Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w osobie:

Przewodnicząca:	Sędzia SA Jolanta Hawryszko

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 marca 2024 r. w S.

sprawy ubezpieczonej E. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji ubezpieczonej od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 2 marca 2023 r., sygn. akt IV U 400/22

1.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję z dnia 6 kwietnia 2022 r. nr (...) w ten sposób, że nie stwierdza, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia E. M., podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, wynosi kwoty wyszególnione w decyzji w okresie objętym decyzją;

2.  zasądza od Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz E. M. kwotę 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi po upływie tygodnia od dnia doręczenia wyroku zobowiązanemu do dnia zapłaty.

SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 209/23

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. 6 kwietnia 2022 r. wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia E. M. podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe:

- w okresie rozliczeniowym 06/2020 – 1 254,48 zł;

- w okresach rozliczeniowych od 7/2020 do 12/2020 – 3 136,20 zł;

- w okresach rozliczeniowych od 1/2021 do 12/2021 – 3 155,40 zł;

- w okresach rozliczeniowych od 1/2022 do 2/2022 – 3 553,20 zł.

Ubezpieczona wniosła odwołanie od decyzji, domagając się zmiany przez przyznanie prawa do korzystania z kodu (...) 00 jako osoba prowadząca działalność gospodarczą od 1 stycznia 2021 r. Wskazała, że o nieprawidłowościach związanych z kodem tytułu do ubezpieczeń dowiedziała się od Zakładu po upływie półtora roku. ZUS nie weryfikował stanu konta na bieżąco, mimo częstych wizyt w ZUS, telefonów w tamtym okresie związanych z kumulacją składek na koncie płatnika i braku wysyłki deklaracji (błąd krytyczny). Gdyby została o nich powiadomiona we właściwym czasie, mogłaby nadal korzystać
z Małego ZUS.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 2 marca 2023 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona prowadzi od 26 czerwca 2017 r. pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą Salon (...) z siedzibą w D.. Przedmiotem działalności jest udzielanie usług fryzjerskich. Z tytułu prowadzonej działalności zgłosiła się do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Od 29 czerwca 2017 r. jej pełnomocnikiem do wykonywania czynności prawnych w relacjach z ZUS była M. J.. Od 27 czerwca 2022 r. takim pełnomocnikiem jest B. R.. Od 26 czerwca 2017 do 20 czerwca 2019 ubezpieczona była objęta obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej z kodem (...). W dniu 4 sierpnia 2017 r. złożyła przed ZUS oświadczenie, że w związku z rozpoczęciem w dniu 26 czerwca 2017 r. pozarolniczej działalności gospodarczej, z tytułu której składki na ubezpieczenie społeczne będą opłacane od obniżonej podstawy wymiaru tj. 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia zgodnie z art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych: - nie prowadziła działalności pozarolniczej w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności; - obecna działalność nie będzie wykonywana na rzecz byłego pracodawcy.

Od 1 sierpnia 2018 do 20 czerwca 2019 była zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe od sierpnia 2018 do grudnia 2018 stanowiła kwotę 630,00 zł, od 1/2019 do 5/2019 kwotę 675,00 zł, (...) kwotę 247,50 zł. Z dniem 20 czerwca 2019 nastąpiło wyrejestrowanie z ubezpieczenia społecznego z uwagi na zbieg tytułu do tego ubezpieczenia i rozpoczęcie pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Od 21 do 30 czerwca 2019 ubezpieczona była zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem (...), a od 1 lipca 2019 r. z kodem (...). Od 21 czerwca 2019 r. do 18 czerwca 2020 r. ubezpieczona korzystała z zasiłku macierzyńskiego. Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego zgłosiła się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego:

- od 21 do 30 czerwca 2019 z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00,

- od 1 lipca 2019 do 18 czerwca 2020 z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00.

Następnie, od 19 czerwca 2020 r. dokonała zgłoszenia do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00, tj. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu. Dokument zgłoszeniowy (...) od 16 czerwca 2020 r. wpłynął po obowiązującym terminie, tj. 9 września 2020 r. W dokumentach rozliczeniowych ZUS DRA od 6/2020 do 12/2020 zadeklarowała podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości 780,00 zł (za każdy miesiąc), od 1/2021 do 12/2021 r. 840,00 zł (za każdy miesiąc), za 1/2022 i 2/2022 r. 908,80 zł (za każdy miesiąc).

W dniu 24 czerwca 2021 r. ZUS wystawił ubezpieczonej zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Do 2022 r. nie kwestionował przedłożonych przez ubezpieczoną deklaracji rozliczeniowych i podstaw wymiaru składek, zgłoszonych z kodem (...) 00.

ZUS pismem z 11 lutego 2022 wezwał ubezpieczoną do złożenia w terminie 7 dni korygujących dokumentów ubezpieczeniowych, wskazując że aby skorzystać z ulgi Mały (...) należy złożyć dokumenty zgłoszeniowe w terminie, którego nie dotrzymała. Podniósł, że do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00 zgłosiła się od 1 lipca 2019 r. do 18 czerwca 2020 r. Kod ten wykazuje się za pełne miesiące. W związku z powyższym ZUS stwierdził, że dokumenty zgłoszeniowe oraz rozliczeniowe z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej powinna składać z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00.

W odpowiedzi na powyższe, ubezpieczona pismem z 24 lutego 2022 zwróciła się do ZUS o uwzględnienie kodu ubezpieczenia (...) 00 od pełnego miesiąca, po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania. Ocenił, że kwestią sporną było rozstrzygnięcie,
czy dochowano wymaganego prawem terminu zgłoszenia się do obowiązującego od 1.02.2020 r. preferencyjnego programu Mały (...), a w konsekwencji czy istniała możliwość skorzystania z deklarowania i opłacania niższych składek na ubezpieczenia społeczne od 19 czerwca 2020 r. (po skończonym okresie zasiłku macierzyńskiego) do 31.12.2021 r. oraz w styczniu i lutym 2022 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 19 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021r. poz. 423), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Z kolei zgodnie z art. 9 ust. 1c i art. 12 ust. 1 tej ustawy osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, spełniająca jednocześnie warunki do objęcia jej obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi oraz wypadkowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Na swój wniosek może przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, a w konsekwencji także wypadkowego z innych tytułów. W praktyce oznacza to, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Składki na te ubezpieczenia finansuje budżet państwa za pośrednictwem ZUS (art. 16 ust. 8 ww. ustawy). Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jest jednak zobowiązana do odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 66 ust. 1 lit. c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285).

Sąd Okręgowy wskazał, że bezspornie ubezpieczona w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego opłacała wyłącznie składkę zdrowotną, natomiast ciężar opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przejął budżet państwa.

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 8, art. 20 ust. 1, 2 i 3 ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Ubezpieczona przed okresem zasiłku macierzyńskiego, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z preferencyjną podstawą wymiaru składek, obliczaną od obniżonej podstawy wymiaru tj. 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia zgodnie z art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W dniu 1 lutego 2020 r. weszła w życie zmiana do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadzona ustawą z dnia 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2019 r. poz. 2550). Na podstawie art. 1 pkt 3 ustawy zmieniającej, art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczący najniższej podstawy wymiaru składek otrzymał nowe brzmienie. Od dnia 1.02.2020 r. dotychczasowy program „mały ZUS” zastąpiono programem tzw. „mały ZUS plus” przeznaczonym dla przedsiębiorców, którzy osiągnęli w 2019 r. przychód nieprzekraczający 120.000 złotych. W programie tym wysokość składki uzależniono od wysokości uzyskanego dochodu, a nie przychodu jak w Małym ZUS.

Art. 18c ust. 1 i 2 ustawy systemowej po powyższych zmianach stanowi, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego prowadzącego działalność gospodarczą, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej „dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej”, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.

W treści art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej wskazano, że z ulgi Mały (...) może skorzystać ubezpieczony – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, który ustala na 2020 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ust. 1 zmienianej ustawy systemowej w brzmieniu nadanym tą ustawą i:

1) przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sposób inny niż określony w art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym zawiadamia Zakład Ubezpieczeń Społecznych o zmianie danych dotyczących tytułu ubezpieczenia przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 14 ustawy zmienianej w art. 1, zawierającego prawidłowe dane,

2) rozpoczął lub wznowił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w lutym 2020 r., dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 4b ustawy zmienianej w art. 1

- w terminie do końca lutego 2020 r.

W ocenie Sądu Okręgowego wobec ubezpieczonej miała zastosowanie wskazana wyżej regulacja z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy zmieniającej, bowiem uprzednio nie korzystała z preferencyjnych zasad ustalania podstawy wymiaru składek z art. 18 ust. 1c ustawy systemowej. Zatem, chcąc zgłosić się w 2020 r. do ulgi z art. 18 ust. 1c w nowym brzmieniu, powinna dokonać zgłoszenia wyrejestrowania z dotychczasowego ubezpieczenia z kodem (...) 00 i dokonać ponownego zgłoszenia do ubezpieczenia (w tym wypadku zdrowotnego z racji pobierania zasiłku macierzyńskiego) z kodem (...) 00 w nieprzekraczalnym terminie „do końca lutego 2020 r.”, a ponieważ koniec lutego przypadał na dzień wolny od pracy (sobota), podobnie jak kolejny dzień pierwszy marca (niedziela) – w praktyce do dnia 2 marca 2020 r.

Tymczasem takiego zgłoszenia – przerejestrowania ubezpieczona dokonała dopiero we wrześniu 2020 r., z datą od 16 czerwca 2020 r. tj. od zakończenia pobierania zasiłku macierzyńskiego, przez co straciła prawo do ulgi. Nie zasługiwał przy tym w ocenie Sądu pierwszej instancji na uwzględnienie argument ubezpieczonej, iż była w błędzie, co do daty zgłoszenia, zakładając, iż może to nastąpić dopiero z końcem zasiłku macierzyńskiego, stanowiącym poprzedni tytuł do ubezpieczeń. Przepisy dotyczące terminów zgłoszeń do małego ZUS plus są określone precyzyjnie i wyczerpująco. Prawo nie przewiduje możliwości przywrócenia terminu do dokonania takiego zgłoszenia. Ustawowo zakreślony i nie podlegający przywróceniu termin na zgłoszenie do ubezpieczenia w ramach tej preferencji do końca lutego 2020 r., a w kolejnych latach do końca stycznia 2021 r. i stycznia 2022 r.
ma związek z tym, że co roku mogą wystąpić wahania przychodu uzyskiwanego przez ubezpieczonego. W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługiwał na uwzględnienie argument odwołującej, iż to wyłącznie ZUS wydając zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami, wprowadził ją w błąd, a także, że przepisy wprowadzane w 2020 roku były niejasne
i księgowa prowadząca jej dokumentację, zapewniała, że zgłoszenia należy dokonać
po zakończeniu zasiłku macierzyńskiego. Po pierwsze, zgłoszenia winna dokonać ubezpieczona w terminie i dotyczyło to początku roku 2020 roku, jak i 2021, natomiast zaświadczenie wydane było w czerwcu 2021 roku. Także zeznania M. J. świadka nie potwierdziły wprowadzenia ubezpieczonej w błąd przez organ rentowy. Sąd wskazał ponadto, że z powszechnie znanych faktów (także z innych prowadzonych postępowań) wiadomym jest, iż na stronach internetowych ZUS już 15.01.2020 r. informowano, że zgłoszenia do ulgi także przez osoby podlegające wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, należy dokonać najpóźniej do 2.03.2020 r. Była to informacja powszechnie dostępna, co oznacza, że organ rentowy swój obowiązek informacyjny spełnił. Ponadto Sąd Okręgowy zauważył, że świadek nie wytłumaczyła w sposób logiczny, czemu w przypadku wystąpienia błędu krytycznego nie dokonała zgłoszenia przez kolejne dwa miesiące. Słusznie też wskazał pełnomocnik ZUS, iż powołany przez pełnomocnika ubezpieczonej art. 15zzzzzn ² ust. 1 ustawy covidowej jest sprzężony z art. 58 k.p.a., który przewiduje możliwość przywrócenia terminu, ale jak się przyjmuje w orzecznictwie, dotyczy to tylko terminów procesowych.

W tym stanie rzeczy, zdaniem Sądu Okręgowego organ rentowy prawidłowo ustalił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za okres wskazany w decyzji nr (...), jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Ponieważ zgłoszenie do ulgi na 2020 r. nie było skuteczne, czego nawet nie kwestionowała ostatecznie powódka, to w ocenie Sądu nie rozciągało się także na kolejny 2021 r. i 2022 r., a zatem i w tym zakresie decyzja była prawidłowa.

Apelację od wyroku złożyła ubezpieczona, zarzucając:

1.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego przez:

a)  nienadanie przez Sąd I instancji właściwego znaczenia i wagi przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy takim okolicznościom jak to, iż:

⚫

ubezpieczona chciała skorzystać z Małego (...) i nie miała zamiaru opłacania składek na ubezpieczenia społeczne jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,

⚫

składki wyliczone według programu Mały (...) były opłacone przez nią w obowiązującym terminie, przy czym w zakresie składek za kwiecień 2021 została zwolniona z ich opłacenia na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych,

⚫

organ rentowy do czasu wydania zaskarżonej decyzji nie miał żadnych wątpliwości co do kwestii korzystania przez ubezpieczoną z preferencji, której dotyczy niniejsze postępowanie, a w dniu 24 czerwca 2021 r. wydał ubezpieczonej zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek,

b)  błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż w niniejszej sprawie nie było sporne, że ubezpieczona w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego opłacała wyłącznie składkę zdrowotną, natomiast ciężar opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przejął budżet państwa, w sytuacji gdy ubezpieczona była zwolniona z obowiązku opłacania składki zdrowotnej na podstawie art. 82 ust. 9a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

c)  błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż ubezpieczona nie kwestionowała, iż zgłoszenie do ulgi na 2020 r. nie było skuteczne, w sytuacji gdy ubezpieczona stała na stanowisku, iż ulga ta przysługiwała jej przez cały okres, którego dotyczy niniejsze postępowanie,

2.  naruszenie prawa materialnego tj.:

a)  naruszenie art. (...) ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych poprzez błędną wykładnię i zastosowanie, a w konsekwencji błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż przepis ten ma zastosowanie wyłącznie do terminów procesowych, w sytuacji gdy ma on zastosowanie zarówno do terminów proceduralnych jak i materialnych, a w konsekwencji ma również zastosowanie do terminu na zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego w ramach preferencji Mały (...),

b)  naruszenie art. 18c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 5 ustawy z dnia 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej przez błędną wykładnię i zastosowanie, a w konsekwencji błędne przyjęcie, iż ubezpieczona nie została skutecznie zgłoszona do ubezpieczenia w ramach preferencji Mały (...), w sytuacji gdy z materiału dowodowego wynika wniosek przeciwny.

Apelująca wniosła o zmianę pkt. I zaskarżonego wyroku przez zmianę zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z 6 kwietnia 2022 r. i ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) w wysokości: od 06/2020 do 12/2020 -780,00 zł (za każdy miesiąc), od 1/2021 do 12/2201 - 840 zł (za każdy miesiąc), za 1, (...) - 908,80 zł (za każdy miesiąc) oraz o orzeczenie o kosztach wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny, po dokonaniu uzupełniających ustaleń, rozważył sprawę i uznał, że apelacja ubezpieczonej jest usprawiedliwiona co do zasady.

Sąd Okręgowy, wprawdzie dokonał trafnych ustaleń i powołał się na prawidłowe przepisy prawa materialnego, jednak niewłaściwie zinterpretował prawo, a przy tym nie uwzględnił podstawowych zasad procedury administracyjnej oraz zasad ogólnych ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a w szczególności brak wyważenia proporcjonalności konsekwencji decyzji do indywidualnej sytuacji ubezpieczonej, co stanowi o naruszeniu prawa podmiotowego ubezpieczonej.

W pierwszym rzędzie, porządkując w sprawie fakty, Sąd Apelacyjny w całości zaaprobował ustalenia Sądu pierwszej instancji, ale też dodatkowo ustalił jak niżej.

Ubezpieczona od 21.06.2019 do 18.06.2020 pobierała zasiłek macierzyński. Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego zgłosiła się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego:

- od 21 do 30 czerwca 2019 r. z kodem (...) (preferencyjne składki ZUS dla przedsiębiorcy przez 24 pełne miesiące prowadzenia działalności gospodarczej),

- od 1.07.2019 r. do 18.06.2020 z kodem (...) (prowadzenie działalności przez osobę opłacającą preferencyjny ZUS, której zasiłek macierzyński nie przekracza 1000 zł).

Jak podniosła w apelacji, ostatecznie okazało się, że we wskazanym okresie była zwolniona z obowiązku opłacania składki zdrowotnej na podstawie art. 82 ust. 9a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

W dokumentach rozliczeniowych ZUS DRA, dotyczących okresu po ustaniu prawa do zasiłku macierzyńskiego, od 6/2020 do 12/2020 zadeklarowała preferencyjne podstawy wymiaru składek w wysokości 780 zł, od 1/2021 do 12/2021 - 840 zł i za 1, (...) - 908,80 zł

Dokument zgłoszeniowy (...) wpłynął do organu 9.09.2020 i dotyczył zgłoszenia od 19.06.2020 r. do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00 Mały (...), co dotyczyło wyłącznie okresu po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Dokument został złożony dopiero we wrześniu w formie papierowej, bowiem w systemie, po okresie zasiłku macierzyńskiego, cały czas pojawiał się komunikat o błędzie krytycznym, a nikt z pracowników ZUS nie umiał wyjaśnić przyczyny pojawiania się tego komunikatu.

Powyższe fakty wynikają z uzasadnienia spornej decyzji i nie zostały zakwestionowane przez ubezpieczoną; jak również z zeznań świadka – księgowej obsługującej ubezpieczoną k .32v akt).

ZUS w dniu 7.07.2020 r. wydał ubezpieczonej decyzję odmawiającą prawa do zwolnienia z opłacania należności z tytułu składek na własne ubezpieczenie zdrowotne z okres od marca do maja 2020 r. ponieważ na dzień rozstrzygnięcia sprawy na koncie ubezpieczonej nie było przypisu należnych składek wynikających ze złożonych deklaracji rozliczeniowych za okres 3 - 5/ 2020 (k.29). Wtedy ubezpieczona zainteresowała się nadpłatą widniejącą na jej koncie, ponieważ co miesiąc opłacała składkę zdrowotną, która nie była księgowana jako należność, lecz jako nadpłata. Uzyskała z ZUS informację, że w okresie korzystania z Małego ZUS przez 24 miesiące od rozpoczęcia działalności, ZUS dopłacał jej do zasiłku. Wtedy okazało się, że przez cały okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, jej składka zdrowotna była zerowa, a po zakończeniu zasiłku spełniała warunki do objęcia ubezpieczeniem Mały (...) (powyższe wynika z wiarygodnego przesłuchania ubezpieczonej k. 32v-33).

ZUS w dniu 20.05.2021 r. wystosował do ubezpieczonej pismo informujące, o zwolnieniu z opłacania należności z tytułu składek za kwiecień 2021 roku w kwocie 647,59 zł, która to kwota została ustalona na podstawie dokumentów rozliczeniowych złożonych do 17.05.2021 r. oraz stanu konta na ten dzień (k. 28 akt).

ZUS w dniu 24 czerwca 2021 r. wystawił ubezpieczonej zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Do lutego 2022 r. organ nie kwestionował przedłożonych przez ubezpieczoną deklaracji rozliczeniowych i podstaw wymiaru składek, zgłoszonych z kodem (...) 00. Obsługująca ubezpieczoną księgowa nie widziała podstawy prawnej, a tym samym potrzeby, by w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, dokonywać zmiany kodu ubezpieczenia na (...) 00, ponieważ nie znalazła w tym zakresie stosownych pouczeń, ani informacji na stronach ZUS, co wynika z wiarygodnego zeznania księgowej.

Sąd Apelacyjny ustalił również, że akta ubezpieczeniowe w przedmiotowej sprawie zaczynają się od wezwania organu do złożenia dokumentów ubezpieczeniowych z 11.02.2022 (z nomen omen zamieszczonym symbolem PRZYJAZNY URZĄD), adresowanego do ubezpieczonej. Organ w piśmie tym wskazał, że ubezpieczona zgłosiła się do ubezpieczeń z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w dniu 9.09.2020 r. z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00 od 19.06.2020 r. Wyjaśnił, że aby skorzystać z ulgi mały ZUS plus należało złożyć dokumenty zgłoszeniowe w terminie, którego nie dotrzymała. Ponadto kod ten wykazuje się za pełne miesiące, podczas gdy zgłoszenia dokonano od 1.07.2019 r. W związku z powyższym od 1.06.2020 dokumenty zgłoszeniowe oraz rozliczeniowe z tytułu działalności pozarolniczej powinna składać z kodem tytułu ubezpieczenia (...) 00. Organ wezwał ubezpieczoną do złożenia korygujących dokumentów ubezpieczeniowych w terminie 7 dni.

W odpowiedzi ubezpieczona złożyła w dniu 24.02.2022 r. pismo ogólne do ZUS z wnioskiem o ponowne przeanalizowanie sprawy oraz uwzględnienie kodu ubezpieczenia (...) 00 od pełnego miesiąca po zakończeniu okresu macierzyńskiego od 1.07.2020. Wyjaśniła, ze w okresie przebywania na zasiłku macierzyńskim (kod (...)) nie zawieszała działalności i terminowo opłacała składki, które jednak kumulowały się na koncie rozliczeniowym, co wynikało z danych zaewidencjonowanych w systemie informatycznym. Wielokrotnie telefonowała i pytała. Wskazała, że brak było możliwości przerejestrowania się z okresu macierzyńskiego na Mały (...). Organ przez wiele miesięcy nie dostrzegał żadnych nieprawidłowości w opłacaniu należności z tytułu składek, czy błędnych deklaracji. Wręcz przeciwnie, uznał za zasadne wszelkie wnioski o ubieganie się o pomoc z tarcz C.-19. Wskazała, że aby cel art. 48 ust. 1 ustawy systemowej był osiągnięty, wymagane było regularne monitorowanie jej konta. Także w momencie zgłaszania problemu jako płatnik, jak też z urzędu. Obecna sytuacja została zgłoszona po 1,5 roku. Wniosła o uznanie korzystania w ciągłości trzech lat z Mały (...) od 1.07.2020 r., ponieważ taki był jej zamiar docelowy, poświadczony wysokością należnych składek i wpłat.

Sąd Apelacyjny stwierdził w aktach organu brak dokumentacji ubezpieczeniowej ZUS za okres od lipca 2020 do lutego 2022.

W odpowiedzi na pismo ogólne, organ wydał sporną decyzję z dnia 6.04.2022 r., stwierdzającą podstawy wymiaru składek od czerwca 2020 r. do lutego 2022 r. w ciągłości bez preferencji Mały (...).

W ocenie Sądu drugiej instancji, przedstawione ustalenia, prowadzą do wniosku: po pierwsze, że ubezpieczonej nie można było zarzucić nierzetelności, opieszałości, czy zaniechania w prowadzeniu spraw związanych z rozliczaniem z ZUS z tytułu ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczona oraz jej księgowa pozostawały w stałym kontakcie z pracownikami organu i na bieżąco monitorowały oraz wyjaśniały sytuację prawną ubezpieczonej. Dołożyły maksymalnej dbałości o wyjaśnienie sprawy. Po drugie, zaniechanie działań organu w zakresie ustalenia właściwego tytułu ubezpieczenia wywołało u ubezpieczonej przekonania o prawidłowości podjętych czynności w kierunku objęcia ubezpieczeniem z tytułu Mały (...). Działanie organu sąd ocenił jako opieszałe i nieprofesjonalne, ponieważ nie potrafiono na bieżąco zareagować na problemy zgłaszane przez księgową, związane z nietypowym działaniem systemu, a zgłoszony i realizowany tytuł ubezpieczenia zakwestionowano dopiero po półtora roku.

Natomiast, jeśli chodzi o podstawy prawne, Sąd Okręgowy powołał właściwe przepisy, chociaż niewłaściwie je zinterpretował.

Tytułem uzupełnienia należy zatem wskazać, że w dniu 1 lutego 2020 r. weszła w życie zmiana do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadzona ustawą z 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. poz. 2550). Na podstawie art. 1 pkt 3 ww. ustawy zmieniającej, art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczący najniższej podstawy wymiaru składek otrzymał nowe brzmienie. Od dnia 1 lutego 2020 r. ustawodawca wprowadził nowy program tzw. Mały (...). W programie tym wysokość składki uzależniono od wysokości uzyskanego dochodu, a nie przychodu jak w programie Mały ZUS (por. art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu dotychczasowym i aktualnym).

Z uzasadnienia zmiany ustawy wynika: wprowadzane przepisy miały na celu rozszerzenie dotychczasowego Małego ZUS, a nie zastąpienie go nową, dodatkową formą preferencji. Oznaczało to przykładowo, że przedsiębiorca, który w 2019 r. przez okres 12 miesięcy korzystał z Małego ZUS-u, w ciągu następnych 48 miesięcy z Małego ZUS-u plus będzie mógł korzystać przez maksymalnie 24 miesiące. Pozwalało to na zachowanie spójności systemowej i zapobiegało występowaniu nierówności pomiędzy przedsiębiorcami dotychczas opłacającymi proporcjonalne składki a tymi, którzy dopiero zostaną objęci ulgą na podstawie zmienianych przepisów.

(...)

Realizacją tego celu ustawodawcy był przepis przejściowy art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej, który stanowi: ubezpieczony, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy zmienianej w art. 1 (przedsiębiorca), który ustala na 2020 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą i:

1)  przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sposób inny niż określony w art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, zawiadamia Zakład Ubezpieczeń Społecznych o zmianie danych dotyczących tytułu ubezpieczenia przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 14 ustawy zmienianej w art. 1, zawierającego prawidłowe dane,

2)  rozpoczął lub wznowił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej
w lutym 2020 r., dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 36 ust. 4b ustawy zmienianej w art. 1 - w terminie do końca lutego 2020 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego regulacja przejściowa zawarta w punkcie 1) dotyczyła przypadku gdy przedsiębiorca chciał ustalić na 2020 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z preferencją Mały (...), a przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sposób inny niż określony w art. 18c ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, czyli bez dotychczasowej preferencji Mały ZUS. Natomiast regulacja w punkcie 2) dotyczyła wyłącznie przypadku gdy przedsiębiorca, który ustalał na 2020 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ust. 1 ustawy rozpoczął lub wznowił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w lutym 2020 r. Sąd Apelacyjny uznał, że art. 5 jest regulacją ograniczoną w czasie i związaną wyłącznie z wprowadzeniem w życie nowych rozwiązań prawnych. Zatem po wejściu w życie przepisów, po lutym 2020 roku, wszystkie zdarzenia prawne powinny być oceniane w oparciu o obowiązujące rozwiązania prawne zawarte w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych systemowej

Ubezpieczona, która chciała skorzystać z ulgi Mały (...) w roku 2020, w okresie poprzedzającym do czerwca 2020 roku pobierała zasiłek macierzyński, nie opłacała składek na ubezpieczenia społeczne i tylko z tego tytułu była objęta ubezpieczeniem. Nie można więc powiedzieć, że przed dniem wejścia w życie ustawy ustalała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sposób inny niż preferencyjny. A zatem ten przejściowy przepis w punkcie 1) nie miał zastosowania do sytuacji ubezpieczonej jako przedsiębiorcy. Nie miał też zastosowania do ubezpieczonej punkt 2) przepisu, ponieważ ubezpieczona nie rozpoczęła, ani nie wznowiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w lutym 2020 r. ponieważ wtedy pobierała zasiłek macierzyński.

Należy zatem przejść do przepisów ustawy systemowej.

Zgodnie z art. 36 ust. 14a ustawy, regulującym obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia, o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1, ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1) do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2) 7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Ustawodawca w uzasadnieniu projektu wyjaśnił: (.. ) w art. 36 dodaje się ust. 14a, dotyczący sytuacji, gdy przedsiębiorca zmienia tytuł ubezpieczenia na właściwy dla nowej ulgi (wynikającej z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w projektowanym brzmieniu), a wcześniej opłacał pełne lub preferencyjne składki ZUS. W projektowanym przepisie przewidziano dwa terminy zawiadomienia o fakcie zmiany tego tytułu (złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń). W przypadku gdy zmiana ta następuje w styczniu danego roku, przedsiębiorca będzie miał możliwość dokonania powyższych zgłoszeń w terminie do końca stycznia danego roku, z tym że termin ten nie może być krótszy niż 7 dni (oznacza to, że w niektórych przypadkach rozciągnie się on również na pierwsze dni miesiąca lutego danego roku). We wszystkich pozostałych przypadkach (zmiana dokonywana w miesiącach innych niż styczeń) pozostaje obowiązujący obecnie termin 7-dniowy.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że w przypadku ubezpieczonej zmiana, o której mowa w punkcie 2) polegała na tym, że zakończyła pobieranie zasiłku macierzyńskiego i właśnie wtedy mogła przystąpić do ulgi Mały (...). W świetle obowiązujących regulacji prawnych, ubezpieczona mając zamiar skorzystać w 2020 r. z ulgi Mały (...) (kod ubezpieczenia (...) 00) po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, zobowiązana była w pierwszej kolejności dokonać zgłoszenia wyrejestrowania z dotychczasowego ubezpieczenia z kodem (...) 00 (kod pobierania zasiłku macierzyńskiego) i następnie dokonać ponownego zgłoszenia do ubezpieczenia, wskazując kod (...) 00. Organ twierdził, że powyższego powinna była dokonać w nieprzekraczalnym ustawowym terminie najpóźniej do dnia 2 marca 2020 r., z czym Sąd Apelacyjny się nie zgadza, a to z uwagi na powyższą interpretację.

Istotne w sprawie jest również to, że żaden przepis wprost nie reguluje, ani też żadne ogólnodostępne wyjaśnienia ZUS nie tłumaczą, jak miała zachować się w roku 2020 przedsiębiorczyni, pobierająca zasiłek macierzyński w chwili, gdy weszła regulacja prawna Mały (...), a która spełniała warunki i chciała skorzystać z tej preferencji.

W nawiązaniu do ustaleń sprawy, wiarygodnie zatem brzmiały twierdzenia ubezpieczonej w zakresie, w jakim wskazywała, że pozostawała w błędzie co do daty zgłoszenia, zakładając że może dokonać tej czynności dopiero z zakończeniem pobierania zasiłku macierzyńskiego, stanowiącym poprzedni tytuł do ubezpieczeń. Należy zauważyć, że ubezpieczona nie miała żadnego umocowania prawnego do tego, by w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przerwać tytuł ubezpieczenia z kodem (...) 00 i od 2.03.2020 zgłosić się do ubezpieczenia z kodem (...) 00 Mały (...). Logiczne było jej rozumowanie, że do kolejnego tytułu ubezpieczenia zgłosiła się dopiero po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Zaznaczenia przy tym wymaga, że treść regulacji odnoszących się do kwestii terminów zgłoszeń do skorzystania z ulgi (...) jest jasna i nie powinna wzbudzać jakichkolwiek wątpliwości w tak zwanych przypadkach typowych. Do takich jednak nie należał przypadek ubezpieczonej, od której organ domagał się terminowego zgłoszenia, zgodnego z ustawą, mimo że ubezpieczona w tym czasie podlegała ubezpieczeniu z racji pobierania zasiłku macierzyńskiego, a organ w publicznym informatorze nie zamieścił żadnego wyjaśnienia, jak miała przedsiębiorczyni zachować się w sytuacji, gdyby po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego chciała skorzystać z ulgi Mały (...); a co więcej, organ działania z urzędu podjął dopiero po ponad rocznym okresie od zaistnienia zdarzeń prawnych.

Należy przy tym zauważyć, że zaniechanie organu i podjęcie czynności dopiero w lutym 2022 wykluczyło możliwość skorzystania z ulgi przez ubezpieczoną w roku 2021 i 2022, co stanowiło ograniczenie praw podmiotowych z winy organu.

W rezultacie jako trafne Sąd Apelacyjny ocenił twierdzenia ubezpieczonej, odnoszące się
do wprowadzenia ją w błąd przez organ rentowy. Organ, bowiem przez półtora roku nie dostrzegał żadnych nieprawidłowości w opłacaniu należności z tytułu składek, chociaż w tym okresie wielokrotnie miał możliwość dokonania korekty rozliczenia przez zakwestionowanie zasadności korzystania z ulgi. Co więcej, uznał za zasadny wniosek ubezpieczonej o świadczenia z tytułu C.. Ubezpieczona nie miała więc żadnych podstaw faktycznych do uznania, a nawet przypuszczenia, że nie jest osobą uprawnioną do opłacania składki na preferencyjnych zasadach.

Należy zauważyć, że w toku postępowania organ nie wykazał, że udzielił płatnikom ogólnie dostępnej informacji o sposobie skorzystania z ulgi Mały (...) przez przedsiębiorczynie pobierające zasiłki macierzyńskie, zwłaszcza w okresie wprowadzania ustawy zmieniającej w życie. Do tej kwestii nie odnoszą się również przepisy prawa ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W sprawie, zatem nie można było mówić, że przedsiębiorca ponosi konsekwencje niewiedzy osób obsługujących rozliczenia przedsiębiorcy. Świadek M. J. zeznała, że rozmawiając z panią w ZUS w lutym 2020 r. doszły do wniosku, że kod (...) powinien być zlikwidowany już w styczniu, a przecież ubezpieczona powinna być na tym kodzie do końca pobierania zasiłku macierzyńskiego i tak było. Świadek zeznała też, że bardzo często korzystała z interpretacji znajdujących się na stronie ZUS. W tym miejscu dodatkowo należy zauważyć, że jedna osoba nie może podlegać ubezpieczeniu społecznemu z dwóch tytułów równolegle. Zatem, gdyby ubezpieczona od stycznia 2020 roku zmieniała kod ubezpieczenia to nie miałaby tytułu do pobierania zasiłku macierzyńskiego. Organ wyjaśnił, że ubezpieczona, chcąc skorzystać z Małego (...) po zakończonym zasiłku macierzyńskim i spełnieniu warunków skorzystania z ulgi, od 1.01.2020 r. powinna dokonać zgłoszenia do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczeń (...) 00 w terminie do 2.03.2020 r. Rzecz jednak w tym, że ubezpieczona w dacie tego zdarzenia, w lutym 2020 roku, nie uzyskała takiej informacji, bo organ nie upubliczniał takiej interpretacji, a w tym czasie, do 18.06. 2020 r. pobierała zasiłek macierzyński.

Należy też zauważyć, że w toku tego postępowania organ nie wyjaśnił istotnej kwestii, czy w okresie podlegania ubezpieczeniu z racji pobierania zasiłku macierzyńskiego ubezpieczona mogła zmienić tytuł na Mały (...), skoro i tak nie korzystałaby z tej ulgi aż do zakończenia okresu pobierania zasiłku, a z drugiej strony, po zmianie kodu, straciłaby tytuł do zasiłku.

Wszystkie przedstawione wyżej okoliczności, dotyczące indywidualnej sprawy ubezpieczonej, Sąd Apelacyjny rozważył w kontekście przepisów ogólnych ustawy Prawo przedsiębiorców z dnia 6 marca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 646).

Ustawa w art. 11 wprowadza zasadę przyjaznej interpretacji przepisów:

1. Jeżeli przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy, chyba że sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. (..)

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w przedmiotowej sprawie organ naruszył tę zasadę. Z przedstawionych rozważań wynika, że przepisy ustawy zmieniającej oraz ustawy systemowej nie pozwalają na jednoznaczne rozstrzygnięcie, jak należało ustalić prawo do ulgi Mały (...) dla przedsiębiorczyni, która w lutym 2020 roku, gdy przepisy weszły w życie, korzystała z zasiłku macierzyńskiego, po zakończeniu którego chciała skorzystać z ulgi i spełniała warunki do jej przyznania. Mimo dokonanej przez Sąd drugiej instancji wykładni tych przepisów, nadal pozostają wątpliwości co do ich treści w zakresie ustalania uprawnień przedsiębiorczyń, które pobierały zasiłki macierzyńskie. Dlatego te wątpliwości, w myśl legalnej zasady przyjaznej interpretacji przepisów, organ powinien rozstrzygnąć na korzyść ubezpieczonej.

Prawo przedsiębiorców w art. 12 wprowadza też zasady pogłębiania zaufania i proporcjonalności, stanowiąc że organ prowadzi postępowanie w sposób budzący zaufanie przedsiębiorców do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego i ta zasada została naruszona w przedmiotowym postepowaniu, co jednoznacznie wynika z ustaleń sprawy. Nie budzi bowiem zaufania do władzy publicznej opieszałość organu w podjęciu decyzji z urzędu po ponad półtorarocznym okresie, gdy jednocześnie organ, wielokrotnie podejmował w sprawie ubezpieczonej czynności ,w ramach których mógł zweryfikować prawidłowość tytułu ubezpieczenia. A przy tym decyzja organu w okolicznościach sprawy była nieproporcjonalna, ponieważ skutkuje dla ubezpieczonej dodatkowymi dolegliwościami finansowymi, jak też pozbawiła ją możliwości skorzystania z preferencji w kolejnych latach po roku 2020.

Patrz komentarz do ustawy Prawo przedsiębiorców w L.:

(...)

(...)

Podsumowując, żaden przepis prawa nie wykluczył możliwości przedsiębiorcy do zadeklarowania i opłacania niższych składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne po upływie okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Ubezpieczona nie mogła w lutym 2020 roku złożyć deklaracji przystąpienia do ulgi Mały (...) bo wtedy pobierała zasiłek macierzyński z tytułu ubezpieczenia z kodem (...) 00, a ustawodawca nie wprowadził możliwości jednoczesnego pobierania zasiłku macierzyńskiego i korzystania z ulgi Mały (...), tym bardziej, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego z zasady wyklucza możliwość skorzystania z ulgi od opłacania składek. Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że w rozpatrywanej sprawie organ naruszył zasady ogólne zapisane w ustawie Prawo przedsiębiorców art. 11 i art. 12 i właśnie z tej przyczyny organ nie miał podstaw do stwierdzenia, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia E. M., podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, wynosiła kwoty wyszególnione w decyzji w okresie objętym decyzją. Decyzja organu w tych konkretnych okolicznościach była zatem nieprawidłowa, co de facto eliminuje decyzję z obrotu prawnego i przywraca stan sprzed jej wydania.

W konsekwencji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c., orzekając co do istoty sprawy zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu w ten sposób, że nie stwierdził, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia E. M., podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, wynosi kwoty wyszególnione w decyzji w okresie objętym decyzją, O kosztach postępowania, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. wg stawki wynikającej z §10 ust. 1 pkt 2 w zw. z §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

SSA Jolanta Hawryszko