Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca – sędzia: Urszula Iwanowska (spr.)

Sędziowie: Jolanta Hawryszko

Romana Mrotek

po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 2021 r., w S. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania L. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o przeliczenie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 marca 2021 r., sygn. akt VI U 519/21

oddala apelację.

Jolanta Hawryszko Urszula Iwanowska Romana Mrotek

III A Ua 251/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 stycznia 2021 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając z urzędu, ponownie ustalił L. R. wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej od 7 lutego 2013 r. i podjął wypłatę tej emerytury od 7 lutego 2013 r., wypłacając wyrównanie za okres od 7 lutego 2013 r. do 31 grudnia 2020 r. Jednocześnie organ od 1 stycznia 2021 r. wstrzymał wypłatę wcześniejszej emerytury przyznanej w decyzji z dnia 13 marca 2008 r., a kwoty wypłacone z tego tytułu po dniu 7 lutego 2008 r. do 31 grudnia 2020 r. zaliczył na poczet emerytury ustalonej w niniejszej decyzji.

W odwołaniu od powyższej decyzji L. R. wniosła o jej zmianę przez ustalenie jej prawa do obliczenia wysokości emerytury w wieku powszechnym na podstawie wskaźnika średniego dalszego trwania życia z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS z daty przejścia na emeryturę ubezpieczonej i podjęcia jej wypłaty, tj. wskaźnika właściwego na miesiąc styczeń 2021 r., bez stosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej z FUS i wysokości wskaźnika adekwatnego do tego miesiąca dotyczącego obecnego wieku ubezpieczonej, na poziomie 193,7 oraz pozostałych danych, o których mowa w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z odsetkami od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego na podstawie art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zarzucając organowi rentowemu:

- naruszenie przepisu art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczona „przeszła na emeryturę” w 2013 roku, choć stało się to dopiero w 2021 r., co miało wpływ na wysokość obliczonej emerytury w wieku powszechnym;

- naruszenie przepisu art. 194j ust. 1, 2, 3 w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2020 r., poz. 1222) poprzez ich błędne zastosowanie wobec przyjęcia, że podstawa obliczenia emerytury ubezpieczonej przyjęta przez organ rentowy w decyzji z dnia 12 stycznia 2021 r. została poprawnie obliczona;

- naruszenie przepisu art. 25 ust. 1 i art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczona „przeszła na emeryturę” w 2013 roku, choć stało się to dopiero w 2021 roku, co miało wpływ na wysokość obliczonej emerytury w wieku powszechnym, skoro do ustalenia wysokości emerytury przyjęto średnie dalsze trwanie życia z 2013 roku dla ubezpieczonej w wieku 60 lat, a nie na dzień obliczenia emerytury i podjęcia jej wypłaty dla ubezpieczonej w wieku 67 lat życia;

- naruszenie art. 8 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, co doprowadziło do wykładni przepisów ustawy, a następnie zastosowania w sposób, który narusza Konstytucję RP i prowadzi do nierównego traktowania ubezpieczonej, w szczególności w zakresie chronionego konstytucyjnie prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, którego to prawa nie można różnicować w oparciu o dyskryminujące kryteria; stosowanie przez organ rentowy własnej, pozaprawnej interpretacji przez ingerowanie w treść orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego RP z dnia 6 marca 2019 r. poprzez podzielenie rocznika 1953 i stosowanie różnych zasad obliczenia emerytury emerytkom z rocznika 1953 uprawnionym do takich samych rodzajowo świadczeń emerytalnych w wieku powszechnym;

- błędne obliczenie wysokości emerytury w wieku powszechnym poprzez nieuwzględnienie w podstawie do jej obliczenia brakujących, zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego za lata 2013-2020 oraz przyjęcie wskaźnika średniego dalszego trwania życia z tabeli dotyczącej aktualnego wieku ubezpieczonej;

- naruszenie prawa do równego traktowania kobiet urodzonych w 1953 roku po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego w zakresie stosowania przez organ rentowy różnych zasad obliczenia emerytury dla podobnych podmiotów;

a także nierozpoznanie wniosku ubezpieczonej z dnia 16 grudnia 2020 r. o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, który został złożony w związku z orzeczeniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 29 lipca 2020 r., w sprawie VI U 1168/19, tylko wydanie decyzji z urzędu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wyrokiem z dnia 29 marca 2021 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

L. R. urodziła się w dniu (...)

Decyzją z dnia 13 marca 2008 r., nr (...) przyznano ubezpieczonej emeryturę na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono 31 lat i 3 miesiące okresów składkowych oraz 1 rok i 1 miesiąc okresów nieskładkowych. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu zatrudnienia (od 1991 do 2000) i wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 127,98%. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 127,98% przez kwotę bazową obowiązującą na dzień przyznania emerytury, tj. 2.275,37 zł wyniosła 2.912,02 zł. Wysokość świadczenia ustalono na kwotę 1.751,37 zł (do wypłaty od 1 kwietnia 2008 r. 1.445,75 zł).

Po uzyskaniu prawa do wcześniejszej emerytury ubezpieczona nie podjęła zatrudnienia i utrzymywała się wyłącznie z emerytury.

W dniu 7 grudnia 2012 r. ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, który rozpoznano decyzją z dnia 26 lutego 2013 r. (znak: (...)), przyznającą emeryturę od dnia (...)., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. W decyzji tej wysokość emerytury ustalono według zasad wynikających z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podstawa obliczenia emerytury ustalona w kwocie 551.348,08 zł uległa pomniejszeniu o kwoty wypłaconych emerytur, tj. o 113.708,82 zł. Podstawa obliczenia emerytury ustalona na nowo podlegała podziałowi przez średnie dalsze trwanie życia, tj. przez 254,10 miesięcy. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 112.671,91 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 438.676,17 zł, wyliczona emerytura wyniosła 1.722,31 zł.

Wysokość emerytury została obliczona następująco: [(112.671,91+438.676,17) – 113.708,82 zł]/254,10 = 1.722,31 zł. Po waloryzacji od 1 marca 2013 r. wysokość świadczenia wyniosła 1.791,20 zł, tj. 1.722,31 zł x 104%.

Wobec zbiegu prawa do dwóch świadczeń emerytalnych Zakład stwierdził, że kwota emerytury powszechnej ustalona do wypłaty okazała się mniej korzystna od wysokości emerytury wcześniejszej, dotychczas wypłacanej (w wysokości 2.078,66 zł, po waloryzacji od 1 marca 2013 r. – 2.078,66 zł x 104%= 2.161,81 zł, do wypłaty 1.792,25 zł miesięcznie), a zatem organ uznał, że kontynuował będzie wypłatę świadczenia wyższego, tj. emerytury wcześniejszej.

W dniu 16 kwietnia 2019 r. L. R. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. skargę o wznowienie postępowania w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. Z kolei 17 kwietnia 2019 r. złożyła wniosek o zmianę decyzji z dnia 26 lutego 2013 r. i „ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem tego, że art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS stracił moc na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego RP z dnia 06 marca 2019 r.”.

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wznowił postępowanie w sprawie emerytury przyznanej L. R..

Decyzją z dnia 25 kwietnia 2019 r. - wydaną w wyniku wznowienia postępowania - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił uchylenia decyzji z dnia 26 lutego 2013 r., stwierdzając jej wydanie z naruszeniem prawa.

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji do sądu. Postępowanie toczyło się pod sygnaturą akt VI U 1168/19. Postanowieniem z dnia 4 lutego 2020 r., wydanym w tej sprawie, Sąd Okręgowy w Szczecinie umorzył postępowanie w sprawie na podstawie art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z dnia 9 lipca 2020 r., poz. 1222).

W dniu 12 stycznia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał z urzędu decyzję będącą przedmiotem niniejszego postępowania, obliczając wysokość emerytury od podstawy obliczenia niepomniejszonej o kwoty pobranych wcześniej emerytur. Podstawa obliczenia emerytury wyniosła 551.348,12 zł (112.671,95 zł + 438.676,17 zł). Wysokość emerytury od 7 lutego 2013 r. ustalono na 2.169,81 zł. Organ wskazał, że przy ustalaniu wysokości emerytury uwzględnił wszystkie zmiany w wysokości świadczenia, jakie miały miejsce od dnia jej przyznania do dnia 31 grudnia 2020 r., w tym zmiany wynikające z waloryzacji, jakimi emerytura była objęta oraz zmiany wynikające z załatwienia zgłoszonych wniosków. Wysokość emerytury od 1 stycznia 2021 r. Zakład ustalił na kwotę 2.572,89 zł, wskazując że tak ustalona emerytura jest świadczeniem korzystniejszym od dotychczas pobieranej wcześniejszej emerytury przyznanej decyzją z dnia 13 marca 2008 r., wobec czego Zakład podejmuje jej wypłatę od dnia 7 lutego 2013 r. Na poczet należności od 7 lutego 2013 r. do 31 stycznia 2021 r. w kwocie 227.475,81 zł Zakład zaliczył kwotę 215.636,94 zł z tytułu wypłaconej emerytury o symbolu E. Pozostałą należność w kwocie 11.838,87 zł po odliczeniu zaliczki na podatek odprowadzonej do urzędu skarbowego w kwocie 1.051 zł, liczonej od podstawy opodatkowania 11.839 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 1.065,50 zł, w tym odliczanej od podatku 917,51 zł, z kwoty świadczenia 147,99 zł, Zakład przekazał na rachunek w banku w kwocie 9.722,37 zł.

Dalej Zakład wskazał, że od 1 lutego 2021 r. podstawę opodatkowania stanowi miesięcznie kwota 2.572,89 zł, zaliczka na podatek odprowadzana do urzędu skarbowego wynosi 194 zł, składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi łącznie 231,56 zł, w tym odliczana od podatku wynosi 199,40 zł, odliczana z kwoty świadczenia wynosi 32,16 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 2.147,33 zł.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie przepisów prawa niżej powołanych Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z art. 194i ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna) do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ubezpieczonego urodzonego w (...) roku, nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1b, jeżeli wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222; powoływana dalej jako: ustawa zmieniająca), pod warunkiem że prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r. Ustawa zmieniająca weszła w życie w dniu 10 lipca 2020 r.

Dalej Sąd ten wskazał, że zgodnie z art. 194j ust. 1 ustawy emerytalnej, kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu urodzonemu w (...) roku, który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r., ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i. Przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury (art. 194j ust. 2 tej ustawy). Nadto do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia (art. 194j ust. 3 ustawy). Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone - od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata (art. 194j ust. 4 ustawy). W myśl art. 194j ust. 5 ustawy emerytalnej, jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 jest wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie. Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałyby w okresie od dnia, o którym mowa w ust. 4, do dnia wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych w tym okresie. Zgodnie zaś z art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej – w brzmieniu obowiązującym w dacie nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury w wieku powszechnym, tj. w dniu 7 lutego 2013 r. – ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184. W przypadku kobiet urodzonych w okresie od dnia 1 stycznia 1953 r. do dnia 31 marca 1953 r. (czyli m.in. ubezpieczonej urodzonej (...)) wiek emerytalny wynosił co najmniej 60 lat i 1 miesiąc (art. 24 ust. 1a pkt 2 ustawy). Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi zaś kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 (art. 25 ust. 1 ustawy).

Sąd Okręgowy wskazał także, że w dacie nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury w wieku powszechnym obowiązywał również art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, stanowiący podstawę do pomniejszania podstawy obliczenia emerytury, w przypadku osób, które pobierały emeryturę m.in. na podstawie art. 46 ustawy, o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przepis ten został uznany za niekonstytucyjny przez Trybunał Konstytucyjny (wyrokiem z dnia 6 marca 2019 r., w sprawie P 20/16).

Z kolei, według art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zaskarżonej decyzji dokonał ponownego ustalenia emerytury ubezpieczonej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej z pominięciem zapisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, tj. dokonał przeliczenia emerytury bez pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, realizując tym samym zapisy art. 194i oraz art. 194j ust. 1, 2 i 3 ustawy emerytalnej.

Zaś ubezpieczona kwestionowała powyższe ustalenie wysokości emerytury wskazując, że na emeryturę powszechną „przeszła” w styczniu 2021 r., a nie w styczniu 2013 r. W tej sytuacji - w ocenie odwołującej - organ, obliczając wysokość jej emerytury, winien posługiwać się danymi i wskaźnikami, które stanowią podstawę obliczenia emerytury (zwaloryzowany kapitał początkowy, zwaloryzowane składki, wskaźnik dalszego trwania życia) ze stycznia 2021 r. (stosując m.in. wskaźnik średniego dalszego trwania życia w wysokości 193,7).

Zarzuty ubezpieczonej Sąd Okręgowy uznał za nietrafne wyjaśniając, że po pierwsze, zaskarżona decyzja wydana została na podstawie art. 194i oraz art. 194j ust. 1-3 ustawy emerytalnej, a nie w wyniku wznowienia postępowania, co przekłada się na jej treść. Przepisy art. 194i oraz art.194j ustawy emerytalnej, stanowiące podstawę wydania tej decyzji wyraźnie wskazują w jaki sposób należy ustalić podstawę emerytury i jej wysokość.

I tak:

- zgodnie z art. 194i - do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ubezpieczonego urodzonego w (...) roku, nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1b, czyli nie odlicza się od podstawy emerytury pobranych wcześniej emerytur;

- stosownie do art. 194j ust. 1, 2, 3 i 4 ustawy emerytalnej, kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i. Przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury (art. 194j ust. 2 ustawy). Nadto do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia (art. 194j ust. 3 ustawy). Emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone - od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata (art. 194j ust. 4 ustawy).

Z powyższego wynika, że do ustalenia nowej kwoty emerytury w zaskarżonej decyzji, organ rentowy powinien przyjąć:

- podstawę przyjętą w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury (tyle, że z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej), tj. w przypadku ubezpieczonej podstawę wskazaną w decyzji z dnia 26 lutego 2013 r. bez pomniejszenia jej o kwotę 113.708,82 zł,

- średnie dalsze trwanie życia, które zostało przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, tj. w przypadku ubezpieczonej 254,10 miesięcy,

- a następnie uwzględnić kolejne zmiany wysokości świadczenia (w przypadku ubezpieczonej kolejne waloryzacje emerytury).

Sąd pierwszej instancji uznał, że wszystkie te wytyczne organ rentowy zastosował w zaskarżonej decyzji, co doprowadziło go do obliczenia emerytury powszechnej ubezpieczonej na dzień 7 lutego 2013 r. w kwocie 2.169,81 zł (551.348,12 zł/254,10 m-cy). Po uwzględnieniu waloryzacji kwota ta wzrosła do 2.752,89 zł na dzień 1 stycznia 2021 r.

W ocenie tego Sądu nie ma zatem wątpliwości, że organ rentowy prawidłowo obliczył emeryturę ubezpieczonej, stosując właściwie przepisy art. 194i oraz 194j ustawy emerytalnej.

Po drugie, odnosząc się do twierdzeń ubezpieczonej dotyczących przejścia przez nią na emeryturę „powszechną” w styczniu 2021 r. a nie w 2013 r., Sąd Okręgowy wskazał, że nie ma podstaw do przyjęcia takiej konstrukcji. Nie ma bowiem możliwości uznania wniosku ubezpieczonej o emeryturę z dnia 5 grudnia 2012 r. oraz - realizującej go - decyzji z dnia 26 lutego 2013 r. za nieistniejące. Ubezpieczona bezspornie złożyła w dniu 5 grudnia 2012 r. wniosek o emeryturę powszechną, który to wniosek - decyzją z dnia 26 lutego 2013 r. - organ bezspornie rozpoznał, przyznając ubezpieczonej prawo do emerytury powszechnej. Fakt wstrzymania jej wypłaty - wobec korzystniejszej wysokości emerytury wcześniejszej - niczego w tej kwestii nie zmienia. Jednocześnie sąd meriti podkreślił, że generalnie to data złożenia wniosku decyduje o tym jaki stan prawny obowiązuje przy rozstrzyganiu o nim, a potwierdza to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 października 2017 r., III UZP 6/17, wskazując m.in., że rozpoznanie wniosku o ustalenie prawa do emerytury wymaga potwierdzenia tego prawa oraz jego wysokości według stanu prawnego obowiązującego, tj. aktualnego w dacie złożenia wniosku, o ile przepisy prawa nie stanowią inaczej.

Reasumując sąd pierwszej instancji stwierdził, że fakt złożenia przez ubezpieczoną w grudniu 2012 r. wniosku o emeryturę powszechną pociągał za sobą skutek w postaci konieczności wydania przez organ rentowy decyzji w przedmiocie prawa do emerytury, a nadto zastosowania - przy rozpoznaniu tego wniosku - stanu prawnego obowiązującego, tj. aktualnego w dacie złożenia wniosku, o ile przepisy prawa nie stanowiłyby inaczej. Tymczasem w grudniu 2012 r., kiedy to ubezpieczona składała wniosek o emeryturę powszechną, uchwalona została już ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, mocą której zmieniono od 1 stycznia 2013 r. zarówno przepis art. 24, wydłużając wiek emerytalny m.in. ubezpieczonej (o 1 miesiąc), a także dodano do art. 25 ustęp 1b, którym nakazano od 1 stycznia 2013 r. pomniejszyć podstawę obliczenia emerytury powszechnej o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Stąd też, wydając decyzję w dniu 26 lutego 2013 r. organ rentowy zobowiązany był już stosować ustawę emerytalną w nowym brzmieniu, co zresztą uczynił.

Wracając do meritum Sąd Okręgowy stwierdził, że wartość składników koniecznych do obliczenia wysokości powszechnej emerytury ubezpieczonej (wynikających z przepisu art. 24 ustawy emerytalnej, tj. kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji, zwaloryzowanego kapitału początkowego i średniego dalszego trwanie życia) określa data nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury powszechnej na podstawie wniosku z dnia 5 grudnia 2012 r. i decyzji z dnia 26 lutego 2013 r. To na tę datę należało ustalić: wysokość zwaloryzowanego kapitału początkowego, kwotę składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej z uwzględnieniem waloryzacji oraz średnie dalsze trwanie życia kobiet (opublikowane w formie załącznika do komunikatu Prezesa GUS), przy uwzględnieniu treści art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 marca 2018 r., III AUa 806/17). Tym samym, w ocenie sądu meriti brak jest podstaw prawnych do przyjęcia przy ustalaniu wysokości emerytury powszechnej ubezpieczonej wskaźników stanowiących podstawę do obliczenia tego świadczenia według daty późniejszej, w tym wskaźników wskazywanych przez odwołującą ze stycznia 2021 r.

Ponadto sąd pierwszej instancji podniósł, że w zakresie ustalenia nowej wysokości emerytury powszechnej dla ubezpieczonej na dzień 1 lutego 2021 r., wyliczonej - jak zaznaczono wyżej - bez pomniejszenia wynikającego z art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej (zgodnie z art. 194i ustawy emerytalnej), Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił, wszystkie zmiany w wysokości świadczenia, mające miejsce od dnia jego przyznania do dnia 31 stycznia 2021 r., ograniczające się w przypadku ubezpieczonej do zmian wynikających z waloryzacji świadczenia emerytalnego. Ubezpieczona bowiem po uzyskaniu prawa do emerytury wcześniejszej nie podejmowała zatrudnienia. Sąd nie miał podstaw, by kwestionować wyliczenia organu rentowego przedstawione w zaskarżonej decyzji. Wyliczenia te są jasne i szczegółowe i nie zostały w tym zakresie zakwestionowane przez ubezpieczoną. Jej zastrzeżenia dotyczyły – jak już wyżej wskazano – zastosowania przez organ rentowy wskaźników z decyzji z 2013 r., a nie z roku 2021.

Odnosząc się do twierdzeń ubezpieczonej dotyczących nierozpoznania jej wniosku z dnia 16 grudnia 2020 r. przez organ rentowy i wydania zaskarżonej decyzji z urzędu, wskazać należy, że ubezpieczona może złożyć do Sądu - za pośrednictwem organu rentowego - skargę na bezczynność. Wskazać jednak należy, że nawet gdyby zaskarżona decyzja wydana została na skutek skargi o wznowienie postępowania w sprawie ustalenia wysokości emerytury powszechnej, to i tak ustalenie wysokości tej emerytury następowałoby w odniesieniu do decyzji wydanej w dniu 26 lutego 2013 r. z zastosowaniem obowiązującego wówczas wskaźnika średniego dalszego trwania życia kobiet, aktualnej na 7 lutego 2013 r. wysokości zwaloryzowanego kapitału początkowego i składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji.

Dalej Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia przy wydawaniu przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przepisów art. 8 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, co miało - zdaniem ubezpieczonej - „doprowadzić do wykładni przepisów ustawy, a następnie zastosowania w sposób, który narusza Konstytucję RP i prowadzi do nierównego traktowania ubezpieczonej, w szczególności w zakresie chronionego konstytucyjnie prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, którego to prawa nie można różnicować w oparciu o dyskryminujące kryteria.” Wręcz przeciwnie, w ocenie Sądu, sytuacja ubezpieczonej - na podstawie ustawy zmieniającej - jest korzystniejsza w stosunku np. do ubezpieczonych urodzonych w (...) r., którzy zgłosili wnioski o emeryturę powszechną po 1 stycznia 2013 r. Przy ustalaniu wysokości ich emerytury powszechnej nadal należy stosować przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej.

Ustalając stan faktyczny, sąd pierwszej instancji oparł się na materiale dowodowym zgromadzonym w aktach organu rentowego, który nie był kwestionowany przez żadną ze stron.

Ponieważ Sąd uznał, że brak było podstaw prawnych do uwzględnienia odwołania ubezpieczonej, dlatego na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił to odwołanie jako niezasadne.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodziła się L. R., która w wywiedzionej apelacji zarzuciła mu:

1)  niesłuszne przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, a zarzuty ubezpieczonej należy uznać za nietrafione oraz brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia odwołania ubezpieczonej;

2)  błędne uznanie, że wyliczenia organu rentowego nie zostały przez skarżącą zakwestionowane pomimo, że ubezpieczona na żądanie Sądu w sposób szczegółowy zakwestionowała wszystkie elementy i wyliczenia przedstawione w zaskarżonej decyzji (pismo procesowe z dnia 23 marca 2021 r. k. 3 i 4);

3)  naruszenie art. 25 ust. 1 i art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczona przeszła na emeryturę w rozumieniu art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej w 2013 roku, choć stało się to dopiero w dniu 12 stycznia 2021 r., co miało wpływ na wysokość obliczonej zaskarżoną decyzją emerytury w wieku powszechnym, skoro do ustalenie jej wysokości organ rentowy przyjął błędnie średnie dalsze trwanie życia z tablicy średniego trwania życia z dnia 23 marca 2012 r. (M. P. poz. 182) dla ubezpieczonej w wieku 60 lat i 1 miesiąc w wysokości 254,10 miesięcy, a nie dla ubezpieczonej w wieku faktycznego i prawnego przejścia na emeryturę i podjęcia jej wypłaty wynoszącego 67 lat i 11 miesięcy na poziomie 187,9 miesięcy wyżej wymienionej tablicy;

4)  naruszenie art. 8 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, chociaż wiadomo, że organ rentowy nie stosuje równych zasad przy ustalaniu wysokości świadczeń emerytalnych ubezpieczonych z rocznika 1953; ubezpieczona także ma prawo do obliczenia wysokości emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego według tych samych zasad jakie organ rentowy zastosował w stosunku do emerytek rocznika 1953 tzw. „pierwszorazowych” niezależnie od tego, kiedy został złożony wniosek emerytalny;

5)  rozpoznanie odwołania ubezpieczonej w sposób powierzchowny i niekompletny wyłącznie na podstawie przepisów ustawy zmieniającej odrzucając możliwość rozpoznania zaskarżonej decyzji w zgodności z Konstytucją RP, nie zastosował jako podstawy prawnej art. 8 Konstytucji jako ustawy najwyższej.

Wskazując na powyższe apelująca wniosła o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie prawa skarżącej do emerytury obliczonej na podstawie zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego z uwzględnieniem ich waloryzacji do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury w wieku powszechnym, to jest do 31 grudnia 2020 r. przy przyjęciu wskaźnika średniego dalszego trwania życia z daty przejścia i podjęcia wypłaty emerytury w dniu 12 stycznia 2021 r. na poziomie 187,9 miesięcy dla ubezpieczonej w wieku 67 lat i 11 miesięcy,

- zwrócenie się do ZUS o przesłanie jak jest ustalana przez ZUS emerytura w wieku powszechnym kobiet - ubezpieczonych urodzonych w (...) r., które:

a)  prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego mają ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r.,

b)  ale wniosek o emeryturę powszechną złożyły dopiero po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw wyroku TK z dnia 6 marca 2019 r., P 20/16 (Dz. U. poz. 539), a w szczególności jak jest ustalana podstawa obliczenia tej emerytury i na jaki dzień ustalana jest średnia dalsza długość trwania życia ubezpieczonej – w celu przeprowadzenia dowodu na fakt, że ubezpieczona została nierówno i niezgodnie z Konstytucją RP potraktowana przez organ rentowy;

- przedstawienie na podstawie art. 193 Konstytucji RP Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego co do zgodności:

- art. 194j ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej w brzmieniu ustalonym ustawą zmieniającą z Konstytucją RP, w tym:

1.  art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawnego),

2.  art. 32 ust. 1 (zasada równości) w zw. z art. 67 ust. 1 i art. 64 ust. 2,

3.  art. 190 ust. 4 w zw. z art. 31 ust. 3,

w zakresie w jakim przepisy art. 194j ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej stanowią, że przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, co uniemożliwia sanacje konstytucyjności sytuacji prawnej ubezpieczonej urodzonej w 1953 r., która przed 31 grudnia 2008 r. na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej nabyła prawo do wcześniejszej emerytury i przeszła na tę emeryturę, a następnie po dniu 1 stycznia 2013 r. złożyła wniosek o ustalenie prawa do emerytury w wieku powszechnym, której wysokość została ustalona przy zastosowaniu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej co skutkowało obniżeniem podstawy obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych emerytury wcześniejszej, gdyż przepisy te:

a)  ponownie wprowadzają w sytuacji prawnej kobiet urodzonych w 1953 r. wcześniej niemożliwe do przewidzenia konsekwencje decyzji o skorzystaniu z prawa wyrażonego w art. 46 ustawy emerytalnej, uniemożliwiając przy tym skorzystanie z wynikającego z Konstytucji PR prawa do wznowienia postępowania, a także naruszając zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa;

b)  a także – przede wszystkim, prowadzą do nierównego, dyskryminującego traktowania kobiet urodzonych w 1953 r. poprzez dokonanie podziału tych ubezpieczonych w oparciu o arbitralne kryterium, które nie stanowi relewantnego czynnika różnicującego mającego oparcie w normach Konstytucji, naruszając przy tym prawo obywateli do równego traktowania w zakresie zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, a także do równego traktowania w zakresie ochrony szeroko rozumianego prawa do własności, w tym poprzez przyjęcie, że ubezpieczona przeszła na emeryturę w 2013 r. i w tym roku wydano decyzję wywołującą obecnie skutki prawne w rozumieniu prawa do emerytury,

c)  naruszają chronione konstytucyjne prawo własności poprzez doprowadzenie do uszczuplenia majątkowego w zakresie wysokości emerytury dla podmiotów podobnych

- gdy od odpowiedzi na to pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie niniejszej sprawy;

- oddalenie ewentualnego żądania organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z uwagi na fakt, że ubezpieczona jest poszkodowana w niniejszej sprawie;

- poprawienie w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku błędnie podane kwoty:

- strona 1 i 5 - jest 438.6767,17 zł, w/b - 43.676,17 zł,

- strona 8 - jest 2.722,89 zł, w/b 2.572,89 zł.

W uzasadnieniu skarżąca między innymi wskazała, że zaskarżona decyzja, jak i sama ustawa zmieniająca są niezgodne z prawem, w tym z Konstytucją RP, którą stosuje się bezpośrednio.

Apelująca przyznała, że złożyła wniosek o emeryturę w wieku powszechnym w dniu 5 grudnia 2012 r., ponieważ doradca emerytalny organu rentowego nie poinformował jej, że z dniem 1 stycznia 2013 r. obowiązuje przepis art. 25 ust. 1b wprowadzony ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy emerytalnej. Ubezpieczona podniosła, że doradca emerytalny organu rentowego nie poinformował jej także o możliwości wycofania wniosku złożonego dnia 5 grudnia 2012 r. oraz o skutkach i konsekwencjach prawnych jego wycofania, a także o zaprzestaniu waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego po złożeniu wniosku i wydaniu przez organ rentowy decyzji z dnia 26 lutego 2013 r. o przyznaniu prawa do emerytury powszechnej.

Dalej apelująca podniosła, że także zaprzestanie dalszej waloryzacji składek emerytalnych i kapitału początkowego jest bardzo dla niej krzywdzące, ponieważ ma wpływ na wysokość emerytury i jeżeli ZUS wydaje decyzje (26 lutego 2013 r.) w tym momencie wstrzymuje waloryzację chociaż ubezpieczona nie korzystała z naliczonej emerytury w wieku powszechnym i nadal miała wypłacaną emeryturę wcześniejszą i dlatego według skarżącej organ rentowy powinien zwaloryzować kapitał początkowy i składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na jej koncie do dnia podjęcia faktycznej wypłaty emerytury powszechnej oraz zastosować najkorzystniejszy wskaźnik z tablicy średniego dalszego trwania życia dla aktualnego wieku ubezpieczonej ((...), a nie przyjmować dane z decyzji z dnia 26 lutego 2013 r., która została wydana przez organ rentowy z naruszeniem prawa Konstytucji RP.

W ocenie skarżącej stan prawny obowiązujący w dacie złożenia wniosku o emeryturę powszechną jej nie dotyczył, ponieważ ubezpieczona nawet po wprowadzeniu z dnia 1 stycznia 2013 r. przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, jak i podwyższeniu wieku emerytalnego nadal zachowała prawo do emerytury powszechnej i wypłaty świadczeń obliczonych z art. 26 ust. 1 i art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej bez pomniejszenia.

Następnie apelująca wskazała, że z wnioskiem o emeryturę w wieku obniżonym wystąpiła ze względu na stan zdrowia i z tego też powodu po uzyskaniu prawa do emerytury wcześniejszej nie podjęła zatrudnienia.

Ubezpieczona nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że wartość składników koniecznych do obliczenia wysokości emerytury powszechnej określa data nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury powszechnej na podstawie wniosku z dnia 5 grudnia 2012 r. i decyzji z dnia 26 lutego 2013 r., i że na tę datę należało ustalić wysokość, skoro faktycznie rozpoznanie wniosku i wydanie zaskarżonej decyzji (bez zastosowania przepisu art. 25 ust. 1b) przez organ rentowy nastąpiło w 2021 r. i to na tę datę należało ustalić wysokość wyżej wymienionych składników, tzn. do dnia podjęcia wypłaty zawieszonej emerytury.

Apelująca podkreśliła, że mimo osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego w dniu 7 lutego 2013 r. nie przeszła na system składki zdefiniowanej i nadal pozostawała w systemie zdefiniowanego świadczenia, ponieważ emerytura przyznana decyzją z dnia 26 lutego 2013 r. była mniej korzystna, to organ rentowy ją zawiesił i kontynuował wypłatę emerytury wcześniejszej.

Zdaniem skarżącej z powyższego wynika, że ubezpieczona, co do zasady nie otrzymała praw do emerytury w wieku powszechnym, gdyż ta okazała się dla niej świadczeniem niekorzystnym i organ rentowy nigdy nie podjął wypłaty tego świadczenia. W tej sytuacji ubezpieczona nadal zachowuje prawo do ustalenia wysokości emerytury w wieku powszechnym (bez stosowania przepisu art. 25 ust. 1b) z uwzględnieniem zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i zwaloryzowanego kapitału początkowego do 2021 roku oraz zastosowania wskaźnika średniego dalszego trwania życia dla ubezpieczonej w wieku (...) Według skarżącej, twierdzenia sądu pierwszej instancji, że wartość składników koniecznych do obliczenia wysokości emerytury powszechnej ubezpieczonej określa data nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, jest oczywiście błędne bo oznaczałoby, że nigdy nie byłoby korzystne późniejsze przejście na emeryturę, bo zawsze średnie dalsze trwanie życia przyjmowano by dla kobiet w wieku 60 lat.

Zdaniem skarżącej w sprawie należy przyjąć, że przeszła na emeryturę w dniu 12 stycznia 2021 r. w(...) skoro wówczas organ rentowy przyznał jej emeryturę w wieku powszechnym i podjął jej wypłatę.

Następnie skarżąca szczegółowo omówiła występującą w jej ocenie potrzebę zadania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego w treści przedstawionej powyżej.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie podtrzymując w całości swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i w pełni podzielając argumentację faktyczną i prawną Sądu Okręgowego w Szczecinie. W ocenie organu rentowego apelacja jest bezzasadna w całości, bowiem sąd pierwszej instancji dokonał oceny materiału dowodowego, prawidłowo ustalił wszystkie okoliczności faktyczne sprawy, wyciągnął na ich podstawie nie budzące zastrzeżeń logiczne wnioski.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja L. R. okazała się nieuzasadniona.

Uwzględniając treść art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny dokonując własnej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego stwierdził, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd odwoławczy ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego czyni częścią uzasadnienia własnego orzeczenia, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania. Ponadto Sąd Apelacyjny podziela także w całości i przyjmuje za własną ocenę prawną sporu dokonaną i przedstawioną przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (art. 387 § 2 ¹ pkt. 2 k.p.c.) podkreślając, że sąd pierwszej instancji trafnie dokonał interpretacji pojęcia przejścia na emeryturę w wieku powszechnym i jego skutków dla ustalenia daty przyjęcia danych, które tworzą wysokość świadczenia.

W pierwszej kolejności odnośnie wniosku apelującej o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego, Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że nie dostrzegł ani takiej potrzeby, ani takiej konieczności. Należy podkreślić, że tylko powzięcie zasadniczych wątpliwości sądu, a nie strony postępowania, może uzasadniać przedstawienie Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego, od odpowiedzi na które zależy rozstrzygnięcie sprawy. Przy czym, chodzi o uzasadnione wątpliwości sądu, a nie strony. Trzeba przypomnieć, że zgodnie z art. 193 Konstytucji RP każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Również przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie dają podstaw do przyjęcia, że wniosek strony postępowania sądowego o zwrócenie się przez sąd drugiej instancji z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego jest wiążący dla tego Sądu. Należy zwrócić uwagę, że przedstawianie wszelkich pytań prawnych, a w szczególności pytań prawnych dotyczących konstytucyjności przepisów prawa stosowanych przez sąd w celu rozstrzygnięcia danej sprawy, ma bowiem sens wówczas, gdy sąd co najmniej poweźmie wątpliwości co do zgodności przepisu prawa z Konstytucją i da temu wyraz w uzasadnieniu pytania prawnego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 października 2000 r., P 8/00, OTK ZU 2000/6/189 i postanowienie tego Trybunału z dnia 12 kwietnia 2000 r., P 14/199m, OTK ZU 2000/3/90).

W sytuacji zaś, gdy sąd z urzędu nie poweźmie wątpliwości co do zgodności stosowanego przezeń przepisu z Konstytucją, wówczas nie ma obowiązku przedstawiania tego pytania do Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto trzeba podkreślić, że wyrażone we wniosku strony wątpliwości co do zgodności przepisów z Konstytucją czy wręcz niezachwiane przekonanie o niekonstytucyjności przepisu aktu normatywnego, nie mogą być uznane za wątpliwości sądu. Oznaczałoby to bowiem wymuszenie przez strony przedstawienia przez sąd pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu, mimo że sąd byłby przekonany o zgodności danego przepisu z Konstytucją. Również ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072) nie uprawnia strony postępowania sądowego do formułowania wiążących dla sądu wniosków o skierowanie pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego.

W konsekwencji należy uznać, że decyzja o przedstawieniu pytania prawnego, należy do wyłącznej właściwości sądu, który nie jest związany w tym zakresie wnioskami stron postępowania. W sytuacji zaś, gdy sąd drugiej instancji nie ma uzasadnionych wątpliwości co do konstytucyjności zastosowanych w sprawie przepisów wskazanych przez L. R., w szczególności przepisu art. 194j ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej, to brak jest podstaw do formułowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego. Przy czym, sąd odwoławczy podziela stanowisko przedstawione przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 1 września 2010 r., I OSK 368/10 (LEX nr 745224), że jeśli sąd dochodzi do przekonania, że mające zastosowanie w sprawie przepisy prawa nie naruszają Konstytucji RP, to przepisy te stosuje i nie musi w takim przypadku w uzasadnieniu swego orzeczenia tłumaczyć nawet przyczyn, dla których uznał dany przepis za zgodny z Konstytucją, gdyż badanie zgodności przepisów z ustawą zasadniczą nie należy do sądów i jest dokonywane jedynie na użytek konkretnej sprawy (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 grudnia 2015 r., III AUa 1096/15, LEX nr 1979421). W rozpoznawanej sprawie sąd drugiej instancji nie miał uzasadnionych wątpliwości co do konstytucyjności zastosowanego w sprawie przepisu ustawy emerytalnej, a co za tym idzie brak było podstaw do uwzględnienia wniosku skarżącej.

W odpowiedzi na zarzuty naruszenia przepisów Konstytucji RP, poza powyższymi rozważaniami, należy również wskazać, że art. 67 ust. 1 Konstytucji RP zapewnia obywatelom prawo do zabezpieczenia społecznego w zakresie i formie określonej ustawą, czyli aktualnie obowiązującą ustawą emerytalną. Zaś zasad sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa sformułowanych w art. 2 i 32 Konstytucji nie można rozumieć w odniesieniu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w ten sposób, że wszyscy mają prawo do takich samych świadczeń. Równość wobec prawa oznacza jednakowe traktowanie osób spełniających takie same warunki. Jeżeli ustawa przyznaje uprawnienia określonemu kręgowi osób spełniających wymagane warunki, osoby nienależące do tego kręgu nie mogą powoływać się na zasadę równości, skoro wymaganych warunków nie spełniają. Równość wobec prawa należy rozumieć jako równość szans, a nie równość w zakresie wszystkich uprawnień (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2004 r., II UK 363/03, LEX nr 970141).

Wobec ubezpieczonej organ rentowy zastosował reguły ustalenia wysokości emerytury przyjęte w art. 194j ustawy emerytalnej, a oczekiwanie apelującej, że wobec niej zostaną zastosowanie reguły ustalenia wysokości emerytury tak jakby złożyła wniosek o prawo do emerytury w wieku powszechnym w 2021 r. (a nie jak faktycznie miało to miejsce w dniu 5 grudnia 2012 r.) nie znajduje żadnego oparcia w przywołanych zasadach Konstytucji RP.

Powyższe rozważania uzasadniają uznanie zarzutów naruszenia przepisów Konstytucji RP za nieuzasadnione.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów apelacji sąd odwoławczy miał na uwadze, że Sąd Okręgowy rozstrzygając niniejszą sprawę trafnie uznał, iż zaskarżona decyzja wydana została na podstawie art. 194i oraz art. 194j ust. 1-3 ustawy emerytalnej, a nie w wyniku wznowienia postępowania, a przepisy art. 194i oraz art. 194j ustawy emerytalnej zacytowane przez sąd pierwszej instancji wyraźnie wskazują w jaki sposób należy ustalić podstawę emerytury i jej wysokość. Wynika z nich, że do ustalenia nowej kwoty emerytury w zaskarżonej decyzji, organ rentowy powinien przyjąć podstawę przyjętą w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej (podstawę wskazaną w decyzji z dnia 26 lutego 2013 r.), średnie dalsze trwanie życia, które zostało przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, tj. w przypadku ubezpieczonej 254,10 miesięcy, a następnie uwzględnić kolejne zmiany wysokości świadczenia.

Prawidłowo sąd pierwszej instancji przyjął, że wszystkie te warunki organ rentowy spełnił w zaskarżonej decyzji i obliczył emeryturę powszechną na dzień (...). (dzień osiągniecia wieku powszechnego przez ubezpieczoną według przepisów w tym czasie obowiązujących) w kwocie 2.169,81 zł. Po uwzględnieniu waloryzacji kwota ta wzrosła do 2.572,89 zł na dzień 1 stycznia 2021 r.

Ubezpieczona powołując się na przepisy art. 194i oraz art. 194j ustawy emerytalnej – tak naprawdę żądała ustalenia wysokości emerytury przy zastosowaniu przepisu art. 194i ustawy emerytalnej przy jednoczesnym uznaniu, że wniosek o emeryturę powszechną złożyła nie w grudniu 2012 r., a w 2021 r.

Z niebudzących żadnych wątpliwości okoliczności sprawy wynika, że skarżąca uzyskała prawo do emerytury w wieku powszechnym w systemie zdefiniowanej składki od dnia 7 lutego 2013 r. Z treści środka zaskarżenia wywieść można, że ubezpieczona uzurpuje sobie prawo do roszczenia o dalsze waloryzowanie składników emerytury, po dniu uzyskania prawa do wypłaty świadczenia (7 lutego 2013 r.), jakimi są kapitał początkowy oraz zgromadzona składka emerytalna. W przekonaniu apelującej zaskarżoną decyzją z dnia 12 styczeń 2021 r. organ winien był nie tylko obliczyć jej emeryturę z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego, tj. bez pomniejszania o wcześniej pobrane emerytury, ale ponadto winien był też dokonać ponownej waloryzacji kapitału oraz wszystkich składek na dzień zaskarżonej decyzji z 2021 r. łącznie z uwzględnieniem na nowo ustalonego dalszego trwania życia dla ubezpieczonej w wieku 67 lat i 11 miesięcy.

W związku z powyższym należy wskazać, że Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 6 października 2015 r., III UZP 9/15 (Legalis nr 1336504) i z dnia 3 listopada 2015 r., III UZP 12/15 (Legalis nr 1349157) jednoznacznie wyjaśnił, że kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu realizacji ryzyka. Tak ustalona emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy emerytalnej. W odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie art. 24 ustawy nie ma odpowiednika art. 110 tej ustawy, pozwalającego na ponowne ustalenie świadczenia w sytuacji zawieszenia prawa ze względu na nierozwiązanie stosunku pracy. W dniu wejścia w życie art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku, a zatem wypłata emerytury przysługiwała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Decyzja wydawana była tylko jeden raz i w ustawie nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki.

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy należy wskazać, że skoro apelująca miała ustaloną podstawę obliczenia emerytury i wysokość emerytury w decyzji z dnia 26 lutego 2013 r., to ani zawieszenie wypłaty, ani też wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., P 20/16, nie może powodować ponownego obliczenia podstawy wysokości świadczenia na dzień 12 stycznia 2021 r. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, a w zasadzie wydana z uwzględnieniem jego treści ustawa zmieniająca, spowodowała ponowne obliczenie emerytury w wieku powszechnym, ale jedynie w takim zakresie, by wyliczonej kwoty emerytury nie pomniejszać o sumę kwot pobranych emerytur przyznanych na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 ustawy emerytalnej.

Podstawa wysokości emerytury ubezpieczonej ustalona została prawidłowo decyzją z dnia 26 lutego 2013 r. Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę (7 lutego 2013 r.). Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego (7 lutego 2013 r.). W świetle powyższego brak było podstaw do ponownego ustalenia podstawy wysokości emerytury ubezpieczonej na dzień 12 stycznia 2021 r. Zadaniem organu było wyłącznie przeliczenie emerytury tak, by nie pomniejszać jej o sumę kwot pobranych emerytur.

Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że nie ma możliwości uznania wniosku ubezpieczonej z dnia 7 grudnia 2012 r. za nieistniejący. Wniosek ten bowiem nie tylko został złożony, nigdy nie został cofnięty, a ponadto był rozpoznany przez organ rentowy decyzją z dnia 26 lutego 2013 r., na podstawie której przyznano ubezpieczonej od 7 lutego 2013 r. prawo do emerytury powszechnej.

Skoro zatem wniosek o prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego został złożony przez ubezpieczoną w dniu 7 grudnia 2012 r. to powyższa data warunkuje ustalenie wysokości powszechnej emerytury w odniesieniu do: waloryzacji kapitału początkowego, waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej, tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet opublikowanej w formie załącznika do komunikatu Prezesa GUS, przy uwzględnieniu treści art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej.

Reasumując Sąd Apelacyjny wskazuje, że wartości, które organ rentowy zastosował przy dokonywaniu obliczenia wysokości emerytury jednoznacznie wynikają z akt ubezpieczonej oraz znajdują potwierdzenie w prawomocnych decyzjach. Weryfikując prawidłowość zaskarżonej decyzji, Sąd Apelacyjny nie dostrzegł także błędów rachunkowych.

W toku postępowania apelacyjnego, jak i przed Sądem Okręgowym ubezpieczona nie przedstawiła żadnych merytorycznych argumentów, które mogłyby podważyć prawidłowość zaskarżonej w tej sprawie decyzji. Ubezpieczona pomijając reguły ustalania wysokości świadczenia emerytalnego oraz waloryzacji i rewaloryzacji świadczeń, tworzy własny system wyliczenia, który nie ma oparcia w obowiązujących przepisach. Okoliczność, że skarżąca nie jest usatysfakcjonowana wysokością emerytury nie może stanowić podstawy do uwzględnienia jej odwołania.

W odpowiedzi na wniosek apelującej o zobowiązanie organu rentowego do wskazania jak jest ustalana przez ZUS emerytura w wieku powszechnym kobiet - ubezpieczonych urodzonych w 1953 r., które:

a)  prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego mają ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r.,

b)  ale wniosek o emeryturę powszechną złożyły dopiero po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw wyroku TK z dnia 6 marca 2019 r., P 20/16 (Dz. U. poz. 539), a w szczególności jak jest ustalana podstawa obliczenia tej emerytury i na jaki dzień ustalana jest średnia dalsza długość trwania życia ubezpieczonej – w celu przeprowadzenia dowodu na fakt, że ubezpieczona została nierówno i niezgodnie z Konstytucją RP potraktowana przez organ rentowy,

sąd odwoławczy uznał go za nieprzydatny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie jest bowiem prawidłowość zaskarżonej decyzji z dnia 12 stycznia 2021 r. wydanej dla ubezpieczonej L. R.. Dlatego sądy rozpoznające tę sprawę miały za zadanie ustalenie i zbadanie czy decyzja odpowiada prawu obowiązującemu w dniu jej wydania. Sąd nie jest uprawniony do badania w tej sprawie innych decyzji dotyczących innych osób, nawet jeżeli zostały wydane na tej samej podstawie prawnej.

Odnośnie wniosku o poprawienie wielkości kwot mylnie podanych przez sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku to sąd odwoławczy przytaczając stan faktyczny oraz rozważania Sądu Okręgowego odnotował uwagi ubezpieczonej. Podkreślić przy tym trzeba, że są to oczywiste omyłki pisarskie, które nie mają żadnego wpływu na ocenę prawidłowości zaskarżonej decyzji i zaskarżonego wyroku.

Z poszanowaniem powyższego Sąd Apelacyjny z treści apelacji ubezpieczonej wywiódł kluczowe w jego ocenie zarzuty, pozostawiając poza obszarem rozważań odbiegające od meritum sprawy wywody skarżącej. Zarzuty ubezpieczonej sąd odwoławczy rozważył w oparciu o całość materiału dowodowego oraz w konfrontacji z rozstrzygnięciem sądu pierwszej instancji.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja jest nieuzasadniona, a ponieważ brak jest też innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, które sąd odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu - apelację na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono.

Jolanta Hawryszko Urszula Iwanowska Romana Mrotek