Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 295/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim, 25 października 2023 r., sygn. akt II Ko 662/23

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny (pełnomocnik wnioskodawczyń)

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do charakteru odsetek oraz wysokości zadośćuczynienia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wnioskodawcy

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1

B. B. (1),

J. B.,

L. B.;

śmierć M. (ur. w (...) r.) i W. (W.; ur. w (...) r.), synów B. B. (2);

oświadczenie pełnomocnika, odpis skrócony aktu zgonu;

136-137

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

1.1.6. 

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.1.1.1.

oświadczenie pełnomocnika, odpis skrócony aktu zgonu;

dokument urzędowy, wydany przez uprawniony podmiot oraz oświadczenie, co do których treści nie składano zastrzeżeń, a nadto pozostawały w zgodzie z treścią innych dokumentów (k. 26, k. 30, k. 34v);

1.1.7.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

co do pkt. II wyroku, oddalającego wniosek w pozostałym zakresie, tj. ponad kwotę 248.400 zł, zasądzoną w sprawie na rzecz wnioskodawców tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przez ich ojca – B. B. (2) wynikłą na skutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od 1 kwietnia 1951 r. do 14 grudnia 1956 r. za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego:

1. obraza przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k., poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy i uznanie, że zasądzone zadośćuczynienie w kwocie 248.400 zł spełnia cel i wymogi określone art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa, ustawa rehabilitacyjna) w przypadku krzywd B. B. (2) doznanych wskutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w traktacie Ryskim w okresie od 1 kwietnia 1951 r. do 14 grudnia 1956 r., w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

2. obraza przepisów prawa materialnego, tj. art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 445 § 2 k.c. oraz art. 448 k.c., w zbiegu z art. 8 ust. 2a i 2b ustawy lutowej, poprzez błędne przyjęcie, że zasądzona kwota zadośćuczynienia w wysokości 248.400 zł zasądzona na rzecz Wnioskodawców jest
kwotą odpowiednią w przypadku krzywd B. B. (2), z uwagi na bardzo trudne warunki w jakich przebywał represjonowany

oraz jego rodzina czy też wykonywanie katorżniczej pracy, podczas gdy wskazane w postępowaniu dowodowym okoliczności dotyczące warunków odbywania tej przymusowej izolacji uzasadniają zasądzenie dalszej, dochodzonej w niniejszym postępowaniu sumy, tj. 15.243.275,10 zł, jako służącej wyrównaniu odniesionych przez Represjonowanego krzywd;

3. naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 445 § 1 k.c. poprzez błędną ich wykładnię, skutkującą nieprawidłowym sposobem szacowania przyznanego zadośćuczynienia za doznaną przez B. B. (2) krzywdę poprzez miarkowanie zasądzonego zadośćuczynienia poprzez przemnożenie kwoty 3.600 złotych za miesiąc pobytu w łagrach, podczas gdy szacowanie odpowiedniego zadośćuczynienia nie powinno polegać na mechanicznym (nawet pośrednio) przeliczeniu powyższych wartości, bez uwzględnienia metody zastosowanej przez pełnomocnika „skarżącej” (skarżących) w tym zakresie we wniosku – podczas gdy szacowanie odpowiedniego zadośćuczynienia powinno podlegać uwzględnieniu w sposób indywidualny całokształtu okoliczności sprawy oraz krzywdy;

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wyżej przytoczone zarzuty obrazy przepisu postępowania (art. 7 k.p.k.) oraz prawa materialnego zostaną omówione łącznie, gdyż odnoszą się one wprost do ukształtowania wysokości zadośćuczynienia w kontekście art. 8 ust. 2a ustawy lutowej i stosownych przepisów kodeksu cywilnego w zakresie „stanu faktycznego”, który nienależycie oddaje krzywdę doznaną przez B. B. (2) określoną sumą przyznanego zadośćuczynienia (vide uzasadnienie apelacji).

Odnośnie obrazy przepisu art. 7 k.p.k. należy wskazać, iż wymieniony przepis stanowi, iż organy postepowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Z brzmienia powyższego przepisu wynika, iż podstawą do czynienia ustaleń faktycznych przez sąd jest uprzednie przeprowadzenie w sposób prawidłowy dowodów, które następnie podlegają ocenom zgodnym z tym o czym powyżej wspomniano. Przez przeprowadzenie w sposób prawidłowy dowodów należy rozumieć to, iż poszczególne dowody zostały przeprowadzone w sposób zgodny z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, a po wtóre, iż zgromadzony materiał dowodowy jest kompletny, pełny.

Odnośnie kompletności i prawidłowości zebrania dowodów w niniejszej sprawie nie były podnoszone zarzuty. Materiał dowodowy uzupełniono jedynie w zakresie ustalenia kręgu osób uprawnionych.

Oznacza to, iż zarzuty tyczące się oceny prawidłowo zabranych dowodów mogłyby okazać się zasadnymi tylko wtedy, gdyby apelujący wykazał, iż przy ocenie dowodów sąd I - ej instancji dokonując oceny dowodów nie uwzględnił wszystkich dowodów lub dokonał jej w sposób sprzeczny z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego.

Takich okoliczności skarżący nie wykazał, a nawet ich nie podnosił. Oznacza to, iż w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia wyżej wymienionego przepisu.

Odnośnie zarzutu obrazy prawa materialnego należy wskazać, iż obraza prawa materialnego może polegać na błędnej wykładni prawa (wówczas następstwem jest błędne stosowanie prawa) albo na błędnym zastosowaniu prawa przy niekwestionowanej jego wykładni.

Skarżący nie wskazał na to by sąd I - ej instancji nieprawidłowo zastosował przepisy art. 8 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Zastosowanie owych przepisów stanowiło w istocie podstawę uznania za słuszne żądania wnioskodawców (czego skarżący nie kwestionuje). Wymienione przepisy nie wskazują przy tym, żadnych kryteriów w zakresie ustalania wysokości zadośćuczynienia. Oznacza to, iż wymienionych przepisów sąd I - ej instancji nie naruszył.

W zakresie wysokości zadośćuczynienia posiłkowo można stosować przepisy Kodeksu cywilnego, w tym art. 445 § 1 i 2 k.c., art. 448 § 1 k.c., które stanowią, iż uprawnionemu za doznaną krzywdę przysługuje tytułem zadośćuczynienia suma, która musi być odpowiednia.

W tym zakresie, „odpowiedniości”, doszło do naruszenia wymienionych przepisów przez sąd I - ej instancji w takim stopniu w jakim przyjął, iż kwotą odpowiednią będzie kwota stanowiąca iloczyn miesięcy zsyłki i najniższego miesięcznego wynagrodzenia w 2023 roku (w dacie orzekania przez sąd I - ej instancji, k. 85). Przy czym sąd nie wskazał powodów takiego postąpienia (k. 85 – 86). Nie wskazał w szczególności okoliczności, które by przemawiały za uznaniem, iż krzywda doznana przez B. B. (2) uzasadniała pomniejszenie czynnika przyjętego iloczynu do najniższego wynagrodzenia.

Mając na względzie przywołaną przez skarżącego argumentację, rozwiniętą w treści uzasadnienia apelacji, należało skonstatować, iż w istocie kwestionowano również prawidłowość zmiarkowania krzywdy doznanej przez B. B. (2), stopnia intensywności doznanej krzywdy (ustalenie faktyczne).

W ocenie sądu II - ej instancji w zakresie krzywdy doznanej przez pokrzywdzonego należało nadać jej większy wymiar, niźli przyjęty zaskarżonym orzeczeniem. W tym zakresie trzeba mieć na uwadze, iż B. B. (2) wraz z rodziną zostali deportowani bez wskazania okresu zsyłki. W istocie nie miał on nawet pespektywy dostrzeżenia końca doznanego bezprawia, i to dla siebie jak i rodziny, za którą odpowiadał. W tym kontekście należało dostrzec, iż w trakcie deportacji, podczas transportu, urodziło się jedno z jego dzieci - L. B. (ur. (...), k. 16), a kolejne urodziło się w miejscu zsyłki – W. (W.) B. (ur. (...), k. 26, k. 30, k. 34v, k. 137).

Nie sposób również nie nadać większego znaczenia krzywdy doznanej przez B. B. (2) przez pryzmat warunków w jakich odbywała się deportacja i związanych z tym przeżyć. B. B. (2) w miejscu zsyłki znalazł się w następstwie przewiezienia w bydlęcym wagonie, o chlebie i wodzie. B. B. (2) przemieszczał się przy tym nie tylko z żoną, ale również z synem (lat 3) i pasierbicą (lat 8), teściową. Na miejscu zsyłki B. B. (2) i jego rodzina przebywali w zbiorowym baraku, wielorodzinnym. Brak było przy tym możliwości zachowania podstawowych zasad higieny. Wiązało się to z niezbędnością golenia głów na łyso (pluskwy). Panował przy tym głód. O byt rodziny zesłany musiał zadbać sam mimo przymusowej deportacji i dokładnego określenia miejsca pobytu. Nie sposób również nie dostrzec ekstremalnych warunków środowiskowych w jakich został osadzony B. B. (2) i jego rodzina, której ciężar utrzymania na nim spoczywał. Należało również mieć na względzie, iż B. B. (2) bez mała wykonywał niewolniczą pracę (od rana do nocy jako cieśla), a przy tym był bity w sposób pozostawiający ślady. Ta forma upokorzenia powodowała, iż w rodzinie zabroniono dzieciom dopytywania się o stan zdrowia ojca. Owe ekstremalne warunki powodowały trwały uszczerbek na zdrowiu (choroba płuc), który był przyczyną jego zgonu.

Wzgląd na powyższe uwagi stanowił o tym, iż należało podzielić stanowisko skarżącego, iż przyznana kwota 248.400 zł nie jest kwotą odpowiednią do doznanych przez B. B. (2) krzywd.

Określając wysokość zadośćuczynienia (kwoty do jakiej należało je podwyższyć) należało mieć na względzie, iż w judykaturze ukształtowało się stanowisko, że wysokość zadośćuczynienia, przy uwzględnieniu wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności, powinna być wyznaczona przez dwie granice.

Po pierwsze zadośćuczynienie musi przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną. Po drugie zadośćuczynienie powinno być utrzymane w rozsądnych ramach, odpowiadających

aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej. W tym zakresie jako orientacyjny punkt odniesienia przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie, które jest wskaźnikiem zobiektywizowanym, powszechnym i weryfikowalnym, a jednocześnie oddaje w pełni warunki i przeciętną stopę życiową w społeczeństwie.

Wysokość zadośćuczynienia, wyznaczona przywołanymi powyżej granicami, powinna opierać się na całokształcie okoliczności sprawy i być wyznaczana na czytelnych kryteriach. Należą do nich w szczególności: długość okresu w ciągu którego osoba represjonowana była pozbawiona wolności (zesłana), warunków pobytu, w tym rodzaju pracy przymusowej, stosowanych wobec pokrzywdzonego represji oraz wpływu tych okoliczności na jej życie i zdrowie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 lipca 2023 roku w sprawie II AKa 107/23, System Informacji Prawnej Lex nr 3609254; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 29 czerwca 2023 roku w sprawie II AKa 80/23, System Informacji Prawnej Lex nr 3609252).

Odnosząc te uwagi o charakterze ogólnym do okoliczności występujących w niniejszej sprawie należało skonstatować, iż Sąd Okręgowy wskazał, że B. B. (2) prowadził działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i wymienił jej charakter, który był chwalebny i wymagał od pokrzywdzonego zaangażowania. Prawidłowo ten Sąd ocenił dowody (art. 7 k.p.k.) i na tej podstawie poczynił ustalenia. W rezultacie wymienił okoliczności, które należało uwzględnić przy kształtowaniu wysokości zadośćuczynienia, takie jak: okres represji (69 miesięcy), deportowanie z żoną, dziećmi i teściową do obozu w Czeremchowie, narodziny dziecka w trakcie transportu, transport w bydlęcych wagonach, transport o chlebie i wodzie, strach, niepokój o kolejne dni i rodzinę, niewolnicza praca jako cieśla, głód, choroby, brak pomocy lekarskiej i lekarstw, brak możliwości dochowania higieny, brak ubrań, ekstremalne zimno, poniewieranie, bicie, izolacja, wrogie otoczenie, brak warunków do życia, brak wody pitnej, wycieńczenie organizmu, traumy związane z pobytem objawiające się małomównością, nerwowością.

Należy również mieć na względzie, iż formalna rehabilitacja nastąpiła 16 stycznia 1989 roku (38 lat po deportacji, po śmierci represjonowanego). Ową okoliczność należy rozpatrywać przez pryzmat tego czego dokonał B. B. (2), a czego w następstwie tego chwalebnego postepowania doświadczył, a co pokazuje skalę jego krzywdy. Okoliczność ta jest przy tym ważka, albowiem przyjmuje się, że istnieje potrzeba docenienia wysiłku patriotycznego i wkładu represjonowanego w walkę o niepodległy byt państwa polskiego i potrzebę wyższego wynagradzania krzywd osób niesłusznie pozbawionych wolności z tych powodów niż w wyniku pomyłki sądowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2015 roku II KK 178/15, System Informacji Prawnej Lex, nr 1920178).

Patrząc na długość zesłania należy mieć na uwadze, iż było ono bezterminowe. Niewątpliwe, brak oczekiwania końca bezprawności zesłania zwiększała poczucie beznadziejności, lęku, zwiększonej obawy o siebie i najbliższych. Nie była uchwytna perspektywa na jakąkolwiek zmianę, usunięcie, zmniejszenie bezprawia.

W ocenie sądu II - ej instancji nadanie tymże okolicznościom, prawidłowo ustalonym przez Sąd Okręgowy, właściwego znaczenia, przydania im należytej wagi (o czym powyżej), przy uwzględnieniu ich skali, rodzaju, długości okresu i konsekwencji nakazują uznać, przy zachowaniu wymienionych na wstępie reguł wyznaczania zadośćuczynienia, iż odpowiednim zadośćuczynieniem za doznane przez B. B. (2) krzywdy jest kwota 540.000 zł.

Suma ta, odpowiadająca blisko wartości przeciętnego wynagrodzenia brutto za każdy miesiąc represji pozwala przyjąć, że wszystkie okoliczności uwzględniono w sposób pełny i przypisano im prawidłowe znaczenie i wagę. Nie stanowi ona też wyniku prostego iloczynu kwoty aktualnego minimalnego, czy średniego wynagrodzenia i ilości miesięcy pozostawania w warunkach represji, ale pozwala na wyznaczenie „odpowiedniości”. Bliskość tej kwoty do aktualnego średniego wynagrodzenia brutto za każdy miesiąc represji stanowi również o tym, iż nie można uznać jej za symboliczną, niemającą charakteru ekonomicznie odczuwalnej.

Skarżący domagał się zasądzenia, poza wynikającą z kontrolowanego wyroku, kwoty 15.243.275,10 zł na rzecz wnioskodawców, czyli łącznie 15.491.675,10 zł, tj. 7.430,06 złotych za każdy dzień deportacji (k. 8 wniosku o zadośćuczynienie).

W ocenie Sądu Apelacyjnego takie żądanie w żaden sposób nie może być uznane za utrzymane w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej

stopie życiowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 lipca 2022 roku w sprawie II AKa 137/22, System Informacji Prawnej Lex nr 3410485). Przeciwnie, pozostaje wyraźnie w przeciwieństwie do tychże i jako takie nie mogło być uwzględnione.

Wniosek

zasądzenie na rzecz wnioskodawców dalszej kwoty 15.243.275,10 złotych, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez B. B. (2), wskutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od 1 kwietnia 1951 r. do 14 grudnia 1956 r. w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

ewentualnie:

przekazanie sprawy do ponownego

rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Gorzowie

Wielkopolskim;

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek zasługiwał na uwzględnienie tylko częściowo, tj. należało podwyższyć wysokość zadośćuczynienia z łącznej kwoty 248.400 zł (3 wnioskodawców x 82.800 złotych) do kwoty łącznej 540.000 zł (3 wnioskodawców x 180.000 złotych).

Argumenty przemawiające za potrzebą takiego rozstrzygnięcia przedstawiono powyżej.

Nie było natomiast powodów do uchylania wyroku i przekazania sprawy sądowi I – ej instancji do ponownego rozpoznania, albowiem nie wystąpiła żadna z okoliczności wskazanych w art. 437 § 2 in fine k.p.k.

3.2.

co do pkt. I, w zakresie odsetek ustawowych:

obraza przepisów prawa materialnego, tj. art. 481 § 1 k.c., poprzez jego niezastosowanie i nieprzyznanie od zasądzonej sumy odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo iż takie żądanie zostało zgłoszone we wniosku inicjującym postępowanie;

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnosząc się do postawionego zarzutu należy stwierdzić, iż sąd I – ej instancji nie wskazał okoliczności, które miał na względzie nie uwzględniając żądania zawartego we wniosku o zadośćuczynienie w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie.

Wnioskodawcy oparli swoje żądanie w wymienionym obecnie zakresie o treść przepisu art. 481 § 1 k.c.

Wymieniony przepis stanowi, iż jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Bezspornym, a to z uwagi na treść zaskarżonego orzeczenia i treść żądania wnioskodawców, jest, iż terminem spełnienia świadczenia przez Skarb Państwa na rzecz wnioskodawców jest data uprawomocnienia się orzeczenia, którym przyznano zadośćuczynienie (art. 455 k.c.).

Brak spełnienia świadczenia w wymienionym terminie, określonym konkretną datą (uprawomocnienie się orzeczenia), będzie oznaczał, iż Skarb Państwa jako dłużnik wnioskodawców będzie pozostawał w opóźnieniu lub zwłoce. Zgodnie bowiem z przepisem art. 476 k.c. dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela; nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Kolejno należy dostrzec, iż odsetki mogą mieć charakter umowny (ich źródłem jest umowa) oraz ustawowy (ich źródłem jest ustawa).

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z odsetkami ustawowymi.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym można je podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa, to odsetki ustawowe „zwykłe”, które znajdują swą regulację w art. 359 § 2 k.c. Druga grupa, to odsetki ustawowe za opóźnienie, które znajdują swą regulację w art. 481 § 2 k.c. (Ciszewski Jerzy (red.), Nazaruk Piotr (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, System Informacji Prawnej LEX/el. 2023).

Jeżeli w tytule, z którego wynika obowiązek uiszczenia odsetek, nie określono ich wysokości, należą się odsetki ustawowe (art. 359 § 2 k.c., który stanowi, iż jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych).

W przedmiotowej sprawie we wniosku o zadośćuczynienie wprost sformułowano żądanie zasądzenia dochodzonego świadczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (k. 1 v). Wysokość „odsetek ustawowych za opóźnienie” jest wyższa niż „odsetek ustawowych” (różnica 2 punktów procentowych, art. 359 § 2 in fine k.c. oraz art. 481 § 2 in fine k.c.). Odsetki ustawowe za opóźnienie należą się wierzycielowi o ile nie dochodzi do spełnienia świadczenia pieniężnego w terminie ze strony dłużnika. Obowiązek ich zapłaty, o ile zachodzi poprzednia okoliczność, ciąży na dłużniku niezależnie od jego zawinienia w zakresie terminowego spełnienia świadczenia (art. 481 § 1 k.c.).

Przynależą się one wierzycielowi niezależnie od przyczyny wyznaczającej obowiązek spełnienia świadczenia głównego. Ów obowiązek spełnienia świadczenia może pochodzić z umowy jak również z tytułu czynu niedozwolonego i może dotyczyć zadośćuczynienia jak w niniejszej sprawie (art. 481 § 2 in principio k.c.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1992 r., WZ 55/92, System Informacji Prawnej LEX nr 20548; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, System Informacji Prawnej LEX nr 477665, Ciszewski Jerzy (red.), Nazaruk Piotr (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, System Informacji Prawnej LEX/el. 2023 teza 2, 11 do art. 481 k.c.).

Skoro zatem w niniejszej sprawie strona wyraźnie określiła jakich odsetek dochodzi z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia, prawidłowo określiła przy tym termin spełnienia świadczenia, to należało w pełni zastosować dyspozycję przepisu art. 481 § 1 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 grudnia 2021 r., II AKa 138/21, System Informacji Prawnej LEX nr 3330116).

Wniosek

zasądzenie na rzecz wnioskodawców ustawowych odsetek za opóźnienie od zasądzonej kwoty zadośćuczynienia,

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Argumenty przemawiające za zasadnością wniosku w odniesieniu do określenia charakteru odsetek, a wymienione w apelacji, okazały się zasadnymi. W konsekwencji należało uwzględnić wniosek oparty na założeniu słuszności podnoszonych w tym zakresie zarzutów.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

całość wyroku, za wyjątkiem ustalenia wysokości zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz wnioskodawców oraz rodzaju odsetek

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Postępowanie odwoławcze ujawniło potrzebę korekty wyroku w zakresie wysokości zadośćuczynienia w wymienionym powyżej zakresie oraz wskazania, iż odsetki z tytułu nieterminowego spełnienia świadczenia są odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Nie stwierdzono również okoliczności, które należałoby uwzględnić z urzędu, przemawiających za zmianą, czy uchyleniem zaskarżonego wyroku. , czy uchyleniem wyroku p

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

podwyższenie zadośćuczynienia, zasądzonego na rzecz wnioskodawców B. B. (1), J. B. i L. B. do kwot po 180.000 zł oraz wskazanie, iż w zakresie odsetek ustawowych są to odsetki ustawowe za opóźnienie; co do każdej wnioskodawczyni.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody zmiany zaprezentowano w niniejszym uzasadnieniu, w jego punkcie 3.1. oraz 3.2., przy odniesieniu się do zarzutów i wniosków w części dotyczącej wysokości zadośćuczynienia oraz odsetek. i wniosku w części dotyczącej wysokości zadośćuczynienia.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.8.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.9.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III i IV

Stosownie do art. 13 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, koszty postępowania w sprawach objętych ustawą, w tym z tytułu ustanowienia pełnomocnika, ponosi Skarb Państwa. Wysokość wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika określono w oparciu o treść przepisu § 11 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

PODPIS

SSO del. Tomasz Karwacki SSA Piotr Brodniak SSA Andrzej Wiśniewski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

pełnomocnik wnioskodawców

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

zasądzenie zadośćuczynienia w kwotach nieodpowiadających żądaniu (oddalenie wniosku w pozostałym zakresie), nadto wadliwe orzeczenie o charakterze odsetek

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do co do charakteru odsetek oraz wysokości zadośćuczynienia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana