiwania społeczne, a w ostatecznym rozrachunku także zdrowy rozsądek, przy czym nie sposób tutaj posiłkować się rozstrzygnięciami obejmującymi krótkotrwałe okresy pozbawienia wolności i przenoszenia ich na grunt wszystkich postępowań odszkodowawczych - każde z nich posiada swoją specyfikę i musi być traktowane indywidualnie .

W celu dopełnienia krytycznego spojrzenia na zarzuty apelacyjne wypada odwołać się jeszcze do dwóch judykatów Sądu Najwyższego, w których przekreślono wprost zasadność tych obliczonych na poszukiwanie podstawy do zadośćuczynienia w konsekwencjach natury rodzinnej, czy kwestionowanie zasadności orientacyjnego przyjmowania przeciętnych zarobków do ustalenia wysokości kwoty zadośćuczynienia - wyroków Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2020 r. w sprawie IV KK 632/19 i z dnia 24 października 2000 roku w sprawie WA 35/00.

Na koniec odnieść należy się jeszcze do dwóch kwestii.

Po pierwsze , Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, iż koszty zastępstwa procesowego, w związku ze zmianą wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 2 stycznia 1982 r. sygn. III K akt 89/81 wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1992 w sprawie II KRN 190/92 poprzez uniewinnienie wnioskodawcy, które poniósł J. W. (1), winny być dochodzone w postępowaniu opartym o przepisy kodeksu postępowania karnego związane z wydaniem wyroku uniewinniającego, a zatem w trybie do tego przewidzianym odrębną ustawą, a nie na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy lutowej.

Po drugie, nie tylko chybiony, ale po prostu niezrozumiały, okazuje się zarzut rzekomego zaniechania zasądzenia na rzecz wnioskodawcy w zaskarżonym wyroku odszkodowania bez ustawowych odsetek.

Jego lektura przekonuje, iż takie rozstrzygnięcie, obejmujące całą kwotę 2033 zł 40 gr, na którą złożyło się odszkodowanie za paczki i koszty przejazdu małżonki J. W. (1) na widzenia, zostało w nim zawarte, z analizy akt sprawy zaś wynika, iż w obliczu prawomocności tego orzeczenia skierowano je do wykonania ( vide k. 313 – 317 ).

Wniosek

Zmiana wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie III Wydział Karny z dnia 6 listopada 2020 r., poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 2 407 575,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz dodatkowo kwoty 453 557,67 zł tytułem odszkodowania za doznaną szkodę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, zgodnie z wnioskiem o zadośćuczynienie i odszkodowanie z dnia 30 stycznia 2019 r. oraz dalszymi pismami procesowymi.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Ad. 1). W rozpatrywanej sprawie względy słuszności żadną miarą nie otworzyły drogi do uznania odszkodowania i zadośćuczynienia zasądzonych na rzecz wnioskodawcy w trybie art. 487 k.p.k. postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 1994 r. sygn. akt III Ko 90/93, za rażąco niskie, symboliczne, odbiegające w sposób oczywisty od tych możliwych do ukształtowania w oparciu o ustawę z dnia 23 lutego 1991 r. i kryterium średniego miesięcznego wynagrodzenia (średniej płacy) zwaloryzowanej wszakże do tej z daty wydania tego orzeczenia, a nie obowiązującej obecnie (to stanowiłoby powtórną waloryzację, w dodatku kwot zasądzonych prawomocnie w odległej już przeszłości).

Nie sposób roztropnie założyć, zdaniem Sądu Apelacyjnego, iż możliwe do uzyskania przez wnioskodawcę wynagrodzenie, po zwolnieniu w trybie natychmiastowym ze Stoczni (...) poprzedzającym jego tymczasowe aresztowanie, kształtowałoby się na poziomie przekraczającym, zresztą znacznie, średnią ówczesną płacę w gospodarce uspołecznionej.

Pomijając już zeznania J. W. (1) złożone na rozprawie w dniu 9 października 2019 r., z których wynika, iż wyliczenie poziomu 157% średniej płacy nastąpiło przy uwzględnieniu dwóch źródeł jego zatrudnienia (a zasądzone w przeszłości odszkodowanie przecież obejmowało oba z nich) , stwierdzić trzeba, iż taki potencjał J. W. (1) został przez autorkę apelacji zdecydowanie przeszacowany, a jej pogląd tę okoliczność wymyka się trzeźwiej ocenie realiów politycznych ówczesnej rzeczywistości.

Wnioskodawca utracił zatrudnienie w trybie dyscyplinarnym u największego pracodawcy w regionie, najsilniejszego ekonomicznie, bo przemysł stoczniowy na przełomie lat 80/90 stanowił potęgę gospodarczą, posiadał w konsekwencji status pracownika niepewnego polityczne, piętno wroga systemu.

W tej sytuacji znalezienie jakiegokolwiek zatrudnienia byłoby niesłychanie trudne, zaś możliwość uzyskania wynagrodzenia na poziomie tego wcześniejszego po prostu żadna. Rozważania pełnomocnika wnioskodawcy na tę okoliczność mają charakter abstrakcyjny, gołosłowny, życzeniowy, oderwany od rzeczywistości, w której J. W. (1) przyszło żyć, ówczesnego rynku pracy i konsekwencji zwolnienia pracownika w trybie natychmiastowym, bez wypowiedzenia.

Zasadnie Sąd Okręgowy zdyskwalifikował roszczenie o zasądzenie w trybie art. 8 ust. 4 ustawy lutowej, a tylko ten przepis pozwala na przełamanie zasady powagi rzeczy osądzonej, odszkodowania i zadośćuczynienia uzupełniającego w stosunku do tych, które wnioskodawca uzyskał już na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego w przeszłości.

Bez znaczenia okazuje się tutaj subiektywne poczucie krzywdy J. W. (1), bowiem jego sytuacja musi być oceniana obiektywnie, w izolacji od jego stanowiska procesowego przedstawionego w toku przesłuchania na rozprawie, w którym podniósł, iż „ ja już dzisiaj nie pamiętam, czy my dostaliśmy wtedy tego co się domagaliśmy od Sądu w tej sprawie”, jednocześnie jednak podkreślił kwotę uzyskanego zadośćuczynienia i odszkodowania, a wreszcie zadeklarował, że od tego rozstrzygniecie się nie odwoływał.

W rozpatrywanej sprawie pełnomocnik wnioskodawcy nie naprowadziła żadnych okoliczności (oczywiście poza tymi związanymi z odszkodowaniem za dostarczone paczki i podróże małżonki J. W. (1) na widzenia), które byłyby obce Sądowi Wojewódzkiemu w Szczecinie we wcześniejszym postępowaniu odszkodowawczym, nie wykazała, aby doszło do ich pominięcia, bądź zmarginalizowanie w procesie kształtowania odszkodowania i zadośćuczynienia.

W istocie w ostatecznym rozrachunku tak naprawdę domagała się ona zwaloryzowania zasądzonych z tego tytułu kwot, a ściśle rzecz ujmując ich ponownego zwaloryzowania, a to w oparciu o, niedające się przecież do siebie porównać, zestawienie kwot nominalnych z 1994 r. i z daty orzekania w rozpatrywanej sprawie, urealnienia uzyskanej przez J. W. (1) sumy według siły nabywczej pieniądza współcześnie, a nie z czasu jej wypłaty i skonsumowania przez wnioskodawcę. Ustawa lutowa dochodzenia tak określonego roszczenia nie przewiduje, a próżno szukać do niego w ogóle jakiejkolwiek podstawy prawnej.

W istocie wnioskodawca stał się poniekąd ofiarą zawiedzionych nadziei stworzonych mu przez prawników (wprost w swych zeznaniach stwierdził, że do tej pory nie wiedział, że może wystąpić z wnioskiem, dostał taką informację od prawników, wskazano mu, że na innej podstawie prawnej może domagać się zwiększonych kwot), nie zrozumiał, jak się zdaje, charakteru przedmiotowego postępowania i jego relacji stosunku do tego zakończonego już prawomocnie w przeszłości.

Ad. 2). Wniosek o wydanie orzeczenia kasatoryjnego razi brakiem profesjonalizmu, świadczy o nieznajomości unormowania zawartego w art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k.

Stosownie do tego przepisu uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w przypadkach wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k., art. 454 k.p.k. lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości, a tymczasem skarżąca żadnej z tych przesłanek w skardze apelacyjnej nie zdemaskowała, w ogóle się do nich nie odwołała.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt II

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. w związku z § 1, § 2 i § 11 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy koszty udziału wyznaczonego przez jego pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym.

7.  PODPIS

SO del. do SA Jacek Szreder SSA Andrzej Olszewski SSA Stanisław Stankiewicz

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Rozstrzygnięcia o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana