Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Urszula Iwanowska
Sędziowie:	SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska (spr.)
Protokolant:	St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2018 r. w Szczecinie

sprawy W. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wypłatę świadczenia rentowego

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 17 lutego 2017 r. sygn. akt VI U 1947/16

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek

III AUa 328/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. w wykonaniu wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 25 maja 2016 r., sygn. akt VIU 1480/13, przyznał W. G. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r. Jednocześnie organ rentowy odmówił ubezpieczonemu wypłaty świadczenia za ten okres wskazując, że zgodnie z art. 133 pkt 1 ust. 2 ustawy emerytalnej wypłaty można dokonać nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

W odwołaniu od powyższej decyzji W. G. wniósł o jej zmianę poprzez orzeczenie obowiązku wypłaty świadczenia za okres od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, powtarzając argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 17 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, iż renta z tytułu niezdolności do pracy przysługująca ubezpieczonemu W. G. za okres od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r. podlega wypłacie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W. G. od dnia 19 sierpnia 1985 r. prowadził działalność gospodarczą i z tego tytułu podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Od 31 grudnia 2008 r. W. G. zawiesił prowadzoną działalność gospodarczą. W okresie prowadzenia działalności gospodarczej W. G. wielokrotnie korzystał ze zwolnień lekarskich z tytułu choroby. Z zasiłków chorobowych korzystał kolejno w okresach od 11 stycznia 1988 r. do 11 kwietnia 1988 r., od 23 maja 1988 r. do 9 października 1988 r., od 28 listopada 1990 r. do 2 stycznia 1991 r., od 23 lutego 1991 r. do 16 kwietnia 1991 r., od 28 czerwca 1991 r. do 31 lipca 1991 r., od 12 września 1991 r. do 18 października 1991 r., od 13 listopada 1991 r. do 7 stycznia 1992 r., od 13 marca 1992 r. do 16 kwietnia 1992 r., od 24 czerwca 1992 r. do 18 sierpnia 1992 r., od 11 listopada 1992 r. do 16 grudnia 1992 r., od 12 lutego 1993 r. do 7 maja 1993 r., od 13 lipca 1993 r. do 27 sierpnia 1993 r., od 8 listopada 1993 r. do 20 grudnia 1993 r., od 14 marca 1994 r. do 18 kwietnia 1994 r., od 14 czerwca 1994 r. do 20 lipca 1994 r., od 13 października 1994 r. do 20 listopada 1994 r., od 25 listopada 1994 r. do 31 grudnia 1994 r., od 14 lutego 1995 r. do 20 marca 1995 r., od 11 lipca 1995 r. do 18 sierpnia 1995 r., od 13 listopada 1995 r. do 31 grudnia 1995 r., od 1 stycznia 1996 r. do 17 stycznia 1996 r., od 5 lutego 1996 r. do 16 kwietnia 1996 r., od 15 maja 1996 r. do 21 czerwca 1996 r., od 5 sierpnia 1996 r. do 8 sierpnia 1996 r., od 14 kwietnia 1997 r. do 17 maja 1997 r., od 11 sierpnia 1997 r. do 20 września 1997 r., od 15 listopada 1997 r. do 31 grudnia 1997 r., od 12 marca 1998 r. do 16 maja 1998 r., od 10 sierpnia 1998 r. do 30 września 1998 r., od 15 grudnia 1998 r. do 26 lutego 1999 r., od 6 maja 1999 r. do 17 czerwca 1999 r., od 17 września 1999 r. do 9 listopada 1999 r., od 20 lutego 2000 r. do 25 lutego 2000 r., od 8 marca 2000 r. do 27 maja 2000 r. W maju 2000 r. organ rentowy przeprowadził kontrolę prawidłowości wykorzystywania przez W. G. zwolnień lekarskich od pracy.

Decyzją z dnia 20 czerwca 2000 r. organ rentowy odmówił W. G. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 11 sierpnia 1997 r. do 20 września 1997 r., od 15 listopada 1997 r. do 31 grudnia 1997 r., od 12 marca 1998 r. do 16 maja 1998 r., od 10 sierpnia 1998 r. do 30 września 1998 r., od 15 grudnia 1998 r. do 26 lutego 1999 r., od 6 maja 1999 r. do 17 czerwca 1999 r., od 17 września 1999 r. do 9 listopada 1999 r. oraz od 8 marca 2000 r. do 27 maja 2000 r. oraz zażądał zwrotu już wypłaconego za te okresy świadczenia w kwocie 9.105,06 zł wraz z odsetkami w kwocie 759,60 zł. Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji. Wyrokiem z dnia 27 lutego 2003 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygn. akt VII U 5993/00 oddalił odwołanie ubezpieczonego od powyższej decyzji. Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 3 listopada 2004 r., sygn. akt III AUa 800/03, oddalił apelację ubezpieczonego od wyroku z dnia 27 lutego 2003 r.

Ubezpieczony korzystał z zasiłków chorobowych również w okresie przypadającym po kontroli ZUS: od 28 maja 2000 r. do 2 grudnia 2000 r., od 5 marca 2001 r. do 15 czerwca 2001 r., od 29 czerwca 2001 r. do 10 sierpnia 2001 r., od 13 sierpnia 2001 r. do 6 września 2001 r., od 13 listopada 2001 r. do 19 listopada 2001 r., od 14 stycznia 2002 r. do 12 lipca 2002 r.

W dniu 22 sierpnia 2001 r. W. G. złożył w organie rentowym wniosek o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 11 października 2001 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wskazując że lekarz orzecznik ZUS uznał ubezpieczonego za osobę zdolną do pracy. W. G. odwołał się od powyższej decyzji. Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2002 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w sprawie toczącej się pod sygn. akt VIIU 5352/01 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał W. G. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres do 31 października 2003 r. „poczynając od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego”. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że prawo do świadczenia rentowego zgodnie z przepisem art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przyznano ubezpieczonemu od dnia zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego, albowiem świadczenie to pobierał do 15 lipca 2002 r. W toku postępowania sądowego został przeprowadzony dowód z opinii biegłych sądowych ortopedy, neurologa, kardiologa oraz lekarza medycyny pracy. Biegli rozpoznali wówczas u ubezpieczonego mnogą dyskopatię szyjną od C4 do C7 z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowo-zniekształcającymi, wypuklającymi się do kanału kręgowego oraz zachyłka bocznego po stronie lewej z zespołem bólowo korzeniowym, upośledzającym w sposób istotny funkcje ruchowe oraz niedomykalność zastawki trójdzielnej i dysfunkcję przedniego płatka zastawki dwudzielnej. Jako datę powstania niezdolności do pracy przyjęto październik 2001 r. (datę badania przez lekarza orzecznika ZUS). W wykonaniu powyższego wyroku organ rentowy w dniu 20 maja 2003 r. wydał decyzję, którą przyznał W. G. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 13 lipca 2002 r. (uznając, że datę 15 lipca 2002 r. Sąd podał omyłkowo, gdyż ubezpieczony zaprzestał pobierania zasiłku chorobowego w dniu 12 lipca 2002 r.) do 31 października 2003 r. W. G. nie odwołał się do Sądu od decyzji ZUS z dnia 20 maja 2003 r.

Kolejnymi decyzjami ZUS przedłużał W. G. okres pobierania świadczenia rentowego łącznie do dnia 16 stycznia 2015 r.

W dniu 11 maja 2005 r. organ rentowy wydał kolejną decyzję, na podstawie której odmówił W. G. prawa do zasiłku chorobowego za kolejne okresy niezdolności do pracy: od dnia 20 lutego 2000 r. do 25 lutego 2000 r., od 28 maja 2000 r. do 2 grudnia 2000 r., od 5 marca 2001 r. do 15 czerwca 2001 r., od 29 czerwca 2001 r. do 10 sierpnia 2001 r., od 13 sierpnia 2001 r. do 6 września 2001 r., od 13 listopada 2001 r. do 19 listopada 2001 r. oraz od 14 stycznia 2002 r. do 12 lipca 2002 r. i zażądał zwrotu wypłaconego już zasiłku chorobowego za okres od 14 stycznia 2002 r. do 12 lipca 2002 r. w kwocie 5.391,90 zł wraz z odsetkami w wysokości 2.249,71 zł. W. G. nie wniósł odwołania od powyższej decyzji.

W związku ze stwierdzeniem braku prawa do zasiłku chorobowego we wskazanych wyżej okresach, a tym samym istnienia po stronie W. G. obowiązku opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, organ rentowy dokonał korekty dokumentów rozliczeniowych uwzględniając pełne składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy. W związku z powyższy, organ rentowy podjął postępowanie zmierzające do wyegzekwowania zadłużenia.

Decyzją z dnia 5 sierpnia 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. określił wysokość należności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne płatnika W. G. na kwotę 21.731,43 zł oraz dodatkowo 12.432,00 zł tytułem odsetek za zwłokę na dzień 19 lipca 2010 r. oraz dalsze odsetki za zwłokę, w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych, które na dzień wystawienia decyzji wynoszą 10% liczone od należności głównej za okres od 20 lipca 2010 r. do dnia zapłaty. W. G. złożył odwołanie od powyższej decyzji. Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 16 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt VI U 1296/10 oddalił odwołanie. Aktualnie Sąd Apelacyjny w Szczecinie prowadzi postępowanie w sprawie apelacji ubezpieczonego od tego wyroku – sygn. akt III AUa 117/12.

W dniu 24 stycznia 2012 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o ponowne ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej decyzją ZUS z dnia 20 maja 2003 r. wskazując, że pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną mu „od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego”. W ocenie ubezpieczonego skoro obecnie ZUS uważa, iż taki zasiłek mu nie przysługiwał, to powinien przesunąć (cofnąć) datę początkową, od której przyznał mu prawo do renty. Decyzją z dnia 21 maja 2013 r. organ rentowy odmówił W. G. prawa do ponownego ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy powołując się na art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy wyjaśnił, że decyzją z dnia 20 maja 2003 r. przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 13 lipca 2002 r., tj. od daty określonej w wyroku Sądu. Po uprawomocnieniu się tej decyzji w maju 2005 r. organ rentowy wydał decyzję pozbawiającą ubezpieczonego prawa do zasiłku chorobowego za okres przypadający bezpośrednio przed przyznaniem świadczenia rentowego od 14 stycznia 2002 r. do 12 lipca 2002 r. Zdaniem ZUS skoro nowe okoliczności w sprawie zostały ujawnione dopiero po uprawomocnieniu się decyzji, brak jest podstaw do ponownego ustalenia prawa do świadczenia rentowego. Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2001 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku o przyznanie tego świadczenia. Prawomocnym wyrokiem z dnia 25 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sprawie o sygn. akt VI U 1480/13 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznał W. G. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 października 2001 r. do dnia 31 października 2003 r. oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że ubezpieczony stał się osobą częściowo niezdolną do pracy od 1 października 2001 r., w konsekwencji prawo do świadczenia przyznano od tej daty, natomiast oddalono odwołanie w zakresie w jakim ubezpieczony domagał się przyznania prawa do renty od 1 sierpnia 2001 r. (tj. od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie).

Od dnia (...) ubezpieczony ma przyznane prawo do emerytury w związku z ukończeniem 65 roku życia.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna), Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie podlega uwzględnieniu.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w analizowanym przypadku uprawnienie ubezpieczonego do renty za okres od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r. zostało (de facto i de iure) już ustalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2002 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 5352/01. Wyrokiem tym Sąd przyznał bowiem ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres do 31 października 2003 r. „poczynając od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego”. Przy czym sąd ten podkreślił, że w toku postępowania sądowego VII U 5352/01 Sąd ustalił, że ubezpieczony jest osobą częściowo niezdolną do pracy od 1 października 2001 r. i jednocześnie mając na uwadze treść art. 100 ust. 2 ustawy emerytalnej w sentencji wyroku zaznaczył, że prawo do renty będzie ubezpieczonemu przysługiwało od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego.

Nadto nie uszło uwadze sądu pierwszej instancji - co zaakcentował organ rentowy - że w wykonaniu tego wyroku została w dniu 20 maja 2003 r. wydana decyzja, na mocy której organ rentowy przyznał W. G. prawo do renty z tytuły częściowej niezdolności do pracy na okres od 13 lipca 2002 r. do 31 października 2003 r. i od decyzji tej ubezpieczony się nie odwołał. Natomiast w ocenie tego sądu okoliczność uprawomocnienia się decyzji z dnia 20 maja 2003 r. nie pozbawia ubezpieczonego możliwości domagania się aktualnie wypłaty należnego świadczenia również za okres przypadający przed dniem 13 lipca 2002 r.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że wydając w maju 2003 r. decyzję w wykonaniu wyroku wydanego w sprawie VII U 5352/01 organ rentowy przyjął, że ubezpieczony był uprawniony do zasiłku chorobowego w okresach od 28 maja 2000 r. do 2 grudnia 2000 r. od 5 marca 2001 r. do 15 czerwca 2001 r., od 29 czerwca 2001 r. do 10 sierpnia 2001 r., od 13 sierpnia 2001 r. do 6 września 2001 r., od 13 listopada 2001 r. do 19 listopada 2001 r., od 14 stycznia 2002 r. do 12 lipca 2002 r., w konsekwencji organ rentowy przyznał i zaczął wypłacać ubezpieczonemu rentę dopiero od 13 lipca 2012 r. (uwaga S.A.: winno być 2002 r.) przyjmując, że wówczas nastąpiło zaprzestanie pobierania zasiłku chorobowego, od którego Sąd Okręgowy przyznał ubezpieczonemu świadczenie. Jednakże po wydaniu decyzji ZUS stwierdził, że taki zasiłek ubezpieczonemu w wymienionych okresach faktycznie nie przysługiwał. Tym samym zmianie uległ moment zaprzestania pobierania przez odwołującego się zasiłku chorobowego i tym samym data początkowa przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. W tej sytuacji skoro ubezpieczonemu Sąd przyznał prawo do renty począwszy od zaprzestania pobierania zasiłku, to w związku z ustaleniem, że taki zasiłek ubezpieczonemu nie przysługiwał w okresie przypadającym po ustalonej dacie powstania niezdolności do pracy tj. po dniu 1 października 2001 r., organ rentowy był zobligowany do wypłaty przysługującej (na mocy wyroku sądu z dnia 17 grudnia 2001 r. – uwaga S.A. winno być 2002 r.) renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 1 października 2001 r. do 31 października 2001 r. (uwaga S.A. winno być 2003 r.).

Nadto sąd meriti podniósł, że organ rentowy wskazał, iż odmawiając wypłaty żądanych należności z powołaniem się na art. 133 ust. 2 ustawy emerytalnej kierował się treścią uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 25 maja 2016 r., sygn. akt VI U 1480/13. Zatem sąd pierwszej instancji zwrócił zatem uwagę, że wprawdzie w uzasadnieniu wydanego w tej sprawie wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że podziela argumentację organu rentowego, „iż w świetle art. 133 ustawy emerytalnej przyznanie ubezpieczonemu aktualnie renty począwszy od października 2001 r. nie spowoduje konieczności wypłaty W. G. ewentualnego wyrównania należności”, jednakże argumentacja ta w żadnym razie nie była dla organu rentowego wiążąca, jak również nie była wiążąca dla sądu orzekającego w niniejszej sprawie dotyczącej wypłaty tych należności.

W związku z powyższym stanowiskiem sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że moc wiążącą z perspektywy kolejnych postępowań uzyskują jedynie ustalenia dotyczące tego, o czym orzeczono w związku z podstawą sporu (art. 365 w zw. z art. 366 k.p.c.). Powagą rzeczy osądzonej objęte jest w zasadzie tylko rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku, nie zaś jego uzasadnienie. Motywy orzeczenia mogą wprawdzie stanowić konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu. W szczególności, powagą rzeczy osądzonej mogą być objęte ustalenia faktyczne w takim zakresie, w jakim indywidualizują sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego. Chodzi jednak tylko o elementy uzasadnienia dotyczące rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób stanowczy, autorytarny o żądaniu, zwłaszcza wtedy, gdy powództwo zostało w całości lub części oddalone. Wówczas również one będą korzystać z powagi rzeczy osądzonej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, Legalis i z dnia 8 marca 2010 r., II PK 249/09, Legalis oraz postanowienie tego Sądu z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 414/09, Legalis). Mając to na uwadze Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że postępowanie w sprawie VI U 1480/13 dotyczyło wyłącznie ustalenia prawa do renty w okresie od dnia 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r., nie zaś ewentualnych podstaw do wypłaty tego świadczenia. W konsekwencji poczynione przez ten sąd uwagi co do ewentualnych konsekwencji wydanego rozstrzygnięcia w zakresie możliwości domagania się przez ubezpieczonego wypłaty świadczenia, pozostawały bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w niniejszej sprawie nastąpiły podstawy do wypłaty ubezpieczonemu renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r.,

Zgłaszając powyższe apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania wnioskodawcy

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podkreślił, że ubezpieczony w dniu 24 stycznia 2012 r. złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, w treści którego wskazał, że mając na uwadze, iż decyzją ZUS z dnia 20 maja 2003 r. prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznano mu od 13 lipca 2002 r., natomiast na mocy decyzji ZUS z dnia 11 maja 2005 r. odmówiono prawa do zasiłku chorobowego za okresy od 20 lutego 2000 r. do 12 lipca 2002 r. - to w związku z wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 17 grudnia 2002 r. prawo do renty winno ulec ponownemu ustaleniu.

Dalej organ podniósł, że w wyniku rozpatrzenia powyższego wniosku, decyzją z dnia 21 maja 2013 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu ponownego ustalenia prawa do renty, a wnioskodawca złożył odwołanie od niej. Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 25 maja 2016 r., VI U 1480/13, zmienił decyzję ZUS z dnia 21 maja 2013 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r. i oddalił odwołanie w pozostałym zakresie, tj. w zakresie przyznania renty od 1 sierpnia 2001 r., tj. od dnia złożenia wniosku o świadczenie. Sąd Okręgowy ustalił wówczas, że w oparciu o dokumentację pozostającą w dyspozycji organu rentowego, jak i złożoną przez wnioskodawcę w toku postępowania, a także w oparciu o dowód z opinii biegłego lekarza specjalisty z zakresu wykazywanych przez wnioskodawcę schorzeń - iż wnioskodawca jest okresowo od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r. niezdolny do pracy. Z tym rozstrzygnięciem zgodził się organ rentowy, który w treści decyzji dnia 1 września 2016 r. przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r., jednakże odmówił jej wypłaty. Przy czym skarżący zwrócił uwagę, że organ rentowy w dniu 20 maja 2003 r. wydał decyzję, przyznając ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 13 lipca 2002 r. do 31 października 2003 r. i zaczął wypłacać wnioskodawcy to świadczenie od 13 lipca 2002 r., zatem spór w niniejszym postępowaniu dotyczyć winien wypłaty renty za okres od 1 października 2001 r. do 12 lipca 2002 r.

Mając zatem za uwadze treść art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, w przypadku błędu organu rentowego świadczenie należałaby wypłacić bezpośrednio od miesiąca złożenia wniosku o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Przy cym, jak wskazano wyżej, taki wniosek ubezpieczony złożył w dniu 24 stycznia 2012 r., zatem owe 3 lata, za które ewentualnie można by wypłacić świadczenie dotyczyłyby okresu od stycznia 2009 r. do grudnia 2011 r. – a zatem okresu, za który ubezpieczony pobrał rentę. Sporny okres od 1 października 2001 r. do 12 lipca 2002 r. nie mieści się w podanych wyżej ramach, zatem zdaniem skarżącego, wypłata świadczenia za ten okres, a tym bardziej za okres wskazany w wyroku sądu pierwszej instancji, nie znajduje oparcia w przepisach prawa.

W ocenie apelującego w rozpoznawanej sprawie ma zastosowanie art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, albowiem organ rentowy w dniu 20 maja 2003 r. wykonując orzeczenie Sądu wydał decyzję, błędnie przyznając ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 13 lipca 2002 r., tj. od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego - podczas, gdy ten zasiłek wnioskodawcy do tego czasu nie przysługiwał. Organ rentowy dopiero w decyzji z dnia 11 maja 2005 r. odmówił wnioskodawcy prawa do zasiłków za kolejne okresy niezdolności do pracy: od 20 lutego 2000 r. do 25 lutego 2000 r., od 28 maja 2000 r. do 2 grudnia 2000 r., od 5 marca 2001 r. do 15 czerwca 2001 r., od 29 czerwca 2001 r. do 10 sierpnia 2001 r., od 13 sierpnia 2001 r. do 6 września 2001 r., od 13 listopada 2001 r. do 19 listopada 2001 r. oraz od 14 stycznia 2002 r. do 12 lipca 2002 r. i zażądał zwrotu wypłaconego już zasiłku chorobowego za okres od 14 stycznia 2002 r. do 12 lipca 2002 r.

Jednocześnie skarżący podkreślił, że błąd organu rentowego rozumiany jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych szeroko i oznacza każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania samego organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracowników albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów, w tym także naruszenia wskutek niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2012 r., II UK 130/12. M.P.Pr. (...)-160; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 października 2008 r., III AUA 40/08, OSA 2010/1/ str.51-64). Dopiero wobec złożenia przez ubezpieczonego wniosku z dnia 24 stycznia 2012 r. organ rentowy ponownie rozpatrzył uprawnienie ubezpieczonego do renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r.

Zdaniem organu, wyżej wskazane okoliczności powodują, że w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej i tym samym brak jest podstaw do wypłaty ubezpieczonemu renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r.

Ubezpieczony na rozprawie apelacyjnej w dniu 20 marca 2018 r. wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona w całości.

Na wstępie wskazać należy, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednakże zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że sąd odwoławczy posiada swobodę jurysdykcyjną i kompetencję do ponownej samodzielnej oceny materiału procesowego, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. Merytoryczny charakter orzekania sądu drugiej instancji polega więc na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego, a więc dokonać subsumcji. Z tego też względu sąd ten może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa materialnego popełnione przez sąd pierwszej instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000 r., III CKN 812/98, LEX nr 40504).

Po dokonaniu własnej oceny materiału procesowego Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd Okręgowy przeprowadził, co do zasady, wystarczające dla ustalenia istotnych okoliczności faktycznych postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikającej z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie ustalonych faktów. W konsekwencji sąd odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego.

Niemniej jednak, błędna okazała się konkluzja sądu pierwszej instancji, że w świetle ustalonych faktów nie zaszła podstawa do zastosowania normy art. 133 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, a w konsekwencji przyjął, iż zaistniała podstawa do wypłaty ubezpieczonemu żądanych należności.

Wyjaśnić bowiem trzeba, że zgodnie z treścią art. 133 ust. 1 ustawy emerytalnej, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu (pkt 1) bądź za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego (pkt 2).

Z brzmienia art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej wynika, że znajduje on zastosowanie w przypadku, gdy błąd organu rentowego zostanie popełniony w decyzji odmawiającej przyznania świadczenia lub przyznającej świadczenie w wysokości niższej od przysługującej. Nie może budzić wątpliwości, że taka sytuacja niewątpliwie zaistniała w rozpoznawanej sprawie. Dostrzec bowiem należy, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2002 r. przyznano W. G. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres do 31 października 2003 r. „poczynając od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego”. W wykonaniu powyższego wyroku organ rentowy decyzją z dnia 20 maja 2003 r. przyznał ubezpieczonemu prawo do renty na okres od dnia 13 lipca 2002 r. do 31 października 2003 r. Wspomnieć przy tym należy, że decyzją z dnia 11 maja 2005 r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego za okresy od dnia 20 lutego 2000 r. do dnia 12 lipca 2002 r. Natomiast kolejny wniosek o przyznanie prawa do renty od 1 października 2001 r. ubezpieczony złożył w dniu 24 stycznia 2012 r. i decyzją z dnia 21 maja 2013 r. organ rentowy odmówił W. G. prawa do ponownego ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzję tę zmieniono wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 25 maja 2016 r. w ten sposób, że przyznano ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 października 2001 r. do 31 października 2003 r. W wykonaniu powyższego wyroku organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 października 2001 r. do dnia 31 października 2003 r., jednocześnie odmawiając ubezpieczonemu wypłaty świadczenia.

W świetle powyższych okoliczności błędnie wywiódł Sąd Okręgowy, że w sprawie nie znajduje zastosowania przepis art. 133 ustawy emerytalnej, albowiem wobec wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2002 r. organ rentowy był zobligowany do wypłaty renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od dnia 1 października 2001 r. do dnia 31 października 2003 r. Stanowisko sądu meriti jest co najmniej niekoherentne. Umyka bowiem sądowi pierwszej instancji, że treść przepisów prawa ubezpieczeń społecznych jest bezwzględnie obowiązująca i nie jest możliwe wyrównanie świadczenia poza okres wykraczający poza 3 letni okres określony przepisem art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Dokonana przez Sąd Okręgowy wykładania omawianego przepisu niewątpliwie nosi cechy wykładni contra lege.

Wobec przedstawionych ustaleń i rozważań Sąd Apelacyjny uznał, że brak jest możliwości zaspokojenia roszczeń ubezpieczonego. Podkreślić należy, że przepis art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej wyraźnie przewiduje, iż w razie zaistnienia wadliwości decyzji w przedmiocie prawa do świadczeń lub ich wysokości wskutek błędu organu rentowego bądź organu odwoławczego, wypłata następuje za okres 3 lat poczynając od miesiąca, w którym powstało określone prawo. Skoro wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty W. G. złożył w dniu 24 stycznia 2012 r., to wypłata świadczeń rentowych nastąpić powinna - stosownie do treści art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej - od dnia 24 stycznia 2009 r. do dnia 24 stycznia 2012 r. Zatem w okresie nieobjętym zakresem wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 25 maja 2016 r. i decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 września 2016 r. Słusznie podniósł apelujący, iż zastosowany przepis nie daje podstawy do przyznania świadczeń od daty powstania prawa do nich, jeżeli prawo to powstało wcześniej niż trzy lata przed zgłoszeniem wniosku, nawet w przypadku jeżeli niezrealizowanie tego prawa było następstwem błędu organu rentowego - z którym niewątpliwie mieliśmy do czynienia w niniejszej sprawie.

Zgodzić się również należy ze skarżącym, że wobec wydania decyzji z dnia 20 maja 2003 r., przyznającej ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 13 lipca 2002 r. do dnia 31 października 2003 r., oraz wypłacania W. tegoż świadczenia od dnia 13 lipca 2002 r., brak było podstaw do rozstrzygania sporu co do okresu przypadającego po dniu 12 lipca 2002 r. Niezrozumiała jest przy tym supozycja Sądu Okręgowego, że fakt uprawomocnienia się decyzji z dnia 20 maja 2003 r. nie pozbawia ubezpieczonego możliwości domagania się aktualnie wypłaty należnego świadczenia również za okres przypadający przed dniem 13 lipca 2002 r. Skoro bezspornym jest, iż świadczenie z tytułu prawa do renty było wypłacane ubezpieczonemu od dnia 13 lipca 2002 r. to brak jest jakiejkolwiek podstawy do ponownej wypłaty tego świadczenia.

Wobec powyższego na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie jako nieuzasadnione w całości.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek