Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w osobie sędziego Urszuli Iwanowskiej, po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2025 r., w S., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania Z. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o przeliczenie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 lutego 2024 r., sygn. akt VI U 460/23,

oddala apelację.

sędzia Urszula Iwanowska

sygn. akt III AUa 198/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 lutego 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił Z. Z. prawa do przeliczenia emerytury wskazując, że wnioskodawca nie spełnia warunków do kolejnej emerytury, której wysokość podlegałaby obliczeniu z zastosowaniem art. 21 ust. 2 pkt 1 i art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W odwołaniu od powyższej decyzji Z. Z. wniósł o jej zmianę poprzez przeliczenie części socjalnej jego wcześniejszej emerytury zgodnie z art. 53 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. podnosząc, iż po przejściu na wcześniejszą emeryturę podlegał ubezpieczeniu społecznemu przez ponad 30 miesięcy, a zatem do obliczenia części socjalnej świadczenia - po osiągnieciu przez niego w dniu 23 sierpnia 2022 r. powszechnego wieku emerytalnego 65 lat - powinna zostać przyjęta aktualnie obowiązująca kwota bazowa w wysokości 4.944,79 zł (od 1 marca 2022 r.). Ubezpieczony wskazał, że swój wniosek oparł na art. 53 ust. 3 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i na treści uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 8 marca 2018 r., w sprawie VI U 182/18. W wyroku tym Sąd wskazał, że ubezpieczony nie spełniał warunków do przeliczenia części socjalnej emerytury od nowej kwoty bazowej, ponieważ nie osiągnął wówczas powszechnego wieku emerytalnego 65 lat. Obecnie warunek ten spełnia, bo ukończył 65r rok życia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że ubezpieczony pobiera emeryturę nauczycielską przyznaną decyzją z dnia 22 marca 2006 r. oraz, że wnioskodawca nie spełnia warunków do nabycia emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalno-rentowej. Jednocześnie organ wskazał, że odpowiadając na wniosek ubezpieczonego z dnia 20 września 2017 r., odmówiono mu prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 46, art. 184 i tym samym przeliczenia świadczenia zgodnie z art. 4 ustawy emerytalnej. Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 8 marca 2018 r., w sprawie VI U 182/18, oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji. Jednocześnie organ wyjaśnił, że wnioskodawca nie złożył wniosku o przyznanie emerytury na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej (z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego 65 lat), a obecnie domaga się przeliczenia tzw. części socjalnej emerytury na podstawie art. 53 ust. 3 i 4. Zdaniem organu brak jest podstaw do przeliczenia części socjalnej emerytury, ponieważ wnioskodawca nie spełnia warunków do kolejnej emerytury, której wysokość podlegałaby obliczeniu z zastosowaniem art. 21 ust. 2 pkt 1 i art. 53 ustawy emerytalnej.

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2024 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Z. Z. urodził się w dniu (...)

Decyzją z dnia 22 marca 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznał ubezpieczonemu wcześniejszą emeryturę nauczycielską od dnia 1 marca 2006 r., to jest od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wynagrodzenie, tj. dochód - przychód, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 1999 r. Podstawa wymiaru obliczona poprzez pomnożenie wwpw przez kwotę bazową (1.977,20 zł) wyniosła 4.333,63 zł. Do ustalenia wysokości emerytury organ uwzględnił 25 lat i 4 miesiące okresów składkowych.

Po uzyskaniu przedmiotowego świadczenia ubezpieczony kontynuował zatrudnienie i przepracował łącznie ponad 30 miesięcy. W okresie przedmiotowego zatrudnienia ubezpieczony składał w organie rentowym o przeliczenie dotychczas przyznanej emerytury z uwzględnieniem okresu dodatkowego zatrudnienia. Kolejnymi decyzjami organ rentowy przeliczał ubezpieczonemu emeryturę, stopniowo uwzględniając przy obliczaniu wysokości tego świadczenia dodatkowy okres zatrudnienia.

W dniu 21 września 2017 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o przeliczenie emerytury w związku z osiągnięciem w dniu 23 sierpnia 2017 r. 60 roku życia wskazując, że od dnia przyznania emerytury tj. od 1 marca 2006 r., przepracował ponad 30 miesięcy.

Decyzją z dnia 14 grudnia 2017 r. organ rentowy po rozpoznaniu wniosku z dnia 21 września 2017 r., odmówił ubezpieczonemu prawa do ustalenia emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, ponieważ warunki w tym przepisie co do stażu pracy i wieku należało spełnić do 31 grudnia 2008 r., a ubezpieczony jako osoba urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r., wiek 60 lat osiągnął w sierpniu 2017 r. Wobec powyższego brak było podstaw do przeliczenia emerytury wnioskodawcy z zastosowaniem art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej. Wskazano również, że ubezpieczony nie spełnia warunku przyznania emerytury w oparciu o art. 184 ustawy emerytalnej, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego 25 lat, a jedynie 20 lat, 7 miesięcy i 29 dni.

Wyrokiem z dnia 8 marca 2018 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie Z. Z. od powyższej decyzji.

W dniu 30 stycznia 2023 r. ubezpieczony wystąpił z kolejnym wnioskiem o przeliczenie części socjalnej emerytury w oparciu o art. 54 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w związku z osiągniętym w dniu 23 sierpnia 2022 r. wiekiem 65 lat i przepracowaniem 30 miesięcy po przyznaniu świadczenia.

W odpowiedzi organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz przepisów prawa niżej powołanych Sąd Okręgowy uznał odwołanie za niezasadne.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że istota sprawy sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy w ustalonym stanie faktycznym zawarte w odwołaniu żądanie przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu nowej kwoty bazowej w tzw. części socjalnej, wobec przepracowania przez ubezpieczonego po przyznaniu emerytury 30 miesięcy, jest uzasadnione na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ubezpieczony domagał się bowiem obliczenia należnego mu świadczenia emerytalnego według nowej kwoty bazowej, wskazując, że dotychczas miał obliczoną emeryturę na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, ale przepracował po przyznaniu emerytury ponad 30 miesięcy i dlatego po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego powinien otrzymać świadczenie z nową kwotą bazową. Z. Z. domagał się przeliczenia pobieranej emerytury przy zastosowaniu art. 53 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych .

W myśl art. 53 powołanej ustawy, znajdującym się w rozdziale 4 ustawy zatytułowanym: „Ustalanie wysokości emerytur, o których mowa w art. 27-50e”, emerytura wynosi:

1)  24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19 wysokość kwoty bazowej, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2)  po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3)  po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

- z uwzględnieniem art. 55.

Zgodnie z w art. 53 ust. 3 ustawy, emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury, z zastrzeżeniem art. 53 ust. 4 ustawy.

W związku z treścią powyższego przepisu należy także uwzględnić normę określoną przepisem art. 21 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej. Zgodnie z ust. 1 wskazanego artykułu, podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, stanowi:

1)  podstawa wymiaru renty - w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 5, albo

2)  podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.

Z kolei, przepis art. 21 ust. 2 stanowi, iż przepis ust. 1 pkt 1 stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru:

1)  emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury,

2)  renty z tytułu niezdolności do pracy, która wcześniej miała ustalone prawo do tej renty albo emerytury.

Przepis art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej stanowi natomiast, iż przepisu ust. 3 nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.

Następnie sąd pierwszej instancji podniósł, że z zapisów ustawy emerytalnej oraz z umieszczenia art. 53 w rozdziale odnoszącym się do świadczeń, o których mowa w art. 27-50e ustawy wynika, że powołany przepis nie może mieć zastosowania do osób urodzonych po 1 stycznia 1949 r., które prawo do emerytury powszechnej nabyły na podstawie art. 24-26 powołanej ustawy.

Wnioskodawca zaś jest nie tylko osobą urodzoną po dniu 1 stycznia 1949 r. ((...)), ale także spełnia (po osiągnięciu wieku 65 lat) warunki do nabycia prawo do emerytury powszechnej na podstawie nowych reguł wnikających z art. 24-26 ustawy emerytalnej (jest to prawo do emerytury w tzw. systemie kapitałowym), której wysokość ustala się zgodnie z art. 25 ust. 1 i 1b oraz art. 26 ustawy emerytalnej.

W myśl art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a subkonto w ramach konta ubezpieczonego ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 1b ustawy, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, art. 50, art. 50a, art. 50e, art. 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021 r., poz. 1762; z 2022 r., poz. 935, 1116, 1700 i 1730 oraz z 2023 r., poz. 641), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Natomiast w myśl art. 26 ust. 1 ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Powołany zaś art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej dotyczy sytuacji takich ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym mając wcześniej ustalone inne świadczenie, a w sytuacji spełnienia przesłanek do nabycia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, na starych zasadach przewidzianych w art. 53.

Podsumowując sąd pierwszej instancji ponownie podkreślił, że koniecznym warunkiem zastosowania reguły wynikającej z art. 53 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jest nabycie prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, ale tylko takiej emerytury, której sposób obliczenia przewiduje przepis art. 53 ustawy emerytalnej. Osoby urodzone - tak jak wnioskodawca - po 31 grudnia 1948 r., nie spełniają przesłanek do nabycia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym obliczonej w oparciu o przepis art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Żaden przepis tej ustawy nie pozwala stosować do obliczenia emerytury nabytej w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego zasad wynikających z art. 53 ustawy emerytalnej, w sytuacji gdy ubezpieczony urodził się w 1957 roku. Ze względu na datę urodzenia, wnioskodawcy przysługuje prawo do emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, jedynie według nowych reguł wynikających z art. 24-26 ustawy emerytalnej.

Jednocześnie sąd meriti wyjaśnił, że art. 53 ust. 3 i 4 został wprowadzony w celu wyraźnego unormowania kwestii kwoty bazowej osób pobierających tzw. wcześniejszą emeryturę, przechodzących następnie na emeryturę w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego. Reasumując, fakt przepracowania 30 miesięcy po nabyciu prawa do emerytury wcześniejszej pozostaje bez wpływu na sposób ustalenia wysokości emerytury przyznawanej w związku z osiągnięciem powszechnego. W takim wypadku nie jest możliwe obliczenie emerytury przyznanej w wieku powszechnym z zastosowaniem art. 53 ust. 4 i przyjęcia kwoty bazowej do części socjalnej emerytury, gdyż nie pozwala na to konstrukcja nowej emerytury.

Na poparcie swojego stanowiska Sąd Okręgowy powołał wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 lutego 2016 r., III AUa 398/15, w którym wskazano, że: „Istota regulacji wynikającej z art. 53 ustawy emerytalno- rentowej nie sprowadza się do wykorzystania jedynie części tej regulacji, polegającej na przeliczeniu dotychczasowego świadczenia w związku z dalszym podleganiem ubezpieczeniom społecznym, bez związku z nabyciem prawa do emerytury w wieku powszechnym. Zastosowanie art. 53 ustawy jest możliwe tylko w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i spełnieniem przesłanek do nabycia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. Aby móc zastosować regułę wynikająca z art. 53 ust. 4 ustawy, konieczne jest nabycie prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, ale tylko takiej emerytury, której sposób ustalenia przewiduje przepis art. 53 ustawy. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. nie spełniają przesłanek do nabycia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym obliczonej w oparciu o przepis art. 53 ustawy.”.

„Ustalenie wysokości emerytury w oparciu o przepis art. 53 ust. 4 w zw. z art. 53 ust. 3 u.e.r.f.u.s. dotyczy tylko sytuacji, w której wnioskodawca nabywa prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, mając wcześniej ustalone inne świadczenie (wcześniejszą emeryturę). Pierwszym i koniecznym warunkiem do takiego obliczenia emerytury (przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej do tzw. części socjalnej świadczenia) jest spełnienie przesłanek do nabycia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym na starych zasadach, a więc na zasadach przewidzianych w art. 53 tej ustawy.”

Podsumowując sąd pierwszej instancji uznał, że z uwagi zatem na fakt, iż ubezpieczony z racji wieku nie może mieć emerytury powszechnej obliczonej na starych zasadach określonych w art. 53 oraz art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej, okoliczność ta wyklucza możliwość przeliczenia jego emerytury według zasad określonych w art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z powyższy wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się Z. Z., który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego polegające na błędnej interpretacji art. 46 i art. 53 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna);

2.  nierespektowanie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r. I UZP 3/06 (OSNP 2007/1-2/22) oraz zignorowanie orzeczeń innych Sądów, w tym Sądu Okręgowego, Sądu Apelacyjnego, przytoczonych w sprawie sygn. akt: VI U 460/23 w sytuacji analogicznej, wręcz tożsamej, gdzie Sądy nakazały Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego wnioskodawcy(czyni) z uwzględnieniem kwoty bazowej w 24% tzw. części socjalnej obowiązującej na dzień złożenia wniosku, w związku osiągnięciem wieku emerytalnego i przepracowania 30 miesięcy w ramach stosunku pracy od czasu przyznania wcześniejszej emerytury wnioskodawcy(czyni), wskazując podstawą prawną.

Wskazując na powyższe podstawy prawne apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżanego wyroku w całości poprzez nakazanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego wnioskodawcy z uwzględnieniem kwoty bazowej w 24% tzw. „części socjalnej” obowiązującej na dzień złożenia wniosku, w związku ukończeniem 65 roku życia (osiągnięcie wieku emerytalnego mężczyzny) i przepracowania 30 miesięcy w ramach stosunku pracy od czasu przyznania wcześniejszej emerytury,

- zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, zwrotu kosztów dojazdu na sprawę w Sądzie (3 x 44,00 zł bilet (...)-T. + koszt dostarczenia wyroku z uzasadnieniem i apelacji 100,00 zł + 30,00 zł = 262 zł) oraz związanych ze zmianą zaskarżonego wyroku - zwrot kwoty różnicy świadczenia po uwzględnieniu kwoty bazowej w 24% tzw. „części socjalnej” obowiązującej na dzień 24 sierpnia 2022 r. (data urodzenia: 23 sierpnia 1957 r.) z uwzględnieniem do tej różnicy kwoty - waloryzacji obowiązującej w dniu 1 marca 2023 r. (M. P. z 2023 r., poz. 185), wskaźnik: 114,8% oraz odsetki ustawowe od dnia złożenia wniosku do ZUS.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł, że interpretacja art. 53 ust. 4 czy art. 24 ust. 2 ustawy emerytalnej jest nie tylko błędna, ale wręcz jest obrazą prawa materialnego, a nadto Sąd przeoczył art. 46 oraz co do art. 24 ust. 2.

Ubezpieczony podkreślił, że rozdział 3 „Przepisy szczególne dotyczące emerytury dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.” ustawy emerytalnej ma zastosowanie do jego osoby, skoro jest w przedziale wiekowym określonym w tym rozdziale, a nadto obejmuje go art. 46 ust. 1 (w związku z art. 32 ust. 3) ustawy, bowiem nabył uprawnienia pracownika zatrudnionego w szczególnym charakterze, placówce resocjalizacyjnej (art. l ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela), nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego ani nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, a na wcześniejszą emeryturę przeszedł w dniu 1 marca 2006 r., a legitymował się okresem pracy w warunkach szczególnych (resocjalizacji) w wymiarze 25 lat i 4 miesiące, tj. 304 miesiące. Przy czym apelujący podkreślił, że ten okres uległ zwiększeniu o 30 miesięcy pracy, co zostało uwzględnione przez organ rentowy w kolejnej decyzji.

Nadto skarżący wskazał, że po przejściu na wcześniejszą emeryturę, dodatkowo jeszcze przepracował 173 miesiące, tj. 14 lat i 5 miesięcy na podstawie umowy o pracę, opłacając składki ZUS, czyli ponad 30 miesięcy, co daje podstawy zastosowania art. 53 ust 4 ustawy emerytalnej.

Ubezpieczony zarzucił także, że sąd pierwszej instancji nie przestrzegł uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06 (OSNP 2007/1-2/22) wskazującej, że prawo do emerytury wcześniejszej nie wygasa, a w art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest mowa o emeryturze dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury, z czego wynika, że w zakresie tego samego świadczenia - emerytury - w związku ze spełnieniem warunku osiągnięcia wieku emerytalnego następuje jedynie ustalenie na nowo podstawy wymiaru.

Ubezpieczony podkreślił, że wystąpił do ZUS w dniu 25 sierpnia 2022 r. o przeliczenie wysokości posiadanego już świadczenia emerytalnego, wcześniejszej emerytury, z uwzględnieniem kwoty bazowej w 24% tzw. „części socjalnej”, z nową kwotą bazową, „na starych zasadach”, w związku z ukończeniem 65 roku życia, osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, do czego mam prawo.

Na potwierdzenie swojego stanowiska skarżący dołączył wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 września 2014 r., III AUa 629/14, w analogicznej sprawie, w której uwzględniono powołaną wyżej uchwałę Sądu Najwyższego. Ubezpieczony omówił cytując powyższe orzeczenia i przestawiając odniesienie ich treści do swojej sytuacji.

Skarżący wskazał, że podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 16 kwietnia 2013 r., III AUa 236/13 oraz inne Sądy Apelacyjne, których przytaczanie zajęłoby dużo miejsca w mojej apelacji.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie apelacji podtrzymuje w całości swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i w pełni podzielając argumentację faktyczną i prawną zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W ocenie organu rentowego apelacja jest bezzasadna w całości, bowiem sąd pierwszej instancji zebrał w pełni i dokonał wszechstronnej oceny materiału dowodowego, prawidłowo ustalił wszystkie okoliczności faktyczne sprawy, wyciągnął na ich podstawie nie budzące zastrzeżeń logiczne wniosła i prawidłowo zastosował zarówno przepisy prawa materialnego jak i procesowego.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się nieuzasadniona.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie przy uwzględnieniu zarzutów podniesionych w apelacji doprowadziła sąd odwoławczy do wniosku, że sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy, który praktycznie w sprawie nie jest sporny. Sąd Okręgowy w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku wskazał, jaki stan faktyczny stał się jego podstawą oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Stąd też, Sąd Apelacyjny ustalenia sądu pierwszej instancji w całości uznał i przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części uzasadnieniu (art. 387 § 2 ¹ pkt. 1 k.p.c.). Sąd odwoławczy - wbrew zarzutom apelacji - nie dostrzegł naruszenia przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego, w związku z czym podziela także w całości rozważania tego sądu również w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia (art. 387 § 2 ¹ pkt. 2 k.p.c.).

Przedmiotem postępowania było ustalenie czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do przeliczenia świadczenia emerytalnego na podstawie art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej. Skarżący podkreśla, że po przyznaniu świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym przepracował 30 miesięcy, który to okres po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego uprawnia go do przeliczenia świadczenia przy uwzględnieniu aktualnej kwoty bazowej przy obliczeniu części socjalnej świadczenia.

Zarówno przed sądem pierwszej instancji, jak i aktualnie w apelacji, ubezpieczony wywodzi swoje prawo w oparciu o interpretację przepisu art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej przyjętej przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06.

Natomiast stanowisko Sądu Najwyższego w tej materii uległo zmianie, co znajduje odzwierciedlenie także w orzecznictwie sądów powszechnych.

W wyroku z dnia 8 sierpnia 2018 r., I BU 2/17 (LEX nr 2533796) Sąd Najwyższy nawiązując do powyższej uchwały wskazał:

„Wprawdzie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06 (OSNP 2006/11/613) stwierdzono, że nie jest trafne stanowisko, iż emerytura z art. 27 ustawy stanowi nowe świadczenie, które w związku z tym powinno zostać ustalone z uwzględnieniem reguł dotyczących określenia wysokości emerytury przyznawanej po raz pierwszy w związku ze spełnieniem warunków przewidzianych tym przepisie. Stanowisko to wymagałoby przyjęcia założenia, że prawo do emerytury wcześniejszej wygasło. Przepisy obowiązującego prawa nie dają podstaw do przyjęcia takiego założenia. Ponadto, ustawa nie posługuje się pojęciem nowej emerytury względnie nowego świadczenia. W art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest mowa o emeryturze dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury, z czego wynika, że w zakresie tego samego świadczenia - emerytury - w związku ze spełnieniem warunku osiągnięcia wieku emerytalnego następuje jedynie ustalenie na nowo podstawy wymiaru. Także w uzasadnieniu uchwały z dnia 8 maja 2008 r., II UZP 1/08 (OSNP 2008/23-24/353) Sąd Najwyższy nawiązał do swojej wcześniejszej uchwały z dnia 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06 i podtrzymał wyrażony w tej uchwale pogląd oraz powołane na jego uzasadnienie argumenty, że emerytura obliczona na nowo nie stanowi nowego świadczenia.

Pogląd ten nie spotkał się z powszechną akceptacją w judykaturze. To kontrowersyjne zagadnienie zostało ostatecznie rozstrzygnięte w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2009 r., I UZP 6/09 (OSNP 2010/5-6/72), w której stwierdzono, że kwotę bazową obowiązującą w dacie złożenia wniosku o emeryturę na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez osobę mającą ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, która podlegała co najmniej trzydzieści miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, uwzględnia się tylko do obliczenia części socjalnej później ustalonej emerytury (art. 53 ust. 1 pkt 1 i ust. 4 tej ustawy). W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że algorytm zawarty w art. 53 ustawy emerytalnej ma zastosowanie do obliczenia emerytury wcześniejszej oraz do emerytury później ustalanej w związku z uzyskaniem "zwykłego" wieku emerytalnego. Przy ustalaniu pierwszej emerytury ta sama kwota bazowa przyjmowana jest do części socjalnej i do podstawy wymiaru. Taka tożsamość kwoty bazowej nie musi się powtórzyć przy ustalaniu nowej emerytury, gdy po ustaleniu wcześniejszej emerytury ubezpieczony podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Stanowisko to zostało powtórzone w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 2014 r., I UK 413/13 (OSNP 2015/10/138) i z dnia 2 czerwca 2017 r., II UK 259/16 (LEX nr 2329462).

Słusznie zauważył Sąd Apelacyjny, że zarówno w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 10 września 2009 r., I UZP 6/09, jak i w kolejnych wyrokach Sąd Najwyższy dokonując wykładni art. 53 ust. 3 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS mówi o nowej emeryturze, do której prawo powstaje na podstawie art. 27 ustawy, w odróżnieniu do emerytury poprzednio pobieranej przez uprawnionego. Przepis art. 53 ustawy emerytalnej dotyczy bowiem ustalania wysokości przyznawanej emerytury, a nie przeliczania dotychczasowej. Generalnie ustalenie wysokości emerytury, o jakiej mowa w art. 27-50e, następuje według zasad ust. 1 tego artykułu. Natomiast w sytuacji, gdy ubezpieczony pobierał już świadczenie emerytalne i nabywa prawo do kolejnego na podstawie którego w art. 27-50e, ustalenie wysokości tego nowego świadczenia odbywa się zgodnie z ust. 1, ale przy uwzględnieniu wynikającej z ust. 3 i 4 modyfikacji owych zasad. Oznacza to, że jeśli podstawę wymiaru nowej emerytury stanowi podstawa wymiaru świadczenia dotychczas pobieranego, wówczas część socjalną emerytury oblicza się według kwoty bazowej przyjętej do ustalenia tejże podstawy wymiaru, a całą emeryturę poddaje się stosownej waloryzacji. Natomiast gdy ubezpieczony po nabyciu prawa do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał jako podstawę wymiaru nowej emerytury, przez co najmniej 30 miesięcy podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu i rentowym, wówczas część socjalną nowej emerytury ustala się z zastosowaniem aktualnej kwoty bazowej. Kwota bazowa, o której mowa w przepisie, odnosi się wyłącznie do części socjalnej świadczenia, o jakiej mowa w art. 53 ust. 1 pkt 1 ustawy. Do podstawy wymiaru świadczenia, a zatem do kwoty indywidualnej, odnosi się natomiast art. 21 ust. 2 pkt 1, zgodnie z którym przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury stosuje się przepis art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy, zgodnie z którym podstawę wymiaru (nowo nabywanej) emerytury stanowi podstawa wymiaru renty (w sprawie dotychczasowej emerytury) w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa. W sytuacji realizacji prawa do powszechnej emerytury przez osobę, która uprzednio miała ustalone prawo do wcześniejszej emerytury nie stosuje się zatem art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy, zgodnie z którym możliwe byłoby ustalenie podstawy wymiaru na nowo tzn. na dzień realizacji prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. Relację między art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy oraz art. 53 ust. 3 i 4 ustawy należy ustalić jako brak pokrywania się, ponieważ dotyczą odrębnych elementów świadczenia tj. kwoty socjalnej (art. 53 ust. 3 i 4 ustawy) oraz indywidualnej (art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy).

Konkludując wypada stwierdzić, że w art. 53 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej chodzi o obliczenie wysokości kolejnej emerytury, do której prawo powstaje po spełnieniu przesłanek wynikających z art. 27-50e ustawy, a nie o przeliczanie w trybie art. 53 ust. 1 dotychczas pobieranego świadczenia, nawet jeśli prawo do niego powstało z mocy któregoś z wymienionych wyżej przepisów i było ono obliczone zgodnie z art. 53. Po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie ustalenia prawa do emerytury, zmiany w prawie do tych świadczeń i ich wysokości są możliwe na podstawie przepisów rozdziału 3 działu VIII ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Emeryci, których wysokość świadczenia została obliczona na podstawie art. 53 ustawy, zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy, mogą złożyć wniosek o ponowne ustalenie emerytury na zasadach określonych w art. 110-113 ustawy. Przepisy art. 53 ust. 3 i 4 oraz art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy odnoszą się do momentu ustalenia prawa do emerytury, zaś art. 110-113 ustawy nie wskazują na odpowiednie stosowanie wymienionych przepisów przy zmianie wysokości świadczenia na wniosek emeryta złożony w trybie art. 109.”.

Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego podziela w całości także Sąd Apelacyjny orzekający w sprawie.

Zatem, w niniejszej sprawie bark podstaw do przeliczenie dotychczas pobieranego świadczenia przy uwzględnieniu art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej, a osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego uprawnia ubezpieczonego do złożenia wniosku o przyznanie emerytury z tego tytułu, ale wówczas ustalenie wysokości emerytury nastąpi w oparciu o reguły określone w rozdziale 1 „Emerytura dla osób urodzonych po dniu 1 stycznia 1949 r.” obejmującym art. 24-26c.

Z przedstawionych powyżej przyczyn Sąd Apelacyjny zarzuty apelacji naruszenia art. 46 i art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej i nierespektowanie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r. I UZP 3/06, należało uzna za nieuzasadnione.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako nieuzasadnioną.

sędzia Urszula Iwanowska