Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 206/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 maja 2024r., sygn. akt III Ko 713/23

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Pełnomocnik wnioskodawców zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 410 k.p.k,, poprzez nieuwzględnienie we właściwy sposób wszystkich istotnych okoliczności wynikających z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, które miały wpływ na wymiar krzywdy J. S. (1), a w konsekwencji na wysokość zadośćuczynienia, w szczególności długiego (prawie czteroletniego) okresu pozbawienia wolności, warunków osadzenia, rozłąki z rodziną, niemożności wychowywania małoletnich dzieci, strachu i poczucia izolacji, pozbawienia pracy, niepewności co do okresu trwania pozbawienia wolności oraz negatywnego wpływu tych wydarzeń na jego zdrowie fizyczne i psychiczne; a z ostrożności procesowej:

2. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (zwanej dalej ustawą lutową) w zw. z art. 445 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że kwota 400.000 zł tytułem zadośćuczynienia zasądzona na rzecz każdego z wnioskodawców jest kwotą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. oraz przyjęcie, że kwota zadośćuczynienia ulega obniżeniu z uwagi na fakt, iż to dzieci osoby represjonowanej są wnioskodawcami, podczas gdy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego zasądzona kwota jest kwotą zaniżoną i nieodpowiednią do rozmiaru krzywdy doznanej przez J. S. (1) ojca wnioskodawców w związku z jego pobytem w warunkach więziennych w okresie od dnia 8 czerwca 1953 r. do dnia 11 maja 1957 r., a okoliczność, iż dzieci osoby represjonowanej są wnioskodawcami powinna pozostać bez wpływu na ustaloną wysokość zadośćuczynienia na rzecz osoby represjonowanej.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że Sąd I instancji zgromadził kompletny materiał dowodowy, który poddał ocenie w pełni respektującej wymagania wskazane w art. 7 k.p.k. Na tej podstawie poczynione zostały w sprawie ustalenia faktyczne, których skarżący w istocie nie kwestionuje w ramach wywiedzionej apelacji. Podstawowa konstatacja z tych ustaleń wynikająca to przyjęcie, że wnioskodawcom, jako dzieciom osoby represjonowanej z powodu prowadzenia działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, przysługuje zadośćuczynienie należne im ojcu za poniesione z tego powodu represje. Dodać można, że poczynione ustalenia faktyczne zostały oparte w dużej mierze na relacji wnioskodawcy J. S. (2).

Skarżący w swej apelacji kwestionuje ustalenie kwoty należnego zadośćuczynienia, którą uznaje za nieadekwatną do "istotnych okoliczności wynikających z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, które miały wpływ na wymiar krzywdy J. S. (1)". Dla dalszych rozważań w tym zakresie wskazać należy, że przyznawana zadośćuczynienie nie może być symboliczne, a powinno być odpowiednie i ma rekompensować doznana krzywdę. Zadośćuczynienie nie może mieć charakteru symbolicznego, ale powinno uwzględniać "indywidualne cechy człowieka, którego niesłusznie wolności (…) pozbawiono" (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 24.4.2007 r., II AKa 61/07, KZS 2007, Nr 7–8, poz. 129). Jednocześnie zadośćuczynienie krzywdzie powinno mieć "charakter kompensacyjny, a więc musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, niebędącą jednak wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy" (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 12.8.2008 r., V KK 45/08, OSNwSK 2008, Nr 1, poz. 1638; wyrok Sądu Najwyższego z 2.2.2007 r., IV KK 444/06, Prok. i Pr. – wkł. 2007, Nr 10, poz. 18). Indywidualny charakter zadośćuczynienia przesądza o tym, że: "ostateczne ustalenia, jaka konkretna kwota jest "odpowiednia", z istoty swej należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, lecz nie może to być uznanie dowolne. Zawsze musi ono opierać się tak na całokształcie okoliczności sprawy, jak i na czytelnych kryteriach ocennych, rzetelnie wskazanych w treści uzasadnienia" (wyr. SA w Lublinie z 5.5.2008 r., II AKa 83/08, KZS 2008, Nr 12, poz. 68). Już w tym miejscu wskazać należy, że całkowicie nietrafione jest w związku z powyższym wskazywanie przez skarżącego w uzasadnieniu apelacji na wysokości zadośćuczynienia przyznawanego w innych sprawach bez próby nawet porównania okoliczności w nich uwzględnianych przy miarkowaniu przyznawanego zadośćuczynienia, do sytuacji w jakiej znalazł się J. S. (1), Skoro bowiem podstawą do ustalenia zadośćuczynienie jest rozmiar krzywdy poniesionej przez osobę represjonowaną, to bez określenia skali takiej represji nie jest możliwe ustalenie kwoty, jaka może być uznana za adekwatną z tego tytułu. Przywoływanie przez skarżącego "szeroko komentowanej w mediach sprawy Sądu Okręgowego w Warszawie" czy sprawy "osoby represjonowanej w czasach komunistycznych A. J. " nie może w takiej sytuacji samo w sobie być przydatne dla określenia kwoty zadośćuczynienia należnego J. S. (1) za represje podjęte wobec jego osoby.

Określenie natomiast skali i skutków tych właśnie represji zostało w sprawie niniejszej prawidłowo dokonane przez Sąd I instancji. Sąd ten prawidłowo ustalił na jaką karę został skazany J. S. (1), jak długo rzeczywista jego izolacja trwała oraz, że w związku z nią nie miał on żadnego kontaktu z rodziną, a także jak w wyniku represji wobec J. S. (1) pogorszył się standard życia jego rodziny i jego samego. Skarżący przywołując te okoliczności pomija, że Sąd Okręgowy dając wiarę wnioskodawcy J. S. (2), poczynił na podstawie tego dowodu ustalenia faktyczne, które te kwestie uwzględniają. Rzutują one oczywiście na kwotę ostatecznie przyznanego zadośćuczynienia, przy czym trafnie Sąd ten wskazuje, że zadośćuczynienie nie może mieć ani charakteru symbolicznego, ani nie może być nadmierne, jego wysokość nie powinna służyć bezpodstawnemu wzbogaceniu. Dodatkowo zaś, w kontekście dokonywanej kontroli instancyjnej, Sąd Apelacyjny wskazuje, iż zarzut nieodpowiedniego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny tylko wtedy, gdyby zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty naruszyło zasady ustalania wysokości tego zadośćuczynienia. O rażącym naruszeniu tych zasad mogłoby świadczyć przyznanie zadośćuczynienia "symbolicznego" bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 9.4.2008 r., II AKa 46/08, KZS 2008, Nr 6, poz. 48; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20.2.2013 r., II AKa 32/13, Legalis. Nadto ustalanie wysokości zadośćuczynienia ma charakter indywidualny, co oznacza, że sąd nie może stosować jakichś ogólnych wskaźników, matematycznych przeliczników, ale winien uwzględnić całokształt okoliczności konkretnej sprawy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 2.2.2012 r., II AKa 268/11, KZS 2012, Nr 9, poz. 74).

W tym kontekście oceniając rozstrzygnięcie Sądu I instancji o przyznaniu wnioskodawcom zadośćuczynienia w kwotach po 400.000 zł , to jest łącznie szacując należne osobie represjonowanej zadośćuczynienie na kwotę 800.000 zł, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy określił jednak kwotę należnego represjonowanemu zadośćuczynienia w zaniżonej kwocie. Oprócz bowiem trafnie ustalonych okoliczności skali doznanej krzywdy, jak wynika z pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, wpływ na wysokość ustalonego zadośćuczynienia miała okoliczność, że " zadośćuczynienie nie posłuży już bezpośrednio represjonowanemu". Ten argument nie jest trafny, na co słusznie zwraca w ramach formułowanego zarzutu odwoławczego skarżący. Roszczenie wnioskodawców (osób, o których mowa w art. 8 ust. 1 zdanie drugie ustawy z 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego) jest tożsame z roszczeniem, które przysługiwało zmarłej osobie represjonowanej, wobec czego na wysokość kwoty należnej od Skarbu Państwa tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie rzutuje okoliczność, że dochodzi go nie osoba represjonowana, ale inna osoba uprawniona (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.03.2013r., sygn. akt IV KK 271/12, Lex 1297686). Jak wynika zaś z wywodów Sądu Okręgowego przedstawionych w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, argument powyższy został przedstawiony w kontekście wykazywania zasadności nieustalenia kwoty zadośćuczynienia w wyższej kwocie niż ostatecznie przyznana przez ten Sąd. Skoro jednak był on nietrafny, to kwotę zadośćuczynienia pokreśloną w zaskarżonym wyroku uznać należało faktycznie za zaniżoną. Zaniżenie owo jednak nie nastąpiło w tak znacznym zakresie, jak to starał się wykazać skarżący. Kwota zadośćuczynienia, której przyznania domagał się w apelacji pełnomocnik wnioskodawców, znacząco dobiegała od racjonalnie przyjętego przez Sąd Okręgowy odniesienia szacowanej kwoty zadośćuczynienia do poziomu średniego miesięcznego wynagrodzenia. Takie odniesienie znajduje swoje uzasadnienie w konieczności uwzględnienia przy kształtowaniu wysokości zadośćuczynienia aktualnych warunków społeczno-ekonomicznych i przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa. Jeśli w kontekście takiego wskaźnika oceniać oczekiwania skarżącego, to zmierzały one do przyznania kwoty zadośćuczynienia na poziomie dziewięciokrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia za każdy miesiąc pozbawienia wolności J. S. (1), co w świetle ustalonych okoliczności i rozmiaru krzywdy jawi się jako kwota wygórowana. Nie bagatelizując krzywdy osoby represjonowanej, trzeba dostrzec, że nie kształtowały jej poziomu szczególne zdarzenia i fakty wyrażające atypowe dolegliwości z czasu pozbawienia wolności J. S. (1). W takim tylko wypadku można by rozważać tak znaczne podniesienie kwoty zależnego zadośćuczynienia ponad przyznaną zaskarżonym wyrokiem, jak domagał się tego skarżący.

Wniosek

Skarżący wniósł zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz każdego z wnioskodawców dalszej kwoty w wysokości po 1.370.000 zł tytułem zadośćuczynienia, tj. ponad zasądzoną kwotę po 400.000 zł na rzecz każdego z wnioskodawców.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek odwoławczy co do zasady należało uwzględnić. Trafnie bowiem skarżący wskazał na mankament rozstrzygnięcia w postaci uwzględnienia przez Sąd I instancji okoliczności, która nie powinna wpływać na wysokość kształtowanego zadośćuczynienia. Okoliczność ta de facto w ocenie Sądu I instancji uzasadniała obniżenie kwoty przyznawanego wnioskodawcom zadośćuczynienia, wobec czego jej wyeliminowanie nakazywało kwotę tę podwyższyć. Nie zachodziły jednak podstawy by uczynić to w stopniu postulowanym przez skarżącego, gdyż wniosek odwoławczy sformułowany w apelacji nie znajdował racjonalnego uzasadnienia i prowadził by do ustalenia kwoty zadośćuczynienia na wygórowanym poziomie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

wyrok w zakresie nie objętym zmianą dokonana przez Sąd Apelacyjny.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Poza stwierdzonym uchybieniem rzutującym na konieczność zmiany zaskarżonego wyroku, rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne było trafne i nie wymagało zmiany, także z przyczyn podlegających badaniu przez Sąd odwoławczy z urzędu.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Podwyższenie kwot przyznanego na rzecz wnioskodawców zadośćuczynienia do poziomu 600.000 złotych dla każdego z nich.

Zwięźle o powodach zmiany

Zasadność zarzutu w zakresie kwestionującym obniżenie przyznawanego zadośćuczynienia z uwagi na fakt, że nie dochodzi go sam represjonowany, nakazywała ukształtować tę kwotę na poziomie nie uwzględniającym takiego argumentu. Mając na uwadze poziom krzywdy doznanej przez represjonowanego, wynikający z pozostałych trafnie ustalonych przez Sąd I instancji okoliczności, Sąd Apelacyjny oszacował należne zadośćuczynienie na kwotę 1.200.000 zł, co nakazywało podnieść wielkość kwot przyznanych każdemu z wnioskodawców do poziomu 600.000 zł. Tak określona kwota zadośćuczynienia z jednej strony nie jest symboliczna, jest natomiast znacząca w odniesieniu do osoby represjonowanej (przedstawia odczuwalną wartość ekonomiczną), z drugiej zaś nie jest nadmierna i nie prowadzi do bezpodstawnego wzbogacenia. W przybliżeniu odpowiada ona trzykrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, ogłoszonego na datę wyrokowania przez Sąd I instancji (za I kwartał 2024r.), co czyni jego wysokość odpowiadającą krzywdzie jakiej doznał represjonowany J. S. (1).

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt III.

Na odstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 10991r. i uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j. Dz. U. 2021 poz. 1693) kosztami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSO del. do SA Maciej Kawałko SSA Robert Mąka SSA Przemysław Żmuda

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawców

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

wysokość zasądzonego zadośćuczynienia

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana