Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Barbara Białecka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 listopada 2023 r. w S.

sprawy A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 8 kwietnia 2022 r., sygn. akt VI U 1016/21

oddala apelację.

Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 384/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10.09.2021 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił A. S. prawa do emerytury pomostowej.

Ubezpieczony A. S. odwołał się od tej decyzji. Wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Podał, że organ rentowy niesłusznie ustalił, że po dniu 31.12.2008 roku ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych oraz, że na dzień 01.01.2009 roku skarżący nie udowodnił okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat. Nadto, pozwany niezasadnie odmówił zaliczenia do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia skarżącego od 01.12.2003 roku do 31.12.2008 roku i od 01.01.2009 roku do 25.03.2011 roku. Podał, iż wbrew stanowisku ZUS nie wykonywał on wówczas pracy na dwóch różnych stanowiskach. W okresie od 01.12.2003 roku do 25.03.2011 roku ubezpieczony był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. gdzie stale i w pełnym wymiarze godzin pracy wykonywał pracę jako maszynista pojazdów trakcyjnych. Ze świadectwa pracy wynika jednoznacznie charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Podał, że odmówił skarżącemu prawa do emerytury pomostowej bowiem według świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 29.12.2017 roku dotyczącego okresu zatrudnienia od 01.12.2003 roku do 25.03.2011 roku za okresy pracy w szczególnych warunkach przypadające do dnia 31.12.2008 roku pracodawca powinien wystawić świadectwo pracy i określić w nim rodzaj wykonywanej pracy ściśle według załączonych do rozporządzenia wykazów. Natomiast świadectwo pracy z dnia 29.12.2017 roku zawiera jedynie informację o tym, że ubezpieczony zajmował stanowisko według ustawy z dnia 19.12.2008 roku o emeryturach pomostowych. Dopiero okresy pracy w szczególnych warunkach, które miały miejsce w czasie obowiązywania ustawy o emeryturach pomostowych należy określić zgodnie z tą ustawą. Ponadto ZUS odmówił zaliczenia do prawa do rekompensaty okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach od 01.01.2009 roku do 25.03.2011 roku, o którym mowa w świadectwie pracy z dnia 29.12.2017 roku, bowiem skarżący wykonywał wówczas pracę na dwóch różnych stanowiskach, a praca wykonywana na dwóch różnych stanowiskach jednocześnie nie jest pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze godzin pracy.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 8 kwietnia 2022 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu A. S. prawo do emerytury pomostowej od 1 sierpnia 2021 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. S. urodził się (...). W dniu 28.12.2018 roku ubezpieczony po raz pierwszy wystąpił z wnioskiem o emeryturę pomostową. Decyzją z dnia 15.01.2019 roku ZUS odmówił mu prawa do żądanego świadczenia.

Dnia 13.08.2021 roku ubezpieczony ponownie złożył wniosek o emeryturę pomostową. Do wniosku dołączył m.in. świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 29.12.2017 roku, świadectwo pracy z dnia 25.03.2011 roku, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 26.01.2018 roku. Decyzją z dnia 10.09.2021 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. ZUS podał, że odmówił skarżącemu prawa do emerytury pomostowej w myśl art. 4 ustawy, albowiem po dniu 31.12.2008 roku ubezpieczony nie wykonywał prac w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. ZUS nie wliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia ubezpieczonego:

- od 01.12.2003 roku do 31.12.2008 roku – bowiem pracodawca nie powołał się na przepisy zarządzenia resortowego; okresy zatrudnienia do 31.12.2008 roku powinny być przez pracodawcę określone ściśle według wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 07.02.1983 roku;

- od 01.01.2009 roku do 25.03.2011 roku – bowiem ubezpieczony wykonywał wówczas pracę na dwóch różnych stanowiskach; pracodawca w świadectwie pracy wpisał, że ubezpieczony wykonywał zarówno prace wymienione w pozycji 5, jak i 6 załącznika nr 2 do ustawy.

Organ rentowy ustalił, że ubezpieczony legitymuje się łącznym stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 29 lat, 5 miesięcy i 10 dni; w tym staż pracy w warunkach szczególnych w myśl art. 4 ustawy w wymiarze 16 lat, 2 miesiące i 1 dzień; staż pracy w warunkach szczególnych w myśl art. 49 ustawy w wymiarze 12 lat, 11 miesięcy i 28 dni.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od decyzji z dnia 10.09.2021 roku.

Ubezpieczony ukończył (...) Szkołę Zawodową dla (...) (...) Oddział (...) w Z., w dniu 30.04.1978 roku. Zdał egzamin na maszynistę pojazdu trakcyjnego oraz posiada prawo do samodzielnego kierowania elektrycznymi pojazdami trakcyjnymi.

A. S. był dotychczas zatrudniony:

- od 01.09.1975 roku do 30.04.1978 roku (2 lata, 8 miesięcy, 0 dni) – w pełnym wymiarze godzin pracy, w (...), jako uczeń-mechanik silników spalinowych;

- od 06.05.1978 roku do 25.02.1980 roku (1 rok, 10 miesięcy, 20 dni) – w pełnym wymiarze godzin pracy, jako kierowca w Zakładzie (...) w (...) w Z.;

- od 07.08.1980 roku do 30.11.1991 roku (11 lat, 3 miesiące, 24 dni) - w pełnym wymiarze godzin pracy, w (...), jako rzemieślnik, kierowca drezyny motorowej, młodszy maszynista pojazdu trakcyjnego, pomocnik maszynisty pojazdu trakcyjnego;

- od 02.06.1997 roku do 30.11.2002 roku (5 lat, 5 miesięcy, 29 dni) – w pełnym wymiarze godzin pracy, w (...) Zakład (...), jako pomocnik maszynisty pojazdu trakcyjnego, maszynista pojazdu trakcyjnego;

- od 01.12.2003 roku do 25.03.2011 roku (7 lat, 3 miesiące, 21 dni) – w pełnym wymiarze godzin pracy, w (...) Sp. z o.o. w S. jako maszynista pojazdów trakcyjnych.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze godzin pracy pracował jako maszynista pojazdów trakcyjnych albowiem każdy pracownik zatrudniony na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych-rewident w istocie wykonywał pracę w oparciu o wykaz pracy maszynisty, dokonując jedynie adnotacji na tej karcie o wykonanej próbie hamulca. Dodatkowe stanowisko rewidenta jest dodatkowym uprawnieniem, rozszerzeniem stanowiska z uwagi na posiadane kwalifikacje, jednak w okresie zatrudnienia na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych-rewidenta taboru, każdy pracownik stale i w pełnym wymiarze godzin pracy wykonywał prace maszynisty pojazdów trakcyjnych. Jedynie incydentalnie wykonywał próby hamulców oraz sprawdzał stan techniczny wagonów, jednak każdorazowo te czynności wykonywał w czasie wykonywania obowiązków maszynisty pojazdów trakcyjnych. Dodanie stanowiska rewidenta taboru do nazwy zajmowanego stanowiska świadczyło wyłącznie o fakcie posiadania dodatkowych uprawnień rewidenta taboru. Taka nomenklatura była każdorazowo stosowana przy zatrudnianiu maszynisty pojazdów mechanicznych, który jednocześnie posiadał uprawnienia rewidenta taboru tak, jak ubezpieczony. W okresie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. ubezpieczony jedynie 3-4 razy wykonywał prace rewidenta. Ubezpieczony jako maszynista ciągnął pociągi z jednego punktu do drugiego. Praca odbywała się w hałasie. Były to lokomotywy (...). Ciągnął składy towarowe.

Zdaniem tego Sądu, ubezpieczony ma staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący ponad 15 lat. Po dniu 01.01.2009 roku wykonywał bowiem pracę w warunkach szczególnych.

W swoich rozważaniach Sąd Okręgowy zaznaczył, iż przesłanki warunkujące prawo do uzyskania emerytury pomostowej reguluje ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. Z 2022 roku, poz. 755, zwana dalej ustawą).

Zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5 - 12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

W świetle art. 3 ust. 1 tej ustawy, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei według ust. 3 art. 3 prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwości należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu i życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Z kolei zgodnie z art. 49 ustawy prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Dalej, Sąd Okręgowy powołał się na to, że Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 2.04.2014 roku (III AUa 2302/13, Legalis) wskazał, że „warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1.01.2009 roku. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany”.

W ocenie tego Sądu bezspornym było, że ubezpieczony ukończył 60 rok życia (w dniu 14.09.2018 roku), posiada co najmniej 25 letni staż ubezpieczeniowy (29 lat, 5 miesięcy i 10 dni). Nadto, poza sporem było (ustalone w zaskarżonej decyzji), że ubezpieczony posiada staż pracy w szczególnych warunkach/szczególnym charakterze – w myśl art. 4 ustawy – w wymiarze 16 lat, 2 miesiące i 1 dzień; a w myśl art. 49 ustawy – w wymiarze 12 lat, 11 miesięcy i 28 dni. Sąd I instancji pokreślił natomiast, iż sporne było to, czy w okresie od 01.12.2003 roku do 25.03.2011 roku ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych/szczególnym charakterze. Doliczenie bowiem tego okresu zatrudnienia spowodowałoby, że ubezpieczony legitymowałby się stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze ponad 15 lat, a więc spełniałby przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej.

W ocenie tego Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w postaci dokumentacji z okresu zatrudnienia skarżącego w (...) Sp. z o.o., wyjaśnień pracodawcy oaz zeznań ubezpieczonego wynika w sposób nie budzący wątpliwości, że w okresie od 01.12.2003 roku do 25.03.2011 roku (łącznie 7 lat, 3 miesiące i 21 dni) ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze godzin pracy wykonywał pracę maszynisty pojazdów trakcyjnych. Incydentalnie jedynie (3-4 w ciągu całego okresu zatrudnienia), ubezpieczony wykonywał pracę rewidenta taboru. Jak wyjaśnił pracodawca w piśmie z dnia 13.12.2021 roku (k. 21), w okresie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze godzin pracy pracował jako maszynista pojazdów trakcyjnych albowiem każdy pracownik zatrudniony na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych-rewident w istocie wykonywał pracę w oparciu o wykaz pracy maszynisty, dokonując jedynie adnotacji na tej karcie o wykonanej próbie hamulca. Dodatkowe stanowisko rewidenta jest dodatkowym uprawnieniem, rozszerzeniem stanowiska z uwagi na posiadane kwalifikacje, jednak w okresie zatrudnienia na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych-rewidenta taboru, każdy pracownik stale i w pełnym wymiarze godzin pracy wykonywał prace maszynisty pojazdów trakcyjnych. Jedynie incydentalnie wykonywał próby hamulców oraz sprawdzał stan techniczny wagonów, jednak każdorazowo te czynności wykonywał w czasie wykonywania obowiązków maszynisty pojazdów trakcyjnych. Dodanie stanowiska rewidenta taboru do nazwy zajmowanego stanowiska świadczyło wyłącznie o fakcie posiadania dodatkowych uprawnień rewidenta taboru. Taka nomenklatura była każdorazowo stosowana przy zatrudnianiu maszynisty pojazdów trakcyjnych, który jednocześnie posiadał uprawnienia rewidenta taboru tak, jak ubezpieczony. Ubezpieczony w dniu 24.01.2003 roku, a zatem przed zatrudnieniem w (...) Sp. z o.o., zdał egzamin na rewidenta taboru. W dniu zawierania umowy o pracę z (...) Sp. z o.o. posiadał więc uprawnienia rewidenta taboru, a zatem pracodawca wpisał mu do umowy o pracę (a następnie świadectwa pracy) również stanowisko rewidenta. Wszystkie te okoliczności, zdaniem Sądu I instancji, wskazują na wiarygodność informacji zawartych w piśmie pracodawcy z dnia 13.12.2021 roku. Pozwany nie kwestionował tych wyjaśnień pracodawcy odwołującego. Tym samym Sąd ten uznał je za wiarygodne. Sąd Okręgowy dał również wiarę zeznaniom ubezpieczonego A. S., albowiem jego zeznania korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, były logiczne i spójne.

Następnie, Sąd meriti podkreślił, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych nie jest bezwzględną przesłanką ani do zaliczenia, ani do nie zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnym charakterze, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W postępowaniu odwoławczym przed sądem możliwe jest ustalenie charakteru pracy także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeżeli pracownik go nie posiada, bądź przedkłada świadectwo nieodpowiadające określonej w przepisie formie. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże Sądu, który na podstawie całego zgromadzonego materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, a tylko rodzaj powierzonej pracy.

Sąd Okręgowy jeszcze raz podkreślił, iż bezspornym jest, że organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu jako pracę wykonywaną w warunkach szczególnych okres 16 lat, 2 miesięcy i 1 dnia na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. Natomiast spornym było, czy ubezpieczony po dniu 31.12.2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej.

Zdaniem tego Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że ubezpieczony po dniu 31.12.2008 roku wykonywał pracę określoną w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych po poz. 5 – prace maszynistów pojazdów trakcyjnych. Takie prace, zgodnie ze zgromadzonym materiałem dowodowym, wykonywał stale i w pełnym wymiarze godzin pracy. Są to również prace wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 roku, Dział VII poz. 13. Dodatkowe stanowisko w postaci rewidenta taboru (wymienione zresztą w załączniku nr 2 pod poz. 6) było wykonywane incydentalnie (3-4 razy w ciągu w całego okresu zatrudnienia), a zatem pozostaje bez znaczenia dla ustalenia pracy w warunkach szczególnych. Jak wyjaśnił pracodawca skarżącego oraz sam skarżący, wpisanie stanowiska rewidenta odbywało się automatycznie podczas podpisywania umowy o pracę, w przypadku osób, które legitymowały się zdanym egzaminem na rewidenta (tak jak ubezpieczony).

Tym samym, ubezpieczony w spornym okresie od 01.12.2003 roku do 25.03.2011 roku stale i w pełnym wymiarze godzin pracy wykonywał pracę maszynisty pojazdów trakcyjnych, a więc pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. A zatem ubezpieczony przed dniem 01.01.1999 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. A nadto, po dniu 31.12.2008 roku ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Na dzień 31.12.2008 roku staż jego pracy w warunkach szczególnych, wbrew ustaleniom organu rentowego, wynosi ponad 15 lat.

Sąd Okręgowy zwrócił uwag, że doliczenie okresu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. do stażu pracy w warunkach szczególnych spowodowało, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej. W tym miejscu Sąd Okręgowy jeszcze raz podkreślił, że incydentalne (3-4 razy w ciągu całego okresu zatrudnienia) wykonywanie przez ubezpieczonego czynności rewidenta taboru nie świadczy o tym, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę na dwóch różnych stanowiskach. Jak bowiem wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, stale i w pełnym wymiarze godzin pracy skarżący pracował wyłącznie jako maszynista pojazdów trakcyjnych. Świadectwo pracy, na które powołuje się organ rentowy, nie stanowi zdaniem Sądu Okręgowego jedynego i wiarygodnego dowodu na ustalenie spornych okoliczności w sprawie. Pracodawca wyjaśnił przyczyny dokonania takiego wpisu w świadectwie pracy podkreślając, że faktycznie stale i w pełnym wymiarze godzin pracy każda osoba z takim świadectwem pracy jak ubezpieczony – w rzeczywistości świadczyła pracę wyłącznie jako maszynista pojazdów trakcyjnych.

Sąd I instancji zaznaczył, iż ustalając stan faktyczny oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy i aktach organu rentowego, oraz w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w (...) Sp. z o.o., a także dał wiarę wyjaśnieniom pracodawcy skarżącego zawartym w piśmie z dnia 13.12.2021 roku oraz zeznaniom ubezpieczonego, z przyczyn wyżej wskazanych.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy.

Organ zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu: „naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.: art. 227 k.p..c i art. 233 § 1 k.p.c., polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w wyniku pominięcia: treści świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z dnia 29.12.2017r. (...) Sp. z o.o. w S., dalej: „pracodawca", oraz treści pisma z dnia 13.12.202lr. w/w. Spółki, w których brak potwierdzenia spornego okresu pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu artykułu 3 ustępy 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, w tym po dniu 31.12.2008r., wynoszącego co najmniej 15 lat oraz pominięcie potwierdzonych przez w/w. Spółkę istotnych okoliczności, polegających na zniszczeniu wykazów prac ubezpieczonego za cały sporny okres, a ponadto pominięcie części zeznań ubezpieczonego, w których potwierdził, że w spornym okresie wykonywał pracę rewidenta taboru a w przypadku obsługi lokomotyw parowych i spalinowych był pomocnikiem (vide- zapis protokołu rozprawy z dnia 29 marca 2022 r. Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp., sygn. akt: VI U 1016/21, w części: od 00:01:44 do 00:12:09 oraz pominięcie zaniechań dowodowych powoda, skutkujących naruszeniem przepisów art. 232 zd. 1 k.p.c. i art. 235 ¹ k.p.c. - które to w/w. uchybienia miały istotny wpływ wynik sprawy.”

Tak argumentując, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania. Pełnomocnik organu rentowego sfomułował też wniosek ewentualny domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania, jak również zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pismem z dnia 22 czerwca 2022 r. ubezpieczony złożył odpowiedź na apelację organu rentowego, domagając się jej oddalenia i przedstawiając szeroką argumentację na poparcie swojego stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Apelacyjny, dokonując własnej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego stwierdził, że Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów; zatem ustalenia Sądu Okręgowego stanowią część uzasadnienia Sądu Apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny podnosi, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2019 r., sygn. III UK 115/18, z 21 listopada 2017 r., sygn. I UK 472/16). Umieszczenie danej pracy w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych stwarza domniemanie prawne, że właśnie ta praca spełnia ustawowe kryteria kwalifikacyjne pracy w szczególnych warunkach. Decydującą rolę przy analizie charakteru pracy, z punktu widzenia uprawnień do emerytury pomostowej, ma możliwość zakwalifikowania jej pod jedną z pozycji załączników 1 lub 2 do ustawy z 19 grudnia 1998 roku o emeryturach pomostowych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 29 maja 2013 r., III AUa 1003/12). Również w wyroku Sądu Najwyższego z 22 lipca 2013 r., III UK 106/12 stwierdzono, że w art. 3 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych chodzi o wymiar czasu pracy faktycznie wykonywanej w narażeniu na czynniki ryzyka określone w art. 3 ust. 1 tej ustawy, które powodują, że dane prace są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach. Dlatego dla uznania, że praca jest wykonywana w szczególnych warunkach niezbędne jest jej rzeczywiste wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy, to jest codziennie i przez całą przewidzianą dla pracownika dniówkę roboczą. I choć ubezpieczony niewątpliwie musi spełnić warunek, aby praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to trzeba pamiętać, że uboczne i krótkotrwałe - w stosunku do czynności podstawowych, kwalifikowanych jako praca w szczególnych warunkach - wykonywanie czynności w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, nie wyklucza ich z okresów szczególnego zatrudnienia dla celów emerytalnych (wyrok Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2016 r., sygn. I UK 269/15). Tak zaś należało kwalifikować incydentalne wykonywanie przez ubezpieczonego obowiązków rewidenta taboru,

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wobec utrwalonego orzecznictwa, nie jest wymagane dowodzenie przez ubezpieczonego wystąpienia ryzyka zdrowotnego z art. 3 ust. 1 cyt. ustawy. Stosownie do definicji zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach (odpowiednio: o szczególnym charakterze) to prace związane z czynnikami ryzyka, mogące z wiekiem z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, stawiające przed pracownikami - mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej - wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz tych prac określa m.in. załącznik nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, który pod pozycją 5 wymienia jako pracę o szczególnym charakterze: prace maszynistów pojazdów trakcyjnych.

Wypada również odnotować, co podkreślił także Sąd Okręgowy w zaskarżonym orzeczeniu, że wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest bowiem jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności w tym dokumencie potwierdzone przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem Sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Samodzielnie Sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę wnioskodawcy w odniesieniu do wykazu prac określonych w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie, wątpliwości, które miał organ rentowy w związku z niejasnymi sformułowaniami zawartymi w świadectwie pracy w warunkach szczególnych, udało się usunąć w toku postępowania przed Sądem I instancji. Możliwe okazało się przede wszystkim ustalenie, że mimo stosowanej nomenklatury nazw stanowisk w firmie (...) sp. z o.o. ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze godzin jako maszynista pojazdów trakcyjnych. W konsekwencji możliwe było zakwalifikowanie zajmowanego, w spornym okresie, stanowiska według przepisów ustawy i stanowiącego jej integralną część złącznika nr 2.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, fakt wykonywania przez ubezpieczonego A. S. pracy o szczególnym charakterze w sporny okresie, znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym – dokumentacji osobowej, wyjaśnieniach byłego już pracodawcy ubezpieczonego oraz zeznań samego ubezpieczonego. Zaznaczyć trzeba przy tym, że dowody te korelowały ze sobą, wzajemnie się uzupełniając. Podkreślenia wymaga również, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi dowodami przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, przez co nie mogła spotkać się z uznaniem argumentacja skarżącego organu, że fakt zniszczenia wykazów pracy ubezpieczonego za cały okres sporny, należy poczytywać na niekorzyść ubezpieczonego i w sposób, który uniemożliwia uwzględnienie jego odwołania. Postulowanego skutku nie mogła również wywołać argumentacja, że w toku swoich zeznań ubezpieczony przyznał, że pełnił funkcje pomocnika, skoro tego rodzaju stanowisko zostało również uwzględnione w punkcie 5 analizowanego wykazu prac o szczególnym charakterze, a ponadto odnosiło się do innego czasookresu niż ten, który stanowił okoliczność sporną w niniejszej sprawie.

Całkowicie chybiony okazał się w związku z tym zarzut dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a stanowiący o zasadzie swobodnej oceny dowodów. Należy bowiem zwrócić uwagę, że stan faktyczny sprawy w większości był w zasadzie bezsporny i opierał się głównie na dowodach z dokumentów zgromadzonych w aktach organu, nie kwestionowanych przez żadną ze stron, uzupełnionych pisemnymi wyjaśnieniami pracodawcy oraz przesłuchaniem samego ubezpieczonego. W tej sytuacji nie sposób mówić o błędnym ustaleniu stanu faktycznego, skoro spór w niniejszej sprawie oscylował wokół tego, czy okres bezspornego zatrudnienia ubezpieczonego w spółce (...) sp. z o.o., można mu zaliczyć jako zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

Krótkotrwałe, uboczne wykonywanie pracy rewidenta taboru, która też jest uznawana za pracę o szczególnym charakterze nie może świadczyć o niespełnieniu przez ubezpieczonego warunków do przyznania emerytury pomostowej.

Zatem Sąd Odwoławczy podzielił argumentację Sądu I instancji, uznając zarzuty apelacyjne za całkowicie nieuzasadnione.

Sąd Apelacyjny, wskazując wyżej podane na argumenty, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Sędzia Barbara Białecka