Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Barbara Białecka
Protokolant:	st. sekr. sąd. Katarzyna Hajko

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 marca 2024 r. w S.

sprawy S. U.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 19 stycznia 2023 r., sygn. akt VI U 23/22

oddala apelację.

Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 102/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 listopada 2021 r. zatytułowaną „decyzja o przyznaniu emerytury” Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wskazał, że przyznaje S. U. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 25 sierpnia 2021 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. W decyzji przedstawiono sposób wyliczenia świadczenia i wskazano, że wypłata emerytury „ podlega zawieszeniu, gdyż kontynuuje Pan zatrudnienie”. Dalej wskazano, że „ wobec zbiegu prawa do dwóch świadczeń emerytalnych organ rentowy wypłaca jedno ze świadczeń – wyższe lub wybrane przez emeryta zgodnie z art. 95 ww. ustawy”. Ponadto w decyzji zamieszczono rozstrzygnięcie o prawie ubezpieczonego do rekompensaty. W tym zakresie organ wskazał, że „ na podstawie przedłożonych dokumentów udowodnił Pan 13 lat, 1 m-c, 7 dni służby w charakterze żołnierza zawodowego oraz 7 lat, 10 m-cy i 4 dni pracy w charakterze nauczyciela. Z uwagi na różny rodzaj wykonywanej przez Pana pracy brak jest możliwości łączenia tych okresów przy ustalaniu okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (§ 4 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (…). Wobec powyższego brak podstaw prawych do ustalenia wysokości świadczenia wraz z rekompensatą.”

S. U. odwołał się od powyższej decyzji. Po ostatecznym sprecyzowaniu swoich żądań w pismach procesowych i na rozprawie zgłosił zastrzeżenia do odmowy przyznania mu prawa do dwóch świadczeń, tj. z WBE i z ZUS, wskazując, że nie rozumie przyczyn odmowy i uważa, że powinien mieć możliwość pobierania 1,5 świadczenia (większe w całości i połowę mniejszego). Dodatkowo wniósł o zbadanie zaskarżonej decyzji także w zakresie odmowy przyznania mu prawa do rekompensaty.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

W toku postępowania sądowego, po złożeniu przez ubezpieczonego świadectwa pracy potwierdzającego rozwiązanie stosunku pracy od 27 kwietnia 2022 r., organ rentowy wydał datowaną na 31 maja 2022 r. decyzję o ustaleniu wysokości i podjęciu wypłaty emerytury dla S. U., poczynając od 1 kwietnia 2022 r. Emeryturę zmniejszono przy tym o kwotę 6432,38 zł z tytułu nienależnie pobranej wojskowej renty inwalidzkiej.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 stycznia 2023 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób,
że przyznał S. U., poczynając od 25 sierpnia 2021 r., prawo
do rekompensaty, o jakiej mowa w art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (pkt I), a w pozostałym zakresie oddalił odwołanie (pkt II). Jednocześnie stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie (pkt III).

Sąd pierwszej instancji oparł swoje rozstrzygnięcie o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

S. U. urodził się (...)

W okresie od 29 lipca 1977 r. do 4 września 1990 r., tj. przez 13 lat, 1 miesiąc
i 7 dni, S. U. pełnił zawodową służbę wojskową. Nie nabył z tego tytułu prawa do emerytury wojskowej, natomiast w związku z orzeczeniem trwałej niezdolności
do służby wojskowej pozostającym w związku ze służbą wojskową, decyzją Wojskowego Biura Emerytalnego w S. z 21 marca 1991 r. przyznano mu prawo do wojskowej renty inwalidzkiej. Podstawę prawną przyznania prawa do tego świadczenia stanowiły przepisy ustawy z 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych.

W związku z wejściem w życie ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, wysokość wojskowego świadczenia rentowego dla S. U. została ustalona na nowo. Od 26 lutego 1994 r. pobierał on w związku z tym wojskową rentę inwalidzką, której wysokość była uzależniona wyłącznie od posiadanej grupy inwalidzkiej. W związku z tym przy ustalaniu prawa do świadczenia wojskowy organ emerytalny nie uwzględnił okresów zatrudnienia.

Po zwolnieniu ze służby wojskowej S. U. był zatrudniony w szeregu szkół jako nauczyciel. M.in. w okresie od 1 września 1993 r. do 28 lutego 1999 r. był zatrudniony w Wojewódzkim Ośrodku (...) w S. w pełnym wymiarze czasu pracy jako nauczyciel teoretycznych przedmiotów zawodowych. Zatrudnienie to było oparte o przepisy Karty Nauczyciela. W wystawionym 28 lutego 1999 r. świadectwie pracy, pracodawca wskazał w punkcie 8, że przez cały okres zatrudnienia ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnym charakterze.

W czasie tego zatrudnienia S. U. korzystał ze zwolnień lekarskich
w następujących okresach: od 31 stycznia do 15 lipca 1994 r., od 24 października
do 10 listopada 1994 r., od 22 do 26 maja 1996 r., od 10 do 14 lutego 1997 r. oraz od 18 do 20 listopada 1998 r.

S. U. nie nabył prawa do wcześniejszej emerytury, gdyż na koniec 1998 roku nie legitymował się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Nie nabył także prawa do emerytury pomostowej, choćby z uwagi na pozostawanie w stosunku pracy.

S. U. w dniu 19 sierpnia 2021 r. złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę, który został rozpoznany poprzez wydanie zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji.

Od 1 września 2013 r. S. U. i Zespół Szkół (...) w S. łączył stosunek pracy. S. U. był u tego pracodawcy zatrudniony jako nauczyciel teoretycznych przedmiotów zawodowych, w różnym wymiarze czasu pracy w poszczególnych okresach. Umowa o pracę została rozwiązana z dniem 27 kwietnia 2022 r. za porozumieniem stron, w związku z przejściem S. U. na emeryturę.

W dniu 27 kwietnia 2022 r. S. U. złożył w ZUS świadectwo pracy potwierdzające rozwiązanie stosunku pracy wraz z wnioskiem o „ostateczne wyliczenie emerytury oraz podjęcie wypłaty świadczenia”.

Decyzją z 12 maja 2022 r. Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego w S. wstrzymał S. U. wypłatę wojskowej renty inwalidzkiej od 1 czerwca 2022 r. oraz orzekł o obowiązku zwrotu świadczenia za okres od 1 kwietnia do 31 maja 2022 roku w kwocie 6.432,38 zł brutto (tj. po 3.216,19 zł za każdy miesiąc), a to w związku z informacją z ZUS, że ów organ zamierza od 1 kwietnia 2022 r. podjąć wypłatę emerytury powszechnej dla S. U..

Decyzją z 31 maja 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ustalił wysokość emerytury S. U. od 1 kwietnia 2022 r. na kwotę 4270,75 zł brutto.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie okazało się uzasadnione w części dotyczącej prawa do rekompensaty.

Tytułem wstępu Sąd Okręgowy zauważył, że instytucja rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych została wprowadzona ustawą z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wyrokowania: Dz.U. z 2023 r. poz. 164). Zgodnie z art. 2 pkt 5 tego aktu prawnego, stanowi ona odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Z kolei zgodnie z normą art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Prawo do niej nie przysługuje przy tym osobom, które nabyły prawo do emerytury przyznawanej na zasadach wynikających z ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stosownie do art. 23 ustawy rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego.

Celem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia
na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Sprowadza się ona do odpowiedniego zwiększenia podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy wskazał,
iż bezspornie S. U. nabył prawo do tzw. powszechnej emerytury, nie korzystając wcześniej z prawa do emerytury tzw. wcześniejszej. Nie nabył również prawa do emerytury pomostowej, co oznaczało, iż w niniejszej sprawie spór sprowadzał się wyłącznie do ustalenia, czy - licząc do 1 stycznia 2009 r. - legitymował się on co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o jakiej mowa w przepisach art. 32 ust. 2 i 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W związku z powyższym, Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że stosownie
do treści art. 32 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się: 1) pracowników organów kontroli państwowej; 2) pracowników organów administracji celnej; 3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną; 4) dziennikarzy zatrudnionych
w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy; 5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela; 6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej; 7) pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 869 i 2490).

Sąd meriti uznał, iż już z powyższych regulacji wynika zatem, że zarówno praca nauczyciela, jak i okres pełnienia służby w charakterze żołnierza zawodowego decyzją ustawodawcy zostały jednoznacznie i w sposób niebudzący najmniejszych wątpliwości uznane za prace wykonywane w szczególnych warunkach. Nie istnieje zaś żaden przepis prawa, który nie pozwalałby łączyć na potrzeby ustalania stażu pracy w szczególnych warunkach dwóch różnych rodzajów takiej pracy – takie stanowisko organu rentowego wyrażone w zaskarżonej decyzji nie ma jakiegokolwiek uzasadnienia. Sąd Okręgowy zauważył, iż powyższe znajduje pełne potwierdzenie w orzecznictwie, chociażby w wyroku Sądu Najwyższego z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 44/12, w którym na gruncie analogicznego stanu faktycznego, jak w niniejszej sprawie jednoznacznie wskazano na możliwość łączenia okresów pracy w warunkach szczególnych wykonywanych w charakterze nauczyciela oraz żołnierza zawodowego. Niespornym w toku procesu było przy tym to, że łączny staż pracy ubezpieczonego w charakterze nauczyciela i żołnierza zawodowego jest wyższy niż minimalny wymagany prawem okres 15 lat.

Co za tym idzie, Sąd Okręgowy w punkcie I. sentencji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznal S. U. prawo do rekompensaty od 25 sierpnia 2021 r., tj. od daty nabycia przezeń uprawnień emerytalnych. Przy czym Sąd ten zauważył, że powyższe dotyczy przy tym wyłącznie przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty, gdyż tylko prawo to było sporne. Odrębną kwestią, która zostanie ustalona przez organ rentowy przy wydawaniu decyzji wykonującej wyrok w tym zakresie, będzie natomiast kwestia rozpoczęcia faktycznej wypłaty emerytury z rekompensatą.

W związku z powyższym w punkcie III. sentencji zamieszczono oparte
o art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS stwierdzenie o odpowiedzialności organu rentowego za wydanie błędnej decyzji w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zaistniały podstawy do stwierdzenia wyżej opisanej odpowiedzialności organu rentowego, ponieważ już na etapie postępowania administracyjnego organ rentowy miał pełną możliwość ustalenia, że sporne okresy należy zakwalifikować jako okresy pracy w szczególnym charakterze. Jak już wyżej wyjaśniono, organ rentowy błędnie zinterpretował obowiązujące w tym zakresie przepisy, co oznacza, że opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

Z kolei w punkcie II. sentencji wyroku Sąd Okręgowy oddalił odwołanie
w zakresie w jakim dotyczyło ono możliwości przyznania ubezpieczonemu prawa
do jednoczesnej wypłaty dwóch świadczeń – z ZUS i z WBE.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż w prawie ubezpieczeń społecznych zasadą jest wypłata tylko jednego świadczenia, nawet jeśli przysługują one z różnych źródeł.
W ustawie o emeryturach i rentach z FUS znajduje to odzwierciedlenie w treści przepisu art. 95 ust. 2, stanowiącego, że w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w tej ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust. 2, wypłaca się tylko jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa lub policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin lub w art. 15a lub art. 15d lub art. 18e ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Przepis ten stosuje się przy tym z uwzględnieniem regulacji zamieszczonej w art. 96 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że w przepisie art. 2 ust. 2 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS mowa jest m.in. o żołnierzach zawodowych, do jakich zaliczał się S. U., który z tego powodu pobierał przez szereg lat wojskową rentę inwalidzką przyznaną mu przez wojskowy organ emerytalny.

Powyższe oznaczało, że skoro ostatecznie wyższym świadczeniem okazała się dla ubezpieczonego emerytura z ZUS, na podstawie art. 95 ust. 2 przysługiwało mu prawo do wypłaty właśnie tego świadczenia.

Zastosowania w ocenie Sądu meriti do S. U. nie mógł znaleźć przy tym wyjątek przewidziany w art. 96 omawianej ustawy. Z jego treści wynika bowiem, że odrębne przepisy określają prawo do pobierania świadczeń w razie zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury z prawem do:

1) renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową;

2) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej pobytem w miejscach,
o których mowa w art. 3 i 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1858);

3) renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy lub chorobą zawodową (ustęp 1). Dodatkowo w ustępie drugim wskazano, że odrębne przepisy określają prawo do pobierania świadczeń w razie zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury lub renty z prawem do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że S. U. uważał, iż jego sytuacja jest tożsamą z tą, o jakiej mowa w art. 96 ust. 1 pkt 1 przywołanej normy. Jednakże zdaniem tego Sądu pogląd ten był jednak pozbawiony podstaw prawnych. Wyjątek tam przewidziany dotyczy bowiem nie wojskowej renty inwalidzkiej, do którego
to świadczenia ubezpieczony ma prawo, a renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową. W związku
z powyższym wyjaśnienia wymagało, że nie są to przy tym pojęcia zamienne, bowiem wojskowa renta inwalidzka to świadczenie przysługujące zgodnie z ustawą z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, zaś renta inwalidy wojennego i wojskowego uregulowana została przepisami innej ustawy, tj. ustawy z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r., poza 1656). W art. 30 ustawa ta definiuje pojęcie „inwalidy wojskowego”, wskazując w ustępie pierwszym, że jest nim żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych RP, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego 1) w czasie odbywania czynnej służby wojskowej pełnionej w czasie pokoju, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie, 2) w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej. W art. 34 tej ustawy wyjaśniono z kolei kto jest żołnierzem niezawodowym w rozumieniu art. 30; wskazano, iż są to żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, odbywający przeszkolenie wojskowe, pełniący służbę przygotowawczą, pełniący służbę kandydacką, odbywający ćwiczenia wojskowej, pełniący okresową służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Skoro zatem w toku procesu ustalono i nie było to sporne, że S. U. był wyłącznie żołnierzem zawodowym i z powodu bycia takim żołnierzem przyznano mu rentę z WBE, to Sąd Okręgowy stwierdził, że nie można było uznać go za inwalidę wojskowego uprawnionego do wypłacania jednocześnie dwóch świadczeń – z ZUS, i z WBE. Oczywistym jest przy tym również, że S. U. nie jest inwalidą wojennym, skoro takim inwalidą, stosownie do art. 6 przywołanej wyżej ustawy jest żołnierz, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego w związku z działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojennych w czasie: 1) pełnienia w okresie wojny 1939-1945 służby w Wojsku Polskim, w polskich formacjach wojskowych przy armiach sojuszniczych oraz w oddziałach ruchu podziemnego lub partyzanckiego prowadzących na obszarze Państwa Polskiego walkę z hitlerowskim okupantem oraz 2) uczestniczenia w walkach z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz grupami Wehrwolfu. Dodatkowo za inwalidę wojennego uważa się również żołnierza mającego obywatelstwo polskie, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego w związku z działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojennych w czasie pełnienia w okresie wojny 1939-1945 służby w Armii Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz w innych armiach sojuszniczych, a także w oddziałach antyfaszystowskiego ruchu podziemnego lub partyzanckiego działających na obszarze innych państw.

Co za tym idzie, Sąd Okręgowy wskazał, że odwołanie w zakresie w jakim odnosiło się do rozstrzygnięcia o braku możliwości wypłacania jednocześnie świadczeń z ZUS i z WBE, jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się organ rentowy, który zaskarżając je w części dot. pkt 1) i 3), zarzucił wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 164) w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W związku z powyższym, apelujący wniósł o:



zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania,



uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,



zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za II instancję wg norm przepisanych.

Ubezpieczony w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji
oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed Sądem Apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji
jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe,
w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Odwoławczy podzielił co do zasady ustalenia faktyczne, a także rozważania prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskrzonego wyroku, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części rozważań (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 i z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720).

W pierwszej kolejności, mając na uwadze zarzut apelacyjny odnoszący się
do naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 164) w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), należało wskazać, iż przedmiotowy spór miał charakter stricte prawny. Mianowicie, kwestią sporną było to, czy istnieje możliwość zliczenia na potrzeby ustalania stażu pracy w szczególnym charakterze dwóch różnych rodzajów takiej pracy. W ocenie skarżącego Sąd Okręgowy w sposób nieprawidłowy przyznał ubezpieczonemu prawo do przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu rekompensaty z tytułu pracy w szczególnym charakterze. Powyższe natomiast było konsekwencją stwierdzenia przez Sąd pierwszej instancji, że zarówno praca nauczyciela, jak i okres służby w charakterze żołnierza zawodowego, należy uznać za prace wykonywane w szczególnym charakterze.

Sąd Apelacyjny nie podzielił zapatrywań prezentowanych przez apelującego. Przede wszystkim bowiem należało mieć na uwadze, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że S. U. w okresie od 29 lipca 1977 r. do 4 września 1990 r., tj. przez 13 lat, 1 miesiąc i 7 dni, pełnił zawodową służbę wojskową.
Przy czym nie nabył z tego tytułu prawa do emerytury wojskowej, zaś w związku z orzeczeniem trwałej niezdolności do służby wojskowej pozostającym w związku
ze służbą wojskową, decyzją Wojskowego Biura Emerytalnego w S. z 21 marca 1991 r. przyznano mu prawo do wojskowej renty inwalidzkiej (podstawę prawną przyznania prawa do tego świadczenia stanowiły przepisy ustawy z 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych). Po zwolnieniu ze służby wojskowej S. U. był zatrudniony w szeregu szkół jako nauczyciel, m.in. w okresie od 1 września 1993 r. do 28 lutego 1999 r. był zatrudniony w Wojewódzkim Ośrodku (...) w S. w pełnym wymiarze czasu pracy jako nauczyciel teoretycznych przedmiotów zawodowych. Powyższe zatrudnienie było oparte o przepisy Karty Nauczyciela, zaś w wystawionym w dniu 28 lutego 1999 r. świadectwie pracy, pracodawca wskazał w punkcie 8, że przez cały okres zatrudnienia ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnym charakterze. Ponadto, w sprawie również niewątpliwie prawidłowo ustalono, że ubezpieczony nie nabył prawa do wcześniejszej emerytury, albowiem na koniec 1998 roku nie legitymował się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Nie nabył on również prawa do emerytury pomostowej, choćby z uwagi na pozostawanie w stosunku pracy.

Przypomnieć należy, iż zgodnie z treścią art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata w rozumieniu tej ustawy stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Przepis art. 21 powyższej ustawy stanowi, iż rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat (ust. 1). Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej (ust. 2).

Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, w niniejszej sprawie wymagało ustalenia, czy ubezpieczony legitymuje się okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Organ rentowy argumentował natomiast, że z uwagi na różny rodzaj wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, brak jest możliwości łączenia tych okresów przy ustalaniu okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mając powyższe na uwadze należy wskazać, że wbrew odmiennym zapatrywaniom apelującego, do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach zalicza się okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 w związku z § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Co szczególnie istotne, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 września 2012 r., w sprawie o sygn. akt II UK 44/12, przyjął, że okresy służby żołnierza zawodowego i pracy nauczyciela stanowią łącznie okres pracy w szczególnym charakterze, a skoro warunki emerytalne są jednakowe dla osób wykonujących pracę w szczególnym charakterze będącą służbą w wojsku albo pracą nauczycielską (ukończenie przez mężczyznę 60 roku życia i udowodnienie 25-letniego stażu zatrudnienia, w tym 15 lat pracy w szczególnym charakterze), to nie ma przeszkód do zliczania tych okresów do jednego 15-lecia. Ponadto wyraził w tym zakresie pogląd, iż: „nie stanowi w tym przeszkody stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w uchwale z dnia 29 września 2005 r., II UZP 10/05 (OSNP 2006 nr 1-2, poz. 21), wskazujące na brak możliwości sumowania i jednoczesnego zliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach do okresów pracy w szczególnym charakterze nauczyciela ani to, że w innych orzeczeniach Sąd Najwyższy wypowiadał się na gruncie prawa do emerytury na podstawie Karty Nauczyciela o niedopuszczalności doliczania do pracy nauczycielskiej jakichkolwiek innych okresów zatrudnienia, niż zatrudnienie nauczycielskie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1986 r., III UZP 56/85, OSNCP 1986 nr 12, poz. 203 oraz wyrok z dnia 18 stycznia 2005 r., II UK 137/04, OSNP 2005 nr 15, poz. 234, z aprobującą glosą M. Zielenieckiego, Gdańskie Studia Prawnicze 2006 nr 1, poz. 20). Stosownie bowiem do art. 86 Karty Nauczyciela, nauczyciel oraz członek jego rodziny mają prawo do zaopatrzenia emerytalnego określonego w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem przepisów ustawy, z tym że nauczyciel zaliczany jest do pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze”. Sąd Najwyższy ponadto zauważył, że: „o ile do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach zalicza się okresy pracy górniczej oraz okresy zatrudnienia na kolei, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 (§ 4 ust. 3 rozporządzenia), to nie istnieje zasada odwrotna; do pracy w szczególnym charakterze nie dolicza się prac w szczególnych warunkach”. Zaznaczenia przy tym wymaga, iż powyższe zapatrywania Sąd Najwyższy wyraził w sprawie tożsamej do przedmiotowej, rozpoznawanej w niniejszym postępowaniu. Sąd Najwyższy wyjaśnił bowiem, że: „skarżący nie żądał przyznania emerytury nauczycielskiej, lecz domagał się ustalenia uprawnień emerytalnych przysługujących osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., wynikających z art. 24 w związku z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, przy ustaleniu, że w dniu wejścia w życie ustawy osiągnął okres zatrudnienia
w szczególnym charakterze, wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy”.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, iż rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego było więc prawidłowe, bowiem nie istnieje jakakolwiek regulacja w obowiązującym systemie prawnym, która nie pozwalałaby łączyć na potrzeby ustalania stażu pracy w szczególnym charakterze dwóch różnych rodzajów takiej pracy. W związku z powyższym odmowa organu rentowego wyrażona w zaskarżonej decyzji nie odnajduje żadnego uzasadnienia.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że ubezpieczony spełnił warunki do przyznania mu prawa do przeliczenia emerytury poprzez doliczenie rekompensaty do kapitału początkowego.

W konsekwencji prawidłowe okazało się również rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w zakresie, w jakim uznał, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji
w przedmiotowej sprawie.

Tym samym apelacja organu rentowego, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu w całości na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędzia Barbara Białecka