Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w osobie sędziego Urszuli Iwanowskiej, po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2025 r., w Szczecinie, na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania C. H. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu

na skutek apelacji ubezpieczonego od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 grudnia 2023 r., sygn. akt VI U 1182/22,

zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i stwierdza, że C. H. (1) podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 stycznia 2018 r. do 12 października 2018 r.

sędzia Urszula Iwanowska

sygn. akt III AUa 115/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 sierpnia 2019 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że C. H. (1) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 stycznia 2018 r. do 12 października 2018 r. wskazując, że ubezpieczony był wielokrotnie informowany o nieprawidłowościach w złożonych dokumentach finansowych, jednak nie złożył on poprawnych dokumentów. W tym stanie rzeczy organ dokonał rozliczenia konta ubezpieczonego na podstawie dokumentów znajdujących się w systemie informatycznym ZUS, z których wynikało, że nie uiścił on wpłat od stycznia 2018 r. do października 2018 r. Na tej podstawie organ rentowy przyjął, iż ubezpieczony nie podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu we wskazanym okresie.

W odwołaniu od powyższej decyzji C. H. (1) wniósł o jej uchylenie wobec jej sprzeczności z przepisami prawa oraz stanem faktycznym sprawy wskazując w szczególności, że organ rentowy dokonał innego rozdysponowania opłaconych przez niego składek, niż w decyzjach odmawiających wypłaty zasiłku chorobowego. Odwołujący podniósł, że dokonane na nowo potrącenia z wpłat z 2018 roku dotyczyły należności z roku 2012, które były przedawnione. Ubezpieczony wskazał także, że ZUS niewłaściwie zastosował przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że C. H. (1) uiszczał składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne nieregularnie i w niewłaściwych wysokościach. W związku z tym, po jego stronie powstała zaległość za okres od listopada 2002 r. do sierpnia 2012 r., której dotyczyła wydana w dniu 22 maja 2017 r. decyzja organu rentowego, skierowana następnie do egzekucji w dniu 13 września 2017 r. Ubezpieczony w dniu 23 lutego 2018 r. złożył do organu dokument (...) zgłaszając się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i w tym czasie regularnie dokonywał wpłat na swoje konto w ZUS. Powyższe regularne wpłaty ubezpieczonego zostały rozliczone przez organ rentowy na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, tj. w pierwszej kolejności na zadłużenie wynikające z prowadzonej egzekucji. Nadto organ rentowy w treści złożonego pisma szczegółowo opisał sposób rozliczenia kwot pieniężnych uiszczanych przez ubezpieczonego.

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2023 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (punkt I) oraz zasądził od C. H. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oprał o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

C. H. (1), jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 stycznia 2018 r. Ubezpieczony pomimo ciążącego na nim obowiązku, nie uiszczał składek na ubezpieczenie chorobowe za okres od 1 stycznia 2018 r. do 12 października 2018 r., a jedynie regulował w tym okresie zaległości w składkach na ubezpieczenia społeczne. Wpłacane wówczas przez ubezpieczonego kwoty organ rentowy zaliczał w całości na poczet wcześniejszych zaległości składkowych.

W związku z tym, że w składanych przez C. H. dokumentach rozliczeniowych, zgłoszeniowych i wyrejestrowujących były liczne nieprawidłowości ZUS wielokrotnie informował ubezpieczonego o tych nieprawidłowościach w zawiadomieniach z dnia:

- 16 stycznia 2013 r., znak (...),

- 7 sierpnia 2013 r., znak (...),

- 14 listopada 2017 r., znak (...),

- 18 kwietnia 2018 r., znak (...),

- 10 lipca 2018 r., znak (...),

- 29 sierpnia 2018 r., znak (...),

- 15 stycznia 2019 r., znak (...).

W dniach od 30 czerwca do 10 sierpnia 2018 r. oraz od 11 sierpnia do 12 października 2018 r. ubezpieczony pozostawał niezdolny do pracy z powodu choroby, występując jednocześnie o wypłatę zasiłku chorobowego.

Decyzją z dnia 19 lipca 2018 r. ZUS O/S. odmówił C. H. (1) prawa do zasiłku chorobowego za okres niezdolności wskazując, iż z powodu zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie C. H. (1) nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Od decyzji tej C. H. (1) wniósł odwołanie do Sądu Rejonowego w Szczecinie. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą IX U 408/18.

Postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy zwrócił sprawę organowi rentowemu w celu uzupełnienia materiału sprawy poprzez wydanie decyzji w sprawie podlegania przez C. H. (1) ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 stycznia 2018 r., w tym w okresie spornym od 30 czerwca 2018 r. do 12 października 2018 r., bądź o włączeniach z tych ubezpieczeń, które miały miejsce w tym okresie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w oparciu o zaewidencjonowane dokumenty rozliczeniowe na koncie rozliczał konto ubezpieczonego, w wyniku którego ustalił zaległość z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień i października 2018 r. W oparciu o powyższe rozliczenie Wydział (...) i Składek ustalił, że wobec wystąpienia zaległości C. H. (3) nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu od 1 stycznia 2018 r. do 12 października 2018 r. Konsekwencją powyższego ustalenia, było wydanie decyzji zaskarżonej w niniejszym postępowaniu.

Zaskarżona decyzja wobec zobowiązania Sądu Rejonowego została ponownie wysłana na adres pełnomocniczki ubezpieczonego tj. R. H., na adres ul. (...), skrytka pocztowa 702, (...)-(...) S..

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie przepisów prawa niżej powołanych Sąd Okręgowy uznał odwołanie za niezasadne.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz obliczania i opłacania składek reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. obowiązujący w dacie wydania zaskarżonej decyzji Dz. U. z 2019 r., poz. 300; powoływana dalej jako: ustawa systemowa).

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 5 i art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt. 4 tej ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczenia powstaje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Natomiast zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy systemowej, dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-5a, 7b, 8 i 10.

W myśl art. 14 ust. 1 ustawy systemowej, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo chorobowym następuje od dnia wskazanego odpowiednio w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 36 ust. 10 albo 14, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie, z zastrzeżeniem ust. 1a. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4 albo 4b.

Zgodnie zaś z ust. 2, ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:

1)  od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania, o którym mowa w art. 36 ust. 11 albo 14, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie;

2)  od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a;

3)  od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Po myśli art. 17 w związku z art. 46 ustawy, płatnik składek obowiązany jest według zasad wynikających z przepisów niniejszej ustawy obliczać, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy, w tym składki na ubezpieczenie chorobowe.

Z kolei, art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy systemowej stanowi, że ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. przebiegu ubezpieczeń.

Przechodząc do zasadniczej część rozważań sąd pierwszej instancji wskazał, że postępowanie przed Sądem w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem kontrolnym mającym na celu sprawdzenie prawidłowości decyzji organu rentowego. Zakres rozpoznania sprawy jest wyznaczony zakresem przedmiotowym i podmiotowym zaskarżonej decyzji.

Sąd meriti przyjął za bezsporne, że ubezpieczony jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą dokonał zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 stycznia 2018 r. do 12 października 2018 r.

Następnie Sąd ten wyjaśnił, że jak wskazano powyżej zgodnie z treścią art. 14 usta. 2 pkt 2 ustawy systemowej, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Nieopłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe skutkuje zatem z mocy art. 14 ust. 2 pkt 2 tej ustawy ustaniem tego ubezpieczenia. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe wygasa bowiem z mocy prawa (ex lege), gdy niedotrzymany został termin zapłaty składki. Osoba składająca wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym i oczekująca świadczeń od organu rentowego, zobowiązana jest do opłacania składki na to ubezpieczenie w terminie i we właściwej wysokości. Dla zachowania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego konieczne jest zapłacenie składki należnej na to ubezpieczenie. Przy czym Sąd Okręgowy wyjaśnił także, że określenie "składki należnej" nie jest przypadkowe, gdyż odnoszący się do składki przymiotnik oznacza pełną składkę, a więc dla zachowania przedmiotowego ubezpieczenia nie wystarcza uiszczenie części składki. Opłacenie składki w niepełnej wysokości także jest podstawą dla uznania, że zaistniały przesłanki do ustania podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z mocy prawa, od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono składki w pełnej wysokości. Jedynie złożenie wniosku o przywrócenie terminu do opłacenia składek umożliwia ewentualne kontynuowanie ubezpieczenia. Opłacenie składki po ustaniu z mocy prawa dobrowolnego tytułu ubezpieczenia nie powoduje dalszego trwania ochrony ubezpieczeniowej z wygasłego stosunku ubezpieczenia. Ubezpieczenie to wygasa nawet w sytuacji, gdy osoba zobowiązana nie ponosi winy za nieopłacenie składki. Wyrażenie przez organ rentowy zgody na opłacenie składki po terminie sprawia natomiast, że pomimo, iż składka nie została uiszczona w terminie, dobrowolne ubezpieczenie nie ustaje (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 3 lipca 2014 r., III AUa 1349/13, LEX nr 1493876; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 września 2013 r., III AUa 1626/12, LEX nr 141603).

Następnie sąd pierwszej instancji podkreślił, że ubezpieczenie chorobowe jest ubezpieczeniem dobrowolnym i podleganie mu zależy wyłącznie od dotrzymania określonych ustawą warunków tego ubezpieczenia. Wnioskodawca zamierzając podlegać temu nieobowiązkowemu ubezpieczeniu powinien był dochować szczególnej staranności w terminowości opłacania składek i zadbać o wpłacenie należnej składki w terminie. A zatem w sytuacji, gdy płatnik składek nie opłacił składek bądź opłacił składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, a ZUS nie wyraził zgody na opłacenie składek po terminie, ubezpieczenie chorobowe ustaje z mocy prawa - art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.).

Kontynuując Sąd Okręgowy podniósł, że w przedmiotowej sprawie ubezpieczony nie przedstawił żadnych dowodów mogących podważyć ustalenia organu rentowego. Sąd ten wskazał, że nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC 1997/6-7/76; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAP 1999/20/662).

W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu Okręgowego zaskarżoną decyzję należało uznać za prawidłową. Mając na uwadze powyższe Sąd uznając odwołanie za bezzasadne na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił je w całości.

Ponadto Sąd orzekł o kosztach postępowania zgodnie z przepisem art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił w oparciu o przepis § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 265 ze zm.).

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się C. H. (1), który działając przez pełnomocnika w wywiedzionej apelacji wniósł o jego uchylenie i uznanie powództwa, ewentualne przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Apelujący zaskarżanemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie prawa strony do sądu wyrażone w art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz w art. 78 Konstytucji, wyrażające się w prawie każdego do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd, na naruszeniu fundamentalnych gwarancji procesowych, prawa do rzetelnego procesu sądowego i merytorycznego rozpatrzenia sprawy, z punktu widzenia kryteriów sprawiedliwości proceduralnej.

- w ocenie skarżącego Sąd nie sprostał obowiązkowi zbadania wszystkich istotnych aspektów danej sprawy, nie rozpoznał istoty sprawy - przedawnienia zobowiązań wobec ZUS, nieprawidłowo dokonanych przez ZUS potrąceń; Sąd nie dokonał oceny dowodów, wyliczeń, nie uwzględnił wyroków sądowych załączonych przez odwołującego, które potwierdzają przedawnienie zobowiązań, zapłatę składek, zarzucając stronie bierność dowodową i procesową, przez co wywiódł nieprawidłowe wnioski i wydał niesprawiedliwy wyrok, całkowicie oderwany od zgromadzonych dowodów i przepisów prawa .

Zdaniem skarżącego wyrok został wydany na podstawie nieudokumentowanych twierdzeń ZUS w zakresie podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu przed 2018 r., prawidłowości rozliczeń, przerwania biegu przedawnienia, braku decyzji o rozdysponowaniu bieżących składek na zaległe, itd. Naruszenie przysługującego odwołującemu prawa do sądu przejawia się m.in. w wydaniu wyroku przez Sąd na podstawie nieudokumentowanych twierdzeń jednej strony postępowania i nie ma przymiotu "rozpatrzenia" sprawy (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 marca 2001 r., P 9/01).

2.  naruszenie art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 ¹ k.p.c. przez oddalenia odwołania, gdy istniały podstawy do uchylenia decyzji w związku z rażącym naruszeniem przez ten organ przepisów o postępowaniu, tj. art. 107 § 1 i 3 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej, wyrażającym się w tym, że decyzja ZUS z uwagi na jej lakoniczność, w której wymieniono tylko okres, w którym skarżący nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, i braki merytoryczne, nie może podlegać weryfikacji, zaś późniejsze wyjaśnienia (wyliczenia) organu złożone w trakcie postępowania nie mogą konwalidować tych braków, gdyż kontroli sądowej podlega decyzja na dzień jej wydania, a ponadto wskazany w tych pismach sposób zaliczeń bieżących, składek wpłacanych przez ubezpieczonego różni się od dokumentów ZUS załączonych przez apelującego z (...) i przepisów prawa;

3.  sąd pierwszej instancji nie dostrzegł istoty sprawy, a przynajmniej nie dał temu wyrazu w uzasadnieniu wyroku, Sąd był zobowiązany, rozważając zarzuty płatnika, po pierwsze ocenić kwestię przedawnienia, po drugie prawidłowość zaliczania poszczególnych wpłat na poczet bieżących płatności, bądź zaległości. W tych kwestiach nie było ustaleń Sądu lub były niedostateczne. Sąd nie podjął próby wyjaśnienia i weryfikacji zarzutu przedawnienia zobowiązań ZUS, nie zweryfikował w żaden sposób poprawności rachunkowej potrąceń, pomimo bardzo licznych, udokumentowanych zarzutów skarżącego;

4.  Sąd nie uwzględnił w wyrokowaniu ostatecznych decyzji administracyjnych, wyroków sądów administracyjnych, do których był zobowiązany, a które apelujący załączył do swoich pism procesowych, które stanowiły o wygaśnięciu zobowiązań skarżącego wobec ich zapłaty oraz wyroków stanowiących o nie przerwaniu biegu przedawnienia, w związku z brakiem decyzji i brakiem skutecznego doręczenia decyzji skarżącemu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 r., I UK 376/07, OSNP 2009/21-22/295), sąd w postępowaniu cywilnym obowiązany jest uwzględniać stan prawny wynikający z osnowy ostatecznej decyzji administracyjnej; powszechnie przyjmuje się zasadę uwzględniania przez sądy powszechne skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych.

Natomiast Sąd nie uwzględnił wyroków w sprawach:

- o sygn. akt VI Ua 12/21 toczącej się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie; Sąd uznał brak skutecznego doręczenia decyzji o niepodleganiu ubezpieczeniu chorobowemu, która jest zaskarżana w przedmiotowym postępowaniu, za przesłankę uchylającą wyrok Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 5 października, sygn. akt IX U 408/18 i przekazał do ponownego rozpoznania;

- o sygn. akt Sa/Sz 236/21, toczącej się przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w S., sąd uchylił postanowienie (...) w S. i postanowienie dyrektora oddziału ZUS w S., na skutek braku skutecznego doręczenia decyzji;

- w sprawie toczącej się przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w S., o sygn. akt SA/Sz 924/19, Sąd stwierdził konieczność przesyłania korespondencji na wskazany przez skarżącego adres do korespondencji w postaci skrytki pocztowej;

- postanowieniu Dyrektora I. Administracji Skarbowej w S. z dnia 24 października 2019 r., uchylono w całości zaskarżone postanowienie i orzeczono o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Stwierdzono, że żądane składki za (...), (...) i (...) zostały już opłacone przez ubezpieczonego. Postanowienie (...) w S., zaskarżane przez ZUS do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w S. i do NSA w W. przez ZUS, utrzymano w mocy.

5.  Sąd zaakceptował stosowaną przez ZUS zasadę retroaktywności prawa zakazaną w art. 2 Konstytucji RP, poprzez zastosowanie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek do należności sprzed obowiązywania rozporządzenia, tj. 1 stycznia 2018 r., sprzecznie z zapisami § 32 i § 33 oraz z przypisu w rozporządzeniu, że do wpłat dokonanych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe, że rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. oraz zapis o treści, że niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 465 oraz z 2009 r., poz. 1181), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w związku z wejściem w życie art. 1 pkt 11 lit. a ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1831 z dnia 3 października 2017 r.), przez co wywiódł nieprawidłowe wnioski w sprawie możliwości dokonywania redukcji starych zobowiązań wg nowych zasad.

6.  uzasadnienie wyroku jest tak lakoniczne i ogólne, że nie pozwala na jego weryfikację przez sąd odwoławczy;

7.  Sąd nie ocenił faktu, że ZUS w 2018 r., bez odpowiednich decyzji zaczął rozliczać bieżące wpłaty na ZUS, w tym na ubezpieczenie chorobowe, na nie potwierdzone zaległe płatności, począwszy od 2002 r., że w trakcie tego postępowania zmienił sposób rozliczeń, nie wydając żadnych decyzji, od których mógłby odwołać się ubezpieczony, naruszając w ten sposób art. 83 ustawy o Ubezpieczeniu Społecznym.

W uzasadnieniu skarżący ponad wskazane zarzuty między innymi podniósł, że Sąd nie zauważył, iż w pismach procesowych ZUS potwierdzał regularne opłacanie składek od stycznia 2018 r., że po raz pierwszy opłacał dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, a przedmiotem sporu jest możliwość potrącania starych zobowiązań, które były przedawnione. Apelujący zwrócił uwagę, że ZUS nie przedstawił żadnych dowodów, na to w jaki sposób umorzył - odpisał przedawnione należności i z jakich tytułów, nie wskazał też w jaki sposób dokonał nowego rozdysponowania wpłaconych składek. W nowym dokumencie o potrąceniu nie wykazano zgodnie z wydrukiem z platformy internetowej ZUS wpłaty z 30 stycznia 2018 r. kwoty 319,94 zł, wpłatę z 9 kwietnia 2018 r. zamiast wpłaty kwoty 912,22 zł, wykazano kwotę 627 zł i 48,35 zł, kwotę wpłaty skarżącego z 30 kwietnia 2018 r. w wysokości 319,94 zł, wykazano kwotę 16,96 zł, wpłatę z 29 maja 2018 r. w wysokości 319,94 zł, wykazano 83,70 zł i 19,96 zł, wpłatę z 29 czerwca 2018 r. została wykazana w innej wysokości 17 zł i 219,63 zł. Wpłaty zostały inaczej rozdysponowane, aniżeli wskazuje ZUS w innych swoich dokumentach

Apelujący podniósł, że ZUS nie wydał decyzji w sprawie zmiany sposobu rozliczenia wpłat skarżącego, nie przedstawił w żadnej innej formie tego rozliczenia, podobnie jak nie wydał decyzji o nowym rozliczeniu wpłat. Bez tych dokumentów nie można dokonać jakiejkolwiek weryfikacji tych rozliczeń.

ZUS nie zaproponował Sądowi żadnych dokumentów na podstawie, których Sąd mógłby dokonać weryfikacji prawidłowości rozliczeń ZUS. W ten sposób ZUS w przedmiotowym postępowaniu rażąco naruszył przepisy o postępowaniu, tj. art. 83 Ustawy o zabezpieczeniu społecznym art. 107 § 1 i 3 k.p.a. wyrażającym się w tym, że nie wydał żadnej decyzji w opisanych sprawach oraz nie dokonał skutecznego doręczenia decyzji z maja 2017 r., nie przedstawił jej również Sądowi w przedmiotowym postępowaniu, nie przedstawił skarżącemu, nie przedstawił Sądowi i skarżącemu decyzji dokonanej weryfikacji potrąceń. Nowy podział wpłat skarżącego jest sprzeczny z przytaczanymi przepisami prawa, ze względu na braki dowodowe i braki merytoryczne nie może podlegać weryfikacji, zaś późniejsze wyjaśnienia (wyliczenia) organu złożone w trakcie postępowania nie mogą konwalidować tych braków, gdyż kontroli sądowej podlega decyzja na dzień jej wydania, a ponadto wskazany w tych pismach sposób zaliczeń składek wpłacanych przez ubezpieczonego różni się od przedstawionego na dzień zakończenia postępowania dowodowego sposobu zaliczeń.

Zdaniem apelującego organ rażąco naruszył także Ustawę o SUS w art. 24.1.4a, poprzez nie uwzględnienie, że należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, oraz art.24.1.5b, poprzez zastosowanie zawieszenia biegu terminu przedawnienia w sytuacji, kiedy skarżący nie został skutecznie zawiadomiony o wszczęciu postępowania i wydaniu decyzji. Ponadto organ naruszył zapisy rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 września 2017 r. oraz ustawą o sus z 13 października 1998 r . w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru zobowiązany jest ZUS, poprzez błędne rozliczenia bieżących składek na stare zaległości, (przeterminowane). Zgodnie z cytowanym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 września 2017 r. składki opłacone, nawet przy ich rozliczeniu na zaległe zobowiązania, powinny być rozliczone w wysokości i z tych tytułów, które są zawarte w deklaracji za ostatni miesiąc. W podobnych okolicznościach orzekał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 11 marca 2021 r., III AUa 60/21, uznając apelację dłużnika za zasadną.

Dalej skarżący podniósł, że ZUS nigdy nie wydał decyzji o obowiązkowym podleganiu ubezpieczeniom społecznym skarżącego pomimo, że w postępowaniu przed Sądem Rejonowym, w sprawie z której pochodzi zaskarżana decyzja, tj. SR Szczecin-Centrum w S., IX U 408/18 Sąd zobowiązał ZUS do ich przedstawienia.

Natomiast skarżący nie potwierdza posiadania zaległości wykazanych przez ZUS, bowiem nie przeprowadzono postępowania wyjaśniającego przy jego udziale i nie wydano decyzji o podleganiu obowiązkowi ubezpieczenia.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za drugą instancję podnosząc, że w przedmiotowej sprawie ubezpieczony nie przedstawił żadnych dowodów mogących podważyć ustalenia organu rentowego. Same subiektywne niezadowolenie strony z rozstrzygnięcia Sądu, nie może być podstawą weryfikacji orzeczenia zapadłego w sprawie.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie jest ustalenie czy C. H. (1) podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od stycznia do października 2018 r.

Istotne okoliczności dla rozstrzygnięcia tej sprawy były praktycznie bezsporne, bowiem:

C. H. (1) prowadzący działalność gospodarczą i podlegający z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w dniu 2 stycznia 2018 r. zgłosił się także - po raz pierwszy - do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Ubezpieczony od stycznia do czerwca 2018 r. opłacił należne składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w terminie i we właściwej wysokość.

Wszystkie te okoliczności są bezsporne i wprost wynikają z przedłożonej dokumentacji – zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia społecznego, dowody opłacenia składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Natomiast między stronami trwa spór czy C. H. (1) posiada zaległości z tytułu opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak ta okoliczność wbrew stanowisku sądu pierwszej instancji - nie ma wpływu na ocenę prawidłowości zaskarżonej decyzji i rozstrzygnięcie niniejszej sprawy.

Trzeba bowiem mieć na uwadze, że zgodnie z art. 14 ustawy systemowej (w brzmieniu obowiązującym w 2018 r. - t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm.):

ust. 1. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a.

ust. 1a. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4.

ust. 2. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:

1)  od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

2)  od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a;

3)  od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Zestawienie bezspornych okoliczności i treści art. 14 ust. 1 i 2 pkt. 2 ustawy systemowej jednoznacznie wskazuje, że skoro ubezpieczony złożył zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a następnie uiszczał składki na to ubezpieczenie, to podlegał temu ubezpieczeniu w okresie objętym decyzją.

Na podkreślenie zasługuje, że art. 14 ust. 2 pkt. 2 ustawy stanowi, iż dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje „od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie”, zatem na ubezpieczenie chorobowe, a nie na jakiekolwiek ubezpieczenie społeczne. Organ rentowy dobrowolnie wbrew brzmieniu przytoczonego przypisu dokonał rozliczenia składek uiszczonych przez ubezpieczonego na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe na inne ubezpieczenia społeczne, które w ocenie organu nie zostały opłacone w terminie. Bezspornym bowiem jest fakt, że ubezpieczony nie posiadał zadłużenia w opłacaniu składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

W omawianym zakresie Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 264/13 (LEX nr 1430384) zgodnie, z którym składki na ubezpieczenia społeczne wpłacone zgodnie z prawidłowo sporządzoną deklaracją za dany miesiąc powinny być zewidencjonowane zgodnie z tą deklaracją, a nie na poczet innych należności (art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.).

W opisanej sytuacji nie tylko ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji, ale również ocenia prawna zaskarżonej decyzji, okazały się wadliwe. Natomiast okoliczności podnoszone przez apelującego dotyczące przedawnienia jego zobowiązań wobec organu rentowego, a także kwestia prawidłowości potrąceń dokonywanych przez organ rentowy ponad ocenę działań organu wobec uiszczonych składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy, podobnie jak wyniki innych postępowań administracyjnych czy sądowych prowadzonych z odwołania ubezpieczonego od innych decyzji / działań organu. Odwoływanie się w tych warunkach do naruszenia przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie jest konieczne, skoro wystarczy odwołać się do obowiązujących przepisów ustawy.

Uwzględniając wszystko powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oraz decyzję z dnia 28 sierpnia 2019 r. i ustalił, że C. H. (1) podlegał dobrowolnemu ubezpieczenie chorobowemu od 1 stycznia do 12 października 2018 r.

sędzia Urszula Iwanowska