Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk (spr.)

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 czerwca 2024 r. w S.

sprawy A. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o świadczenie uzupełniające

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 24 listopada 2023 r., sygn.. akt VI U 620/22

oddala apelację.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 1/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 marca 2022 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił A. K. (1) prawa do świadczenia uzupełniającego wskazując, że komisja lekarska ZUS orzekła, iż ubezpieczona nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona A. K. (1), domagając się przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia z uwagi na stan swojego zdrowia. Ubezpieczona wskazała, iż od wielu lat choruje na choroby przewlekłe, przeszła chorobę nowotworową (chłoniaka), dodatkowo kilka razy miała wycinane zmiany nowotworowe w różnych miejscach ciała. Nadto podała, że choruje na astmę, gonartozę, depresję lekową, nadreaktywny pęcherz, nietrzymanie moczu, zwyrodnienie stawów, rwę kulszową, zaburzenia równowagi. A. K. (1) podała, że z powodu kłopotów z utrzymaniem równowagi nie jest w stanie wyjść sama z domu. Z tego też względu jest pod stałą opieką męża. A. K. (1) wyjaśniła, że mąż robi zakupy, przygotowuje posiłki, sprząta, pierze, pomaga jej w kąpieli i przy ubieraniu się. Dzięki niemu jest w stanie dotrzeć do lekarzy oraz na zabiegi rehabilitacyjne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2023 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Ubezpieczona A. K. (1) urodziła się (...) Jest obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i mieszka na stałe w S..

Decyzją z dnia 24 marca 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych z urzędu przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 8 marca 2009 r.

Ubezpieczona od 1992 r. leczy się psychiatrycznie, początkowo z powodu zaburzeń snu. W dniach 2-8 lutego 2018 r. ubezpieczona była hospitalizowana na Oddziale (...) z rozpoznaniem zaburzeń depresyjno-lękowych i osobowości histrionicznej.

W dniach 1-19 września 2018 r. ubezpieczona była hospitalizowana w Klinice (...) z rozpoznaniem uzależnienia od leków uspokajających i nasennych, a także zaburzeń depresyjno-lękowych mieszanych. Aktualnie ubezpieczona pozostaje w regularnej opiece psychiatrycznej.

W styczniu 2017 r. u ubezpieczonej rozpoznano chłoniaka grudkowego dziąsła po prawej stronie. Stwierdzone zmiany nowotworowe leczone radioterapią zostały uznane za wyleczone. Aktualnie bez cech nawrotu.

Ubezpieczona cierpi nadto na przewlekły zespól bólowy kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego na tle zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych, z powodu których korzystała z rehabilitacji w uzdrowisku.

Przeprowadzone badanie EKG 24-h z 12 stycznia 2018 r. wykazało w ciągu całej doby rytm zatokowy miarowy, średnio 64/min (w przedziale od 45 do 79/min), pojedyncze nadkomorowe skurcze przedwczesne. Nie stwierdzono cech niedokrwienia.

W przeprowadzonym w 2018 r. badaniu koronarografii nie stwierdzono istotnych zmian w naczyniach wieńcowych.

Decyzją (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 16 maja 2019 r. ubezpieczona została uznana za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym na stałe.

W dniu 28 grudnia 2021 r. ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie jej świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Orzeczeniem z dnia 26 stycznia 2022 r. lekarz orzecznik ZUS – rozpoznając u ubezpieczonej spondylozę kręgosłupa szyjnego i L/S, gonartrozę, przebytego chłoniaka dziąsła po radioterpii, bez cech wznowy, astmę oskrzelową, uchyłki esicy, zaburzenia depresyjno-lękowe, guzki tarczycy, nietrzymanie moczu, operację żylaków kończyn dolnych oraz degenerację plamki żółtej oka lewego, uznał, że ubezpieczona nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Po rozpoznaniu sprzeciwu od powyższego orzeczenia, Komisja Lekarska, orzeczeniem z dnia 15 marca 2022 r. potwierdziła opinię lekarza orzecznika ZUS.

W opinii Komisji Lekarskiej u ubezpieczonej nie stwierdzono takiej dysfunkcji, która powodowałaby konieczność stałej lub długotrwałej pomocy osoby drugiej.

U ubezpieczonej rozpoznano:

- stabilną chorobę niedokrwienną serca, bez konieczności jej leczenia zabiegowego,

- migotanie przedsionków, bez powikłań zatorowych, leczone kardiowersją elektryczną w dniu 16 listopada 2022 r.,

- zaburzenia osobowości, uzależnienie od leków nasennych i uspokajających, aktualnie deklarowane utrzymywanie abstynencji,

- rozpoczynający się zespół psychoorganiczny,

- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z dyskopatią C5/C6/C7 oraz L4/L5/S1, zmiany zwyrodnieniowe wielostawowe,

- chłoniaka grudkowego G 3A leczonego radioterapią w 2017 r., bez nawrotu,

- stan po usunięciu raka podstawno-komórkowego przedramienia lewego i okolicy podobojczykowej lewej (2016 r.),

- astmę oskrzelową ujawnioną w 2003 r., bez objawów bronchospastycznych z prawidłowymi wartościami spirometrii,

- uchyłki esicy, przebytą resekcję jelita grubego, nawrotowe dolegliwości bólowe jamy brzusznej w przebiegu zespołu jelita drażliwego,

- zawroty głowy w przebiegu dysfunkcji błędnika,

- wole guzkowate tarczycy bez zaburzeń hormonalnych,

- objawy pęcherza nad reaktywnego z parciami naglącymi i nietrzymaniem moczu.

A. K. (1) jest osobą zdolną do samodzielnej egzystencji. Ubezpieczona nie wymaga stałej lub długotrwałej pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Jest w stanie samodzielnie poruszać się, odżywiać, wykonywać samodzielnie czynności pielęgnacyjne, ale także załatwiać elementarne sprawy życia codziennego, tj. zakupy, uiszczanie opłat, utrzymywanie porządku wokół siebie, składanie wizyt u lekarzy.

Stwierdzone u ubezpieczonej zmiany nowotworowe pod postacią chłoniaka G3A leczonego w 2017 r. radioterapią zostały uznane za wyleczone, bez cech nawrotu.

Rak podstawno-komórkowy przedramienia lewego i okolicy poobojczykowej lewej również został usunięty chirurgicznie w 2016 r., bez konieczności chemioterapii i radioterapii i dotychczas nie stwierdzono jego nawrotów.

U ubezpieczonej obecnie nie stwierdza się afazji, porażeń, niedowładów, objawów zespołu bólowego ani neurologicznych objawów ubytkowych. Nie stwierdza się także istotnej i znacznej dysfunkcji chwytnej i lokomocyjnej. Nie stwierdza się nadto upośledzenia funkcji narządu ruchu dającego podstawę do orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji. Stwierdzony u ubezpieczonej zespół bólowy kręgosłupa z zachowaną funkcją chwytną i lokomocyjną świadczą o tym, że ubezpieczona nadal, tak jak dotychczas, może być leczona ambulatoryjnie w poradni specjalistycznej. Ubezpieczona wymaga jedynie częściowej pomocy w pełnieniu funkcji społecznych. Natomiast nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki osób trzecich.

Również aktualny stan zdrowia psychicznego nie czyni ubezpieczonej niezdolną do samodzielnej egzystencji. A. K. (1) ujawnia głównie cechy zaburzonej histrionicznej osobowości z cechami rozpoczynającego się zespołu psychoorganicznego, manifestującego się głównie chwiejnością afektywną i zaburzeniami emocji, nasileniem cech zależnych od struktury osobowości. Ubezpieczona cierpi na liczne choroby somatyczne, przeszła choroby nowotworowe oraz liczne trudności adaptacyjne, które ukształtowały aktualną postawę i obraz psychopatologiczny. Pomimo tego ubezpieczona nadal jest sprawna poznawczo, nie ujawnia zaburzeń psychotycznych ani objawów chorobowo zmienionego nastroju.

Także pozostałe schorzenia internistyczne nie dają aktualnie żadnych podstaw do uznania ubezpieczonej za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Występujące parcia naglące z nietrzymaniem moczu są uwarunkowane stwierdzonym urologicznie pęcherzem nadreaktywnym, co wymaga jedynie objawowego leczenia urologicznego. W przebiegu stwierdzonych zmian chorobowych układu oddechowego (rozedma płuc, przewlekły nieżyt oskrzeli) nie stwierdza się niewydolności oddechowej. Astma oskrzelowa rozpoznana u ubezpieczonej w 2003 r. przebiega aktualnie bez objawów bronchospastycznych, W badaniu spirometrycznym z 23 czerwca 2021 r. stwierdzono wartości prawidłowe. Również wole guzkowe tarczycy nie wymagają aktualnie leczenia operacyjnego, u ubezpieczonej nie stwierdza się aktualnie ani objawów hypotyreozy ani nadczynności tarczycy.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione podnosząc, iż świadczenie uzupełniające zostało wprowadzone przepisami ustawy z 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tekst jednolity wg stanu obowiązującego 1 stycznia 2022 r., w brzmieniu wynikającym z Dz.U. z 2021 r. poz. 1842 z późn. zm., dalej jako: ustawa). Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 ustawy, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, przy czym zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 przysługuje ono osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd pierwszej instancji zauważył, iż świadczenie uzupełniające przysługuje m.in. osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Osoby te nie mogą przy tym posiadać prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo – gdy prawo do takich świadczeń posiadają - ich suma (o ile są to świadczenia o charakterze innym niż jednorazowe), wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie może przekraczać kwoty 1.772,08 zł miesięcznie (wg stanu na 1 stycznia 2022 r.).

Sąd meriti stwierdził, iż wskazana ustawa nie zawiera definicji niezdolności do samodzielnej egzystencji, odsyłając w tym zakresie do stosowania przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym. Ustawa ta wprowadza zaś stosowną definicję w art. 13 ust. 5, zgodnie z którą w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Sąd Okręgowy wskazał, iż w orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się przy tym, iż pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, gdyż obejmuje zarówno opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp., jak i pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Wszystkie zaś powyższe elementy łącznie wyczerpują treść terminu „niezdolność do samodzielnej egzystencji”.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż ustalenia co do stanu zdrowia ubezpieczonej zostały poczynione w oparciu o analizę dokumentacji medycznej A. K. (1), w szczególności dokumentacji pozostającej w dyspozycji organu rentowego oraz przedłożonej przez ubezpieczoną w toku postępowania sądowego, a także na podstawie przeprowadzonych w toku postępowania sądowego dowodów z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu: chorób wewnętrznych i kardiologii J. S., psychiatrii M. Ś., ortopedii H. M. i A. K. (2) oraz neurologii T. K.-P. i B. M.. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu meriti. Zostały one bowiem sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, stąd też zostały uznane za miarodajne. W ten sam sposób Sąd Okręgowy ocenił złożone w sprawie opinie biegłych sądowych podnosząc, iż specyfika oceny dowodu z opinii biegłych polega przy tym na tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych, w tym przypadku fachowej wiedzy medycznej – tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż w opinii z dnia 27 lipca 2022 r. biegły J. S. (2) uznał, że aktualny stan zdrowia nie czyni ubezpieczonej osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Biegły wyjaśnił przede wszystkim, iż stwierdzane aktualnie u ubezpieczonej choroby wewnętrzne są wynikiem wielu zmian w narządach i układach, co jednak istotne nie posiadają one wspólnej zależności patogenicznej, w związku z czym nie można ich traktować łącznie. Precyzując, biegły podał, że stwierdzone u ubezpieczonej zmiany nowotworowe pod postacią chłoniaka G 3A zostały uznane za wyleczone, bez cech nawrotu. Podobnie rak podstawno-komórkowy przedramienia lewego i okolicy podobojczykowej lewej został usunięty chirurgicznie w 2016 r., i co istotne, do 2022 r. nie stwierdzono jego nawrotów. Także rozpoznana u ubezpieczonej astma przebiega bez objawów bronchospastycznych, a przeprowadzone w czerwcu 2021 r. badanie spirometryczne wykazało prawidłowe wartości. Również wole guzkowe tarczycy nie wymagają aktualnie leczenia operacyjnego, u ubezpieczonej nie stwierdza się bowiem objawów hypotyreozyani nadczynności tarczycy.

Z kolei biegli z zakresu ortopedii H. M. i neurologii T. K.-P. wyraźnie wskazali, iż u ubezpieczonej podczas badania nie stwierdzono objawów zespołu bólowego ani neurologicznych objawów ubytkowych. Nie stwierdzili oni także upośledzenia funkcji narządu ruchu, który dawałby podstawę do orzeczeniu niezdolności do pracy. W opinii biegłych ubezpieczona nie wymaga stałej pomocy osób trzecich a jedynie częściowej pomocy przy pełnieniu funkcji społecznych.

Podobnie biegła z zakresu psychiatrii uznała, iż w przypadku ubezpieczonej nie sposób mówić o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wyjaśniła, iż ubezpieczona ujawnia głównie cechy zaburzonej histrionicznej osobowości z cechami rozpoczynającego się zespołu psychoorganicznego, manifestującego się głównie chwiejnością afektywną i zaburzeniem emocji, nasileniem cech zależnych od struktury osobowości. Biegła stanowczo podkreśliła, iż ubezpieczona cierpi na liczne choroby somatyczne, nadto przeszła choroby nowotworowe, co ukształtowało jej aktualną postawę i obraz psychopatologiczny. Nie ulega jednak wątpliwości, że ubezpieczona jest nadal sprawna poznawczo, nie ujawnia zaburzeń psychotycznych ani objawów chorobowo zmienionego nastroju, innych zaburzeń, krytycyzmu.

Odnosząc się do zastrzeżeń ubezpieczonej biegli podtrzymali swoje stanowiska. Biegły J. S. (2), opierając się na nowoprzedłożnej dokumentacji, dodatkowo rozpoznał u ubezpieczonej stabilną chorobę niedokrwienną serca bez konieczności jej leczenia zabiegowego oraz migotanie przedsionków, uzupełniając w tym zakresie swoją opinię z dnia 27 lipca 2022 r. W opinii biegłego powyższe uzasadnia uznanie ubezpieczonej za osobę całkowicie niezdolną do pracy, niemniej nadal nie czyni jej niezdolną do samodzielnej egzystencji. Biegły ponownie podniósł, iż rak podstawno-komórkowy przedramienia lewego leczony był operacyjnie w 2016 r., bez konieczności chemioterapii i radioterapii. Tymczasem w ocenie (...) choroba nowotworowa, która w okresie 6 lat od daty rozpoznania nie daje wznowy procesu lub przerzutów, pozwala na uznanie choroby nowotworowej za wyleczoną. Biegły ponownie także odniósł się do pozostałych schorzeń wewnętrznych ubezpieczonej wskazując, iż nie dają one podstaw do uznania niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wyjaśnił, iż w przebiegu rozpoznanych schorzeń układu oddechowego nie występuje niewydolność oddechowa. Brak też objawów hypotyreozy, nadczynności i raka tarczycy w stwierdzonej chorobie tarczycy u ubezpieczonej.

Powyższej argumentacji nie podzieliła ubezpieczona zwracając po raz kolejny uwagę, iż w jej ocenie stan jej zdrowia czyni ją niezdolną do samodzielnej egzystencji.

W celu rozstrzygnięcia dalszych wątpliwości Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu ortopedii i neurologii w nowym składzie. Biegła z zakresu neurologii B. M. oraz biegły A. K. w swojej opinii z dnia 18 maja 2023 r., po zbadaniu ubezpieczonej, a także po zapoznaniu się z poprzednimi opiniami, a także przedłożoną przez ubezpieczoną nową dokumentacją medyczną rozpoznali u ubezpieczonej zespół bólowy kręgosłupa i stawów bez istotnej dysfunkcji chwytnej i lokomocyjnej, zaburzenia somatyzacyjne, przebytą resekcję polipa, nadmierną masę ciała i dysfunkcję błonnika. Jednocześnie biegli uznali, iż aktualny stan zdrowia ubezpieczonej nie czyni jej niezdolną do samodzielnej egzystencji. W ocenie biegłych aktualny stan zdrowia 73 letniej ubezpieczonej nie powoduje konieczności całkowitej i całodobowej opieki osób drugich. Wyjaśnili, iż schorzenia neurologiczno-ortopedyczne z zachowaną funkcją chwytną i lokomocyjną świadczą o tym, że ubezpieczona może być leczona ambulatoryjnie w poradni specjalistycznej, tak jak dotychczas. Wytłumaczyli przy tym, że u ubezpieczonej nie stwierdzono ani afazji, ani zaburzeń w kontakcie społecznym, niedowładów i porażeń. Przeprowadzając badanie ubezpieczonej wg skali B. uzyskano 70 pkt. Biegli zasugerowali przy tym powołanie dodatkowo biegłego z zakresu kardiologii. Na rozprawie w dniu 9 listopada 2023 r. pełnomocnik ubezpieczonej wyraźnie jednak sprzeciwił się powołaniu kolejnych biegłych w sprawie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen.

W ocenie Sądu meriti, wszystkie wydane w niniejszej sprawie przez biegłych ekspertyzy są jasne i spójne, wnioski w nich zawarte logiczne i przekonująco uzasadnione, a rzetelność i fachowość dokonanych ustaleń nie budzi żadnych wątpliwości i pozwala na uznanie ich za w pełni wiarygodne. Biegli postawili wyraźne rozpoznania co do schorzeń ubezpieczonej, wyjaśniając jednocześnie dlaczego – w ich ocenie – stwierdzone dolegliwości nie uzasadniały uznania jej za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Zdaniem Sądu Okręgowego, opinie biegłych są pełne i wyczerpujące. Z ich treści wynika, że biegli zapoznali się z dokumentacją medyczną dotyczącą ubezpieczonej oraz ją przeanalizowali, a więc nie oparli się wyłącznie na wynikach przeprowadzonych przez siebie badań (choć niewątpliwie miały one najbardziej istotne znaczenie). Wszyscy opiniujący A. K. (1) biegli są przy tym doświadczonymi lekarzami, specjalistami w swoich dziedzinach – zarówno jeśli chodzi o ich staż pracy w zawodzie, jak i długość pełnienia funkcji biegłego sądowego. Sąd pierwszej instancji nie miał również jakichkolwiek zastrzeżeń do rzetelności i uczciwości biegłych. W jego ocenie nie istnieją żadne realne przesłanki, by móc twierdzić, że mogli oni sprzyjać którejkolwiek ze stron. Również wszystkie opinie są zbieżne w wymowie i wnioskach końcowych.

Zdaniem Sądu meriti dowód z opinii biegłych nie został również w sposób skuteczny zakwestionowany w toku postępowania. Pełnomocnik ZUS zgodził się z treścią wydanych w sprawie ekspertyz. Z kolei subiektywne zarzuty formułowane przez ubezpieczoną w świetle jednoznacznej treści opinii nie dawały podstaw do podważenia prawidłowości ustaleń biegłych lekarzy sądowych. Zarzuty ubezpieczonej sprowadzały się w istocie do gołosłownego zakwestionowania niekorzystnych w ocenie wnioskodawczyni wniosków biegłych. Poza polemiką z ustaleniem braku niezdolności do samodzielnej egzystencji, ubezpieczona nie przedstawiła żadnych zarzutów dotyczących ewentualnej wadliwości postawionych przez biegłych rozpoznań, czy wpływu schorzeń na funkcjonowanie badanej. Zarzuty podnoszone przez ubezpieczoną nie zawierały merytorycznej argumentacji, ani też nowych danych medycznych, które dawałyby podstawę do zmiany opinii biegłych.

Sąd Okręgowy podkreślił przy tym, że biegli nie zakwestionowali istnienia schorzeń ubezpieczonej, a jedynie stwierdzili, że nie upośledzają one funkcji jej organizmu w stopniu pozwalającym na uznanie jej za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Ponadto ubezpieczona oraz jej pełnomocnik kategorycznie sprzeciwili się dopuszczeniu dowodu z dalszych opinii biegłych celem ewentualnej weryfikacji zgłoszonych zarzutów.

Jednocześnie Sąd meriti wyjaśnił, że sąd nie może czynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym. Biegły wydający opinię w niniejszej sprawie jest specjalistą w swojej dziedzinie. Sąd pierwszej instancji nie miał zatem jakichkolwiek zastrzeżeń do rzetelności i uczciwości biegłych w szczególności wskazując, że nie istnieją żadne realne przesłanki by móc twierdzić, że biegli mogli sprzyjać którejkolwiek ze stron.

W świetle powyższych argumentów Sąd pierwszej instancji podzielił wywody opinii dotyczące stanu zdrowia ubezpieczonej, nie znajdując żadnych podstaw do ich zakwestionowania. Mając na uwadze złożone do akt ekspertyzy Sąd meriti uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy i na ich podstawie dokonał ustaleń faktycznych w sprawie.

W ocenie Sądu Okręgowego, A. K. (1) w chwili orzekania przez organ rentowy, jak stwierdziła Komisja lekarska ZUS, a następnie biegli lekarze sądowi, była zdolna do samodzielnej egzystencji. Świadczy o tym zgromadzony w niniejszym postępowaniu materiał dowodowy, w tym przede wszystkim opinie biegłych sądowych lekarzy. Subiektywne przeświadczenie wnioskodawczyni o niezdolności do samodzielnej egzystencji nie znalazło swojego potwierdzenia ani w wynikach badań przeprowadzonych przez biegłych ani też w dokumentacji lekarskiej. Mimo dolegliwości i ograniczeń z powodu których cierpi wnioskodawczyni, stopień zaawansowania występujących u niej schorzeń nie czyni z niej osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał, na podstawie (...) § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się ubezpieczona zaskarżając je w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisu art. 233 § 1 w zw. z art. 243 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia dostarczonego w sprawie materiału dowodowego bądź dokonania ustaleń faktycznych sprzecznych z materiałem dowodowym w postaci wszystkich dokumentów złożonych do akt sprawy;

2. pominięcie dowodów zgłoszonych pismem z dnia 6.11.2023 r. informujących o nowych faktach i nowej dokumentacji medycznej, które nie były wcześniej znane komisji biegłych wydających orzeczenie, na którym w decydującej mierze oparł się sąd.

Wskazując na powyższe, ubezpieczona wniosła o:

1. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z nowej dokumentacji medycznej dostarczonej do sądu oraz innych istotnych dokumentów uzyskanych od 6.04.2023 r. do chwili obecnej;

2. przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych z zakresu ortopedii, neurochirurgii;

3. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu;

4. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego.

W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd pierwszej instancji było błędne, gdyż ustalenia Sądu opierały się na błędnych ustaleniach biegłych, na co zwróciła uwagę w swoich zastrzeżeniach. Ustalenia komisji odbiegały od stanu faktycznego oraz dostarczonego materiału dowodowego o stanie zdrowia ubezpieczonej. Ubezpieczona wskazała, że wielu różnych lekarzy specjalistów wielokrotnie podkreślało, że A. K. (1) wymaga stałej opieki osoby trzeciej, porusza się o kulach łokciowych, zaś według opinii ortopedy dr n.med. S. Z. ubezpieczona jest pacjentką z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową narządu ruchu, leczona jest od wielu lat zachowawczo, stwierdza się u niej znaczną progresję zmian zwyrodnieniowych, a obecnie wymaga opieki osoby drugiej ze względu na zaostrzenie dolegliwości ze strony L/S.

W ocenie apelującej, między ustaleniami Sądu Okręgowego, a zebranym materiałem dowodowym istnieją zasadnicze rozbieżności. Sąd opiera się bowiem na niezgodnych ze stanem faktycznym ustaleniach komisji biegłych, która badała ubezpieczoną tylko przez kilkanaście minut, a jednocześnie nie uwzględnia licznych opinii specjalistów, u których ubezpieczona regularnie się leczy. Również w jej ocenie błędnie została ustalona przez Komisję lekarską liczba punktów w skali B., którą pojęto do oceny stopnia niepełnosprawności. Zdaniem A. K. (1) liczba punktów w skali powinna wynosić 40, a nie 70.

Ubezpieczona wskazała również, że na początku postępowania wnioskowała o powołanie na świadka męża, który sprawuje nad nia codzienną opiekę, ale Sąd Okręgowy odrzucił wniosek. W późniejszej fazie postępowania Sąd Okręgowy
sugerował dodatkowo powołanie biegłego kardiologa, jednak z względu na brak takiego biegłego w S., Sąd wskazywał na przeprowadzenie badania w P., a następnie w B., na co ubezpieczona nie wyraziła zgody, wskazując na niezdolność do takiej podróży oraz posiadanie bogatej dokumentacji kardiologicznej.

Apelująca podniosła, że dodatkowo, już po wydaniu wyroku, w dniu 7.12.2023 r. została przez zespół ratunkowy zabrana na (...) z powodu zagrażających życiu wysokich wartości ciśnienia tętniczego oraz tętna, a ponadto stwierdzono u niej zakażenie C. 19, co rokuje dalszym pogorszeniem stanu jej zdrowia.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne szczegółowo przytaczając przepisy, które stały u podstawy niniejszego rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania. Wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie ma już konieczności uzupełniania postępowania dowodowego.

W odpowiedzi na apelację podkreślić należy, że warunki przyznania świadczenia uzupełniającego zostały określone w ustawie z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Ponieważ to ocena stanu zdrowia ubezpieczonej była przedmiotem sporu, dlatego Sąd Okręgowy prawidłowo dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych o specjalnościach adekwatnych do schorzeń ubezpieczonej.

Ustalenie stopnia i zaawansowania chorób oraz ocena ich wpływu na stan czynnościowy organizmu wymaga bowiem wiadomości specjalnych, a zatem, okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.). Opinia biegłych ma na celu ułatwienie sądowi dokonania należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64). Jak trafnie wskazał Sąd meriti, specyfika tego dowodu wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie ma wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia i wiedzy powszechnej. Przy czym, pierwszorzędne znaczenie nadaje, przy tej ocenie, kryterium poziomu wiedzy biegłego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00, LEX nr 77046).

W ocenie Sądu odwoławczego, Sąd pierwszej instancji uczynił zadość powyższemu wymogowi, przeprowadzając dowód z opinii biegłych pięciu specjalności dobranych odpowiednio do schorzeń z którymi zmaga się ubezpieczona. Ponadto w celu rozstrzygnięcia wątpliwości ubezpieczonej Sąd ten ponownie dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu ortopedii i neurologii, jednakże w nowym składzie.

Podkreślenia wymaga, że powołani w niniejszej sprawie biegli sądowi lekarze specjaliści w zakresie kardiologii i chorób wewnętrznych, biegli: psychiatra, ortopedzi, neurolog oraz neurolog balneoklimatologii i medycyny fizykalnej rozpoznali u ubezpieczonej schorzenia wymienione szczegółowo przez Sąd Okręgowy i zacytowane powyżej i uznali, że schorzenia te nie czynią jej osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. W ich opinii ubezpieczona wymaga częściowej pomocy w pełnieniu funkcji społecznych, jednakże nie wymaga stałej, długotrwałej opieki osób trzecich. Ponadto biegli bardzo szczegółowo przedstawili swoje ustalenia i wyniki badań ubezpieczonej oraz uzasadnili swoje stanowisko konkludując, że A. K. (1) mimo występujących schorzeń i dysfunkcji jest zdolna do samodzielnej egzystencji.

Niewątpliwie opinie te, oceniane pojedynczo, jak i całościowo co do stanu zdrowia ubezpieczonej, były jasne, logiczne i spójne w swej treści. Z jednej strony dostrzegały wszystkie dolegliwości, które zgłaszała ubezpieczona, a z drugiej pozostawały stanowcze w swych wnioskach, iż ubezpieczona, w dacie wydawania spornej decyzji, nie była osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Nie było więc podstaw do uznania, że opinie były pozbawione racjonalnego uzasadnienia. W konsekwencji, opinie stały się podstawą ustaleń faktycznych przyjętych przez Sądy obu instancji.

W świetle art. 286 k.p.c. sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki lub nie wyjaśnia istotnych okoliczności. Sąd orzekający w postępowaniu dopuszcza dowód z kolejnej opinii biegłych, gdy opinia już wydana w sprawie wzbudza jego wątpliwości, a nie dlatego, że jedna ze stron jest niezadowolona z wyników dotychczasowego postępowania dowodowego. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii, gdyż odmienne stanowisko oznaczałoby przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód ze wszystkich możliwych opinii biegłych, aby upewnić się, czy niektórzy z nich nie byliby tego samego zdania, co strona (por. postanowienie Sadu Najwyższego z 10 stycznia 2024 r., (...) 445/22). Niezasadne jest zatem w niniejszej sprawie przeprowadzenie dowodu z opinii kolejnych biegłych, tj. z zakresu ortopedii i neurochirurgii. W ocenie Sądu Apelacyjnego, przeprowadzone opinie biegłych są wystarczające dla dokonania rzetelnej oceny stanu zdrowia A. K. (1).

Podkreślenia wymaga również, że w postępowaniu sądowym oceny zasadności przyznania świadczenia uzupełniającego każdorazowo dokonuje się na podstawie weryfikacji orzeczeń lekarzy orzeczników. Nie jest wystarczające powoływanie się na wnioski i opinie przedstawione przez dotychczasowych lekarzy ogólnych, u których do tej pory badała się ubezpieczona. O spełnieniu warunków uprawniających do przyznania świadczenia uzupełniającego do pracy nie decydują lekarze leczący, gdyż jak zauważa się w orzecznictwie sądowym, chodzi tu o ocenę niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji w prawnym rozumieniu, podejmowaną w trybie określonej procedury i przez odpowiednie organy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 maja 2010 r., I UK 22/10).

Odnosząc się do kolejnego zarzutu należy wyjaśnić, że zarówno Sąd pierwszej instancji, jak i Sąd Apelacyjny oceniają stan faktyczny istniejący w dniu złożenia wniosku o świadczenie (28 grudnia 2021 r.) i do dnia wydania zaskarżonej decyzji (23 marca 2022 r.). Zatem zmiany, które mogłyby nastąpić po tym terminie nie mają wpływu na ocenę prawidłowości zaskarżonej decyzji. Inaczej mówiąc, postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem odwoławczym i sprawdzającym. To oznacza, że oś sporu stanowi moment wydania zaskarżonej decyzji, a więc potencjalnie wszystko to co dzieje się następczo nie czyni zaskarżonego orzeczenia wadliwym (tak - postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2022 r., I (...) 346/21, LEX nr 3362891).

Zgłaszane przez ubezpieczoną zarówno w piśmie z dnia 6 listopada 2023 r., jak i podnoszone w treści apelacji, nowe dowody wskazujące na dalsze dolegliwości zdrowotne wystąpiły znacznie później aniżeli wydana przez organ decyzja. Załączona do powyższego pisma (k. 271-291) oraz do apelacji (k. 317-329) dokumentacja medyczna wskazuje, że kolejne schorzenia ubezpieczonej zostały rozpoznane dopiero w 2023 roku. Jak już natomiast wskazano powyżej, zadaniem sądu orzekającego w sprawach o prawo do świadczenia rentowego jest weryfikacja ustaleń dokonanych przez organ rentowy według stanu na dzień wydania zaskarżonej decyzji. To oznacza, że oś sporu stanowi moment wydania zaskarżonej decyzji, a zatem potencjalnie wszystko to co dzieje się następczo nie czyni zaskarżonego orzeczenia wadliwym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2022 r., I (...) 346/21, LEX nr 3362891). Zatem jeżeli w sprawie wystąpi późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonej to nie może ona stanowić podstawy uznania zaskarżonej decyzji za wadliwą. Może jednak być podstawą do złożenia nowego wniosku i kolejnej decyzji, która w toku nowego postępowania sądowego może podlegać kontroli sądu.

Sąd Apelacyjny podkreśla także, że w postępowaniu sądowym oceny zasadności przyznania świadczenia uzupełniającego dokonuje się wyłącznie na podstawie weryfikacji opinii wydanych przez biegłych sądowych, a co za tym idzie wymaga to zasięgnięcia wiadomości specjalnych. Przesłuchanie męża ubezpieczonej nie wpłynęłoby zatem na wynik rozstrzygnięcia, a jedynie prowadziłoby do przedłużenia postepowania. Zasadnie zatem Sąd Okręgowy odstąpił od przesłuchania męża A. K. (1).

W związku z przytoczoną argumentacją, w ocenie Sądu odwoławczego, Sąd pierwszej instancji nie wykroczył również poza ramy swobodnej oceny dowodów oraz oparł swoje orzeczenie na pełnym materiale dowodowym. Ocena dowodów dokonana przez Sąd Okręgowy jest swobodna, ale nie dowolna. Nie przekracza granic zakreślonych przez art. 233 § 1 k.p.c. Tylko bowiem w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok SA w Lublinie III AUa 758/12, Lex nr 1223279). Zatem zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. okazał się nieuzasadniony.

Mając na uwadze powyższe Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji, a okoliczność, że ubezpieczona czuje się osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, wobec ustalonego jej stanu zdrowia na dzień 23 marca 2022 r., nie jest wystarczająca do uwzględnienia wniosku A. K. (1) o przyznanie świadczenia uzupełniającego.

Wobec powyższego należało uznać, że zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji, a także poprzedzająca go decyzja organu rentowego odpowiadają prawu, a apelacja ubezpieczonej - jako pozbawiona uzasadnionych podstaw - podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk