Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Aka 210/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 2 czerwca 2023 r., sygnatura akt III Ko 258/22

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Pełnomocnik wnioskodawców G. W. i K. S. zarzucił w apelacji:

1. obrazę prawa materialnego, tj.:

- art. 11 ust. 2 w zw. z art. 8 ust. 1 w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego poprzez błędną ich wykładnię skutkującą bezzasadnym przyjęciem, że świadomy i dobrowolny udział Z. S. w antyrządowej demonstracji w dniu 17 grudnia 1970 r. w S. nie miał związku z działalnością prowadzoną na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a wynikał jedynie z przypadku i chęci zaspokojenia własnej ciekawości przez Z. S.,

- art. 9 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego poprzez błędną ich wykładnię skutkującą bezzasadnym przyjęciem, że fakt wcześniejszego upamiętnienia osoby zmarłej w wyniku represyjnego działania organów władzy w związku z prowadzoną działalnością niepodległościową stanowią podstawę oddalenia wniosku o pokrycie w całości lub w części kosztów dodatkowego, symbolicznego upamiętnienia zmarłego;

2. obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.:

- art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy historycznej wskutek nieprawidłowego uznania, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, iż udział Z. S. w demonstracji w dniu 17 grudnia 1970 r. w S. miał związek z jego niepodległościowym, antyrządowym nastawieniem, a tym samym, że jego śmierć stanowiła bezpośrednią represję za świadomy oraz dobrowolny sprzeciw Z. S. wobec polityki państwowej, podczas gdy:

a. Z. S.=n został pośmiertnie licznie uhonorowany, w tym m.in. Krzyżem Wolności i Solidarności oraz Złotym Krzyżem Zasługi za zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce (Postanowienie Prezydenta RP z 17.12.2008 r. załączone do wniosku),

b. z ugruntowanej linii orzeczniczej, szczegółowo wskazanej we wniosku inicjującym postępowanie wynika, że dobrowolny i świadomy udział w antyrządowych manifestacjach stanowi przejaw działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego,

c. Z. S. nie miał możliwości innej formy prowadzenia działalności niepodległościowej niż udział w ulicznej demonstracji, gdyż w grudniu 1970 r. nie istniały żadne opozycyjne struktury, w ramach których mógłby działać, a kontekst historyczny przedmiotowych zdarzeń jednoznacznie wskazuje, że udział w demonstracji był przejawem świadomego manifestowania sprzeciwu wobec organów władzy,

d. twierdzenie, że Z. S. znajdował się na samym końcu pochodu, nie wznosił żadnych okrzyków, nie protestował, był biernym, wręcz przypadkowym obserwatorem wydarzeń, nie wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego, w tym zwłaszcza zeznań świadka J. K., gdyż świadek ten opisywał swój udział w demonstracji, a odnośnie Z. S. wyraźnie zeznał, że nie widział Z. S. w trakcie pochodu, nie widział jak ten się w nim zachowywał, wskazując m.in.:

- " My nie byliśmy razem w pochodzie. Nie widziałem go wcześniej zanim padły strzały" - strona 7 protokołu przesłuchania świadka,

- "(...) po 50 latach nie mogę powiedzieć czy wypowiadał jakieś hasła i jak się zachowywał", "Nie widziałem Z. S. kiedy szliśmy " - strona 8 protokołu przesłuchania świadka,

a tym samym, ustalenia Sądu jakoby Z. S. nie protestował i nie brał czynnego udziału w manifestacji są bezpodstawne,

e. ostatnie słowa Z. S. wypowiedziane do jego matki A. S.: "Mama, idę z innymi ze stoczni strajkującymi walczyć o lepsze jutro" bezsprzecznie wskazują na nastawienie Z. S. na aktywny i świadomy udział w demonstracji antypaństwowej,

f. śmierć Z. S. stanowiła represję za czynny udział w demonstracji wymierzonej przeciwko ówczesnej władzy,

- art. 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. poprzez pominięcie i nieuwzględnienie we właściwy sposób wszystkich istotnych okoliczności, wynikających z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, które przemawiały za przyjęciem niepodległościowego charakteru działalności pokrzywdzonego, świadomego, dobrowolnego i aktywnego udziału w antyrządowej demonstracji, za którą spotkały go represje organów władzy skutkujące śmiercią na miejscu manifestacji;

3. z ostrożności procesowej, apelująca zarzuciła:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na nieprawidłowym ustaleniu, że Z. S. nie prowadził działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a śmierć Z. S. nie była represją za prowadzoną przez niego działalność niepodległościową,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na nieprawidłowym ustaleniu, że fakt wcześniejszego upamiętnienia osoby zmarłej w wyniku represyjnego działania organów władzy w związku z prowadzoną działalnością niepodległościową, stanowi podstawę oddalenia wniosku o pokrycie w całości lub części kosztów dodatkowego, symbolicznego upamiętnienia zmarłego,

- z daleko posuniętej ostrożności - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na nieprawidłowym ustaleniu, że jednostka Wojska Polskiego prowadząca działalność zbrojną nie może być uznana za organy, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej w przedmiotowej sprawie.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja pełnomocnika wnioskodawców nie zasługiwała na uwzględnienie, niezależnie od trafności tej części zarzutów odwoławczych i dotyczącej ich argumentacji, w której skarżąca kwestionuje zasadność przyjęcia przez Sąd Okręgowy przypadkowego charakteru obecności Z. S. wśród demonstrujących, mającej wynikać wyłącznie z ciekawości oraz uznanie, że spowodowanie jego śmierci w czasie demonstracji nie miało charakteru represji spowodowanej działalnością niepodległościową wymienionego.

Okoliczności, które w tym przypadku mają decydujące znaczenie dla oceny zasadności stanowiska wyrażonego treścią zaskarżonego wyroku, mają w istocie charakter oceny prawnej jakkolwiek elementy sfery faktycznej nie pozostają bez znaczenia, bowiem to one stanowią podstawę właściwego zidentyfikowania źródła represji, których ofiarą stał się Z. S.. Dopiero w dalszej kolejności staje się możliwa analiza prawna ustalonych faktów w płaszczyźnie przepisu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa).

W realiach niniejszej sprawy kwestią kluczową było ustalenie czy sytuacja Z. S. związana ze spowodowaniem jego śmierci w trakcie wydarzeń Grudnia 1970 r., spełnia kryteria pozwalające na orzekanie w przedmiocie zadośćuczynienia (także pokrycia kosztów symbolicznego upamiętnienia) na podstawie przepisów ustawy lutowej. Punktem wyjścia do dalej idących rozważań jest tu niewątpliwie udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy mamy do czynienia z działaniami wobec Z. S. organów, o jakich mowa w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej. Ustalenie pozytywne w tym zakresie łączy się z potrzebą dokonania dalszych ocen, mających na celu stwierdzenie czy miała miejsce działalność niepodległościowa i czy zastosowanie represji wobec prowadzącej ją osoby stanowiło reakcję odwetową za postawę niepodległościową. Natomiast w przypadku ustalenia negatywnego, a więc stwierdzenia, że w rozważanej sytuacji represja nie była spowodowana przez organy, o jakich mowa w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej, drugorzędną kwestią jawi się badanie charakteru działalności osoby represjonowanej, jak też związku z taką aktywnością zastosowanej represji.

W przypadku niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy czynił ustalenia i poddawał ocenie ustalone okoliczności we wszystkich wskazanych wyżej aspektach. Doszedł w rezultacie do niezasługującej na aprobatę konkluzji, że Z. S. nie był rzeczywistym uczestnikiem demonstracji niepodległościowej w dniu 17 grudnia 1970 r. Sąd stwierdził bowiem, że znalazł się on w miejscach, w których odbywała się ta demonstracja, kierowany wyłącznie ciekawością, w szczególności chęcią zaobserwowania pożaru budynku Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Oparł powyższy wniosek na zeznaniach siostry represjonowanego, która stwierdziła, że w czasie ostatniej rozmowy z matką Z. S., chcąc uzyskać jej akceptację na pozostanie "w mieście" miał powiedzieć, że bardzo chciałby zobaczyć płonący budynek Komitetu Wojewódzkiego (...). Ograniczenie się przez Sad pierwszej instancji do uwzględnienia jedynie tej okoliczności dla ustalenia rzeczywistego charakteru obecności Z. S. w demonstracji, nie było jednak postąpieniem prawidłowym. Przekonuje o tym zarówno całościowa analiza zeznań G. W., jak również treść zeznań jego matki - A. S., jak i wreszcie obiektywna ocena jego postawy w kontekście specyfiki uwarunkowań, historycznych w jakich nastąpiły wydarzenia Grudnia 1970 r. Należy mianowicie zwrócić uwagę, że w zeznaniach G. W. złożonych w dniu 21.03.1991 r. w Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej w S. (płyta CD k.323, plik Gd 78_12 t.2) zawarta jest informacja wskazująca na to, że w trakcie spotkania z matką przy ul. (...) (było ono wcześniej zaplanowane w celu dokonana zakupu odzieży) Z. S. był z kolegą, a więc przypuszczalnie z ul. (...) obaj udali się pod budynek Komitetu Wojewódzkiego (...), a co szczególnie istotne - w dalszej części tych zeznań G. W. stwierdziła, że z informacji uzyskanych już po śmierci jej brata wynikało, że Z. S. był osobą, która starała się wybić dziurę w murze aresztu śledczego, aby uwolnić zatrzymanych wcześniej demonstrantów. Wprawdzie świadek lokalizowała tego rodzaju działania jako mające miejsce w obrębie muru Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej (a więc przy ul. (...)), ale zważyć należy, iż przeprowadzone w tej sprawie postępowanie wykazało, że rodzina Z. S. nie dysponowała szczegółowymi informacjami na temat okoliczności poprzedzających śmierć represjonowanego, w tym również na temat miejsca jego zastrzelenia. Tymczasem, zarówno z dowodów przeprowadzonych w niniejszej sprawie (np. zeznań J. K., M. P.), jak też materiałów historycznych, niewątpliwe jest, że Z. S. został postrzelony w rejonie ulic (...), przy czym z zeznań M. P., który jako historyk badał dogłębnie problematykę wydarzeń grudniowych 1970 r., wynika, że miejsce śmierci Z. S. jest ustalone w sposób pewny i lokalizuje się ono u zbiegu ulic (...) - na placu przed aresztem. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż część demonstrantów skierowała się spod budynku Komitetu Wojewódzkiego (...) przy Placu (...) pod Wojewódzki Areszt Śledczy w S. i Prokuraturę Wojewódzką w S. właśnie w tym celu, aby podjąć działania mające na celu m.in. uwolnienie zatrzymanych wcześniej demonstrantów (zamieszki rozpoczęły się w godzinach przedpołudniowych). Ponad wszelką wątpliwość ustalono, że w tej grupie demonstrantów znajdował się Z. S.. Z zeznań J. K. wynika, że w trakcie przemieszczania się demonstrantów spod budynku (...) pod areszt i prokuraturę, nie szedł on blisko Z. S.. Wiadome jest jednocześnie ze zgromadzonych dowodów, że demonstranci wznosili okrzyki wyrażające sens ich protestu, takie w szczególności jak np. "Precz z Gomułką!", "Chcemy chleba!", "Uwolnić zatrzymanych!".

Jeśli uwzględni się chociażby tylko taki zakres okoliczności jak przedstawiony powyżej, to nasuwa się oczywisty wniosek, iż ustalenie Sądu Okręgowego jakoby Z. S. miał być jedynie obserwatorem zdarzeń, nieidentyfikującym się w żadnym stopniu z demonstrantami, należało ocenić jako chybione. Trzeba mieć na uwadze fakt, że zamieszki w dniu 17 grudnia 1970 r. trwały w S. już od godzin porannych, sytuacja na ulicach miasta w tych newralgicznych rejonach (w szczególności w rejonie budynków KW (...), (...), (...), i (...) w S.) nie była bezpieczna ze względu na środki podejmowane wobec demonstrujących przez służby milicyjne i wojsko, co raczej nie sprzyjało prowadzeniu wyłącznie obserwacji przebiegu zdarzeń, łączyło się to bowiem z dużym ryzykiem reakcji ze strony milicji i wojska. Oceniając postawę Z. S. należy zwrócić uwagę, że wbrew temu co powiedział matce, jego faktyczna obecność wśród demonstrantów nie ograniczyła się jedynie do przyglądania się płonącemu budynkowi (...), bo przecież odbył wraz z innymi demonstrantami marsz aż pod budynek aresztu i Prokuratury Wojewódzkiej w S.. Cel tego przemieszania się był jednoznaczny, i potwierdzony wznoszonymi okrzykami demonstrantów. Nie jest istotne, czy Z. S. szedł w pierwszych czy w ostatnich szeregach tego pochodu, ani też czy osobiście wznosił cytowane powyżej okrzyki. Niewątpliwe jest bowiem, że miał pełną świadomość niepodległościowego charakteru tej demonstracji, a skoro nie rezygnował z udziału w niej, a co więcej - przemieszczał się wraz z innymi w kolejne miejsce z jasno określonym celem demonstrantów, to żadną miarą takiego zachowania nie można identyfikować jako postawy ciekawskiego obserwatora, przejawiającego obojętność wobec celów manifestowanych przez demonstrantów. Poprzez wypowiedź skierowaną wcześniej do matki, Z. S. zmierzał raczej do tego, aby nie martwiła się ona i nie stresowała jego obecnością w miejscach zamieszek. Tymczasem Sąd pierwszej instancji, na tej podstawie ustalił cel jego obecności w miejscu zamieszek.

Za zasadnością uznania, że Z. S. utożsamiał się w pełni z niepodległościowymi hasłami demonstrantów, przemawiają również zeznania A. S., która na pytanie czy jej syn prowadził działalność niepodległościową i na czym ona polegała, odpowiedziała, że nie wie, ale wie że "się udzielał". Jest to wypowiedź ogólnikowa, ale w kontekście przekonania Sądu pierwszej instancji o braku jakiegokolwiek nieodległościowego zaangażowania Z. S., jawi się jednak dość wymowna. Gdy uwzględni się dodatkowo fakt, że w tamtym okresie nie działały żadne struktury organizacji niepodległościowych, że taki ruch dopiero zaczynał się kształtować, to w pełni uprawnione jest uznanie, że nawet tylko udział w demonstracji - taki, jaki miał miejsce w przypadku Z. S. - której niepodległościowy charakter nie pozostawia żadnych wątpliwości, należy identyfikować jako działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (por. post. SN z 16.05.2013 r., V KK 309/12, LEX nr 1319273, post. SN z 05.04.2017 r., III KO 102/16, LEX nr 2271450). Zważywszy na wskazane powyżej uwarunkowania historyczne, nie podważa słuszności takiej oceny również okoliczność, że w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej mowa jest o "działalności" niepodległościowej, a więc ze swej istoty aktywność sukcesywną, rozciągniętą w czasie, nie zaś zachowanie jednorazowe (por. post SN z 12.05.2021 r., V KK 157/20, LEX nr 3245436).

Mając na uwadze przedstawioną powyżej argumentację, jako logiczny jawi się również wniosek, że śmierć Z. S. nie pozostawała bez związku z jego postawą przejawioną udziałem w niepodległościowej demonstracji w dniu 17 grudnia 1970 r. Nie ulega wątpliwości, iż nie miała ona charakteru przypadkowego, bowiem użycie broni palnej z ostrą amunicją, nawet jeśli przyjąć, że strzały miały być oddawane jako ostrzegawcze (w powietrze i w ziemię), przy uwzględnieniu faktu, że demonstrujących były tysiące (w rejonie aresztu, gdzie nastąpiła śmierć Z. S., wg szacunków - około 3 tysięcy) łączyło się z dużym prawdopodobieństwem ofiar śmiertelnych. Poza wszelkimi wątpliwościami pozostaje okoliczność, że było to przejawem represyjnych działań państwa komunistycznego, w tym przypadku podejmowanych przez Milicję Obywatelską i Wojsko Polskie. Zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy, w tym opracowania historyczne, a przede wszystkim ustalenia śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Wojewódzką w G. (V Ds 26/97, V Ds 26/95), czynią zasadnym ustalenie, że śmierć Z. S. była wynikiem strzałów oddanych przez żołnierzy (...) Dywizji Zmechanizowanej stacjonujących przy ul. (...). Na murach Wojewódzkiego Aresztu Śledczego, poza żołnierzami, byli również funkcjonariusze Służby Więziennej, ale stamtąd powstrzymywano demonstrujących jedynie za pomocą hydrantów i środków chemicznych łzawiących, natomiast działania z użyciem broni palnej były w tym rejonie realizowane przez żołnierzy (zresztą, w całym obszarze objętym zamieszkami, wojsko podejmowało bardzo intensywne działania, w tym z użyciem broni palnej). Nie ma zatem żadnych obiektywnie uzasadnionych racji, aby przyjąć, że śmierć Z. S. nie była wynikiem strzałów oddanych przez żołnierzy jednostki wojskowej stacjonującej przy ul. (...). Ustalenia prowadzonego śledztwa wskazują na działania konkretnych dowódców wydających wówczas rozkazy, w tym dotyczące oddawania strzałów z broni palnej. Rozważania powyższe prowadzą do konkluzji, iż zarzuty apelacji podnoszące omówione tu kwestie (w pkt 1, 2 i częściowo w pkt 3) okazały się trafne, jakkolwiek nie mogły one przesądzić o zasadności wniesionego środka odwoławczego.

Całokształt okoliczności przedstawionych powyżej, nie jest wystarczający do tego, aby uznać, że zrekompensowanie krzywdy spowodowanej śmiercią Z. S. w wydarzeniach Grudnia 1970 r. może nastąpić na podstawie przepisów ustawy lutowej. Unormowania tejże ustawy zostały pomyślane jako podstawa prawna dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za szkody i krzywdy wynikłe z represji stosowanych przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe, co jednoznacznie odzwierciedla brzmienie art. 1 ust. 1 cyt., ustawy. Chodzi zatem o represje o charakterze prawnokarnym, będące wynikiem prowadzenia przez wskazane w ustawie organy postępowań, których rezultatem były orzeczenia niosące ze sobą skutki represyjne dla osób zaangażowanych w działalność niepodległościową.

Pojęcie organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości nie nastręcza trudności interpretacyjnych, natomiast pewne niejasności wynikać mogą na tle rozumienia określenia " organy pozasądowe". Problem powyższy jest jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozstrzygnięty już od dawna, w związku z czym na gruncie niniejszej sprawy, kwestia powyższa nie jest kontrowersyjna. W przypadku organu pozasądowego chodzi bowiem o taki organ państwa, który na podstawie szczególnego unormowania jest wyposażony w kompetencje do wydawania orzeczeń i wymierzania kar po przeprowadzeniu stosownego postępowania (por. uchwała SN z 03.03.1994 r., I KZP 1/94, LEX nr 20647, post. SN z 18.04.2013 r., V KK 131/12, LEX nr 1313139, post. SN z 28.01.1993 r., WZ 214/92, LEX nr 20607, uchwała SN (7) z 25.05.1994 r., WZP 1/94, LEX nr 20657). Autorka apelacji prezentuje jednak w tym względzie odmienny pogląd, wskazując w pkt 3 zarzutów odwoławczych, że jednostka Wojska Polskiego prowadząca działalność zbrojną winna być uznana za organ, o jakim mowa w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej. Zważywszy na to, że jednostka Wojska Polskiego nie stanowi organu państwa uprawnionego z mocy specjalnych regulacji do prowadzenia postępowań mogących skutkować odpowiedzialnością karną za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz przy uwzględnieniu poglądów wynikających z przywołanych powyżej orzeczeń Sądu Najwyższego, stanowisko apelującej w tym zakresie, nie mogło być uznane za trafne i zasługujące na uwzględnienie. W tej materii Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że w sytuacji, gdy śmierć Z. S. nastąpiła w wyniku strzału oddanego przez żołnierza Wojska Polskiego, to taki stan rzeczy przesądza o braku podstaw do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na postawie ustawy lutowej, trafnie odwołując się zarazem do stanowiska wyrażonego w cytowanej powyżej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 1994 r., I KZP 1/94. Zaznaczyć należy, że kwestia powyższa, jak wcześniej zaznaczono, jest w okolicznościach tej sprawy kluczowa i ustalenie przez Sąd Okręgowy wystąpienia takiej sytuacji, samoistnie przesądzało o niezasadności zainicjowania postępowania opartego o przepisy ustawy lutowej.

Wystąpienie z roszczeniami na podstawie ustawy lutowej wywołało w tej sprawie trwające stosunkowo długo postępowanie, które praktycznie od początku jego prowadzenia obarczone było wizją bezskuteczności, co z perspektywy samych wnioskodawców, stanowiło zbędne stwarzanie im nadziei na możliwość uzyskania pozytywnego dla nich orzeczenia. Uwaga powyższa jest uzasadniona zważywszy na to, że wniosek o zadośćuczynienie i pokrycie kosztów symbolicznego upamiętnienia śmierci Z. S. został w tej sprawie sporządzony i złożony przez profesjonalnego pełnomocnika.

Wniosek

Pełnomocnik wnioskodawców wniósł o:

1. uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania,

ewentualnie

2, zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy K. S. kwoty 5 000 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz na rzecz wnioskodawczyni G. W. kwoty 200 000 zł tytułem pokrycia kosztów symbolicznego upamiętnienia zmarłego Z. S. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Trafność wielu zastrzeżeń podniesionych w zarzutach odwoławczych nie spowodowała skuteczności apelacji, bowiem kluczową kwestią było ustalenie, że śmierć Z. S. nie była efektem działania żadnego z organów wskazanych w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej, a tym samym na podstawie przepisów tej ustawy nie było możliwe zasądzenie roszczeń dochodzonych przez wnioskodawców. Szczegółowa argumentacja w tym zakresie zawarta jest części 3.1 niniejszego uzasadnienia.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Całość zaskarżonego wyroku została utrzymana w mocy.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Uznanie bezzasadności kluczowego dla tej sprawy, zarzutu apelacji podniesionego w końcowym fragmencie zarzutów odwoławczych, tj. zarzutu w pkt 3.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców - K. S. i G. W. zwrot wydatków w kwotach po 240 zł z tytułu udziału w postępowaniu odwoławczym ustanowionego przez nich pełnomocnika.

III

Na podstawie art. 13 ustawy lutowej orzeczono, iż koszty postępowania w sprawie ponosi Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSA Dorota Mazurek SSA Małgorzata Jankowska SSA Maciej Żelazowski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawców

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 2 czerwca 2023 r., sygn. akt III Ko 258/22 - w całości

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana