Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Barbara Białecka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 stycznia 2025 r. w S.

sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o interpretację

na skutek apelacji płatnika składek

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 19 stycznia 2023 r., sygn. akt VI U 506/22

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wraz z ustawowymi odsetkami należnymi za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach, do dnia zapłaty.

Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 151/23

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., decyzją nr (...) z dnia 17 sierpnia 2022 r., uznał za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku przedsiębiorcy (...) sp. z o.o. sp.k. z siedzibą w S. złożonym w dniu 18 maja 2022 r. dotyczące wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego ekwiwalentu pieniężnego wypłacanego na poczet poniesionych kosztów prania i suszenia odzieży, w której wykonywana jest praca oraz wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego ekwiwalentu pieniężnego wypłacanego na poczet poniesionych kosztów korzystania z toalet i pryszniców.

W uzasadnieniu decyzji organ podał, że w dniu 18 maja 2022 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w G. wpłynął wniosek przedsiębiorcy (...) sp, z o.o. sp.k. z siedzibą w S. o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Wniosek został uzupełniony pismem doręczonym dnia 21 czerwca 2022 r. oraz pismem doręczonym dnia 19 lipca 2022 r.

Wnioskodawca wskazał, że prowadzi działalność gospodarczą w zakresie transportu towarów (w tym międzynarodowego). Spółka zatrudnia kierowców, którzy wykonują zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych (w myśl ustawy o czasie pracy kierowców tj. z dnia 5 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1412) (dalej też jako: ustawa o czasie pracy kierowców). Podczas wykonywania zadań służbowych w ramach międzynarodowych przewozów drogowych kierowcy muszą korzystać z zaplecza sanitarnego na parkingach (m.in, dlatego, że spędzają noclegi w kabinach pojazdów). Korzystanie z zaplecza sanitarnego zawsze wiąże się z koniecznością uiszczania opłat za toalety i prysznice, podatkowo kierowcy muszą korzystać z płatnych pralni i suszarni, aby wyprać odzież, w której pracują. Kierowcy muszą przynajmniej: 4 razy dziennie skorzystać z toalety, 3 razy w ciągu 2 dni wziąć prysznic, raz na 2 dni wyprać i wysuszyć (brak możliwości wywieszenia prania) odzież, w której wykonują pracę (pracodawca w swoich umowach z kontrahentami zobowiązuje się, żeby kierowcy wykonywali pracę w czystych i schludnych ubraniach).

W załączeniu wnioskodawca przedstawił tabelę z kosztami toalet, pryszniców, prania i suszenia odzieży wraz z danymi dotyczącymi oferenta oraz przesiane oferty, Miesięczny koszt toalet wynosi ok. 398,61 zł, pryszniców 650,72 zł, prania 282,49 zł i suszenia 231,10 zł. łącznie 1562,92.

Obecnie spółka nie może wypłacać kierowcom wykonującym zadania służbowe w międzynarodowych przewozach drogowych diet, które do tej pory pokrywały koszt toalet i pryszniców. Spółka zamierza wypłacać ekwiwalent pieniężny w wysokości 1050 zł na poczet kosztów korzystania z toalet i pryszniców przez kierowców wykonujących zadania służbowe w międzynarodowych przewozach drogowych oraz ekwiwalent w wysokości 510 zł na poczet kosztów prania i suszenia odzieży, w której wykonywana jest praca. Ekwiwalenty ulegały proporcjonalnemu zmniejszeniu w zależności od tego przez jaką część miesiąca pracownik wykonywałby zadania służbowe w międzynarodowych przewozach drogowych.

We własnym stanowisku w sprawie wnioskodawca zauważył, że zgodnie z art. 21 b pkt 1 ustawy o czasie pracy kierowców (tj. z dnia 5 lipca 2019 r, (Dz.U. z 2019 r. poz. 1412) kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, a zatem kierowca nie może otrzymywać diet, które przed wprowadzeniem ww. przepisu zapewniały m.in. zwrot kosztów toalet i pryszniców w zagranicznej podróży służbowej,

Jednocześnie zgodnie z art. 233 kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej.

Zgodnie z § 111 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 26 września 1997 r, (Dz.U. Nr-129, poz. S44) pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnianych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana. Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem.

Siłą rzeczy kierowcy wykonującemu zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych pracodawca nie może zapewnić ani toalety, ani natrysku spełniających wymagania przewidziane ww. przepisach. Pracodawca nie może również wypłacić diety na pokrycie kosztów korzystania z tych urządzeń. Jedynym rozwiązaniem pozostaje zatem wypłacenie ekwiwalentu na poczet kosztów korzystania z toalet i pryszniców przez kierowców wykonujących zadania służbowe w międzynarodowych przewozach drogowych, odpowiadającego rzeczywistym kosztom korzystania z toalet i pryszniców - w tym wypadku taki ekwiwalent wynosiłby 1050 zł miesięcznie i byłby zmniejszany proporcjonalnie w zależności od długości wykonywania zadania służbowego poza granicami kraju.

Zgodnie z art. 237 (9) § 3 kodeksu pracy jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika, W przypadku kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych przez wiele dni poza siedzibą pracodawcy (zwykle 21 dni) samo pranie odzieży roboczej nie jest wystarczające, albowiem pracownicy ci nie mają pomieszczeń do suszenia tej odzieży. W tym wypadku w pojęciu prania odzieży roboczej musi mieścić się również koszt jej wysuszenia.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tj. z dnia 28 września 2017 r, Dz.U. z 2017 r. poz. 1949) podstawy wymiaru składek nie stanowi wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów łub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego ma nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.

Nie budzi wątpliwości, że ekwiwalent za pranie odzieży roboczej, czy też używanie odzieży własnej zamiast roboczej nie stanowi podstawy wymiaru składek. W przypadku kierowców pojęcie prania nie może ograniczać się tylko do wykonania samego prania, ponieważ kierowca, nie ma możliwości takiego prania wysuszyć. A zatem w tym przypadku pojęcie prania odzieży powinno obejmować kompleksową usługę prania i suszenia, tak aby odzież robocza mogła być wykorzystana (nie była mokra) - w innym wypadku samo pranie nie ma większego sensu. Wnioskodawca kieruje pytanie, czy w tym stanie faktycznym i prawnym ekwiwalent obejmujący suszenie odzieży roboczej obok ekwiwalentu za pranie również nie będzie stanowił podstawy wymiaru składek. W ocenie Wnioskodawcy czynność prania i suszenia są w tym wypadku nieodłączne, aby spełnić warunki BHP, a zatem ekwiwalent za suszenie odzieży roboczej nie powinien stanowić podstawy wymiaru składek.

Podobnie w ocenie wnioskodawcy podstawy wymiaru składek nie powinien stanowić ekwiwalent na poczet kosztów korzystania z toalet i pryszniców przez kierowców wykonujących zadania służbowe w międzynarodowych przewozach drogowych - jako ekwiwalent za świadczenie rzeczowe wynikające z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy. W tym wypadku świadczeniem rzeczowym (a bardziej obowiązkiem pracodawcy) jest zapewnienie pracownikowi na terenie zakładu pracy toalety i natrysku. Przepisy nie przewidują ekwiwalentów za takie świadczenia pracodawcy, niemniej logiczną konsekwencją braku możliwości zapewnienia toalety i natrysku pracownikowi (z uwagi na jego przebywanie poza siedzibą pracodawcy, poza granicą kraju) jest wypłacenie mu ekwiwalentu na poczet koszów korzystania z toalet i pryszniców, Takie ekwiwalenty również nie powinny stanowić podstawy wymiaru składek.

Uzupełniając wniosek pismem doręczonym dnia 21 czerwca wnioskodawca wskazał, że:

1. wartość wypłacanego kierowcom wykonującym zadania służbowe w międzynarodowych przewozach drogowych ekwiwalentu pieniężnego na poczet kosztów związanych z korzystaniem z toalet, pryszniców, praniem i suszeniem odzieży, w której wykonywana jest praca będzie przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r, o podatku dochodowym od osób fizycznych [vide: art. 12 ust. 1 tej ustawy), wolnym jednak od podatku dochodowego;

2.pracodawca dostarcza nieodpłatnie odzież roboczą (podlegającą praniu i suszeniu) spełniającą wymagania określone w Polskich Normach (art. 237 ⁷ § 1 k.p.);

3.w przypadku używania przez pracowników własnej odzieży, pracodawca wypłaca ekwiwalent w wysokości uwzględniającej aktualne ich ceny art. 237 ⁷ § 1 k.p.);

4.pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej, który jest ustalony w regulaminie.

Pismem doręczonym dnia 19 lipca 2022 r. wnioskodawca wskazał, że ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej jest ustalony w regulaminie wynagradzania.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wskazał, że:

Stanowisko wyrażone przez wnioskodawcę we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców uznać należy za nieprawidłowe w części dotyczącej wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego wypłacanego ekwiwalentu pieniężnego na poczet poniesionych kosztów prania i suszenia odzieży, w której wykonywana jest praca oraz za nieprawidłowe w części dotyczącej wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego ekwiwalentu pieniężnego wypłacanego na poczet korzystania z toalet i pryszniców.

Zgodnie z przepisem art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie {interpretacja indywidualna), Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (art. 34 ust. 2 ustawy). Natomiast w myśl art. 83d ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zagadnienia dotyczące ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne regulowane są za pośrednictwem przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r, w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 1949 ze zm.). Stosownie do treści art. 18 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 20 ust. l oraz art. 4 pkt 9 ww. ustawy oraz § 1 wskazanego rozporządzenia; podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Od 2 lutego 2022 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 209) zmieniające m.in. zakres dotyczący zasad ustalania podstawy wymiaru składek dla kierowców wykonujących zadania służbowe w zakresie przewozów międzynarodowych w związku z wdrożeniem dyrektyw w przepisach unijnych - Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiającej przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71WE i dyrektywy 2014/67UE, dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniającą dyrektywą 2006/22WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania przepisów oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2021 (Dz. Urz. UE L 249 z 31.07.2020, srt.49). Zgodnie z art. 21b ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2019 r., poz. 1412 ze zm.) obowiązującym od 2 lutego 2022 r., kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 77 ^{( 5)} § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.). Stosownie do art. 2lb ust. 2 cytowanej ustawy w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stosuje się przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców.

Zatem, od tej daty do kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie ma zastosowania § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe: od 2 lutego 2022 r. wobec kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych należy zastosować § 2 ust. 1 pkt 16 ww. rozporządzenia, przepis ten ma zastosowanie wyłącznie jeśli przychód pracownika za dany miesiąc jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie.

Z opisu zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że spółka zamierza wypłacać ekwiwalent pieniężny w wysokości 1050 zł na poczet kosztów korzystania z toalet i pryszniców przez kierowców wykonujących zadania służbowe w międzynarodowych przewozach drogowych oraz ekwiwalent w wysokości 510 zł na poczet kosztów prania i suszenia odzieży, w której wykonywana jest praca.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie stanowi wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.

Zgodnie z art. 237 ⁷ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j, Dz. U. z 2022 r, poz. 1510) pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach: jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu; ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy (nie dotyczy stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi).

Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z art. 237 § 2 Kodeksu pracy, pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.

Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika (art. 237 ⁹ § 3 Kodeksu pracy).

Stosownie do § 2 ust. 1 pkt 6 ww. rozporządzenia, podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie stanowi ekwiwalent pieniężny, jeśli pracodawca ustalił go w kwocie, która odpowiada:

- rzeczywistym kosztom prania odzieży na podstawie cen obowiązujących w okolicznych pralniach - w przypadku, gdy pracownik korzysta z pralni i składa pracodawcy oświadczenia o wysokości poniesionych kosztów;

- kwocie wskazanej na rachunku z pralni przedkładanego pracodawcy;

- skalkulowanym wydatkom za zużytą energię elektryczną, proszek do prania i wodę, które powinny uwzględniać również zmiany cen oraz zużycie sprzętu - w przypadku, gdy pracownik pierze odzież roboczą we własnym zakresie.

Z powyższego wynika, że pracodawca nie opłaca składek od ekwiwalentu pieniężnego, czyli od równowartości faktycznych kosztów, które zostały poniesione w związku z praniem odzieży. W sytuacji, gdy pracodawca co miesiąc wypłaca pracownikowi za pranie odzieży roboczej stałą kwotę, świadczenie takie nie kwalifikuje się pod pojęcie ekwiwalentu, a jako ryczałt. Pod pojęciem „ekwiwalent" należy rozumieć „równowartość, rzecz zawierającą w sobie wartość innej rzeczy", „rzecz równą innej wartością". Natomiast „ryczałt" jest to „kwota o ustalonej z góry wysokości przeznaczona na jakieś wydatki, wyliczona bez podziału na poszczególne pozycje". W sytuacji, gdy pracodawca co miesiąc wypłaca pracownikowi za pranie odzieży roboczej stałą kwotę, świadczenie takie nie kwalifikuje się pod pojęcie ekwiwalentu, ale jako ryczałt. Zatem jeśli Pracodawca wypłaca ryczałt w stałej miesięcznej wysokości, bez względu na wysokość faktycznych kosztów, to taka wypłata stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, nawet jeśli została nazwana ekwiwalentem.

Jednocześnie również ekwiwalent na poczet kosztów korzystania z toalet i pryszniców wypłacany kierowcom transportu międzynarodowego nie może zostać wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z uwagi na fakt, że na podstawie § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączono wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia. W przedmiotowej sprawie koszty korzystania z toalet i pryszniców nie są świadczeniem rzeczowym wynikającym z przepisów bhp. Zarówno przepisy kodeksu pracy, jak i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r, w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r., poz.1650 ze zm.) nie przewidują możliwości wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za korzystanie z łazienek i toalet lub ponoszenie innych kosztów związanych z higieną osobistą. Tak więc nie ma podstawy prawnej, aby uznać, że tego rodzaju świadczenia rzeczowe wynikają z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy. Jednocześnie takich kosztów nic można zaliczyć kierowcom transportu międzynarodowego do ekwiwalentów za świadczenia wynikające z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.

W konsekwencji, uwzględniając przedstawiony opis zdarzenia przyszłego, własne stanowisko oraz obowiązujące przepisy prawa uznać należy stanowisko przedsiębiorcy w przedmiocie wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego „ekwiwalentu pieniężnego" wypłacanego na poczet poniesionych kosztów prania i suszenia odzieży, w której wykonywana jest praca oraz stanowisko przedsiębiorcy w przedmiocie wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego „ekwiwalentu pieniężnego"' wypłacanego na poczet korzystania z toalet i pryszniców za nieprawidłowe.

W odwołaniu od tej decyzji płatnik zaskarżył ją w całości i zarzucił:

a) naruszenie § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w zw. żart. 2379§ 3 kodeksu pracy, poprzez ich błędną wykładnię i stwierdzenie, że stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, zryczałtowany ekwiwalent za pranie i suszenie odzieży roboczej - w wypadku odwołującej miesięczna kwota, której wysokość jest uzależniona od długości wykonywania zadania służbowego, w sytuacji gdy nie ma uzasadnienia do włączenia świadczenia zryczałtowanego do podstawy wymiaru składki, jeżeli wypłacona kwota jest odpowiednia do wysokości poniesionych kosztów, a więc wtedy, gdy jej wysokość została określona w stałej kwocie, jeżeli jej wyliczenie uwzględnia rzeczywistą częstotliwość ponoszenia wydatków i mieści się w niewielkiej rozpiętości cen rynkowych;

b) naruszenie § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w zw. z art. 233 k.p. w zw. z § 111 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 26 września 1997 r. (Dz.U. Nr 129, poz. 844), w zw. z art. 237 ⁷ § 4 k.p. (stosowanym w drodze analogii) i w zw. z art. 237 ⁹ § 3 k.p. (stosowanym w drodze analogii) poprzez ich błędną wykładnię i stwierdzenie, że stanowi podstawę wymiaru składek zryczałtowany ekwiwalent za koszty toalet i pryszniców poniesione przez kierowcę wykonującego zadania w międzynarodowym transporcie drogowym, w sytuacji gdy pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikowi dostęp do toalety i prysznica, a pracownik-kierowca realizuje swoje uprawnienie korzystając z płatnych toalet i / pryszniców, ponosząc koszty, które z kolei powinny być rekompensowane przez ( pracodawcę poprzez wypłatę ekwiwalentu odpowiadającego wysokości poniesionych kosztów, tj. mieszczącego się w niewielkiej rozpiętości cen rynkowych;

W związku ze wskazanymi zarzutami wnosił o:

a) zmianę zaskarżonej decyzji i uznanie za prawidłowe stanowiska zawartego we wniosku przedsiębiorcy (...) sp. z o.o. sp.k. z siedzibą w S.,

b) zasądzenie od organu na rzecz odwołującego zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przez radcę prawnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego ustalonego według norm przepisanych, powiększonych o należne odsetki przewidziane art. 98 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z 19 stycznia 2023 r.:

1.  oddalił odwołanie;

2.  zasądził od (...) spółki z o.o. sp.k. w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie nie było uzasadnione.

Sąd meriti nakreślił stan prawny będący podstawą rozstrzygania niniejszej sprawy.

Zgodnie z przepisem art. 83 d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:

1. Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.

2. Nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji Zakładu.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż w doktrynie podkreśla się, że: złożenie wniosku o wydanie interpretacji skutkuje nie tylko "zwykłym" uzyskaniem informacji przez przedsiębiorcę - wydana interpretacja, zgodnie z art. 10a ust. 2 u.s.d.g., wprawdzie nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, jednakże nie może być on obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosuje się do uzyskanej interpretacji. Co więcej, interpretacja przepisów składkowych jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania. Zatem przedsiębiorca, składając wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, nie tylko ma prawo do otrzymania informacji dotyczącej wykładni przepisów składkowych, ale również wynikają z tego daleko idące gwarancje. Związane są one z tym, że dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych interpretacja jest wiążąca, a zastosowanie się do niej przez przedsiębiorcę chroni go przed jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosuje się do uzyskanej interpretacji.

Sąd meriti wskazał, iż usunięcie z obrotu prawnego decyzji interpretacyjnej, jeśli nie zachodzą przesłanki do wznowienia postępowania, nie jest w praktyce możliwe. Problem może pojawić się wtedy, gdy korzystna dla przedsiębiorcy interpretacja niekoniecznie będzie oparta na prawidłowej wykładni przepisów składkowych. Jest to o tyle możliwe, że regulacje dotyczące składek należą do szczególnie skomplikowanych. Zastosowanie w takiej sytuacji może mieć jedynie art. 10a ust. 3 u.s.d.g., zgodnie z którym interpretacja może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania, przy czym nie zmienia się interpretacji, w wyniku której nastąpiły nieodwracalne skutki prawne.

W ocenie Sądu Okręgowego w rozpatrywanej sprawie wniosek płatnika składek dotyczy wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego ekwiwalentu pieniężnego wypłacanego na poczet poniesionych kosztów prania i suszenia odzieży, w której wykonywana jest praca oraz wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców transportu międzynarodowego ekwiwalentu pieniężnego wypłacanego na poczet poniesionych kosztów korzystania z toalet i pryszniców.

W dniu 26 stycznia 2022 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców i niektórych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 209), która w art. 2 ust. 3 stanowi, że:

1. Kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

2. Do kierowcy, o którym mowa w ust. 1, stosuje się w zakresie ustalania podstawy wymiaru:

1) podatku dochodowego od osób fizycznych - przepisy dotyczące osób zatrudnionych w kraju i przebywających czasowo za granicą, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128, z późn. zm.);

2) składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe - przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, z późn. zm.) dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców."

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż wydane na tej podstawie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (tj. z dnia 28 września 2017 r., Dz.U. z 2017 r. poz. 1949) stanowi w § 1, że: podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej "składkami", stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej "ustawą", oraz § 2.

Sąd Okręgowy wskazał, iż płatnik składek spółka (...) powołał na przepisy § 2 ust. 1 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wywodząc z nich zasadę, że zapewnienie pracownikowi na terenie zakładu pracy toalety i natrysku jest świadczeniem rzeczowym (a bardziej obowiązkiem pracodawcy). Zatem skoro pracownik przebywa poza zakładem pracy i nie może otrzymywać diety, to pracodawca powinien wypłacić nieoskładkowany ekwiwalent na poczet kosztów pryszniców oraz toalet. Zdaniem odwołującego się również za pranie i suszenie odzieży roboczej należy się pracownikowi nieoskładkowany ekwiwalent, gdyż zarówno pranie, jak i suszenie są niezbędnymi czynnościami do spełnienia warunków BHP.

Sąd pierwszej instancji zważył, iż taka interpretacja cytowanych przepisów nie jest prawidłowa, co słusznie stwierdził organ rentowy.

Kwestionowany przepis rozporządzenia ma następujące brzmienie: podstawy wymiaru składek nie stanowi wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.

W ocenie Sądu I instancji treść w/w przepisu nie pozostawia wątpliwości, iż nie ma w nim mowy o ekwiwalencie za korzystanie z pryszniców i toalet. Zabiegi interpretacyjne odwołującej się spółki odnoszące się do zastosowania w tym zakresie w drodze analogii art. 237 ⁷ § 4 k.p. , czy art. 237 ⁹ § 3 k.p. są zdaniem Sądu Okręgowego chybione, albowiem przepisy zawarte w § 2 rozporządzenia są wyjątkiem od reguły z jego § 1 stanowiącego, że podstawę wymiaru składek stanowią wszystkie przychody pracowników uzyskiwane od pracodawców. Sad pierwszej instancji podkreślił, iż nie mogą one podlegać wykładni rozszerzającej per analogiam.

W zakresie ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej argumentacja musiała być odmienna, ponieważ jest to świadczenie wskazane wprost w § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż nie ulegało wątpliwości, że ekwiwalent o którym mowa musi odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym na pranie odzieży. Wnioskodawca miał w ocenie Sądu rację, że czynność prania powinna być połączona z czynnością suszenia, gdyż doświadczenie życiowe uczy, iż kierowca w transporcie międzynarodowym nie może używać odzieży wypranej ale mokrej, bo niewysuszonej. W pozostałym zakresie płatnik składek według Sądu pierwszej instancji nie ma racji. Wskazał on we wniosku i jego uzupełnieniu, że zamierza wypłacać każdemu kierowcy wykonującemu pracę w transporcie międzynarodowym kwotę 510,00 zł. jako ekwiwalent z tego tytułu (pomniejszoną proporcjonalnie do czasu przebywania w trasie). Uznał, że kierowca powinien wyprać i wysuszyć odzież roboczą raz na 2 dni. Przyznał też, że zgodnie z regulaminem wynagradzania wypłaca pracownikom ekwiwalent za pranie odzieży roboczej.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż w tym stanie faktycznym nie sposób uznać, iż wskazana kwota jest ekwiwalentem za pranie/suszenie odzieży roboczej. Tak ustalona jedna miesięczna kwota dla wszystkich kierowców jest ryczałtem, od którego należy odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne. Nie ulegało wątpliwości Sądu pierwszej instancji, że ekwiwalent i ryczałt to dwa odrębne pojęcia, choć niezdefiniowane w aktach prawnych. Ekwiwalent to rzecz zawierająca w sobie wartość innej rzeczy, a ryczałt to kwota o ustalonej z góry wysokości, przeznaczona na dane wydatki, bez szczegółowego rozliczenia. Dlatego kwota 510 zł. ma charakter ryczałtu, a nie ekwiwalentu.

Taką wykładnię tych dwóch pojęć zaprezentował Sąd Najwyższy w cytowanym w odwołaniu wyroku. Sąd Okręgowy wskazał, że w rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy sprawie ustalono taką samą kwotę ekwiwalentu dla każdego pracownika na podstawie cennika jednej pralni w miejscowości wykonywania pracy, co umożliwiało ustalenie wysokości ekwiwalentu.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w rozpatrywanej sprawie chodzi o kierowców w transporcie międzynarodowym, dla których trudno ustalić taki jednolity i stały ekwiwalent za pranie odzieży. Wykonują oni bowiem zadania służbowe w wielu krajach, w których ceny prania i suszenia odzieży są różne. Różne są też warunki atmosferyczne. Ponadto wątpliwości Sądu meriti wzbudził wymóg prania odzieży roboczej raz na 2 dni. Pracodawca musi zapewnić pracownikowi higieniczne warunki pracy, ale częstotliwość prania/suszenia odzieży zaproponowana przez wnioskodawcę może być uznana według Sądu Okręgowego za nadmierną. Ponadto nie ulega wątpliwości, iż kierowcy mają prawo do pobierania rachunków za pranie odzieży roboczej, a pracodawca będzie zobowiązany do ich zwrotu. Oznacza to, że płatnik składek będzie dysponował dowodami na poniesione wydatki, które mogą być zaliczone do kosztów prowadzonej działalności gospodarczej i pomniejszać przychód za dany okres rozliczeniowy. W ten sposób spółka zrekompensuje sobie wydatki na pranie/suszenie odzieży roboczej kierowców.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż istota tego zagadnienia sprowadza się do tego, czy praca kierowcy w transporcie międzynarodowym musi odbywać się w odzieży roboczej i w tym zakresie brak było dostatecznych danych we wniosku spółki (...).

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 18.04.2011 r. w sprawie III UK 117/10 wskazano: zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych. Istotą tego postępowania jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję nie może więc ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu.

Sąd meriti zważył, iż w zgodzie z tą regułą nie sposób ocenić wniosku płatnika składek, gdyż nie zawiera on dostatecznej ilości dowodów na potwierdzenie sformułowanej tezy o nieodprowadzaniu składek od ekwiwalentu czy ryczałtu za pranie/suszenie odzieży roboczej.

Sąd pierwszej instancji dokonał analizy przepisów działu X Kodeksu Pracy - Bezpieczeństwo i higiena pracy. Ich treść nie pozostawia cienia wątpliwości, że odzież i obuwie robocze stosuje się tylko wówczas kiedy w środowisku pracy występują niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia czynniki (art. 237 ⁶ k.p.). Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

1) jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu;

2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

W wydanych na podstawie tych przepisów Kodeksu pracy przepisach wykonawczych nie ma wymogu stosowania odzieży i obuwia roboczego w pracy kierowców w komunikacji międzynarodowej. W rozporządzeniu Ministra pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nie ma nawet wzmianki o konieczności używania przez kierowców w transporcie międzynarodowym odzieży i obuwia roboczego. W załączniku nr 2 tego rozporządzenia opisano szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej. W tabelach do tego załącznika wskazano na branże w których takie zagrożenia występują. Brak wśród nich transportu ciężarowego (tabela nr. 2). Jak podkreślił Sąd Okręgowy, jedynym rozporządzeniem branżowym dotyczącym transportu jest rozporządzenie dotyczące transportu w komunikacji miejskiej.

Wobec powyższego zdaniem Sądu pierwszej instancji za ekwiwalent należy rozumieć równowartość, rzecz zawierającą w sobie wartość innej rzeczy. Natomiast ryczałt jest to kwota, która z góry ma ustaloną wysokość i jest przeznaczona na jakieś wydatki. Skoro zatem pracodawca wypłaca pracownikowi co miesiąc stałą kwotę na poczet prania/ suszenia odzieży roboczej, bez względu na wysokość faktycznych kosztów , to świadczenie takie należy zakwalifikować jako ryczałt, nie jako ekwiwalent. Taka wypłata stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, również w sytuacji gdy została nazwana ekwiwalentem. Analogiczna sytuacja jest w zakresie ekwiwalentu na poczet kosztów korzystania z toalet i pryszniców. Odwołujący się błędnie zalicza wskazane koszty do świadczeń rzeczowych. Należy podkreślić, że zarówno przepisy kodeksu pracy, jak i powoływane wcześniej rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy nie dopuszcza możliwości wypłaty ekwiwalentu za korzystanie z toalet czy pryszniców. W związku z tym, w ocenie Sądu Okręgowego, treść kwestionowanego przepisu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej nie wymaga interpretacji.

Z powyższym orzeczeniem nie zgodziła się odwołująca się spółka, w wywiedzionej apelacji zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

a) naruszenie § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w zw. z art. 237 ⁹ § 3 kodeksu pracy, poprzez ich błędną wykładnię i stwierdzenie, że stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, zryczałtowany ekwiwalent za pranie i suszenie odzieży roboczej - w wypadku odwołującej miesięczna kwota, której wysokość jest uzależniona od długości wykonywania zadania służbowego, w sytuacji gdy nie ma uzasadnienia do włączenia świadczenia zryczałtowanego do podstawy wymiaru składki, jeżeli wypłacona kwota jest odpowiednia do wysokości poniesionych kosztów, a więc wtedy, gdy jej wysokość została określona w stałej kwocie, jeżeli jej wyliczenie uwzględnia rzeczywistą częstotliwość ponoszenia wydatków i mieści się w niewielkiej rozpiętości cen rynkowych;

b) naruszenie § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w zw. z art. 233 k.p. w zw. z § 111 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 26 września 1997 r. (Dz.U. Nr 129, poz. 844), w zw. z art. 237 ⁷ § 4 k.p. (stosowanym w drodze analogii) i w zw. z art. 237 ⁹ § 3 k.p. (stosowanym w drodze analogii), poprzez ich błędną wykładnię i stwierdzenie, że stanowi podstawę wymiaru składek zryczałtowany ekwiwalent za koszty toalet i pryszniców poniesione przez kierowcę wykonującego zadania w międzynarodowym transporcie drogowym, w sytuacji gdy pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikowi dostęp do toalety i prysznica, a pracownik-kierowca realizuje swoje uprawnienie korzystając z płatnych toalet i pryszniców, ponosząc koszty, które z kolei powinny być rekompensowane przez pracodawcę, poprzez wypłatę ekwiwalentu odpowiadającego wysokości poniesionych kosztów, tj. mieszczącego się w niewielkiej rozpiętości cen rynkowych;

c) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej logicznym rozumowaniem i zasadami doświadczenia życiowego oraz nierozważenie wszystkich okoliczności niniejszej sprawy, a w efekcie prowadzących do niezgodności ustaleń faktycznych z materiałem dowodowym zebranym w niniejszej sprawie i przyjęcie, że:

- odwołująca się nie udowodniła, że zaproponowany we wniosku o interpretację koszt prania i suszenia odzieży roboczej jest ekwiwalentny w stosunku do rzeczywistych kosztów, w sytuacji gdy odwołująca przedstawiła tabelę ze szczegółowym wyliczeniem ekwiwalentu oraz przedłożyła rachunki z miejsc, gdzie wykonują pracę kierowcy - na poparcie wysokości ponoszonych kosztów;

- odwołująca się nie wykazała, że zasadne jest wykonywanie prania i suszenia odzieży roboczej raz na dwa dni, w sytuacji gdy specyfika pracy kierowcy polega nie tylko na kierowaniu pojazdem (co powoduje pocenie się pracownika), ale także wykonywaniu załadunków i rozładunków towaru, a także dbaniu o pojazd, w tym dokonywanie jego bieżącej konserwacji, podczas których odzież ulega zabrudzeniu;

- pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku kierowcy nie przysługuje odzież robocza, w sytuacji gdy specyfika pracy kierowcy polega nie tylko na kierowaniu pojazdów, ale także na wykonywaniu załadunków i rozładunków towaru, a także dbaniu o pojazd, co bez żadnych wątpliwości prowadzi do niszczenia i znacznego brudzenia odzieży pracownika (art. 237 ⁷ § 1 pkt 1 k.p.).

Mając powyższe na uwadze, apelująca wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i uznanie za prawidłowe stanowiska zawartego we wniosku przedsiębiorcy,

2.  zasądzenie od organu na rzecz odwołującego zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przez radcę prawnego za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o odrzucenie apelacji z uwagi na niepodanie wartości przedmiotu zaskarżenia.

Ponadto organ wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od apelującej na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok, wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy i dokonał właściwej oceny prawnej. Sąd Okręgowy w szczególności dokonał prawidłowej subsumpcji ustalonego stanu rzeczy pod normy prawa. Należy zauważyć, że wywody zawarte w apelacji były już prezentowane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i zostały omówione przez Sąd Okręgowy, co czyni zbędnym ich powtarzanie.

W ramach przypomnienia należy podkreślić, iż wolne od podatku - na podstawie art. 9 ust. 1 w związku z art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - są świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Do tej grupy należy zaliczyć świadczone przez pracodawcę na podstawie art. 237 ⁹ § 3 k.p. ekwiwalenty pieniężne w wysokości poniesionych przez pracownika kosztów za pranie odzieży roboczej, jeżeli pracodawca nie może tego zapewnić, uwzględniając, że umieszczenie tego źródła finansowania przychodu w katalogu wyłączeń nie zmienia jego kwalifikacji prawnej, w związku z czym nie przestaje być przychodem, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z dnia 18 grudnia 1998 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2236) - zwanym dalej rozporządzeniem - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej "składkami", stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej "ustawą", oraz § 2.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody: wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego (...).

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody: wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2017 r. w sprawie II UK 198/16 wskazał, że kwota wypłacana przez pracodawcę jako ekwiwalent nie jest dokładnie równa poniesionym kosztom, uwzględnia zarówno sytuację, w której jest wyższa aniżeli koszt rzeczywisty, oraz jest od tego kosztu niższa i pracownik mógłby żądać pokrycia poniesionego wydatku w całości. Żaden z tych przypadków nie ma wpływu na ocenę świadczenia kompensującego poniesiony przez pracownika koszt prania odzieży roboczej z perspektywy ubezpieczeń społecznych, ponieważ zachowany jest cel i istota umieszczenia tych wypłat w katalogu wyłączeń przewidzianych w § 2 ust. 1 rozporządzenia. Nie istnieje zatem uzasadnienie do włączenia takiego świadczenia do podstawy wymiaru składki, która w konsekwencji nie posłuży do obliczenia wysokości świadczenia emerytalnego i rentowych. Ponadto Sąd Najwyższy stwierdził, że ryczałt nie jest pojęciem konkurencyjnym względem ekwiwalentu. Ryczałt jest ekwiwalentny, jeżeli wypłacona kwota jest odpowiednia do wysokości poniesionych kosztów, a więc wtedy, gdy jej wysokość została określona w stałej kwocie, jeżeli jej wyliczenie uwzględnia rzeczywistą częstotliwość ponoszenia wydatków i mieści się w niewielkiej rozpiętości cen rynkowych.

Rację ma zatem Sąd I instancji, że w rozpatrywanej sprawie, gdy chodzi o kierowców w transporcie międzynarodowym, to trudno ustalić taki jednolity i stały ekwiwalent za pranie i suszenie odzieży. Wykonują oni bowiem zadania służbowe w wielu krajach, w których ceny prania i suszenia odzieży są różne. Różne są też warunki atmosferyczne. Ponadto należy wziąć pod uwagę okoliczność, że kierowcy mają prawo do pobierania rachunków za pranie odzieży roboczej, a pracodawca będzie zobowiązany do ich zwrotu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego tak przedstawiony stan faktyczny uzasadnia przekonanie, że wypłacany przez wnioskodawcę ryczałt nie byłby ekwiwalentny albowiem nie wskazano, że ustalona kwota jest odpowiednia do wysokości poniesionych kosztów, a jej wyliczenie uwzględnia rzeczywistą częstotliwość ponoszenia wydatków.

Wszystko powyższe doprowadziło Sąd Apelacyjny do przekonania, iż określenie tak wysokiego ryczałtu, nazwanego jako ekwiwalent za pranie odzieży roboczej, stanowi próbę intencjonalnego wykorzystania przepisów prawa w celu obniżenia wydatków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, co w żadnym razie nie zasługuje na aprobatę.

Należy także podkreślić, że ekwiwalent na poczet kosztów korzystania z toalet i pryszniców wypłacany kierowcom transportu międzynarodowego nie może zostać wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z uwagi na fakt, że na podstawie § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączono wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia, jednak, tak jak wskazał Sąd pierwszej instancji, w niniejszej sprawie koszty korzystania z toalet i pryszniców nie są świadczeniem rzeczowym wynikającym z przepisów bhp. Zarówno przepisy kodeksu pracy, jak i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r., poz.1650 ze zm.) nie przewidują możliwości wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za korzystanie z łazienek i toalet lub ponoszenie innych kosztów związanych z higieną osobistą.

Dążenia interpretacyjne odwołującej się spółki odnoszące się do zastosowania w tym zakresie w drodze analogii art. 237 ⁷ § 4 k.p. , czy art. 237 ⁹ § 3 k.p. są próżne, gdyż, jak wskazał Sąd Okręgowy, przepisy zawarte w § 2 rozporządzenia są wyjątkiem od reguły z jego § 1 stanowiącego, że podstawę wymiaru składek stanowią wszystkie przychody pracowników uzyskiwane od pracodawców. Niewątpliwie więc nie mogą one podlegać wykładni rozszerzającej. Z tego względu takich kosztów nie można zaliczyć kierowcom transportu międzynarodowego do ekwiwalentów za świadczenia wynikające z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Żaden zarzut apelacyjny nie okazał się trafny. Sąd Apelacyjny zważył, iż stanowią one jedynie wyraz subiektywnego stanowiska apelującej, wygłoszonego już w odwołaniu od zaskarżonej decyzji, a także szczegółowo i prawidłowo omówionego w zaskarżonym orzeczeniu Sądu pierwszej instancji.

Mając powyższe na uwadze należało uznać, iż decyzja organu rentowego była prawidłowa.

Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1935), tj. kwotę 270 zł wraz z ustawowymi odsetkami.

Sędzia Barbara Białecka