Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk (spr.)
Sędziowie:	Romana Mrotek Beata Górska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 września 2021 r. w S.

sprawy P. D. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o świadczenie uzupełniające

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim

z dnia 22 kwietnia 2021 r., sygn. akt VI U 321/20

oddala apelację.

Beata Górska

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

Romana Mrotek

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1.06.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu P. D. (1) prawa do świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 18.05.2020 r. ubezpieczony nie został uznany za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji, wobec czego brak było podstaw do przyznania świadczenia.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony podniósł, że toczy się przed sądem sprawa o przyznanie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, Tak argumentując, ubezpieczony wniósł o uwzględnienie tego faktu i wstrzymanie z rozpoznaniem odwołania.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie wskazał, że przed Sądem Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim toczy się sprawa o przywrócenie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy pod sygn. VI U 888/19.

Wyrokiem z dnia 22.04.2021 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznał ubezpieczonemu P. D. (1) prawo do świadczenia uzupełniającego na okres 3 lat od dnia 11.12.2019 r.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

P. D. (2), ur. (...), w dniu 12.12.2019 r. złożył wniosek o świadczenie uzupełniające. Orzeczeniem z dnia 18.05.2020 r. Komisja Lekarska ZUS stwierdziła, że ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Ubezpieczony ukończył szkołę zawodową i jest z zawodu elektrykiem. Odbywał służbę wojskową, ale został z niej zwolniony przed jej terminowym zakończeniem. Dotychczas pracował jako elektryk od 4.09.1989 r. do 4.10.1991 r. w Zakładach (...) w S.. W okresie od 5.10.1991 r. do 31.10.2018 r. pobierał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Decyzją z 7.08.2019 r. miał przyznaną rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 1.11.2018 r. do 30.11.2021 r. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 5.03.2021 r., sygn. VI U 888/19, przywrócono P. D. (1) prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres 3 lat od dnia 1.11.2018 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że w 1990 r. rozpoznano u ubezpieczonego schizofrenię. P. D. (1) był wielokrotnie hospitalizowany psychiatrycznie.

Od 15.03.2003 r. posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności, obecnie orzeczony do 15.02.2024 r.

Na dzień wydania zaskarżonej decyzji u ubezpieczonego rozpoznano schizofrenię rezydualną. W stanie psychicznym ubezpieczonego występuje rozpad struktury osobowości, bezkrytycyzm wobec choroby i zaburzenia emocjonalne o istotnym nasileniu (lęk psychotyczny z nastawieniem ksobnym). Ubezpieczony wymaga stałej opieki osoby drugiej w załatwianiu opłat, zakupach, przyrządzaniu posiłków, dbałości o higienę, wizytach u lekarza. Ubezpieczony jest całkowicie i trwale niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji na okres 3 lat.

Sąd Okręgowy rozstrzygając niniejszą sprawę uznał, iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Wskazując na przepisy art. 1 ust. 1, art. 2 ust. 1 i 2 i art. 6 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1936, ze zm.), wyjaśnił, że niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że spór w sprawie dotyczył jedynie okoliczności, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. W tym celu przeprowadził dowód z opinii lekarza psychiatry G. B.. Z opinii tej wynika jednoznacznie, że u ubezpieczonego rozpoznano schizofrenię rezydualną, przy rozpadzie struktury osobowości, bezkrytycznym stosunku wobec choroby i zaburzeniach emocjonalnych o istotnym nasileniu (lęk psychotyczny z nastawieniem ksobnym). Obecny stopień zaburzeń chorobowych P. D. (2) jest znaczny i powoduje całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. Ubezpieczony wymaga stałej opieki i pomocy w załatwieniu standardowych czynności życia codziennego, tj. dbanie o higienę, zakupy, przygotowywanie posiłków. Pomimo prawidłowego leczenia, przebieg schorzenia ubezpieczonego ma niekorzystny charakter (dominacja objawów negatywnych - długotrwałe i zazwyczaj bardzo ciężkie do wyleczenia). Zdaniem biegłego psychiatry, P. D. (2) jest trwale całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji na okres 3 lat.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazana opinia biegłego z zakresu psychiatrii jest wiarygodna, bowiem w sposób wyczerpujący przedstawia podstawy wniosku końcowego, iż ubezpieczony jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, co najmniej na okres trzech lat. Wnioski końcowe opinii stanowiły integralną część z innymi poszczególnymi jej elementami. Analiza tych elementów wskazuje na brak możliwości przyjęcia innego orzeczenia niż to, które wydal biegły. Sąd nie miał tym samym powodów by odmówić tej opinii przymiotu wiarygodności.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty organu rentowego do przedmiotowej opinii stanowią wyłącznie polemikę z prawidłowymi ustaleniami poczynionymi przez biegłego i nie znajdują odzwierciedlenia w przeprowadzonych w sprawie dowodach. Organ rentowy nie przedstawił żadnych zarzutów merytorycznych zmierzających do zakwestionowania wartości wydanej w sprawie opinii. Samo powoływanie się na odmienne stanowisko lekarzy ZUS nie jest wystarczające do podważenia opinii biegłego sądowego, w szczególności, gdy również z opinii lekarza orzecznika ZUS z 9 kwietnia 2020 r. wynika ocena o niezdolności ubezpieczonego do samodzielnej egzystencji.

Sąd Okręgowy odnosząc się do wniosku organu rentowego o przeprowadzenie dodatkowego dowodu z opinii zespołu biegłych sądowych z zakresu psychiatrii i psychologii (k.90) wyjaśnił, że nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego dopóty, dopóki strona nie uzyska satysfakcjonującej jej opinii biegłego. W niniejszej sprawie lekarz psychiatra G. B. jednoznacznie wskazał, że ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji na okres 3 lat i brak jest zarazem jakichkolwiek podstaw, aby dopuścić dowód z opinii innego zespołu biegłych sądowych, czy poszukiwać dowodów w dokumentacji leczenia.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji opinia wydana dotychczas w sprawie jest na tyle kategoryczna i przekonująca, że brak było podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych. Jednocześnie zgromadzona w aktach sprawy dokumentacja lecznicza ubezpieczonego była na tyle obszerna, że nie zachodziła konieczność jej uzupełniania. W ocenie Sądu meriti należało zatem pominąć dowód z opinii biegłego psychologa i drugiego biegłego psychiatry oraz dowód z dokumentacji leczenia w (...), jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że sporządzona w sprawie opinia stanowiła wystarczający materiał do oceny stanu zdrowia odwołującego pod kątem ustalenia, czy spełnia przesłanki do przyznania świadczenia uzupełniającego. Nie ujawniły się żadne okoliczności w sprawie, które podważałby rzetelność sporządzonej opinii. Argumentacja biegłego jest w ocenie Sądu przekonująca i obiektywna. Podobne wnioski, jak zawarte w opinii, wynikają ze zgromadzonych dokumentów, które w pełni korespondują ze sporządzoną w sprawie opinią.

Sąd Okręgowy mając na uwadze treść orzeczenia o niepełnosprawności i wyjaśnił, że zgodnie z art. 5 a contrario ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie jest ono wiążące dla sądu (podobnie jak i dla organu rentowego).

Sąd pierwszej instancji reasumując stwierdził, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, iż ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji na okres 3 lat, od daty wskazanej w opinii biegłego, tj. od 11.12.2019 r. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do świadczenia uzupełniającego na okres 3 lat od dnia 11.12.2019 roku.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się organ rentowy, zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.: art. 227 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. i art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c., polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w wyniku błędnego przyjęcia, że materiał dowodowy, w tym konkluzje opinii powołanego w sprawie biegłego sądowego uzasadniają przyznanie ubezpieczonemu spornego prawa w sytuacji, gdy takich podstaw nie było, a ponadto w sprawie zaistniały nowe okoliczności w odniesieniu do stanu zdrowia ubezpieczonego, wymienione w uzasadnieniu niniejszej apelacji, wymagające ponownej oceny orzeczniczej przez organ rentowy, co skutkowało naruszeniem prawa procesowego, tj. art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., w wyniku jego niezastosowania oraz niewyjaśnienia istoty sprawy w wyniku bezzasadnego oddalenia wniosku dowodowego organu rentowego o powołanie drugiego zespołu biegłych sądowych psychologa i drugiego psychiatry celem wydania łącznej opinii na okoliczność rozstrzygnięcia zastrzeżeń zawartych w piśmie procesowym ZUS z dnia 5.02.2021 r. oraz załączonej tam opinii Przewodniczącej Komisji Lekarskiej ZUS w Z., które to uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Apelujący w uzasadnieniu podniósł, że zaskarżony wyrok zapadł w oparciu o opinię biegłego sądowego, do której organ rentowy zgłosił w piśmie procesowym z 5.02.202l r. zastrzeżenia, a mianowicie, iż biegły w opinii wskazywał na stwierdzony aktualny, obecny stan, czy w dacie badania ubezpieczonego, a to uzasadnia wniosek, iż uwzględnił także nowe zaświadczenia lekarza psychiatry z 4.09.2020 r. i psychologa z 17.09.2020 r. Powyższe dokumenty zaś mogą sugerować możliwość pogorszenia stanu zdrowia i ewentualne zaistnienie nowej okoliczności w sprawie. Nie było to jednak możliwe do ustalenia, gdyż Sąd Okręgowy postanowieniem z 22.04.2021 r. pominął dowód z dokumentacji medycznej. W toku postępowania sądowego nie uwzględniono zgłaszanego faktu braku spójności w ocenach specjalistycznych zaburzeń sfery psychicznej w zakresie stopnia niezdolności do pracy z postępowania przed Sądem meriti o sygn. VI U 888/19 i VI U 321/20. W postępowaniu VI U 888/19 biegli sądowi, wydając opinię także w 2019 r. i 2020 r., ustalając stopień niezdolności do pracy wskazali na całkowitą niezdolność do pracy, skutkującą wyrokiem Sądu z dnia 5.03.2021 r. o całkowitej niezdolności do pracy od 1.11.2018 r. na okres 3 lat. Zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie ustala zaś wyższy stopień niezdolności, czyli niezdolność do samodzielnej egzystencji od 11.12.2019 r. na okres 3 lat. W ocenie skarżącego, Sąd pierwszej instancji nie zastosował również przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., pomimo spełnienia wskazanych w nim przesłanek. Sąd meriti nie rozpoznał istoty sporu w wyniku pominięcia istotnych zastrzeżeń zawartych w wymienionym w petitum apelacji piśmie procesowym organu rentowego i załączonej do niego opinii Komisji Lekarskiej ZUS, które to ww. uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Ubezpieczony nie udzielił odpowiedzi na apelację organu rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy.

Na wstępie wskazać należy, sądowe postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma wprawdzie charakter kontrolny, dominujący jest jednak jego charakter rozpoznawczy. Ta druga właściwość wyznacza rolę sądu – jest nią samodzielna ocena przesłanek warunkujących prawo do świadczenia lub zobowiązanie. Wynika to stąd, że od momentu wniesienia odwołania do sądu rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu wedle reguł właściwych dla tej kategorii spraw. Zasadność odwołania ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego i dlatego postępowanie sądowe skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego. Sąd ubezpieczeń społecznych wyjaśnia bowiem istotę sprawy dotyczącą prawa, zobowiązania albo roszczenia strony, co znajduje wyraz w kompetencji tego sądu do oddalenia odwołania, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia albo zmiany zaskarżonej decyzji w całości lub w części i orzeczenia co do istoty sprawy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozstrzyganej sprawy stwierdzić należy w pierwszej kolejności, iż Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, a swe ustalenia oparł na należycie zgromadzonym materiale dowodowym, którego ocena nie wykraczała poza granice wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd pierwszej instancji wywiódł prawidłowe wnioski z poprawnie dokonanej analizy dowodów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. Stąd też Sąd Apelacyjny ustalenia tego Sądu w całości uznał i przyjął jako własne.

Sąd odwoławczy nie stwierdził przy tym naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego, w związku z czym poparł rozważania tego Sądu również w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia. Podstawę prawną niniejszego sporu stanowiły przepisy art. 1 ust. 3, art. 1 i 2 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1936, ze zm.) oraz art. 13 ust. 5 ustawy rentowej. Należy wyjaśnić, że niezdolność do samodzielnej egzystencji, zdefiniowana w przywołanym art. 13 ust. 5 ustawy rentowej oznacza spowodowaną naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Pojęcie to ma zatem szeroki zakres przedmiotowy. Trzeba przy tym odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp. od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu „niezdolność do samodzielnej egzystencji” (por. z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002 r., sygn. akt III AUA 1333/01, opubl. w OSA rok 2003, nr 7, poz. 28; z dnia 6 marca 2003 r., sygn. akt III AUa 651/02, opubl. w PP rok 2004, nr 7-8).

Sąd Apelacyjny podziela wyrażone w orzecznictwie poglądy, że schorzenia degradujące psychicznie osobowość człowieka i wymagające stałej lub długotrwałej opieki nad ubezpieczonym mogą uzasadnić zaliczenie go do pierwszej grupy inwalidów, obecnie odpowiadającej całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, nawet jeżeli jest on w stanie wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie (np. jeść, ubierać się), o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiony praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej pomocy ze strony osoby trzeciej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995 r., sygn. akt III AUR 551/95, OSA rok 1995, nr 7-8, poz. 56); jak również i to, że niezdolna do samodzielnej egzystencji jest zarówno osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 listopada 1998 r., sygn. akt III AUA 1035/98, PP rok 1999, nr 11).

Na aprobatę zasługuje wykładnia omawianego pojęcia zgodnie z którą do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję człowieka nie należą wyłącznie tzw. czynności samoobsługi jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie posiłków, ale również nabywanie żywności, przyniesienie jej do domu, ogrzewanie mieszkania, przynoszenie w tym celu wiader z węglem, podstawowe prace porządkowe, niewymagające wysiłku fizycznego i prac na wysokości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000 r., sygn. akt III AUA 190/00, OSA rok 2001, nr 12, poz. 44).

Podkreślić należy, że w postępowaniu sądowym ocena niezdolności do pracy, a co za tym idzie również weryfikacja orzeczeń lekarzy orzeczników, wymaga zasięgnięcia wiadomości specjalnych. Przy czym oceny niezdolności do pracy nie można dokonywać jedynie w oparciu o opinie lekarzy leczących ubezpieczonego, którzy nie odnoszą istniejących schorzeń do niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy emerytalnej. Podstawowym więc dowodem w sprawach o rentę jest dowód z opinii biegłego. W takim wypadku sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1974 r. II CR 748/74, Lex 7618).

W niniejszej sprawie koniecznym było ustalenie stanu zdrowia ubezpieczonego w pryzmacie jego zdolności do samodzielnej egzystencji, przy już stwierdzonej w odrębnym postępowaniu całkowitej niezdolności do pracy, według stanu na miesiąc złożenia wniosku (tj. nie wcześniej niż w grudniu 2019 r. - art. 6 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji) i nie później niż na dzień wydania zaskarżonej decyzji, tj. na dzień 1.06.2020 r.

Sąd Apelacyjny odnosząc się do zarzutów apelacyjnych podnosi, że są one w bezzasadne. W szczególności, wydana w sprawie opinia biegłego z zakresu psychiatrii jest jasna i kompletna, w pełni odnosi się do zagadnienia będących jej przedmiotem, wnioski biegłego nie budzą wątpliwości w świetle zasad wiedzy oraz doświadczenia życiowego, a jednocześnie opinia została sporządzona w sposób umożliwiający prześledzenie z punktu widzenia zasad wiedzy, doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, analizy dokonanej przez biegłego oraz jego wniosku końcowego. Ze zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej i wydanej w sprawie opinii biegłego z zakresu psychiatrii jednoznacznie wynika, że schorzenie ubezpieczonego pod postacią schizofrenii rezydualnej w obrazie klinicznym, z rozpadem struktury osobowości, lękiem psychotycznym, znacznym stopniem zaburzeń, prowadzi do całkowitej niezdolności do pracy oraz do niezdolności do samodzielnej egzystencji. Ubezpieczony obiektywnie nie jest w stanie zaspakajać swoich podstawowych potrzeb życiowych. Wymaga stałej pomocy osoby drugiej w załatwianiu takich spraw, jak uiszczanie opłat, robienie zakupów, przygotowywanie posiłków, danie o higienę, przyjmowanie leków (bezkrytyczny wobec choroby) i wizyty u lekarza. Należy nadmienić, że również z prywatnej opinii psychologicznej (k.70-71) wynika, że ubezpieczony wymaga pomocy w realizacji podstawowych potrzeb (czynności) życiowych. W ocenie psychiatrycznej, obecna dominacja objawów negatywnych w przebiegu tego schorzenia (które zazwyczaj są długotrwałe i bardzo ciężkie do wyleczenia) teoretycznie może ulec zmianie. Zdaniem biegłego nie można zupełnie wykluczyć mogącej wystąpić w przyszłości poprawy stanu zdrowia ubezpieczonego. Stąd też kierując się wiedzą medyczną stwierdził obecnie trzyletni okres niezdolności do samodzielnej egzystencji, począwszy od daty przyjętej w zaświadczeniu o stanie zdrowia z dnia 11.12.2019 r.

Analiza opinii biegłego, sporządzona na potrzeby niniejszego procesu, wraz z pozostałą dokumentacją medyczną, doprowadziła w pełni zasadnego wniosku, że u ubezpieczonego z uwagi na rozpoznaną schizofrenię rezydualną doszło do naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Wbrew sugestii apelacji, opinia psychiatryczna odnosi się do stanu zdrowia ubezpieczonego na dzień wydania zaskarżonej decyzji i nie ujawnia ona, podobnie jak przedłożone w toku postępowania sądowego dokumenty (w tym na k. 70-71, k. 72-73) żadnej nowej okoliczności w rozumieniu art. art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Należy wyjaśnić, że przedłożenie przez ubezpieczonego w toku postępowania sądowego zaświadczenia z dnia 4.09.2020 r. lekarza psychiatry (k. 72-73) ze wskazanym w jego treści rozpoznania schizofrenii rezydualnej i z potwierdzeniem kontynuacji procesu leczniczego, trwającego od 1990 roku, z pozostaniem pod stałą opieką psychiatryczną i stosowną farmakoterapią, czy opinia psychologa z dnia 17.09.2020 r. nie stanowią o żadnej nowej okolicznością w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Stwierdzenie w zaświadczeniu lekarza psychiatry, że ubezpieczony wymaga opieki i nadzoru osób trzecich, nie jest żadną nową okolicznością, skoro jest tylko potwierdzeniem wcześniejszego tożsamej oceny tego lekarza. Co więcej, odnosi się ona do stanu zdrowia ubezpieczonego istniejącego i znanego w postępowaniu orzeczniczym. Nadto, analiza posiadanej przez lekarzy orzeczników ZUS dokumentacji medycznej nie wskazuje, aby wystąpiła zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego w zakresie schizofrenii rezydualnej. W tym kontekście należy przywołać następuje dokumenty obrazujące medyczne oceny stanu zdrowia ubezpieczonego:

- opinia lekarska lekarza orzecznika ZUS z dnia 5.11.2018 r., w zakresie rozpoznania, schizofrenii rezydualnej, k. 25 t. 2 akt medycznych,

- zaświadczenie lekarskie lekarza psychiatry z dnia 24.05.2019 r., k. 36, k. 40, t. 2 akt medycznych – „wymaga stałej opieki i nadzoru osób trzecich”,

- zaświadczenia o stanie zdrowia lekarza psychiatry z dnia 28.09.2019 r., k. 50, t. 2 a.m. ze stwierdzeniem m.in. iż „schizofrenia występuje obecnie w fazie rozwojowej, przewlekłej, wyraźnie manifestuje się przede wszystkim objawami negatywnymi, ze spowolnieniem psychoruchowym, biernością, ubóstwem zachowań społecznych, wymaga opieki i nadzoru”, wymaga stałego leczenia, farmakoterapii”, „pozostaje pod opieką osób trzecich”,

- zaświadczenie o stanie zdrowia lekarza specjalisty medycyny rodzinnej z dnia 11.12.2019 r., k. 49, t. 2 a.m. – m.in. „leczony psychiatrycznie od 1990 r., 3 razy hospitalizowany z powodu zaostrzeń, obecnie schizofrenia w fazie rozwojowej przewlekłej”, „pacjent wycofany, apatyczny, ograniczona aktywność, zubożenie osobowości, wymaga opieki i nadzoru stałego innych osób, niesamodzielny, rokowania niepomyślne”, „niezdolny do odbycia podróży na badanie przez lekarza orzecznika ZUS z powodu: pod opieką rodziny” ).

Organ rentowy wnosząc apelację w sposób oczywisty, podobnie jak Komisja Lekarska ZUS, pominęli treść wskazanych dokumentów oraz wyrażonych w nich ocen. Odnosząc się do sformułowanego zarzutu apelacyjnego, jak i argumentacji stanowiącej uzasadnienie apelacji, należy podkreślić, iż nie można również doszukać się wystąpienia nowych okoliczności w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.

Skarżący pomija okoliczność, że z posiadanych w toku postępowania orzeczniczego dokumentów medycznych z 2019 roku – znanych organowi - wynika, że rozpoznana u ubezpieczonego schizofrenia rezydualna występuje fazie rozwojowej i nasileniu obrazu klinicznego, a postępowaniu orzeczniczym stwierdzono w oparciu o wyżej wymienione dokumenty medyczne niezdolność ubezpieczonego do samodzielnej egzystencji od dnia 1.12.2019 roku, okresowo do 30.04.2021 r. Taką ocenę ostatecznie podzielił w niniejszym postępowaniu biegły psychiatra G. B., który legitymuje się nie tylko wieloletnim doświadczeniem zawodowym, ale również wieloletnią praktyką orzeczniczą przed sądami powszechnymi. Wniesiona apelacja nie podważyła ani przydatności, ani wiarygodności opinii biegłego psychiatry G. B.. Skoro w odniesieniu do ustaleń faktycznych wymagających specjalistycznej wiedzy Sąd pierwszej instancji zasięgnął opinii biegłego i w oparciu o ten dowód poczynił niezbędne ustalenia faktyczne, to powoływanie się przez apelującego tylko na alternatywne ustalenia, nie stanowią podstawy do podważenia przyjętych ustaleń faktycznych, ani też nie wzbudzają uzasadnionych wątpliwości co do prawidłowości tych ustaleń.

Ponadto w ocenie Sądu Apelacyjnego za prawidłowe uznać należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, który po analizie zastrzeżeń organu rentowego z dnia 5.02.2021 r. do opinii (k. 80 – 92), przyjął za zbędne przeprowadzanie dowodu z kolejnej opinii. Wbrew sugestii wynikającej z treści zastrzeżeń do opinii, przedmiotem postępowania sądowego nie była trafność ocen medycznych lekarza konsultanta ZUS, czy wyniki analiz treści uprzednich pism ubezpieczonego. Wbrew sugestii zawartej w piśmie na k. 91, w postępowaniu sądowym w sprawie o sygn. VI U 888/19, nie badano niezdolności do samodzielnej egzystencji, lecz kwestię niezdolności do pracy i jakiekolwiek oceny wychodzące poza ramy tak zakreślonego przedmiotu sprawy są nieuprawnione. Chybiona była również argumentacja, że oceny psychologiczne nie wskazują na niezdolność do samodzielnej egzystencji, skoro za argumentem organu rentowego mają przemawiać opinie psychologiczne z 2015 r. i 2018 r., a zatem mające walor historyczny. Nie odnosiły się one bowiem do wymaganej przez ustawę aktualnej oceny stanu zdrowia, tj. z grudnia 2019 r., względnie na dalszy okres, tj. do dnia wydania zaskarżonej decyzji z dnia 1.06.2020 r.

Mając na uwadze treść podniesionych zarzutów do opinii, stwierdzić należy, że są one niezasadne, zwłaszcza, gdy uwzględni się fakt, że w odrębnym postępowaniu sądowym – wbrew stanowisku organu rentowego – przesądzono, iż ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy. Niezrozumiała jest przy tym argumentacja skarżącego, iż występuje niezgodność miedzy stwierdzeniem w odrębnym postępowaniu sądowym całkowitej niezdolności do pracy, od 1.11.2018 r., a przyjętą w niniejszym postępowaniu niezdolnością do samodzielnej egzystencji od 11.12.2019 r. Należy wyjaśnić, że poszczególne świadczenia wnioskowe są przyznawane od miesiąca złożenia wniosku i ten fakt determinuje datę ustalenia prawa do świadczenia, czy to renty z tytułu niezdolności do pracy, czy świadczenia uzupełniającego dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji. Odnosząc się do dalszej części uzasadnienia apelacji, należy stwierdzić, iż chybione jest również stwierdzenie o ustaleniu w niniejszym postępowaniu „wyższego stopnia niezdolności”, gdyż w istocie odnosi się ono do odmiennego, nieobowiązującego, stanu prawnego oraz poprzednio funkcjonujących stopni niezdolności.

Reasumując, Sąd Okręgowy starannie zebrał i szczegółowo rozważył wszystkie dowody oraz ocenił je w sposób nienaruszający swobodnej oceny dowodów, uwzględniając w ramach tejże oceny zasady logiki i wskazania doświadczenia życiowego. Wobec tego nie sposób jest podważać adekwatności dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń do treści przeprowadzonych dowodów. Ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, zgodnie z kryteriami określonymi w art. 13 ust. 5 ustawy rentowej, gdyż wymaga stałej opieki w zakresie odżywiania, przyjmowania leków i utrzymywania higieny osobistej oraz stałej pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Nie ulega zarazem wątpliwości, że ubezpieczony nie jest ani obłożnie chory, ani niepełnosprawny ruchowo w stopniu uniemożliwiającym samodzielne poruszanie się. Jednak sugestia skarżącego, że właściwie tylko takie osoby można uznać za niezdolne
do samodzielnej egzystencji pozostaje w sprzeczności z ugruntowanym orzecznictwem i dorobkiem prawa. Niedopuszczalna jest zawężająca wykładnia pojęcia niezdolności do samodzielnej egzystencji, sprowadzającą się w zasadzie do postrzegania osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji jako osoby leżącej i nie kontrolującej potrzeb fizjologicznych, a co nie odpowiada rzeczywistym kryteriom orzekania o niezdolności do samodzielnej egzystencji po myśli art. 13 ust. 5 ustawy rentowej. Sąd Apelacyjny podziela utrwalone w judykaturze zapatrywania, że niezdolność do samodzielnej egzystencji występuje nawet wtedy, gdy osoba całkowicie niezdolna do pracy może wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie, np. zje posiłek przygotowany przez inną osobę, o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiona praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej stałej lub długotrwałej pomocy ze strony osoby drugiej (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 20 czerwca 1995 r., sygn. III Aur 551/95, OSA 1995/7-8/56; Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 19 listopada 1998 r., sygn. III AUa 1035/98, Prawo Pracy 1999/11/44, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 września 2013 r., sygn. III AUa 1642/12).

Mając na uwadze przedstawioną argumentację Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako niezasadną.

Beata Górska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk Romana Mrotek