Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Barbara Białecka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 31 marca 2025 r. w S.

sprawy G. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o dodatek pielęgnacyjny

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 7 marca 2024 r., sygn. akt VI U 767/23

oddala apelację.

Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 213/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 21 kwietnia 2023 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał G. H. dodatek pielęgnacyjny. W związku z tym, iż wypłata emerytury z ZUS została zawieszona, z uwagi na wypłatę świadczenia korzystniejszego z innego organu rentowego, wypłata dodatku została zawieszona.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł G. H., wskazując że zawieszenie wypłaty emerytury nie może być powodem odmowy wypłaty dodatku pielęgnacyjnego. Ubezpieczony wskazał na wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 27 kwietnia 2011 r., w myśl którego zawieszenie prawa do renty lub emerytury nie powoduje zawieszenia wypłaty dodatku pielęgnacyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację powołaną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 7 marca 2024 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że G. H. urodził się (...) Decyzją z dnia 9 maja 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał mu prawo do emerytury od dnia 24 lutego 2013 r.

Żoną G. H. była B. H. – sędzia w stanie spoczynku. Poobierała ona stosowne uposażenie z Sądu Okręgowego w Szczecinie.

Pismem z dnia 5 września 2022 r. Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie poinformował ZUS, że od dnia 1 września 2022 r. ubezpieczony pobiera uposażenie rodzinne po zmarłej żonie, wypłacane przez Sąd Okręgowy w Szczecinie.

Decyzją z dnia 25 października 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wstrzymał G. H. wypłatę emerytury od 1 września 2022 r., tj. od daty ustalenia prawa do pobierania uposażenia rodzinnego po zmarłej żonie B. H..

W tym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy ocenił, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wskazał, że w rozpatrywanej sprawie poza sporem pozostaje fakt, że wnioskodawca, po śmierci żony – sędzi w stanie spoczynku, uzyskał, od dnia 1 września 2022 r., prawo do uposażenia rodzinnego po zmarłej, wypłacanego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie. Kwestią sporną pozostawało natomiast ustalenie, czy organ rentowy zasadnie zawiesił wypłatę przyznanego ubezpieczonemu dodatku pielęgnacyjnego, w sytuacji pobierania przez niego uposażenia rodzinnego po zmarłej żonie.

Zgodnie z treścią art. 102 § 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U z 2024 r., poz. 334), w razie zbiegu prawa do uposażenia rodzinnego z prawem do emerytury lub renty, na wniosek uprawnionego, przysługuje albo uposażenie rodzinne albo emerytura lub renta. Przepisy o uposażeniu rodzinnym nie przewidują wypłacania dodatku pielęgnacyjnego.

W myśl zaś art. 75 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1251), dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4. Dodatek ten wypłaca się łącznie ze świadczeniem.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, ubezpieczony w związku ze wstrzymaniem wypłaty emerytury z ZUS, nie zachował prawa do pobierania dodatku pielęgnacyjnego. Zawieszenie wypłaty emerytury spowodowało bowiem zawieszenie wypłaty dodatku pielęgnacyjnego. Wnioskodawca dokonał wyboru świadczenia, wypłacanego przez inną instytucję, a zatem konsekwencją tego wyboru stało się wstrzymanie wypłaty dodatku pielęgnacyjnego. Jak słusznie podniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych, dodatek pielęgnacyjny nie jest samoistnym świadczeniem z zakresu świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, warunkiem jego nabycia jest bowiem posiadanie prawa do emerytury lub renty.

Sąd Okręgowy, powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego prezentowane w wyroku z dnia 12 października 1999 r., III ZP 7/99, wskazał, że osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji nie zachowuje prawa do wypłaty dodatku pielęgnacyjnego wówczas, gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy podlega zawieszeniu w całości.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z wyrokiem nie zgodził się ubezpieczony, zaskarżając rozstrzygnięcie w całości i zarzucając błędną wykładnię prawa polegającą na przyjęciu, że zawieszenie wypłaty przyznanej emerytury powoduje automatyczne zawieszenie prawa do wypłaty dodatku pielęgnacyjnego. Mając powyższe na uwadze, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji ZUS z dnia 21.04.2023 r., znak (...), oraz orzeczenie, że przysługujący mu dodatek pielęgnacyjny ma być wypłacany.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, że po ukończeniu 75 roku życia, tj. w dniu 3 lutego 2023 r., wystąpił do ZUS Oddział w S. o przyznanie od 1 lutego 2023 r. dodatku pielęgnacyjnego. Decyzją z dnia 21 kwietnia 2023 r. ZUS Oddział w S. przyznał ubezpieczonemu prawo do dodatku pielęgnacyjnego, jednakże jednocześnie zawiesił jego wypłatę, ze względu na pobieranie świadczenia emerytalnego z innego organu niż ZUS. Zdaniem apelującego, dodatek pielęgnacyjny jest świadczeniem niezależnym od wypłaty świadczenia emerytalnego lub rentowego z ZUS.

Na poparcie swojego stanowiska ubezpieczony powołał wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 27 kwietnia 2011 r., sygn. III AUa 666/2010, w którym wskazano, że zawieszenie prawa do renty/emerytury nie powoduje zawieszenia wypłaty dodatku pielęgnacyjnego. Ubezpieczony zauważył jednocześnie, że wyrok ten dotyczy innego stanu faktycznego, ale wyraźnie wskazuje, że świadczenie podstawowe oraz dodatek pielęgnacyjny należy traktować oddzielnie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się bezzasadna.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, przy uwzględnieniu zarzutów podniesionych w apelacji, doprowadziła Sąd drugiej instancji do wniosku, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Dokonał też prawidłowej subsumpcji i prawidłowo zastosował prawo materialne. W szczególności, Sąd Okręgowy wskazał, jaki stan faktyczny stał się podstawą orzeczenia i podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Stąd też, Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu pierwszej instancji w całości uznał i przyjął za własne (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c.). Sąd Odwoławczy nie dostrzegł przy tym naruszenia przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego, w związku z czym podziela także w całości rozważania tego Sądu w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia (art. 387 § 2 ¹ pkt 2 k.p.c.).

Kwestią sporną, na etapie postępowania apelacyjnego, pozostawało ustalenie, czy ubezpieczonemu mimo zawieszenia prawa do emerytury, w związku z uzyskiwaniem korzystniejszego świadczenia, tj. uposażenia rodzinnego po zmarłej żonie będącej sędzią w stanie spoczynku, przysługuje prawo do pobierania dodatku pielęgnacyjnego.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że w okolicznościach niniejszej sprawy, kluczowe znaczenie ma treść przytoczonych przez Sąd Okręgowy przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631; dalej jako: ustawa emerytalna) oraz ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 334; dalej jako: ustawa). Zgodnie bowiem z treścią art. 75 ust. 1 ustawy emerytalnej – dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Ubezpieczonemu, jako osobie uprawnionej do świadczenia emerytalnego, który ukończył 75 rok życia, decyzją z dnia 21 kwietnia 2023 r. przyznano prawo do dodatku pielęgnacyjnego. Jednakże ubezpieczony z dniem 1 września 2022 r. nabył również, na podstawie art. 102 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych, prawo do pobierania uposażenia rodzinnego po zmarłej żonie B. H. – będącej sędzią Sądu Okręgowego w Szczecinie w stanie spoczynku i pobierającej uposażenie z Sądu Okręgowego w Szczecinie. Przepis art. 102 ustawy stanowi, iż w razie śmierci sędziego w stanie spoczynku, członkom jego rodziny, spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przysługuje uposażenie rodzinne. Natomiast, w razie zbiegu prawa do uposażenia rodzinnego z prawem do emerytury lub renty, na wniosek uprawnionego, przysługuje albo uposażenie rodzinne, albo emerytura lub renta. Wobec wniosku z dnia 5 września 2022 r. organ rentowy zawiesił wypłacaną dotychczas ubezpieczonemu emeryturę, jako świadczenie mniej korzystne. Jednocześnie organ rentowy odmówił wypłaty dodatku pielęgnacyjnego, wskazując że dodatek pielęgnacyjny jest świadczeniem wypłacanym łącznie ze świadczeniem emerytalnym.

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że przepisy ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewidują możliwości wypłacania dodatku pielęgnacyjnego. Przepis art. 102 § 1 ustawy odsyła do ustawy emerytalnej w zakresie warunków wymaganych do uzyskania renty rodzinnej, zaś w § 5 wskazuje wyłącznie, że do wypłaty uposażenia rodzinnego przysługuje dodatek dla sierot zupełnych w wysokości i na zasadach określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Brak jest natomiast w ustawie odniesienia do pozostałych świadczeń uzyskiwanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w tym do świadczenia jakim jest dodatek pielęgnacyjny. Zatem już sama treść przepisów ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych wskazuje na brak możliwości wypłaty spornego świadczenia łącznie z pobieranym przez G. H. uposażeniem rodzinnym.

Okoliczności powodujące zawieszenie prawa do emerytury, a łącznie z nią dodatku pielęgnacyjnego, nie powodują utraty prawa do tych świadczeń, a jedynie do ich wypłaty.

Odnosząc się natomiast do powoływanego przez ubezpieczonego w treści apelacji orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 kwietnia 2011 r., sygn. III AUa 666/2010, w którym wskazano, że zawieszenie prawa do renty/emerytury nie powoduje zawieszenia prawa do dodatku pielęgnacyjnego, należy podkreślić, że dotyczy ono zupełnie odmiennego stanu faktycznego. Omawiany wyrok dotyczył uzyskiwania renty inwalidzkiej i dodatku pielęgnacyjnego oraz jednoczesnego osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia. Podjęcie, przez uprawnionego do renty, zatrudnienia oraz osiągnięcie z tego tytułu przychodu w wysokości znacznie przekraczającej kwotę graniczną spowodowało okresowe zawieszenie prawa do renty. Sąd Apelacyjny uznał wówczas, że nieuzasadnionym w opisanych okolicznościach jest zawieszenie również prawa do dodatku pielęgnacyjnego, gdyż prawo do dodatku pielęgnacyjnego nie jest uzależnione od wysokości przychodu.

W ocenie Sądu Odwoławczego, całkowicie chybione jest zatem powoływanie się przez ubezpieczonego na powyższe rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego. W przywołanej sprawie ubezpieczonemu zawieszono wypłatę prawa do renty, jednakże było to spowodowane całkowicie odmienną sytuacją, jaką było osiąganie przychodu z tytułu zatrudnienia. Natomiast w sprawie dotyczącej G. H. zawieszenie wypłaty emerytury nastąpiło na wniosek oraz w związku z decyzją o pobieraniu korzystniejszego świadczenia, tj. uposażenia rodzinnego. Dodatkowo podkreślenia wymaga, że wypłaty uposażenia rodzinnego i emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie dokonuje ten sam organ. Wypłaty emerytury oraz dodatku pielęgnacyjnego dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zaś wypłaty uposażenia rodzinnego po zmarłej żonie ubezpieczonego dokonuje Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie. Omawiane świadczenia pochodzą zatem z dwóch różnych źródeł, w żaden sposób niepowiązanych ze sobą. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, również z tego względu niezasadnym byłoby wypłacanie ubezpieczonemu jednocześnie dwóch różnych świadczeń, przez dwa odrębne organy.

Konkludując, Sąd Odwoławczy stoi na stanowisku, że gdyby ustawodawca przewidywał możliwość wypłaty dodatku pielęgnacyjnego, mimo wstrzymania wypłaty emerytury w związku z podjęciem wypłaty uposażenia rodzinnego, jako bardziej korzystnego dla ubezpieczonego, z pewnością znalazłoby to wyraz w obowiązujących przepisach. Tymczasem brak uregulowania w tym zakresie uniemożliwia przyznanie ubezpieczonemu prawa do pobierania zarówno uposażenia rodzinnego po zmarłej małżonce, jak i dodatku pielęgnacyjnego.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Okręgowy prawidłowo oddalił odwołanie ubezpieczonego, wskazując że G. H. w związku ze wstrzymaniem emerytury z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie zachował prawa do pobierania dodatku pielęgnacyjnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego.

Sędzia Barbara Białecka