Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Urszula Iwanowska
Sędziowie:	SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka - Szkibiel (spr.)
Protokolant:	St. sekr. sąd. Elżbieta Kamińska

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2013 r. w Szczecinie

sprawy W. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W..

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 grudnia 2012 r. sygn. akt VI U 947/12

oddala apelację.

SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak

Sygn. akt III AUa 86/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 9 lipca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W.. odmówił W. S. prawa do emerytury, ponieważ do dnia 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W. S. złożył odwołanie od decyzji, żądając przyznania emerytury i zasądzenia kosztów procesu. Podniósł, że decyzja nie zawiera szczegółowego uzasadnienia. W szczególności organ rentowy nie wskazał, jakich dokumentów nie uznał za dowody w sprawie i dlaczego pewnych okoliczności nie uwzględnił.

Organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W.. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów procesu. Podniósł, iż nie uwzględnił jako zatrudnienia w warunkach szczególnych pracy wykonywanej przez ubezpieczonego: 1) w Państwowym Ośrodku (...) w R. w okresach od 21 listopada 1968 r. do 27 października 1970 r. i od 13 października 1972 r. do 31 marca 1973 r., ponieważ ubezpieczony nie wykazał aby wykonywana przez niego praca w tej firmie była pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ponadto nie można stwierdzić przynależności resortowej tej firmy; 2) w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R. oraz w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w K. w okresach od 1 września 1978 r. do 30 sierpnia 1982 r. i od 12 września 1985 r. do 31 grudnia 1988 r. z uwagi na to, że z przedstawionej dokumentacji wynika iż ubezpieczony był członkiem tych Spółdzielni.

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego oraz zasądził od W. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie to oparte zostało na ustaleniach faktycznych, z których wynika, że wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2011 r. w sprawie VI U 729/11 Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji odmawiającej przyznania emerytury, z powodu nie wykazania 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych (spełnienie pozostałych warunków nie było sporne). Organ rentowy uznał za wykazane 8 lat, 4 miesiące i 7 dni pracy w warunkach szczególnych. Kolejny wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył dnia 23 listopada 2011 r. Do wniosku nie dołączono żadnych nowych dokumentów. W dacie złożenia, jak i wydawania decyzji, ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy. Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2012 r. w sprawie VI U 244/12 Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji odmawiającej przyznania emerytury. Ponownie wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył dnia 15 maja 2012 r. Do wniosku nie dołączono żadnych nowych dokumentów, poza świadectwem pracy z 2 maja 2012 r.

Powyższe ustalenia Sąd I instancji odniósł do treści przepisów z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.09.153.1227 z późn. zm.; dalej jako ustawa) i uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie jest zasadne. Sąd Okręgowy zaznaczył, że już wcześniej w sprawie sądowej toczącej się pod sygnaturą akt VI U 729/11 Sąd dokonał oceny przedstawionych przez odwołującego środków dowodowych co do charakteru zatrudnienia w (...) w R., (...) w R. i (...) w K., uznając że ubezpieczony nie wykazał 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych (pozostałe warunki nie były sporne). Dołączone do ostatniego wniosku o emeryturę świadectwo pracy nie ma zaś znaczenia dla oceny powyższej przesłanki prawa do emerytury, dowodzi bowiem jedynie istnienia stosunku pracy od 1 października 2011 r. i rozwiązania go z końcem kwietnia 2012 r. Mając zatem na uwadze prawomocne rozstrzygnięcie w sprawie VI U 729/11, brak nowych dowodów dotyczących charakteru zatrudniania w (...) R. i (...) w K. oraz treść art. 366 k.p.c. Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczony nadal nie wykazał wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych (sam okres pracy w (...) w R. nie jest wystarczający).

Apelację od powyższego wyroku złożył ubezpieczony zarzucając orzeczeniu błędną ocenę dowodów, tj. bezzasadne nieuznanie za wiarygodne przedłożonych Sądowi oraz organowi rentowemu umów o prace oraz świadectw pracy ubezpieczonego w (...) R. i (...) K. oraz błąd w ustaleniach faktycznych polegający na ustaleniu, że powód nie wykazał aby świadczył pracę jako pracownik najemny w (...) R. i (...) K. natomiast był członkiem tych spółdzielni i brak szczegółowego merytorycznego uzasadnienia wydanego w sprawie wyroku. Na tej podstawie ubezpieczony domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania mu prawa do emerytury oraz zwrot kosztów postępowania, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przed Sąd Okręgowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje jako własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jak również rozważania prawne skłaniające tenże Sąd do oddalenia odwołania od zaskarżonej decyzji, nie znajdując przy tym podstaw do uznania słuszności zarzutów apelacji, które abstrahują od obowiązujących przepisów prawa oraz stanowią jedynie polemikę ze słusznymi i wnikliwie uargumentowanymi motywami zapadłego orzeczenia.

Kontrola instancyjna, w tym analiza treści apelacji przekonuje, że istotę sporu w sprawie, a jednocześnie źródło zarzutów ubezpieczonego stanowi ustalenie przez Sąd I instancji, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie spełnił przesłanki stażu ubezpieczeniowego – co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, która to warunkuje możliwość przyznania mu prawa do emerytury, co z kolei jest konsekwencją odmowy przyjęcia, że W. S. podlegał pracowniczemu zatrudnieniu, wykonując prace w warunkach szczególnych w okresie od 1 września 1978 r. do 31 sierpnia 1982 r. oraz od 1 września 1985 r. do 31 grudnia 1988 r. Trafnie przy tym argumentował Sąd Okręgowy, że niniejsze postępowanie jest trzecim postępowaniem sądowym w sprawie ubezpieczonego o emeryturę w związku z pracą w warunkach szczególnych, w tym w toku sprawy toczącej się przed Sądem Okręgowym w Koszalinie pod sygnaturą akt VI U 729/11 okolicznością sporną był staż pracy W. S. w warunkach szczególnych i wówczas też przeprowadzone było pełne postępowanie dowodowe na tą okoliczność we wskazanych wyżej okresach. Prawomocnym wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie oddalił odwołanie ubezpieczonego. Ponownie wniosek o prawo do emerytury ubezpieczony złożył w dniu 15 maja 2012 r., przy czym jedynym nowym dowodem, który dotychczas nie był przedmiotem oceny organu rentowego oraz Sądu było świadectwo pracy z dnia 2 maja 2012 r. zaświadczające o zatrudnieniu W. S. w okresie od 1 października 2011 r. do 30 kwietnia 2012 r.

Uwzględniając powyższe oraz w odniesieniu do zarzutów apelacji podkreślić zatem trzeba, że postępowanie przed organem rentowym jest postępowaniem administracyjnym, które zostaje zakończone decyzją, a odwołanie od tej decyzji inicjuje już postępowanie sądowe toczące się zgodnie z procedurą cywilną jako sądowe postępowanie odrębne w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
W postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu, Sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Innymi słowy zakres wyrokowania wyznacza decyzja organu rentowego, a wydanie nowej decyzji powoduje możliwość wniesienia od niej odwołania, które inicjuje przed sądem nową sprawę podlegającą merytorycznemu rozpoznaniu. W orzecznictwie sądowym generalnie przyjmuje się, że w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wyrok nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeżeli dotyczy odmowy przyznania prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ wydał nową decyzję, opartą na nowych dowodach mających wpływ na ujawnienie rzeczywistego stanu faktycznego i jego prawidłową ocenę, gdyż wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia od niej odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 stycznia z dnia 19 stycznia 1984 r., III URN 131/83, OSNCP 1984 nr 10, poz. 177; uchwałę z dnia 3 października 1996 r., II UZP 18/96, OSNAPiUS 1997 nr 7, poz. 117, a poprzednio uchwałę z dnia 20 września 1978 r., II UZP 7/78, OSNCP 1979 nr 3, poz. 48 oraz wyrok z dnia 8 października 1986 r., II URN 182/86, OSNCP 1987 nr 12, poz. 212). Tak więc wydanie przez organ rentowy nowej decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania wcześniej zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu wszczętego w wyniku wniesienia od niej odwołania - co do zasady - uprawnia ubiegającego się o świadczenie do wniesienia kolejnego odwołania do sądu a wszczęta w ten sposób sprawa cywilna nie jest sprawą o to samo świadczenie w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 lutego 2007 r., I UK 266/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 79 oraz z dnia 21 maja 2008 r., I UK 370/07, LEX nr 491467).

Inną kwestią, co bezzasadnie pomija apelujący, jest jednak prawomocność materialna, w którą wyposażony jest wyrok zapadły w poprzednio zakończonej między tymi samymi stronami sprawie. W myśl art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Z prawomocnością orzeczenia sądowego (zarówno w ujęciu materialnym, jak i formalnym) związana jest powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.), przy czym jest to konstrukcja prawna odmienna - choć ściśle powiązana - z regulacją art. 365 § 1 k.p.c. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Moc wiążąca orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) może być rozważana, gdy rozpoznawana jest inna sprawa niż ta, w której wydano poprzednie orzeczenie oraz gdy kwestia rozstrzygnięta innym wyrokiem stanowi zagadnienie wstępne. Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądu charakteryzuje walor prawny rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści orzeczenia. Jest on ściśle związany z powagą rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) i występuje w nowej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny. W nowej sprawie nie może być wówczas zastosowany negatywny (procesowy) skutek powagi rzeczy osądzonej polegający na niedopuszczalności ponownego rozstrzygania tej samej sprawy. Występuje natomiast skutek pozytywny (materialny) rzeczy osądzonej przejawiający się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu (rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą więc przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku, a więc ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2011 r., I BU 2/11, LEX nr 1101320, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2011 r., III UK 116/10, LEX nr 901651, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK 12/09, LEX nr 515722). Taka jest treść prawomocnego orzeczenia, o którym stanowi art. 365 § 1 k.p.c., a więc treść wyrażonej w nim indywidualnej i konkretnej normy prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2009 r., II PK 302/08, LEX nr 513001).

Przenosząc powyższe na grunt okoliczności tej sprawy podsumować należy, że w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się ta sama kwestia, w oparciu o tożsamy materiał dowodowy nie może być już ona ponownie badana, a tym bardziej niedopuszczalne są odmienne wnioski. Z tej już przyczyny, wobec tego że ubezpieczony na okoliczność spornych okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych obecnie nie przedstawił żadnych nowych dowodów, w stosunku do tych które były przedmiotem analizy i oceny w sprawie VI U 729/11, Sąd Okręgowy jak też Sąd Apelacyjny w tej sprawie związane są oceną materiału dowodowego dokonaną uprzednio przez Sąd Okręgowy w Koszalinie w sprawie VI U 729/11, która doprowadziła do oddalenia odwołania ubezpieczonego od decyzji odmawiającej prawa do emerytury.

Sąd odwoławczy podziela zapatrywanie, że w toku niniejszego postępowania ubezpieczony w żaden sposób nie uwiarygodnił tezy, jakoby w spornych okresach ze spółdzielniami (...) w R. i (...) w K. łączył go stosunek zatrudnienia pracowniczego (w oparciu o stosunek pracy) oraz aby praca ta wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Twierdzenia ubezpieczonego, które nie zostały poparte żadnym nowym materiałem dowodowym, w szczególności stoją w opozycji do treści źródłowej dokumentacji z analizowanych okresów zatrudnienia, która zawarta jest w aktach emerytalnych ubezpieczonego dotyczących ustalenia kapitału początkowego. Stosunek członkostwa w spółdzielni potwierdza zarówno zaświadczenie o pracy i dochodach ubezpieczonego spółdzielcy z dnia 4 marca 2003 r. wystawione przez Prezesa Zarządu Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w R. (k. 10 akt emerytalnych, plik I dot. kapitału początkowego), jak również zaświadczenie o pracy i dochodach ubezpieczonego spółdzielcy z dnia 3 listopada 2004 r. wystawione przez likwidatora Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w likwidacji K. (k. 20 akt emerytalnych, plik I, dot. kapitału początkowego). Zaświadczenia te potwierdzają jednoznacznie członkowstwo ubezpieczonego w spółdzielni w okresach od 1 września 1978 r. do 31 sierpnia 1982 r. oraz od 1 września 1985 r. do 31 grudnia 1988 r., jak również obowiązujące w tym czasie zasady wynagradzania ubezpieczonego według reguł obowiązujących członków spółdzielni, ze wskazaniem liczby dni obrachunkowych przepracowanych w danym roku. Prawdziwości tego ustalenia nie może skutecznie podważyć samo tylko świadectwo pracy, tym bardziej że jak wynika z jednego z nich z dnia 29 grudnia 1988 r. (k. 7 akt emerytalnych, plik I.) także świadectwa członkostwa w spółdzielni wystawiane były na drukach świadectw pracy. Odnośnie przedłożonych świadectw pracy w warunkach szczególnych należy natomiast zaakcentować, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2011 r., (III UK 213/10) powielił dotychczas konsekwentnie wyrażany pogląd judykatury, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest jedynie dokumentem prywatnym, wystawianym przez prywatnego pracodawcę, jest jego oświadczeniem wiedzy, które może być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.). Przyjmując zatem powyższe, w obliczu istniejącego materiału dowodowego słuszny pozostaje wniosek, że okresy pracy ubezpieczonego w Spółdzielni nie mogą być traktowane jako okresy pracowniczego zatrudnienia w warunkach szczególnych, bowiem jak wynika z wiarygodnej dokumentacji źródłowej, były to okresy pracy wykonywanej w ramach członkostwa w spółdzielni.

Sąd Apelacyjny akcentuje, że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie pozostaje z nią w stosunku pracy. Jego obowiązek świadczenia pracy i prawo do wynagrodzenia wynikają bowiem ze stosunku członkostwa, nie zaś ze statusu pracownika. Według art. 2 Kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Jednocześnie jednak zarówno na gruncie obowiązywania ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U. Nr 12, poz. 61 ze zm.), jak też ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) przyjmowany jest jednolity pogląd, że prawo i obowiązek pracy członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej wynika ze stosunku członkostwa. Członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej stanowi podstawę do świadczenia pracy i do takich stosunków nie mają zastosowania przepisy powszechnego prawa pracy, jako że ich podłożem jest cywilnoprawny charakter stosunku członka ze spółdzielnią w zakresie świadczenia pracy. Sąd Apelacyjny pogląd ten w pełni akceptuje. Odnotować przy tym wypada, że w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04 (OSNP 2005 nr 17, poz. 272), Sąd Najwyższy, podzielając przedstawione wyżej stanowisko stwierdził, że w sensie formalnoprawnym – a ten punkt widzenia jest rozstrzygający – zachodzi zasadnicza różnica między pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy a pracą świadczoną w ramach stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej. W tym drugim wypadku prawo i obowiązek świadczenia pracy wynika ze stosunku członkostwa w spółdzielni, z którym wiąże się między innymi prawo udziału w jej zarządzaniu poprzez jej organy i inne rozwiązania instytucjonalne właściwe ruchowi spółdzielczemu, co ma określony wpływ na sposób organizacji pracy i podporządkowanie w procesie jej świadczenia. W konsekwencji tego, w zestawieniu ze stosunkiem pracy, stosunek członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, w ramach którego świadczona jest praca, wykazuje właściwości jakościowo różne i w związku z tym do pracy wykonywanej przez członków tych spółdzielni zastosowanie mają tylko niektóre, nieliczne (ochronne) przepisy prawa pracy. Art. 157 Prawa spółdzielczego wyraźnie stanowi, że spółdzielnia poza członkami może zatrudniać stosownie do swoich potrzeb również inne osoby na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy. Podobne stanowisko zawarł Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 21 października 2009 r. I UK 115/09 i z dnia 8 grudnia 2009 r. I UK 186/09. Wynika stąd, że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę.

Z treści przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), uchylonej z dniem 1 stycznia 1999 r., a także z treści § 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) wynika, że określone w nich świadczenia przysługują tylko pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy stale przy pracach wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W konkluzji, przyjmując zgodnie z istniejącym materiałem dowodowym, że W. S. wykonywał zatrudnienie w wykazanych wyżej okresach w Spółdzielni w ramach stosunku członkostwa, trafny pozostaje wniosek, że te okresy pracy ubezpieczonego nie mogą być uznane za okres pracy w warunkach szczególnych dla potrzeb nabycia prawa do emerytury. Z tego też względu ubezpieczony nadal nie spełnia jednej z koniecznych przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury, a dokładnie stażu 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do wydania orzeczenia zgodnego z wnioskami apelacji i na podstawie art. 385 k.p.c. apelację ubezpieczonego oddalił.

SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak