Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca – sędzia: Urszula Iwanowska (spr.)

Sędziowie: Beata Górska

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2021 r., w S. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o świadczenie postojowe

na skutek apelacji organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 marca 2021 r., sygn. akt VI U 888/20

oddala apelację.

Beata Górska Urszula Iwanowska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

III A Ua 171/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 czerwca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił A. P. prawa do świadczenia postojowego wskazując, że wniosek o świadczenie postojowe ubezpieczona złożyła 7 maja 2020 r. i wykazała w nim przychód za luty i marzec 2020 r., czyli za miesiące, które nie poprzedzają miesiąca złożenia wniosku o świadczenia postojowe. Wobec tego - zdaniem organu rentowego - nie spełnia ona warunku dotyczącego wykazania przychodu osiągniętego w dwóch ostatnich miesiącach poprzedzających miesiąc złożenia wniosku.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. P. wniosła o przyznanie jej świadczenia postojowego podnosząc, że w kwietniu 2020 r. wielokrotnie próbowała ustalić telefonicznie zasady oraz terminy przyznawania świadczenia postojowego, a na stronie ZUS widniała jedynie informacja, że wniosek taki należy złożyć najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii. Dalej odwołująca się wyjaśniła, że po tym, jak nie udało jej się wysłać drogą elektroniczną stosownego wniosku, w dniu 7 maja złożyła go w skrzynce podawczej ZUS w S.. Odpowiedź na niego dostała dopiero w dniu 15 czerwca 2020 roku, co pozbawiło ją prawa złożenia kolejnego wniosku o świadczenie postojowe za miesiąc kwiecień.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 25 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej A. P. prawo do świadczenia postojowego.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

A. P. od 2 czerwca 2019 r. prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której prowadzi treningi jazdy konnej. W ramach tej działalności ubezpieczona od marca do września 2020 r. nie osiągnęła żadnych przychodów. Ubezpieczona jest też wspólnikiem spółki cywilnej (...) – w udziale 50%. Spółka ta prowadzi działalność turystyczną na D. (w K.) i posiada tam dwa duże obiekty turystyczne udostępniane sezonowo turystom do zwiedzania. Działalność spółki na D. wiąże się z zatrudnianiem pracowników - 2 osoby zatrudnione są na podstawie umowy o pracę, 2 osoby na podstawie kontraktów menadżerskich, a 10 osób na podstawie umów zlecenia. Działalność spółki jest sezonowa, przychody z tytułu jej prowadzenia osiągane są głównie latem i zimą. W lutym i marcu 2020 r. spółka osiągnęła przychody, ponieważ turyści nie wyjeżdżali za granicę i korzystali z jej oferty. Jednakże z powodu epidemii Covid-19, rok 2020 spółka zakończyła ze stratą. Za luty 2020 r. ubezpieczona uzyskała przychód z tytułu działalności gospodarczej w kwocie 56.380,40 zł, a za marzec 2020 r. w kwocie 13.240,35 zł.

Ubezpieczona nie zawiesiła w 2020 r. prowadzenia działalności gospodarczej.

Na początku kwietnia 2020 r. odwołująca na stronie internetowej ZUS znalazła informację, że może złożyć w ciągu 3 miesięcy po odwołaniu stanu epidemii wniosek o świadczenie postojowe. Wniosek taki ubezpieczona utworzyła już 3 kwietnia 2020 r., jednakże tego dnia nie wysłała go, czekając na informację od księgowości o wysokości przychodu osiągniętego przez nią w marcu 2020 r. Po uzyskaniu stosownych danych, ubezpieczona uzupełniła wniosek i w ostatnich dniach kwietnia 2020 r. próbowała wysłać wniosek do ZUS drogą elektroniczną, tj. za pośrednictwem platformy internetowej. Wcześniej wszelkie sprawy związane z ZUS załatwiała za ubezpieczoną elektronicznie księgowość.

W dniu 6 kwietnia 2020 r. ubezpieczona zalogowała się w serwisie (...), utworzyła swój profil (...) nr (...), w którym w polu adres email wpisała swój adres poczty elektronicznej zawierający 36 znaków.

Wielokrotne próby ubezpieczonej wysłania wniosku o świadczenie postojowe podejmowane od końca kwietnia 2020 r. zakończyły się niepowodzeniem. Połączenie z serwisem (...) ulegało przerwaniu – w polu adresu mailowego pojawiał się komunikat o treści: „błąd krytyczny 002”, uniemożliwiający wysłanie wniosku. (Ostatecznie ubezpieczona w październiku 2020 r. dowiedziała się, że jej adres email – choć został przyjęty bez uwag przy rejestracji na platformie (...), zawiera za dużo znaków - 36 przy dozwolonych 30, co uniemożliwiło wysłanie wniosku).

W związku z niemożnością wysłania wniosku drogą elektroniczną, A. P. bezskutecznie przez kilka dni próbowała dodzwonić się na infolinię ZUS, celem sprawdzenia, czego dotyczy pojawiający się błąd. W tym czasie ubezpieczona przebywała w domu, sprawując opiekę nad półtoraroczną córką i zajmując się załatwianiem spraw związanych z funkcjonowaniem spółki cywilnej zatrudniającej 14 osób – szukała oszczędności (prowadziła rozmowy z dostawcami), planu na przyszłość i pomocy dla firmy. Ubezpieczona cały czas liczyła na to, że uda się jej wysłać wniosek elektronicznie, a ponadto uważała, że może to zrobić w terminie do 3 miesięcy po odwołaniu stanu epidemii, bo taką informację znalazła na stronach ZUS.

Na początku maja 2020 r. ubezpieczona ponownie próbowała wysłać wniosek o świadczenie postojowe drogą elektroniczną. Ponieważ po raz kolejny nie udało się jej wysłać wniosku w ten sposób, w dniu 7 maja 2020 r. złożyła go osobiście, tj. wrzuciła go do skrzynki umieszczonej w budynku ZUS. We wniosku o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla osób prowadzących działalność gospodarczą wskazała, że przychód osiągnięty przez nią w lutym 2020 r. wyniósł 56.380,40 zł, w marcu 2020 r. – 13.240,35 zł.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie przepisów prawa niżej powołanych Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonej za uzasadnione.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że stan faktyczny w sprawie ustalony został na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach organu rentowego, a także przedłożonej w toku postępowania sądowego przez obie strony tego postępowania. Prawdziwość i rzetelność dokumentów nie była przez żadną ze stron kwestionowana, nie budziła też wątpliwości Sądu co do swojej wiarygodności. Sąd dał również wiarę zeznaniom ubezpieczonej, uznając je za logiczne i spójne z dowodami z dokumentów.

Następnie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że prawo do dochodzonego przez ubezpieczoną świadczenia postojowego zostało uregulowane w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r., poz. 374 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa). Zgodnie z art. 15zq tejże ustawy świadczenie postojowe przysługuje m.in. osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, zwanej dalej „osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą” (ust. 1 pkt. 1). Świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej, posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ust. 2). Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna (ust. 3). Przy czym, zgodnie z ustępem 4 cytowanego przepisu osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed dniem 1 kwietnia 2020 r. i:

1. nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc;

2. zawiesiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po dniu 31 stycznia 2020 r.;

3. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, chyba że podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Świadczenie postojowe przysługuje zatem osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, która rozpoczęła prowadzenie tej działalności przed dniem 1 kwietnia 2020 r. i - jeżeli nie zawiesiła prowadzenia tej działalności - jej przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc, o ile do przestoju w prowadzeniu działalności doszło w następstwie wystąpienia (...)19.

Ponadto ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby uprawnionej, składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15zs ust. 1 ustawy). Wniosek osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą powinien zawierać między innymi oświadczenie o uzyskaniu w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe przychodu o co najmniej 15% niższego od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc, jeżeli nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 15zs ust. 3 pkt 4 c ustawy).

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że zdaniem organu rentowego, odwołująca nie spełnia ustawowo określonego warunku do uzyskania świadczenia postojowego, o którym mowa w art. 15zq ust. 4 pkt 1 ustawy, gdyż wniosek złożyła w maju 2020 r., wykazując spadek przychodów w marcu 2020 r. w porównaniu do lutego 2020 r., a nie w miesiącu bezpośrednio poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku.

Dalej sąd meriti rozważył, że - jak wynika z literalnego brzmienia przytoczonego wyżej przepisu - ustawodawca nie wymaga, aby spadek przychodów dotyczył miesięcy bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o świadczenie, a jedynie poprzedzających tenże miesiąc, co nie jest tożsame. Ponadto - w ocenie tego Sądu - interpretacja przywołanego przepisu została dokonana przez organ rentowy z pominięciem zawartego w art. 15zs ust. 7 ustawy zapisu, że wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii. Stan epidemii - wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 491 ze zm.) - zaczął obowiązywać od 20 marca 2020 r. i trwa nadal (poprzedzony był stanem zagrożenia epidemicznego). W tym czasie wydano wiele przepisów zawierających różnego rodzaju ograniczenia, między innymi ograniczenia dotyczące określonego sposobu przemieszczania się, obowiązek poddania się kwarantannie, jak i ograniczenia funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy, czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców oraz obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych; zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności; nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali i terenów przewidzianych planami przeciwepidemicznymi; czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia.

Ponadto, istniejące ograniczenia, zarówno te formalnie wprowadzone, jak i tylko rekomendowane, zwłaszcza w początkowym okresie epidemii, zdecydowanie ograniczały możliwość swobodnego poruszania się poza miejscami własnego zamieszkania. Zwłaszcza w początkowym okresie, trwającym od marca do maja 2020 r., władze państwowe powszechnie rekomendowały poruszanie się poza miejscem zamieszkania wyłącznie w celu zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych, dopuszczając poruszanie się do pracy, rekomendując jednak pracę zdalną (patrz: § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii; § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii; § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii).

Jednocześnie sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że istniejące ograniczenia co prawda nie uniemożliwiały całkowicie złożenia przez wnioskodawczynię wniosku o świadczenie postojowe w kwietniu 2020 r., niewątpliwie jednak znacznie to utrudniały. Utrudniony był bowiem nie tylko kontakt z organem rentowym, ale także z księgowością obsługującą dany podmiot gospodarczy. Ubezpieczona miała też wiele pracy związanej z koniecznością zapewnienia dalszego funkcjonowania jej spółki cywilnej zatrudniającej 14 osób na D..

Ponadto Sąd Okręgowy podniósł, że ustawodawca, wskazując na możliwość złożenia wniosków najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii, nie uzależniał dotrzymania terminu od istnienia i wykazania przez wnioskodawcę przeszkód uniemożliwiających złożenie takiego wniosku w miesiącu bezpośrednio następującym po miesiącu, w którym spełniał przesłanki do uzyskania tego świadczenia. Nie można przy tym zakładać, że racjonalny prawodawca wprowadza przepis, który pozwala na złożenie wniosku o świadczenie postojowe po odwołaniu stanu epidemii, jednocześnie ustanawiając takie ograniczenia, które nie pozwalają w żadnym stanie faktycznym na uzyskanie świadczenia po złożeniu wniosku w tym czasie. Przyjęcie za prawidłową interpretacji przepisów dokonanej przez organ rentowy, oznaczałoby, że przepis art. 15zs ust. 7 ustawy nigdy nie znalazłby zastosowania. Jednocześnie sąd meriti zaznaczył, że przepisy ustawy nie przewidują także instytucji przywrócenia terminu do złożenia wniosku o świadczenie postojowe (np. w przypadku obowiązkowej kwarantanny wnioskodawcy). Przyjęcie, że ustawodawca świadomy sytuacji w kraju i związanych z tym ograniczeń, nakłada obowiązek złożenia wniosku o świadczenie postojowe w trakcie trwania ograniczeń wynikających ze stanu epidemii, przy braku możliwości przywrócenia terminu do złożenia takiego wniosku – oznaczałoby uznanie, że ustawodawca działa nieracjonalnie.

Mając na uwadze powyższe, interpretując wymienione wyżej przepisy ustawy, Sąd Okręgowy uznał, że należy odwołać się przede wszystkim do celu, w jakim zostały wprowadzone. W założeniu wprowadzenie świadczenia postojowego miało bowiem zminimalizować negatywne skutki ekonomiczne rozprzestrzeniania się (...)19 występujące między innymi u osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą poprzez rekompensatę utraty przychodów z wykonywanej działalności. Świadczenie to przysługuje, gdy w następstwie (...)19 doszło do przestoju, obniżenia przychodów z działalności gospodarczej. Sąd meriti przy tym podkreślił, że świadczenie postojowe przyznawane jest jako świadczenie szczególne, bowiem uzasadnione szczególnymi, wyjątkowymi okolicznościami, to jest spadkiem przychodów wywołanym wystąpieniem (...)19 i ogłoszeniem stanu epidemii w określonym czasie. W rezultacie Sąd ten stwierdził, że fakt złożenia przez ubezpieczoną wniosku o świadczenie postojowe za marzec 2020 r. w dniu 7 maja 2020 r. nie może pozbawiać jej prawa do tego świadczenia, w szczególności również dlatego, że podjęła ona wszystkie czynności związane z wysłaniem tego wniosku we właściwym czasie, mianowicie: wypełniając wniosek, zakładając profil i w końcu – wysyłając tenże wniosek elektronicznie w kwietniu 2020 r., co nie odniosło rezultatu wyłącznie z winy ZUS – tj. z powodu nieprawidłowego przyjęcia przez ZUS przy zakładaniu profilu przez wnioskodawczynię jej zbyt długiego adresu mailowego, a także zupełnego braku dostępu pod koniec kwietnia 2020 r. do infolinii ZUS, (co przy uwzględnieniu ówczesnej sytuacji epidemicznej w kraju i braku jasności co do wprowadzonych rozwiązań prawnych mających na celu pomoc przedsiębiorcom - ma tym większe znaczenie).

Ponadto Sąd Okręgowy podniósł, że w rozpoznawanej sprawie nie ma sporu co do tego, że przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej - w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych - uzyskany przez ubezpieczoną w marcu 2020 r., za który ubiega się ona o prawo do świadczenia postojowego, był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego przez nią w lutym 2020 r., a zatem, że wykazała ona, iż spełniła warunki określone w art. 15zq ust. 4 ustawy.

Reasumując, na podstawie 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do świadczenia postojowego, (co umożliwi jej również nabycie prawa do kolejnych świadczeń postojowych).

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

- naruszenie prawa materialnego tj. 15zq ust. 4 ustawy poprzez jego błędną wykładnię i nieuzasadnione uznanie, że nie wynika z niego obowiązek wykazania spadku o co najmniej 15% przychodu z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe w stosunku do przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc - mimo literalnie takiego właśnie brzmienia powołanego przepisu,

- naruszenie prawa materialnego tj. 15zs ust. 7 ustawy poprzez błędną wykładnię i nieuzasadnione uznanie, że jego brzmienie stanowi nie tylko podstawę do składania wniosków o świadczenie postojowe do upływu 3 miesięcy od miesiąca, w którym zniesiono ogłoszony stan epidemii, ale jednocześnie do wskazania we wniosku przychodów z dowolnych miesięcy, jakie przypadły w jakimkolwiek okresie w trakcie ogłoszonej epidemii, w oderwaniu od miesiąca złożenia wniosku,

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie za wykazaną okoliczności braku możliwości dodzwonienia się na infolinię Zakładu wyłącznie w oparciu o twierdzenia ubezpieczonej w tym przedmiocie, jak również poprzez uznanie, że opieka nad dzieckiem i organizacja spraw zawodowych - przy jednoczesnym przyznaniu przez ubezpieczoną, że wychodziła z mieszkania i załatwiała różne sprawy - stanowiły usprawiedliwienie braku złożenia wniosku w Zakładzie bądź nadania go listem poleconym w placówce pocztowej w określonym ustawą terminie - i to mimo, iż ubezpieczona sporządziła wniosek znacznie przed upływem tego terminu, a (jak wskazywała) wielokrotnie w międzyczasie usiłowała wysłać go pocztą elektroniczną, co niewątpliwie musiało absorbować znacznie więcej czasu niż wrzucenie wniosku do skrzynki w Zakładzie bądź nadanie go na poczcie.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania,

- zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu w obu instancjach według norm przepisanych,

ewentualnie o:

- uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przed Sądem Okręgowym w Szczecinie z pozostawieniem temu Sądowi orzeczenia o kosztach procesu.

Z ostrożności, na wypadek uznania za zasadne ustaleń i oceny Sądu Okręgowego, apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie okresu, w którym prawo do świadczenia postojowego zostaje ubezpieczonej przyznane (za jaki miesiąc).

W uzasadnieniu przywołując treść art. 15zq ust. 1 pkt 1 ustawy, art. 15zq ust. 3 i 4 ustawy skarżący podniósł, że ubezpieczona złożyła wniosek o świadczenie postojowe w maju 2020 r., a wskazała w nim przychody osiągnięte w lutym i marcu 2020 r. Tymczasem, zdaniem organu, dla wniosku złożonego w maju konieczne było powołanie przychodów osiągniętych w kwietniu w relacji do przychodów z marca 2020 r., na co również wskazywał przykład zmieszczony w informacji na stronie internetowej Zakładu.

Dalej apelujący wskazał, że powoływany przez ubezpieczoną i Sąd Okręgowy termin 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii, stanowi jedynie datę końcową możliwości ubiegania się o świadczenie postojowe. Ustawa wprowadziła bowiem z jednej strony możliwość otrzymania świadczenia postojowego maksymalnie trzy razy, ale z drugiej - nie narzuciła konkretnych miesięcy, za które świadczenie może zostać wypłacone, bowiem każdy przedsiębiorca może w innym momencie zacząć odczuwać skutki epidemii. Stąd też każdy przedsiębiorca może w innym momencie złożyć pierwszy czy kolejny wniosek o świadczenie postojowe - byle nastąpiło to do upływu 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii. W ten sposób zapewniono, aby przedsiębiorca, który zacznie odczuwać istotne skutki epidemii (spadek przychodów powyżej 15%) dopiero w końcowym jej okresie - także miał możliwość 3-krotnego wnioskowana o przedmiotowe świadczenie, podobnie jak ci przedsiębiorcy, którzy w analogicznej sytuacji znaleźli się zaraz po ogłoszeniu stanu epidemii czy w jakimś późniejszym okresie.

W ocenie skarżącego przedstawiona interpretacja stanowi jedyne uzasadnienie dla założenia racjonalności ustawodawcy i zachowania równego prawa dla wszystkich przedsiębiorców. Jeżeli bowiem każdy z nich odczuje skutki epidemii w innym czasie - to nadal ma możliwość skorzystania z tego samego, jednakowego dla wszystkich (w tym przedmiotowym zakresie) świadczenia. Natomiast zdaniem organu, nie sposób negować dopuszczalności ustalenia przez ustawodawcę wymogów formalnych dla złożenia wniosku o świadczenie, albowiem racjonalny ustawodawca musi również zakładać możliwość monitorowania przez Państwo zakresu udzielanej pomocy i bieżącego ustalania wydatków na dany rodzaj pomocy, a ponadto dążyć do racjonalnego, bieżącego obciążania zadaniami organów zaangażowanych w przyznawanie i wypłatę świadczeń. Inaczej mogłoby dojść do sytuacji, w której wiele osób by odkładało moment złożenia wniosku i nie sposób by było ustalić, na ile ta forma pomocy jest właściwa, ile osób uprawnionych jeszcze może z niej skorzystać (biorąc pod uwagę łączną ilość przedsiębiorców potencjalnie uprawnionych) i w jakiej jeszcze wysokości może być potrzeba przeznaczenia środków na tę pomoc.

W tej sytuacji, zdaniem apelującego, nie sposób jest uznać, że nie ma żadnego związku pomiędzy datą złożenia wniosku o świadczenie postojowe a miesiącami, z których przychody brane są pod uwagę dla ustalenia spełnienia przesłanek nabycia prawa. Art. 15zq ust. 4 ustawy jednoznacznie wskazuje, że przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe ma być o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc. Według organu brzmienie powołanego przepisu jest jednoznaczne i nie pozostawia wątpliwości interpretacyjnych. Miesiącem bezpośrednio poprzedzającym miesiąc złożenia przez ubezpieczoną wniosku o świadczenie postojowe (tj. maj 2020 r.) był kwiecień 2020 r. A miesiącem poprzedzającym ten drugi miesiąc - marzec 2020 r. Skoro zatem ubezpieczona wykazała relację przychodów z marca 2020 r. w stosunku do przychodów z lutego 2020 r. - to nie wykazała wymaganego powołaną regulacją spadku przychodów, stanowiącego warunek przyznania świadczenia postojowego. Organ musiał zatem odmówić prawa do tego świadczenia.

Ponadto skarżący podniósł, że gdyby nawet podzielić zasadność dokonanej przez Sąd Okręgowy interpretacji, to z treści rozstrzygnięcia nie wynika, za jaki okres świadczenie w istocie zostało ubezpieczonej przyznanie, jakiego miesiąca dotyczy i do czego w konsekwencji powinny być następnie odnoszone wnioski o kontynuację wypłaty świadczenia. Sąd Okręgowy wskazał, że wniosek o świadczenie postojowe może być złożony w dowolnym momencie - do upływu 3 miesięcy od zniesienia ogłoszonego stanu epidemii. Nie wiadomo zatem, do czego odnosić ani jak oceniać, czy sytuacja osoby ubezpieczonej nie uległa żadnej lub uległa niewielkiej zmianie.

W odpowiedzi na apelację A. P. wniosła o jej oddalenie w całości podkreślając, że złożony pierwszy wniosek o świadczenie postojowe dotyczył miesiąca kwietnia, zasadnym więc było wpisanie, zgodnie z informacją na stronie ZUS miesiąca poprzedzającego (marzec 2020 r.) i porównanie tego dochodu z dochodem za miesiąc luty 2020 r. uzyskując % spadku dochodu.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelację organu rentowego należało uznać za nieuzasadnioną.

Organ rentowy odmówił A. P. przyznania i wypłaty świadczenia postojowego za miesiąc marzec 2020 r., uznając, że ubezpieczona nie spełniła warunku złożenia wniosku we właściwym czasie. W ocenie organu rentowego skoro wniosek został złożony w miesiącu maju 2020 r. to może dotyczyć tylko wypłaty świadczenia za miesiąc kwiecień 2020 r., a z kolei za ten miesiąc ubezpieczona nie podała danych wskazujących na obniżenie uzyskanego przychodu. Natomiast w sprawie bezspornym jest, że ubezpieczona składając wniosek o wypłatę świadczenia podała informacje o uzyskanym przychodzie za miesiąc luty i miesiąc marzec 2020 r. Zatem spór w sprawie dotyczy interpretacji przepisów prawa regulujących powyższą kwestię, czyli przepisów ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że w zakresie przedmiotowym powołana wyżej ustawa stanowi, iż ilekroć w ustawie jest mowa o przeciwdziałaniu (...)19, rozumie się przez to m.in. wszelkie czynności związane ze zwalczaniem skutków choroby, w tym skutków społeczno-gospodarczych (art. 1 ust. 2). Ustawa także przewiduje wprowadzanie programów rządowych udzielania wsparcia finansowego, skierowanych do przedsiębiorców (art. 2a). W przepisach szczegółowych - w art. 15zq ustawa wprowadza uprawnienie do świadczenia postojowego. W art. 15zq ust. 1 ustawa objaśnia, komu przysługuje świadczenie postojowe, tj. między innymi osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (art. 15zq ust. 1 pkt. 1)).

Kolejno ust. 3 tego przepisu ustawa wskazuje, że świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, a ust. 4 precyzuje kryteria przyznania prawa do świadczenia postojowego, w tym wymóg niezawieszenia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz uzyskania w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe, przychodu w wysokości o co najmniej 15% niższego od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc; (…), przy czym dotyczy to przychodu z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zaś w art. 15zs ustawy zostały uregulowane wymogi ustawowe, dotyczące wniosku o świadczenie postojowe, w tym wymóg złożenia przez wnioskodawcę oświadczenia, potwierdzającego uzyskanie w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe przychodu o co najmniej 15% niższego od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc (ust. 3 pkt. 4) ppkt c)).

W przedmiotowej sprawie spór dotyczy rozumienia normy zawartej w art. 15zq ust. 4 pkt. 1) ustawy. Przepis ten stanowi, że osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed dniem 1 kwietnia 2020 r. i: 1) nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc; (…)

Organ rentowy wywodzi, że właściwą formą wykładni wyżej wymienionego przepisu powinna być wykładnia literalna, co w przekonaniu organu oznacza, że wniosek o świadczenie postojowe powinien być złożony w trzecim, kolejnym miesiącu, bezpośrednio poprzedzającym miesiące, w których wystąpiło co najmniej 15% zmniejszenie przychodu w następstwie wystąpienia (...)19.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, wywód prawny organu nie jest trafny, ponieważ w istocie wskutek literalnej wykładni tego przepisu nasuwa się wniosek odwrotny. Z definicji błędne jest bowiem twierdzenie organu, że ubezpieczona we wniosku o świadczenie postojowe nie wskazała przychodu z miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku. Organ twierdził też, że wniosek został złożony w maju 2020 roku i wykazywał przychód z lutego oraz marca 2020 r., więc nie z miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku. Zaś w ocenie sądu odwoławczego oczywiste jest i nie wymaga pogłębionego argumentowania, że luty i marzec są miesiącami poprzedzającymi miesiąc maj. Nie można racjonalnie obronić twierdzenia, że luty i marzec są miesiącami, które nie poprzedzają miesiąca maja. Jakkolwiek należy zgodzić się ze spostrzeżeniem organu, że luty i marzec nie są miesiącami bezpośrednio poprzedzającymi miesiąc maj, bo pomiędzy nimi jest jeszcze miesiąc kwiecień, to bynajmniej ustawodawca nie zawarł takiego zastrzeżenia w przepisie art. 15zq ust. 4 pkt. 1) ustawy. Gdyby zamysłem ustawodawcy była konieczność wnioskowania przez beneficjenta o świadczenie z racji różnicy w przychodach w kolejnych, następujących po sobie miesiącach, to zamieściłby przysłówek „bezpośrednio”, czego jednak nie uczynił ani w treści art. 15zq ust. 4 pkt. 1), ani w treści art. 15zs ust. 3 pkt. 4) ppkt c) ustawy. Tymczasem ustawodawca zapisał: (...) przychód (…) uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc; (…). A zatem rzecz dotyczy wszystkich miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, a nie tylko miesięcy bezpośrednio poprzedzających.

Należy podkreślić, że ubezpieczona we wniosku o świadczenie postojowe, złożonym w maju 2020 r., w trybie art. 15zs ustawy, wskazała przychód z lutego i marca 2020 r., a zatem wskazany we wniosku przychód dotyczył miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, bo luty i marzec zawsze poprzedzają maj. Jest to prosta językowa wykładnia zapisów zamieszczonych w art. 15zq ust. 4 pkt. 1) i art. 15zs ust. 3 pkt. 4) ppkt c) ustawy. Trafnie przy tym ocenił Sąd Okręgowy, że organ dokonał interpretacji spornych przepisów bez uwzględnienia treści art. 15zs ust. 7, który stanowi, że wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii. Słusznie też Sąd Okręgowy zauważył, że stan epidemii został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r., poz. 491 ze zm.), zaczął obowiązywać od 20 marca 2020 r. i trwa nadal.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, beneficjenci świadczeń postojowych nie są ograniczeni czasowo, jeśli chodzi o datę złożenia wniosku o świadczenie, z wyjątkiem trzymiesięcznego terminu zakreślonego w art. 15zs ust. 7 ustawy. Dla uprawnionych ten właśnie termin to termin prawa materialnego, zawity, po upływie którego zagwarantowane ustawą uprawnienie wygasa, zaś sam termin nie podlega przywróceniu. Należy stanowczo stwierdzić, że tego rodzaju terminu zawitego ustawodawca nie wprowadził dla beneficjentów świadczenia postojowego w art. 15zq ust. 4 pkt. 1) czy art. 15zs ust. 3 pkt. 4) ppkt. c) ustawy. Natomiast interpretacja organu, która jak wyżej wykazano nie jest prostą interpretacją językową, kreuje termin zawity prawa materialnego i to bardzo krótki, bo miesięczny. Gdyby bowiem przyjąć rozumienie organu, możliwość uzyskania świadczenia postojowego zamykałaby się jedynie w trzymiesięcznym okresie, tj. dwa miesiące liczenia przychodów i bezpośrednio kolejny, trzeci miesiąc, jedyny, w którym organ dopuszcza możliwość złożenia wniosku. Interpretacja organu prowadzi więc do rażącego zawężenia ustawowego uprawnienia, w porównaniu z tym co wprost uregulował ustawodawca, ponieważ wprowadza miesięczny termin o charakterze terminu zawitego, bezpośrednio po miesiącach gdy doszło do obniżenia przychodów. Przy czym, należy stanowczo podkreślić, że tego rodzaju zawitego terminu ustawodawca wprost nie zapisał. Doszło więc do sytuacji, że to wskutek interpretacji organu, strona została pozbawiona uprawnienia gwarantowanego ustawą, ponieważ w opinii organu, uprawnienie wygasło wskutek złożenia wniosku z opóźnieniem, tj. w kolejnym, a nie bezpośrednio następnym miesiącu. Wymaga stanowczego podkreślenia, że zawite terminy prawa nie mogą być wyinterpretowane przez organ stosujący prawo, lecz muszą wynikać z zapisu ustawy, o czym w niniejszym przypadku stanowi art. 15zs ust. 7 ustawy. Organ nie może sobie przypisywać uprawnienia do kreowania terminów prawa materialnego, których ustawodawca wprost nie zapisał, z jednoczesnym pominięciem tych zapisanych przez ustawę, co dotyczy art. 15zs ust. 7.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zamieszczenie przez ustawodawcę terminu zawitego w art. 15zs ust. 7 ustawy wprost koreluje z zapisami art. 15zq ust. 4 pkt. 1) i art. 15zs ust. 3 pkt. 4) ppkt. c) ustawy i nakazuje przyjąć, że wniosek o świadczenie postojowe może dotyczyć dowolnych miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, stąd ustawodawca nie zamieścił w tych przepisach przysłówka „bezpośrednio”. Jest to oczywiste, ponieważ użycie tego słowa w istocie wyeliminowałoby rację prawną wprowadzenia terminu zawitego w art. 15zs ust. 7 ustawy.

W odpowiedzi na wniosek o zmianę wyroku przez wskazanie za jaki miesiąc świadczenie postojowe zostało przyznane ubezpieczonej należy podkreślić, że nie ma potrzeby wypowiadania się w tym zakresie, skoro wniosek ubezpieczonej dotyczył wypłaty świadczenia za miesiąc marzec 2020 r. (miesiąc, w którym ubezpieczona odnotowała spadek przychodów powyżej 15% w porównania do miesiąca poprzedzającego ten miesiąc), co jednoznacznie wynika ze złożonego przez nią wniosku i przedstawionych w nim danych.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny podkreśla, że przepisy prawa zawsze należy czytać i interpretować w nawiązaniu do całego systemu, w którym funkcjonują i celu w jakim powstały, nie zaś z ograniczeniem do powierzchownego odczytania językowego tylko jednej normy, zawartej w jednym zdaniu wyrwanym z całokształtu systemu. Świadczenie postojowe jest ustawowym uprawnieniem strony, z którego strona może, ale nie musi, skorzystać w dowolnym terminie, ograniczonym jedynie terminem zawitym z art. 15zs ust. 7 ustawy. Nie ma żadnego umocowania w przepisach ustawy ocena organu, że ponieważ wniosek został złożony za późno to uprawnienie wygasło, bowiem w istocie do takiego konkluzji sprowadza się interpretacja organu. Termin na złożenie wniosków o świadczenia postojowe jest nadal otwarty, ponieważ stan epidemii nie został zniesiony.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie odnośnie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy jest bezsporny, bowiem dotyczy faktu prowadzenia przez A. P. nieprzerwanie działalności gospodarczej od 2 czerwca 2019 r., osiągnięcia przez nią przychodów z tej działalności w lutym 2020 r. w wysokości 56.380,40 zł, a w marcu 2020 r. w kwocie 13.240,35 zł oraz złożenia przez ubezpieczoną wniosku o wypłatę świadczenia postojowego w maju 2020 r. Ustalenia te podziela i przyjmuje jako własne sąd odwoławczy. Pozostałe okoliczności ustalone przez sąd pierwszej instancji nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Dotyczy to także podnoszonych przez apelującego ustaleń dotyczących braku możliwości dodzwonienia się przez ubezpieczoną na infolinię ZUS oraz braku złożenia wniosku w terminie mimo opuszczania miejsca zamieszkania. Sąd Apelacyjny podziela także podstawy prawne rozstrzygnięcia i rozważania prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a przedstawiając powyższe ustalenia i rozważania nie znajduje podstaw do uwzględnienia zarzutów apelacji naruszenia zarówno prawa materialnego, jak i procesowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego w całości.

Beata Górska Urszula Iwanowska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk