Treść orzeczenia III AUa 189/23 - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

III AUa 189/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Szczecinie z 2024-01-25

Sygn. akt III AUa 189/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk (spr.)

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 stycznia 2024 r. w S.

sprawy H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość kapitału początkowego i wysokość emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim

z dnia 24 lutego 2023 r., sygn. akt VI U 207/22

1. zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- oddala odwołanie w zakresie uwzględnienia do wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury co do okresu od 10.11.1992r. do 25.02.1997r.,

- oddala odwołanie w zakresie żądania przyjęcia wynagrodzenia za pracę ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia w okresie od 15.05.1987r. do 28.02.1989r. przyjmuje jako podstawę wymiaru składek płacę minimalną,

2. w pozostałym zakresie oddala apelację,

3. odstępuje od obciążenia ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 189/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 07.04.2022 roku, znak: (...)-2021, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego H. K.: podstawa wymiaru kapitału początkowego: 287,03 zł; okresy składkowe: 7 lat, 10 miesięcy i 0 dni, tj. 94 miesiące; okresy nieskładkowe: 4 lata tj. 48 miesięcy; okresy nieskładkowe podlegające ograniczeniu do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych: 2 lata, 7 miesięcy i 10 dni tj. 31 miesięcy; kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 roku: 35.479,84 zł.

Decyzją z dnia 20.05.2022 roku, ZUS po rozpatrzeniu wniosku ubezpieczonego o ponowne ustalenie kapitału początkowego z dnia 27.04.2022 r., odmówił ponownego ustalenia kapitału początkowego (k. 66, t. I akt ZUS).

Decyzją z dnia 29.06.2022 roku, znak: (...)-2021, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego H. K.: podstawa wymiaru kapitału początkowego: 322,44 zł; okresy składkowe: 8 lat, 6 miesięcy i 16 dni, tj. 102 miesiące; okresy nieskładkowe: 4 lata tj. 48 miesięcy; okresy nieskładkowe podlegające ograniczeniu do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych: 2 lata, 10 miesięcy i 6 dni tj. 31 miesięcy; kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 roku: 38.322,24 zł.

Decyzją z dnia 20.07.2022 roku, znak (...) organ rentowy ustalił wysokość i przyznał zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 1.07.2022 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. ZUS przyjął: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji: 153.513,58 zł; kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego: 211.974,40 zł; średnie dalsze trwanie życia: 197,50 miesięcy; kwotę emerytury: 2.210,41 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła 2.011,47 zł.

H. K. odwołał się od decyzji z dnia 07.04.2022 r., 29.06.2022 r. oraz z dnia 20.07.2022 r.

W odwołaniu ubezpieczony zaskarżył w całości decyzję z dnia 29.06.2022 r. zarzucając jej niezgodność ze stanem faktycznym poprzez nieuwzględnienie do ustalenia wartości kapitału początkowego okresów składkowych od 01.11.1992 r. do 25.02.1997 r. i przyjęcie wynagrodzenia minimalnego do wyliczenia wartości kapitału początkowego.

Zaskarżonej decyzji ubezpieczony zarzucił naruszenie przepisów: art. 7 k.p.a., art. 7a § 1 k.p.a., art. 76 § 2 k.p.a., art. 24 ust. 1 prawo o adwokaturze. Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez wyliczenie kapitału początkowego przy uwzględnieniu pominiętego okresu składkowego i bez składowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Ubezpieczony wniósł także o zmianę decyzji z dnia 20.07.2022 r. poprzez prawidłowe wyliczenie wysokości emerytury przy uwzględnieniu pominiętego okresu składkowego i bez składkowego przy wyliczaniu wysokości początkowego kapitału początkowego oraz uwzględnienie faktycznej wysokości wynagrodzenia osiąganego przez ubezpieczonego. Ponadto wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego uwzględnił okres zatrudnienia od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r. oraz 4 lata okresów nieskładkowych, które podlegały ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Organ wskazał, że nie uwzględnił okresów zatrudnienia, które nie były zdaniem organu udokumentowane: od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r., od 01.09.1983 r. do 07.11.1985 r., od 12.01.1987 r. do 14.05.1987 r., od 23.10.1988 r. do 31.12.1988 r., za okresy zatrudnienia w S. od 15.05.1987 r. do 31.12.1987 r. i 01.01.1988 r. do 22.10.1988 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) i Cechu (...) w S., od 01.01.1989 r. do 31.03.1989 r., od 02.01.1992 r. do 31.10.1992 r. organ przyjął obowiązujące w tych okresach wynagrodzenia minimalne pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Według organu sporne pozostają okresy od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r., podczas zatrudnienia w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.., od 01.11.1992 r. do 09.11.1992 r., w którym ubezpieczony wykonywał zawód adwokata w ramach Zespołu Adwokackiego w C. oraz w okresie od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r., w którym ubezpieczony wykonywał zawód adwokata w indywidualnej kancelarii adwokackiej. W wyniku przeprowadzonego postępowania organ rentowy ustalił, że ubezpieczony w okresie od 24.06.1992 r. do 09.11.1992 r. nie został zgłoszony do ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Jednocześnie organ podał, że uwzględnił okres zatrudnienia od 02.01.1992 r. do 31.10.1992 r. w Wojewódzkiej Hurtowni (...) w G. W.. Zdaniem organu, ubezpieczony opłacał składki jedynie w okresie od 26.02.1997 r. do 31.12.1998 r.

Postanowieniem z dnia 12 września 2022 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowił połączyć sprawę o sygn. akt VI U 420/22 ze sprawą VI U 207/22 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia (k. 6 akt o sygn. VI U 420/22).

Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowił sprawę o sygn. akt VI U 401/22 połączyć do wspólnego rozpoznania ze sprawą VI U 207/22 i prowadzić ją dalej pod tą sygnaturą (k. 9 akt o sygn. VI U 401/22).

W piśmie z dnia 13.06.2022 r. ubezpieczony podtrzymał stanowisko w odwołaniu z dnia 27.04.2022 r. i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez wyliczenie kapitału początkowego przy uwzględnieniu pominiętego okresu składkowego:

- zatrudnienia w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.. w okresie od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r.,

- wykonywania zawodu adwokata w ramach Zespołu Adwokackiego nr (...) w C. w okresie od 24.06.1992 r. do 09.11.1992 r.,

- wykonywania zawodu adwokata w ramach indywidualnej kancelarii w okresie od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r.

Ubezpieczony ponadto wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez wyliczenie kapitału początkowego przy uwzględnieniu zmienionego okresu nieskładkowego uwzględniającego zwiększenie okresu składkowego oraz o obliczenie podstawy wymiaru kapitału oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przy uwzględnieniu wysokości wynagrodzeń faktycznie osiąganych przez ubezpieczonego u pracodawców w wysokościach wskazanych w świadectwach pracy oraz załączonych zaświadczeniach pracodawców.

W piśmie z dnia 18.07.2022 r. ubezpieczony wskazał konkretne kwoty wynagrodzenia stanowiące podstawę obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego:

1. 1983 r. – 31.202,00 zł

2. 1984 r. – 103.311,00 zł

3. 1985 r. – 90.800,00 zł

4. 1986 r. – 0,00 zł

5. 1987 r. – 505.811,00 zł

6. 1988 r. – 644.889,00 zł

7. 1989 r. – 58.500,00 zł

8. 1990 r. – 0,00 zł

9. 1991 r. – 9.000.000,00 zł

10. 1992 r. – 10.350.000,00 zł

W tym samym piśmie, ubezpieczony zmodyfikował żądanie i ostatecznie wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez wyliczenie kapitału początkowego przy uwzględnieniu pominiętego okresu składkowego:

- wykonywania zawodu adwokata w ramach Zespołu Adwokackiego nr (...) w C. w okresie od 24.06.1992 r. do 09.11.1992 r.,

- wykonywania zawodu adwokata w ramach indywidualnej kancelarii w okresie od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r.

Wniósł także o zmianę zaskarżonej decyzji przez wyliczenie kapitału początkowego przy uwzględnieniu zmienionego okresu nieskładkowego uwzględniającego zwiększenie okresu składkowego oraz o obliczenie podstawy wymiaru kapitału oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przy uwzględnieniu wysokości wynagrodzeń faktycznie osiąganych przez ubezpieczonego u pracodawców w wysokościach wskazanych w świadectwach pracy oraz załączonych zaświadczeniach pracodawców.

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2023 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 7 kwietnia 2022 roku znak (...)-2021; z dnia 29 czerwca 2022 r. znak (...)-2021 i z dnia 20 lipca 2022 r. znak (...) w ten sposób, że ustalił wysokość kapitału początkowego ubezpieczonego H. K. na kwotę 60.321,58 złotych na dzień 01 stycznia 1999 r. i wysokość emerytury na kwotę 2.834,18 złotych na dzień 01 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

H. K. urodził się (...).

W dniu 11.01.2021 roku ubezpieczony złożył wniosek w sprawie ustalenia kapitału początkowego.

Decyzją z dnia 07.04.2022 r. ZUS ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego: podstawa wymiaru kapitału początkowego: 287,03 zł; okresy składkowe: 7 lat, 10 miesięcy i 0 dni, tj. 94 miesiące; okresy nieskładkowe: 4 lata tj. 48 miesięcy; okresy nieskładkowe podlegające ograniczeniu do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych: 2 lata, 7 miesięcy i 10 dni tj. 31 miesięcy; kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 roku: 35.479,84 zł.

Decyzją z dnia 20.05.2022 roku, ZUS po rozpatrzeniu wniosku ubezpieczonego o ponowne ustalenie kapitału początkowego z dnia 27.04.2022 r., odmówił ponownego ustalenia kapitału początkowego.

W dniu 01.07.2022 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

W okresie od dnia 01.10.1978 r. do 28.06.1983 r. H. K. studiował na Uniwersytecie im. A. M. w P. na kierunku prawo.

Ubezpieczony był zatrudniony w okresach:

- od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r. w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.. jako pomocnik sekretarza sądowego za wynagrodzeniem 900 zł/msc a od 20.09.1977 r. do 30.04.1978 r. jako palacz w kotłowni za wynagrodzeniem 2.500 zł/msc,

- od 01.09.1983 r. do 07.11.1985 r. w Sądzie Wojewódzkim w Gorzowie W.. jako etatowy aplikant sądowy za wynagrodzeniem 9.000 zł/msc,

- od 12.01.1987 r. do 22.10.1988 r. w (...) W. T. jako radca prawny za wynagrodzeniem 20.600 zł/msc, które zmieniono na 13.800 zł/msc,

- od 15.05.1987 r. do 31.03.1989 r. w Cechu (...) w S. jako radca prawny za wynagrodzeniem 19.500 zł/msc,

- od 01.03.1991 r. do 30.11.1991 r. w (...) -Serwis sp. z o.o. jako doradca prawny za wynagrodzeniem 1.000.000 zł/msc,

- od 02.01.1992 r. do 31.10.1992 r. w Wojewódzkiej Hurtowni (...) jako doradca prawny za wynagrodzeniem 1.250.000 zł/msc,

- od 24.06.1992 r. do 09.11.1992 r. w Zespole Adwokackim nr (...) w C. jako adwokat,

- od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r. prowadził indywidualną kancelarię adwokacką w miejscowości B. a następnie w G. W..

ZUS w oparciu o dokumenty załączone przez ubezpieczonego, przedstawił dwa warianty wyliczenia hipotetycznej wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury z uwzględnieniem wynagrodzeń ubezpieczonego:

- w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.. od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r. w kwotach miesięcznych: od 16.08.1977 r. – 1.800,00 zł; od 20.09.1977 r. – 2.500,00 zł i od 01.10.1977 r. – 3.400,00 zł;

- w Sądzie Wojewódzkim w Gorzowie W.. od 01.09.1983 r. do 07.11.1985 r. wynikających z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 08.06.2022 r. tj. za 1983 r. – 31.202,00 zł; za 1984 r. – 103.301,00 zł i za 1985 r. – 90.800,00 zł;

- w (...) Przedsiębiorstwie (...) w G. W.. od 12.01.1987 r. do 22.10.1988 r., wynikających z wynagrodzeń ubezpieczonego za ten okres zatrudnienia oraz umowie o pracę, angażach i świadectwie pracy; oraz oparciu o zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 07.06.2022 r. tj. za 1987 r. – 359.561,00 zł i za 1988 r. – 410.889,00 zł;

- w Cechu (...) w S. od 15.05.1987 r. do 31.03.1989 r., na podstawie świadectwa pracy z dnia 03.09.1992 r. po 19.500,00 zł/msc i alternatywnie przy przyjęciu wynagrodzenia minimalnego;

- z uwzględnieniem jako składkowych okresów: 1/ od 01.11.1992 r. do 09.11.1992 r. – kiedy to ubezpieczony wykonywał zawód adwokata w ramach Zespołu Adwokackiego nr (...) w C., 2/ od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r. – kiedy to ubezpieczony wykonywał zawód adwokata w indywidualnej kancelarii adwokackiej.

Wariant I przewidywał (z przyjętym wynagrodzeniem wskazanym w świadectwie pracy z Cechu (...) w S.):

- podstawa wymiaru kapitału początkowego: 595,18 zł,

- okresy składkowe: 12 lat, 10 miesięcy, 13 dni tj. 154 miesiące,

- okresy nieskładkowe: 4 lata, 0 miesięcy, 0 dni tj. 48 miesięcy,

- współczynnik proporcjonalny: 58,93%,

- kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r.: 60.321,58 zł,

- kwota świadczenia emerytalnego na dzień 01.07.2022 r.: 2.834,18 zł.

Wariant II przewidywał (z przyjętym wynagrodzeniem minimalnym z Cechu (...) w S.):

- podstawa wymiaru kapitału początkowego: 537,19 zł,

- okresy składkowe: 12 lat, 10 miesięcy, 13 dni tj. 154 miesiące,

- okresy nieskładkowe: 4 lata, 0 miesięcy, 0 dni tj. 48 miesięcy,

- współczynnik proporcjonalny: 58,93%,

- kapitał początkowy na dzień 01.01.1999 r.: 57.957,79 zł,

- kwota świadczenia emerytalnego na dzień 01.07.2022 r.: 2.767,30 zł.

Ubezpieczony zgodził się z wyliczeniem pozwanego w wariancie nr I.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonego za uzasadnione podnosząc, iż zgodnie z art. 173 ustawy z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2022, poz. 505: dalej jako ustawa emerytalna):

1. Dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

2. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.

3. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy.

4. Pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r

5. Drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a.

5a. Trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a.

6. Kapitał początkowy ewidencjonowany jest na koncie ubezpieczonego.

6a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kapitał początkowy nie może ulec obniżeniu.

Natomiast zgodnie z art. 174:

1. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

2. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

3. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

3a. Przepis art. 17 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru kapitału początkowego w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego urodzonego przed dniem 31 grudnia 1968 r. z powodu nauki w szkole wyższej, o której mowa w art. 7 pkt 9.

3b. Jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu

4. Do obliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się, na jej wniosek, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty przyjęty w decyzji ustalającej prawo do renty po raz pierwszy lub ponownie ustalającej jej wysokość. W przypadku gdy renta została przyznana przed dniem 15 listopada 1991 r., do ustalenia kapitału początkowego przyjmuje się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony w wyniku rewaloryzacji, chyba że po tej dacie ponownie była ustalana jego wysokość.

5. Jeżeli z powodu niemożności ustalenia podstawy wymiaru renty jej wysokość została ustalona w kwocie najniższej renty, do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się najniższe wynagrodzenie pracowników obowiązujące w okresie przyjętym do obliczenia podstawy wymiaru renty.

6. Przepisy ust. 5 stosuje się odpowiednio do ustalenia kapitału początkowego osób uznanych za repatriantów.

7. Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.

8. Przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. Współczynnik ten oblicza się według następującego wzoru:

gdzie:

„p” - oznacza współczynnik;

wiek ubezpieczonego - oznacza wiek w dniu 31.12.1998 roku;

wiek emerytalny - oznacza 60 - dla kobiet i 65 - dla mężczyzn;

staż ubezpieczeniowy - oznacza udowodniony okres składkowy i nieskładkowy,

wymagany staż - oznacza 20 - dla kobiet i 25 - dla mężczyzn;

z zastrzeżeniem ust. 12.

9. Staż ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 8, określa się w pełnych latach, z tym że jeżeli ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy tego stażu ponad pełne lata, staż ten zaokrągla się w górę.

9a. Staż ubezpieczeniowy i wymagany staż, o których mowa w ust. 8, określa się w dniach, jeżeli jest to dla ubezpieczonego korzystniejsze.

10. Wiek ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 8, określa się w pełnych latach, z tym że jeżeli w dniu 31 grudnia 1998 r. ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy ponad wiek ustalony, to przyjmuje się pełne lata po zaokrągleniu w górę.

11. W przypadku gdy w momencie objęcia ubezpieczeniem po raz pierwszy, ubezpieczony nie ukończył 18 roku życia, we wzorze, o którym mowa w ust. 8, liczbę 18 zastępuje się faktycznym wiekiem, w którym powstał obowiązek ubezpieczenia.

12. Współczynnik, o którym mowa w ust. 8:

1) zaokrągla się do setnych części procenta;

2) nie może być wyższy od 100%.

13. Wartość współczynnika, obliczonego na podstawie ust. 8, w zależności od płci, wieku ubezpieczonego oraz stażu ubezpieczeniowego w dniu 31 grudnia 1998 r., przedstawiona jest w tabeli, stanowiącej załącznik do ustawy. Do obliczenia kapitału konieczne jest ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego. Wskaźnik ten obliczany jest zgodnie z art. 15 ustawy emerytalnej. Przyjmuje się podstawy wymiaru składek z 10 kolejnych dowolnych lat sprzed 1999 roku lub 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu ubezpieczenia sprzed 1999 roku; oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu; oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów.

Sąd pierwszej instancji wskazał również, że zasady obliczania emerytur regulują przepisy art. 24-26 ustawy emerytalnej. Zarówno do obliczenia kapitału, jak i emerytur przyznanych ubezpieczonemu, konieczne jest ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego i wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury - art. 53. Wskaźnik ten obliczany jest zgodnie z art. 15 ustawy. Przyjmuje się podstawy wymiaru składek z 10 kolejnych lat z ostatniego dwudziestolecia (w przypadku kapitału 10 kolejnych dowolnych lat sprzed 1999 roku) lub 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu ubezpieczenia (w przypadku kapitału sprzed 1999 roku), dolicza się kwoty wskazane ust. 3 i 3a i dokonuje obliczeń - sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych; oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu; oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury, przy czym dla kapitału początkowego, jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (ust. 2a).

Zgodnie z treścią § 22 ust. 1. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 11.10.2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

2. Jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.

Sąd meriti wskazał, iż w postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o wysokość świadczenia możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego wnioskodawcy. Nie obowiązuje tu bowiem zasada prawdy formalnej, ponieważ całe postępowanie cywilne jest oparte na zasadzie prawdy materialnej (art. 3 k.p.c.).

Sąd Okręgowy zauważył, iż w niniejszej sprawie sporne były następujące okresy zatrudnienia ubezpieczonego:

- od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r. w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W..,

- od 01.09.1983 r. do 07.11.1985 r. w Sądzie Wojewódzkim w Gorzowie W..,

- od 12.01.1987 r. do 22.10.1988 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...),

- od 15.05.1987 r. do 31.12.1987 r. w Cechu (...) w S..

Odnosząc się do spornych okresów zatrudnienia, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozostawia wątpliwości, iż skarżący był w spornych okresach zatrudniony we wskazanych miejscach pracy. Na poparcie swojego stanowiska, ubezpieczony przedłożył dokumenty w postaci m.in. świadectw pracy, zaświadczeń. Dodatkowo, ówcześni pracodawcy przedłożyli akta osobowe H. K., które potwierdzały zatrudnienie ubezpieczonego w spornych okresach. Zatrudnienie ubezpieczonego w Cechu (...) zostało udowodnione poprzez przedłożenie świadectwa pracy.

W ocenie Sądu meriti, odnośnie kwestii wysokości zarobków za sporne okresy, zgromadzona w sprawie dokumentacja osobowa i płacowa odwołującego z okresu zatrudnienia w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.., w Sądzie Wojewódzkim w Gorzowie W.. oraz w (...) Przedsiębiorstwie (...) pozwoliła na ustalenie w sposób jednoznaczny i precyzyjny wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego za sporne okresy. Dokumentacja płacowa w przypadku zatrudnienia w Cechu (...) nie została przedłożona, jednakże na podstawie świadectwa pracy jak i z zeznań ubezpieczonego Sąd Okręgowy przyjął, że wynagrodzenie było wypłacane w wysokości wskazanej w świadectwie pracy, zważywszy, że chodzi o ok. 7 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Tak krótki okres, zdaniem tego Sądu, pozwolił na ustalenie, że przez cały ten okres wynagrodzenie ubezpieczonego wynosiło kwotę wskazaną w świadectwie pracy. Potwierdził to ubezpieczony w swoich zeznaniach i Sąd w tym zakresie dał mu wiarę.

W przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację zastępczą znajdującą się w aktach osobowych, taką jak umowy o pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim jednak wypadku uwzględnić można tylko takie składniki, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości. Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można zatem ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 3 czerwca 2015 r., IIII AUa 535/14, LEX nr 1781979, wyrok SA we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

Sąd pierwszej instancji przypomniał, że organ rentowy odmówił ponadto wliczenia do okresu składkowego okresów: od 01.11.1992 r. do 09.11.1992 r. z tytułu wykonywania zawodu adwokata w ramach zespołu adwokackiego, od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r. z tytułu wykonywania zawodu adwokata w ramach indywidualnej kancelarii adwokackiej.

Sąd meriti zauważył, że zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1184 z późn. zm.) adwokaci - członkowie zespołów i ich rodziny mają na równi z pracownikami prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczenia na wypadek choroby, macierzyństwa i ubezpieczenia rodzinnego oraz z tytułu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin, przy czym przy ustalaniu prawa do świadczeń i ich wysokości pracę w zespołach traktuje się jako zatrudnienie, a otrzymywane wynagrodzenie - jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zasadne jest odwoływanie się przez skarżącego do wykładni art. 6 ust. 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którą dla uznania okresów wymienionych w tym przepisie przypadających przed dniem 15 listopada 1991 r. za okresy składkowe nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli na kwestie ich opłacania osoba ta nie miała wpływu. W konsekwencji dla uznania okresu pracy adwokata - członka zespołu adwokackiego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 10 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez zespół adwokacki składek na ubezpieczenie społeczne (zob. wyrok SA w Białymstoku z 8.11.2021 r., III AUa 689/21, LEX nr 3291394; wyrok SA w Gdańsku z 22.05.2013 r., III AUa 1694/12, LEX nr 1321909).

Ubezpieczony przedstawił zaświadczenia potwierdzające fakt, że wykonywał on zawód adwokata w ramach zespołu adwokackiego a następnie w ramach indywidualnej kancelarii. Zgodnie z powyższym, w ocenie Sądu meriti, nie musiał wykazywać on opłacania składek za okres zatrudnienia w zespole adwokackim, ponieważ nie miał on wpływu na opłacanie składek przez ten zespół.

W odniesieniu do zarzutu organu, dotyczącego nieopłacania składek w czasie prowadzenia kancelarii, ubezpieczony wskazał, że opłacał składki przekazami pocztowymi a organ nie udowodnił faktu przeciwnego.

Konsekwencją ubezpieczenia adwokatów (bez względu na formę wykonywania zawodu) na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin było ubezpieczenie obowiązkowe na takich samych zasadach jak ubezpieczenie pracowników, od którego nie mogli uchylić się tak długo, jak długo wykonywali ten zawód. Zakres świadczeń dla adwokatów był pełny w zamian za składki, gdyż ponoszenie kosztów ubezpieczenia - uregulowane odrębnie, poza ustawą emerytalną, w wydanym na podstawie delegacji ustawowej wynikającej z art. 24 ust. 4 Prawa o adwokaturze rozporządzeniu Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 17 maja 1983 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego adwokatów - członków zespołów adwokackich (Dz.U. Nr 28 poz. 138), a także w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68 poz. 330 ze zm.) - było tożsame z obciążeniem pracowników. Adwokaci opłacali składki w wysokości 45% podstawy wymiaru i to najwyższe obciążenie finansowe przewidziane w prawie ubezpieczenia społecznego uzasadniało dostęp do systemu ubezpieczenia społecznego najkorzystniejszego w zakresie świadczeń (wyrok SN z 10.07.2007 r., II UK 271/06, OSNP 2008, nr 17-18, poz. 263).

Wobec powyższego, wobec nieudowodnienia przez organ faktu przeciwnego a także wobec obowiązujących wcześniej przepisów, zdaniem Sądu meriti, należało przyjąć, że ubezpieczony w ramach prowadzonej kancelarii adwokackiej opłacał składki na ubezpieczenia społeczne w wysokości przez niego wskazanych.

Zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem nr I uwzględniającym wynagrodzenie wskazane w świadectwie pracy z Cechu (...) w S., z którym zgodził się ubezpieczony, podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 595,18 zł, uwzględniono okresy składkowe: 12 lat, 10 miesięcy, 13 dni tj. 154 miesiące a także okresy nieskładkowe: 4 lata, 0 miesięcy, 0 dni tj. 48 miesięcy. Ustalono kapitał początkowy na dzień 01.01.1999 r. w wysokości 60.321,58 zł oraz współczynnik proporcjonalny na 58,93%. Konsekwencją ponownego przeliczenia kapitału początkowego było ponowne przeliczenie świadczenia emerytalnego, które wyniosło 2.834,18 zł w stanie na dzień 01.07.2022 r.

Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne dokumenty zgromadzone w aktach osobowych skarżącego pochodzące z okresów jego zatrudnienia, a także przedłożone świadectwa pracy i zaświadczenia, albowiem informacje w nich zawarte wzajemnie się uzupełniały. Sąd ten nie dopatrzył się niczego co mogłoby podważać ich wiarygodność. Sąd meriti uznał także za wiarygodne zeznania ubezpieczonego, albowiem z pozostałym materiałem dowodowym, tworzyły one logiczną całość.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego, należało na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienić sporne decyzje z dnia: 07.04.2022 r., 29.06.2022 r. oraz z 20.07.2022 r. i ustalić wysokość kapitału początkowego ubezpieczonego na kwotę 60.321,58 zł, a wysokość emerytury na kwotę 2.834,18 zł.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się organ rentowy zarzucając mu:

1. naruszenie art.233 §1 k.p.c. w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy poprzez błędne przyjęcie, iż:

- zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie wysokości kapitału początkowego ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r. w kwocie 60 321,58 zł. oraz wysokości emerytury na dzień 1 lipca 2022 r. w kwocie 2 834,18 zł.

- do ustalenia wysokości kapitału początkowego oraz wysokości emerytury należy przyjąć jako okres składkowy, przedział czasowy od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r., kiedy ubezpieczony wykonywał zawód adwokata w indywidualnej kancelarii adwokackiej, mimo braku dowodów na opłacanie przez ubezpieczonego składek na ubezpieczenie społeczne.

2. naruszenie prawa materialnego tj. art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz.504 ze zm.) poprzez przyjęcie, iż dla celów ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za czas zatrudnienia ubezpieczonego w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.. od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r. oraz w Cechu (...) w S. od 15.05.1987 r. do 31.03.1989 r. należy przyjąć, że ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie wyższe od minimalnego - najniższego wynagrodzenia mimo braku stosownej dokumentacji płacowej.

Wskazując na powyższe, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów procesu wraz kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż wysokość kapitału początkowego oraz wysokość emerytury Sąd przyjął w oparciu o hipotetyczne wyliczenia organu rentowego według ściśle określonych w zobowiązaniu Sądu reguł. Organ rentowy zastosował się do polecenia Sądu pierwszej instancji i dokonał stosownych przeliczeń, które zostały zawarte w piśmie organu rentowego z dnia 16 grudnia 2022 r.

Zdaniem organu rentowego, ustalając wysokość kapitału początkowego, a w konsekwencji wysokość emerytury ubezpieczonego, Sąd pierwszej instancji niesłusznie uwzględnił jako okres składkowy , wykonywanie zawodu adwokata w indywidualnej kancelarii adwokackiej od 10.11.1992 r. do 25. 02 1997 r. Za ten okres brak jest dowodów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i z tego powodu ten przedział czasowy nie powinien być brany pod uwagę przy ustalaniu prawa do świadczenia - wysokości świadczenia emerytalnego.

W ocenie organu rentowego, Sąd pierwszej instancji nie miał też podstaw do uwzględnienia przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego oraz wysokości emerytury wynagrodzeń w kwocie wyższej od najniższego - minimalnego wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia ubezpieczonego w Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim w okresie od 16.08.1977 r. do 30.04.1978 r. Dokumentacja płacowa za ten okres została zniszczona, co wynika z pisma Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 10.06.2022 r. Brak też jest dokumentacji płacowej z tytułu zatrudnienia ubezpieczonego w Cechu (...) w S. w okresie od 15.05.1987 r. do 31.03.1989 r. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 grudnia 1997 r., sygn. II UK 418/97, ten kto się stara udokumentować wyższe świadczenie musi gromadzić dokumenty, wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej, żeby udowodnić wysokość podstawy wymiaru świadczenia.

Dlatego też, przy braku dowodów na otrzymywanie przez ubezpieczonego wynagrodzenia w wysokości wyższej od najniższego wynagrodzenia, Sąd pierwszej instancji nie był uprawniony w świetle art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz.504 ze zm.) do przyjęcia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za czas zatrudnienia ubezpieczonego w Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.. oraz w Cechu (...) w S. w kwocie przewyższającej to najniższe wynagrodzenie

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona w przeważającej części skutkując częściową zmianą zaskarżonego wyroku przez oddalenie odwołania w zakresie uwzględnionego przez Sąd pierwszej instancji do wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury okresu od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r. i oddalenie odwołania w zakresie żądania przyjęcia wynagrodzenia za pracę ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia w okresie od 15.05.1987 r. do 28.02.1989 r. W pozostałym zakresie oddalono apelację i odstąpiono od obciążenia ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy dokonał nieprawidłowych ustaleń faktycznych co do faktu opłacenia przez ubezpieczonego składek w okresie prowadzenia indywidualnej kancelarii od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r. oraz przyjęcia wyższego niż minimalne wynagrodzenia w trakcie zatrudnienia w Cechu (...) w S. w okresie od 15.05.1987 r. do 28.02.1989 r. Z uwagi na fakt, iż ze świadectwa pracy wystawionego przez ten podmiot wynika, że w ostatnim miesiącu zatrudnienia tj. w marcu 1989 r. ubezpieczony uzyskał wskazaną tam wyższą niż minimalną kwotę, Sąd Apelacyjny przyjął, że w marcu 1989 ubezpieczony wykazał wyższą wysokość wynagrodzenia zaś za pozostałe miesiące należało przyjąć wynagrodzenie minimalne.

W pozostałym zakresie Sąd odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji jak i rozważania prawne ich dotyczące rezygnując z ponownego ich przytaczania.

Sąd Okręgowy, dokonując oceny wskazanych wyżej okresów (od 10.11.1992 r. do 25.02.1997 r. i od 15.05.1987 r. do 28.02.1989 r.), całkowicie pominął, iż z utrwalonej już linii orzeczniczej wynika jednoznacznie, że nie można wysokości zarobków, stanowiących podstawę do wyliczenia składek na ubezpieczenie społeczne ustalać w sposób hipotetyczny, oparty jedynie na domniemaniu lub wyłącznie na zeznaniach strony zainteresowanej rozstrzygnięciem. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są bowiem normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wysokości wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Przy obliczaniu wysokości podstawy emerytury, bierze się zatem pod uwagę dokładnie ustaloną wartość - wysokość uzyskiwanego w określonym czasie wynagrodzenia. Tym samym, w sprawie o ustalenie podstawy wymiaru składki, należy dokładnie określić wysokość wszystkich składników wynagrodzenia, które mają być uwzględnione.

Ubezpieczony wskazał w odpowiedzi na apelację, iż zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzecznictwa naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może sprowadzić się wyłącznie do zarzutu, że sąd przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej określonych dowodów przekroczył granice swobodnej oceny, dokonując oceny dowolnej, sprzecznej z wymaganiami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia. Strona która zgłasza taki zarzut powinna przy tym wykazać, że przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej konkretnego dowodu, na podstawie którego sąd dokonał ustalenia faktycznego, przekroczono granice swobodnej oceny dowodów, a nadto iż miało to istotny wpływ na wynik sprawy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy naruszył powyższą zasadę opierając swoje ustalenia (przy braku dowodów z dokumentów) wyłącznie na zeznaniach ubezpieczonego, który z pewnością jest zainteresowany pozytywnym dla siebie rozstrzygnięciem. Dotyczy to zarówno okresu wykonywanie zawodu adwokata w indywidualnej kancelarii adwokackiej od 10.11.1992 r. do 25. 02 1997 r. jak i zatrudnienia w Cechu (...) w S. w okresie od 15.05.1987 r. do 28 lutego 1989 r.

Sąd pierwszej instancji w swoim uzasadnieniu sam wskazał, iż zasadne jest odwoływanie się przez skarżącego do wykładni art. 6 ust. 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którą dla uznania okresów wymienionych w tym przepisie przypadających przed dniem 15 listopada 1991 r. za okresy składkowe nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli na kwestie ich opłacania osoba ta nie miała wpływu. W konsekwencji dla uznania okresu pracy adwokata - członka zespołu adwokackiego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 10 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez zespół adwokacki składek na ubezpieczenie społeczne (zob. wyrok SA w Białymstoku z 8.11.2021 r., III AUa 689/21, LEX nr 3291394; wyrok SA w Gdańsku z 22.05.2013 r., III AUa 1694/12, LEX nr 1321909).

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ten pogląd i dlatego nie ma żadnych wątpliwości co do zaliczenia ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w Zespole Adwokackim. Inaczej jednak należy ocenić okres wykonywania zawodu adwokata w ramach indywidualnej kancelarii gdyż w tym przypadku ubezpieczony miał nie tylko wpływ ale i obowiązek opłacania składek, a co za tym idzie obowiązek wykazania, że składki te opłacił.

W niniejszym postępowaniu ubezpieczony przedłożył jednak wyłącznie dowody uiszczenia podatku do urzędu skarbowego (przekazy pocztowe). Nic nie stało zatem na przeszkodzie aby przedłożył również dowody opłacenia składek za ten okres (czego jednak nie uczynił) co czyni gołosłownymi jego zeznania złożone przed Sądem Okręgowym. Wbrew twierdzeniom Sądu pierwszej instancji, to nie organ rentowy ma wykazywać powyższe okoliczności. O ile zatem w przyszłości ubezpieczony odnajdzie stosowne dokumenty potwierdzające fakt odprowadzenia składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub wykaże ten fakt w inny, niebudzący wątpliwości sposób, to okres ten zostanie ubezpieczonemu zaliczony jako okres składkowy.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na fakt, iż skoro od osób prowadzących działalność gospodarczą niebędących prawnikami wymaga się niebudzących wątpliwości dowodów na fakt odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, to tym bardziej powinno się tego wymagać od osoby wykonującej zawód prawniczy.

Odnośnie drugiego okresu również nie można przyjąć wyższego niż minimalne wynagrodzenia (poza marcem) gdyż ubezpieczony (poza świadectwem pracy) nie przedłożył żadnej innej dokumentacji, która świadczyłaby o wysokości zarobków. Nie jest zatem znany ani wymiar czasu pracy za cały okres zatrudnienia (poza ostatnim miesiącem), ani wysokość zarobków za poszczególne miesiące (brak informacji o ustalonym w umowie o pracę wynagrodzeniu czy też zmianie angaży). Te okoliczności również winien wykazać ubezpieczony a Sąd Okręgowy przy ustalaniu stanu faktycznego nie powinien poprzestawać wyłącznie na jego zeznaniach.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie I sentencji.

W pozostałym zakresie Sąd odwoławczy uznał apelacją organu rentowego za nieuzasadnioną przyjmując ustalenia Sądu Okręgowego i jego rozważania prawne za własne. Sąd pierwszej instancji dysponował bowiem aktami osobowymi ubezpieczonego zarówno w Sądzie Rejonowym oraz Sądzie Wojewódzkim w Gorzowie Wielkopolskim jak i w (...) Przedsiębiorstwie (...),

a co za tym idzie umowami o pracę i kolejnymi angażami z określoną w nich kwotą zarobków i wymiarem czasu pracy. Dowody te Sąd Apelacyjny uznał za wiarygodne i z tego względu na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w tej części.

Odnośnie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie III sentencji podkreślenia wymaga, że przepis art. 98 § 1 k.p.c., wyraża podstawową zasadę ponoszenia przez strony kosztów procesu. Strona przegrywająca sprawę, obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Reguła ta jest uzupełniona zasadami kompensacji, słuszności i zawinienia (art. 100 do 104 i art. 110 k.p.c.). Oparcie rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających zasad orzekania o kosztach, powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że sytuacja zaistniała w sprawie wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej. Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, uzależniona jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych. Przepis art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r. III CZ 10/12, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 r. IV CZ 117/11, postanowieniu z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2012 r. III CZ 17/12). Innymi słowy możliwość skorzystania z zasady słuszności unormowanej przepisem art. 102 k.p.c. jest uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą „wypadki szczególnie uzasadnione”, ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 października 2015 roku, Lex nr 1820933).

W niniejszej sprawie organ rentowy wygrał apelację jedynie częściowo. Przyjąć należy również, że ubezpieczony mógł pozostawać w przekonaniu o słuszności roszczenia skoro przekonanie to podzielił również Sąd pierwszej instancji.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 102 k.p.c orzekł jak w sentencji.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

Dodano: 18 września 2024, Opublikował(a): Magdalena Beker
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Szczecinie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk
Data wytworzenia informacji: 25 stycznia 2024