Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Barbara Białecka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 marca 2023 r. w Szczecinie

sprawy E. A. jako następcy prawnego po zmarłym S. N.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 27 kwietnia 2022 r., sygn. akt VI U 330/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala odwołania,

2.  zasądza od E. A. na rzecz Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. kwotę 420 (czterysta dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Barbara Białecka

III AUa 396/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16.06.2017 roku, znak: (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej S. N..

Decyzją z dnia 16.06.2017 roku, znak: (...), organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego.

S. N. wniósł odwołania od powyższych decyzji. Wniósł o zmianę decyzji i ustalenie wysokości emerytury i renty w dotychczas pobieranych wysokościach. Zaskarżonym decyzjom zarzucił: Naruszenie przepisów prawa materialnego: Konstytucji RP; Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W odpowiedzi na odwołania Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o ich oddalenie.

Postanowieniem z dnia 02.06.2020 roku (k. 81) Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. zawiesił postępowanie w sprawie, na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 K.p.c., z powodu śmierci ubezpieczonego.

Postanowieniem z dnia 22.06.2020 roku (k. 91) Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. podjął zawieszone postępowanie – z udziałem następcy prawnego E. N..

W piśmie z dnia 30.09.2020 roku (k. 108) E. A. wyraziła wolę udziału w niniejszym postępowaniu. E. N. zmarła.

Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2022r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim- Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje i stwierdził, że emerytura i renta inwalidzka S. N. nie podlegają ponownemu ustaleniu w trybie art. 15c i art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin ( Dz.U. z 2016 roku poz. 708, z późn. zm. ).

Swoje rozstrzygnięcie Sąd oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

S. N. urodził się (...) roku.

W okresie od 18.09.1950 roku 21.07.1952 roku ubezpieczony był słuchaczem Dwuletniej Szkoły Oficerskiej w L. przy Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Następnie, od 26.07.1952 roku do 31.12.1952 roku służył jako młodszy referent w Departamencie III, Wydział III, Sekcja III, w W.. Od 01.01.1953 roku do 14.06.1954 roku pełnił służbę jako referent w Departamencie III, Wydziale III, Sekcji II w W.. Od 15.06.1954 roku do 30.03.1955 roku pełnił służbę jako referent w Departamencie III, Wydział II, Sekcja I w W.. W dniu 31.03.1955 roku pozostawał do dyspozycji kierownika w Z.. Od 01.04.1955 roku do 31.03.1956 roku pełnił służbę jako referent operacyjny w N.. Od 01.04.1956 roku do 31.12.1956 roku pełnił służbę jako oficer operacyjny w Referacie IV w N.. Od 01.01.1957 roku do 30.11.1960 roku pełnił służbę jako starszy oficer operacyjny w Referacie ds. (...) w N.. W okresie od 01.12.1960 roku do 14.10.1966 roku pełnił służbę jako zastępca komendanta ds. bezpieczeństwa w S.. Od 15.10.1966 roku do 31.03.1967 roku pełnił służbę jako zastępca komendanta ds. bezpieczeństwa w S.. Od 01.04.1967 roku do 31.10.1973 roku pełnił służbę jako I zastępca komendanta ds. bezpieczeństwa w Referacie ds. (...) w S..

Decyzją z dnia 13.11.1973 roku S. N. nabył prawo do emerytury milicyjnej. Do wysługi emerytalnej zaliczono: służbę w MO w łącznej ilości 23 lata, 1 miesiąc i 13 dni. Wysokość emerytury za 23 lata wysługi lat wyniosła 64% podstawy wymiaru.

Następnie ubezpieczony, w okresie od 16.04.1978 roku do 30.06.1978 roku pełnił służbę jako starszy inspektor w Wydziale II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 01.07.1978 roku do 15.12.1979 roku pełnił funkcję jako kierownik sekcji w Wydziale II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 16.12.1979 roku do 15.10.1982 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika w Wydziale (...) w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 16.10.1982 roku do 28.02.1983 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika w Wydziale II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 01.03.1983 roku do 30.11.1983 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika w Wydziale (...) w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 01.12.1983 roku do 31.10.1985 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika Wydziału II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej G. Od 01.11.1985 roku do 30.11.1985 roku pełnił służbę jako p.o. naczelnika Wydziału II w G. Od 01.12.1985 roku do 31.03.1990 roku pełnił służbę jako naczelnik Wydziału II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G.

Biuro (...) MSW i wydziały paszportów komend wojewódzkich MO zajmowały się uczestniczeniem w operacyjnej ochronie międzynarodowej wymiany osobowej. Do zadań należało: ochrona obywateli PRL przed działalnością obcych służb specjalnych i ośrodków dywersji państw kapitalistycznych przez prowadzenie pracy profilaktycznej wobec osób wyjeżdżających za granicę oraz wstępne rozpoznanie wśród nich wrogich elementów i zapobieganie niepożądanym wyjazdom; wstępne rozpoznanie wrogich elementów wśród cudzoziemców przybywających do PRL oraz zapobieganie niepożądanym przyjazdom; współudział w kształtowaniu polityki paszportowo – wizowej i jej realizacja zgodnie z obowiązującymi wytycznymi. W tym celu organy paszportowe kontrolują działania operacyjne na: obywatelach polskich wyjeżdżających za granicę, którzy zajmują niewłaściwą postawę społeczno – polityczną, byli indagowani lub nakłaniani do pozostania za granicą, odmawiają powrotu do kraju, korzystają za granicą z pomocy finansowej wrogich ośrodków albo podejrzanych o wrogą działalność osób lub grup; cudzoziemcach z państw kapitalistycznych podczas ich pobytu w Polsce. W ramach pracy rozpoznawczej i profilaktycznej organy paszportowe prowadzą działania poprzez: rozmowy profilaktyczne, informowanie instytucji partyjnych lub przełożonych. Zasadniczą metodą rozpoznawania i profilaktyki jest rozmowa z uczestnikami międzynarodowej wymiany osobowej. Departament III utworzony został w celu natychmiastowego reagowania na wszelkie wrogie akty w celu pociągnięcia sprawców do odpowiedzialności karnej jak i systematyczna praca nad głębokim rozpoznawaniem przejawów oraz form wrogiej, antysocjalistycznej działalności i organizowanie skutecznego przeciwdziałania. Jednym z podstawowych obowiązków jest dostarczenie informacji na temat wrogiej działalności instytucjom partyjnym, wojewódzkim i centralnym za pośrednictwem (...) i Ministerstwa oraz stosownie do potrzeb bezpośrednio Sekretarzowi I KP. Departament ten skupiał się na ustalaniu: czy występują, aktualnie i w niedawnej przeszłości, przejawy wrogiej działalności, antysocjalistycznej działalności zbieżnych pod względem zabarwienia politycznego (np. różne przejawy działalności klerykalnej, rewizjonizmu niemieckiego); istnienie wrogiej bazy społeczno – politycznej, tj. ludzi powiązanych wspólną wrogą platformą polityczną lub światopoglądową. Podstawowym środkiem pracy operacyjnej w tym departamencie są tajni współpracownicy. Funkcjonariusz organizujący pracę operacyjną na kluczowych zakładach przemysłu prowadzić powinien teczki podręczne dla każdego zakładu. Dwuletnia Szkoła Oficerska w L. została utworzona celem skompletowania kadr operacyjnych pracowników.

Decyzją z dnia 09.04.1990 roku S. N. po raz kolejny nabył prawo do emerytury milicyjnej. Do wysługi emerytalnej zaliczono: służbę w MO w łącznej ilości 35 lat i 28 dni; inne okresy zaliczone do wysługi: 4 lata, 5 miesięcy i 15 dni. Emerytura za 40 lat wysługi wyniosła 100% podstawy wymiaru.

W 2003 roku S. N. wydał swoją książę zatytułowaną (...), w której ubezpieczony opisał swoje życie, w tym także służbę w milicji. Wskazał w niej, że to ojciec zaproponował mu uczęszczanie do dwuletniej szkoły oficerskiej w Centrum Wyszkolenia Ministerstwa (...). W swojej pierwszej pracy, tj. w Departamencie III ubezpieczony prowadził prace operacyjne: pisanie notatek i dokonywanie analiz oraz typowanie kandydatów do werbunku na informatorów (tajnych współpracowników). Pracował od godz. 8:00 do 16:00 lub od 16:00 do 22:00. Organy bezpieczeństwa w tamtym okresie były upolitycznione o czym świadczy pisanie dokumentów operacyjnych. Np. zezwolenia na werbunek, które musiało być poprzedzone opisem sytuacji międzynarodowej z podkreśleniem agresywności imperializmu zachodniego oraz wewnętrznym uwypukleniem walki klas, wroga klasowego i uaktywniającego się podziemia. Pierwszego samodzielnego werbunku ubezpieczony dokonał we W.. W przeciwieństwie do (...) i (...), ministerstwo nie miało ograniczeń terytorialnych w werbunku agentów i mogło to robić w całym kraju. Oprócz werbunku agentów, ubezpieczony prowadził również sprawy operacyjne na osobach pozostających w zainteresowaniu; osobami z bogatą przeszłością wojenną i okupacyjną, utrzymującymi kontakty z Zachodem. Po urodzeniu syna ubezpieczony wystąpił o przeniesienie do PU ds. BP w N.. Po przeniesieniu do G. zaczęły się kontakty służbowe ubezpieczonego z najwyższymi władzami partyjno – administracyjnymi w powiecie. Wówczas, mimo wiedzy, że córka kolegi uczęszcza na naukę religii, nie poinformował o tym (...). Z pracą operacyjną na terenie S. ubezpieczony nie miał żadnych problemów. Za dobre wyniki pracy otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi i Złoty Krzyż Zasługi. Został wytypowany na studia organizowane dla kadr MO i SB w Wydziale Prawa i Administracji (...). W okresie służby w G. ubezpieczony powoli awansował, najpierw na inspektora, a następnie na starszego inspektora i kierownika sekcji. Otrzymał również mieszkanie służbowe. Zarówno pion II jak i paszportów, gdzie pracował ubezpieczony w G., oprócz merytorycznego nadzoru zastępcy komendanta wojewódzkiego MO ds. SB, podlegały również Zarządowi Wywiadu i Kontrwywiadu MSW. Wydział paszportów miał swoje punkty w rejonowych komendach MO ( (...)), a do jego zadań należało nie tylko wydawanie paszportów oraz zezwoleń na pobyt stały cudzoziemców, lecz również kontrola operacyjna przyjeżdżających do Polski obywateli z kk, szczególnie myśliwych dewizowych. W wydziale paszportów ubezpieczony pracował w okresie stanu wojennego. W aparacie w którym pracował ubezpieczony, za wyjątkiem zmiany szyldu, komendy wojewódzkie oraz rejonowe MO nazwano: urzędami wojewódzkimi i rejonowymi spraw wewnętrznych, a stanowiska komendantów otrzymały tytuły szefów. Nie dokonano zasadniczych zmian i przewartościowań. Dalej działały te same piony, a nawet powstał nowy pion IV. W niektórych działach zwiększono etaty, lecz to nie dotyczyło wydziału paszportów. W okresie stanu wojennego ubezpieczony został przeniesiony na stanowisko drugiego zastępcy naczelnika Wydziału II. Po niecałym roku w Wydziale II zmniejszono etaty i ubezpieczony ponownie wrócił do wydziału paszportów jako zastępca naczelnika wydziału. Wówczas otrzymał odznaczenie: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Następnie powrócił do II Wydziału jako zastępca naczelnika wydziału. Po „okrągłym stole” ubezpieczony zdecydował się przejść na emeryturę.

W informacji z dnia 03.04.2017 roku, Nr (...), Instytut Pamięci Narodowej wskazał, że ubezpieczony w okresie od 18.09.1950 roku do 31.10.1973 roku i od 16.04.1978 roku do 31.03.1990 roku, pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy… Decyzją z dnia 16.06.2017 roku, znak: (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej S. N.. Organ rentowy ustalił: podstawa wymiaru świadczenia: 5 270,21 zł; renta inwalidzka I grupy zgodnie z art. 22a ust. 2 ustawy wynosi 1 000,00 zł. Do renty przysługuje dodatek pielęgnacyjny w wysokości 209,59 zł.

Decyzją z dnia 16.06.2017 roku, znak: (...), organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury ubezpieczonego. Organ rentowy ustalił: podstawa wymiaru świadczenia: 5 445,01 zł; emerytura wynosi 11,48% podstawy wymiaru; łączna wysokość emerytury wynosi 625,09 zł; ustalona kwota emerytury jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, wobec czego wysokość emerytury podwyższa się do kwoty 1 000,00 zł. Do emerytury przysługuje zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 209,59 zł.

Ubezpieczony odwołał się od obu decyzji z dnia 16.06.2017 roku.

W dniu 10.05.2020 roku S. N. zmarł. E. N. i E. A. zgłosiły swój udział w sprawie jako następcy prawni S. N.. W toku postępowania zmarła również E. N..

W ocenie Sądu Okręgowego odwołania okazały się zasadne.

Ubezpieczony zarzucał m.in., że ustawa z dnia 16.12.2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy… narusza standardy zgodności z Konstytucją RP, Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Traktatem o Unii Europejskiej oraz Kartą Praw Podstawowych, a sąd orzekający miał na względzie, że nie jest związany przepisami ustawy w sytuacji jej kolizyjności z Konstytucją i prawami podstawowymi Unii Europejskiej, a norma sprzeczna z prawami podstawowymi Unii Europejskiej, czy z Konstytucją może być pominięta przez sąd, który może bezpośrednio stosować Konstytucję.

Ustawa z dnia 23.01.2009 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 roku, Nr 24, poz. 145) z dniem 01.01.2010 roku obniżyła wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do dnia 31.07.1990 roku z 2,6 % do 0,7 % przyjmując, że prawa te zostały nabyte niesłusznie z punktu widzenia aktualnej oceny działalności tych instytucji, wobec czego jako dopuszczalną uznano likwidację tzw. przywilejów emerytalno - rentowych byłych funkcjonariuszy, nadanych im przez władze w czasach poprzedniego ustroju. Przepisy tej ustawy (tzw. pierwszej ustawy dezubekizacyjnej) zostały uznane za zgodne z Konstytucją (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.02.2010 roku, K 6/09).

W dniu 01.01.2017 roku weszła w życie tzw. druga ustawa dezubekizacyjna, która wprowadziła obniżenie policyjnych emerytur, policyjnych rent inwalidzkich i rent rodzinnych po osobach, które „pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Grupa ta została zdefiniowana w art. 13b policyjnej ustawy emerytalnej, zgodnie z którym za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22.07.1944 roku do 31.07.1990 roku w wymieniowych w tym przepisie instytucjach i formacjach. W ramach nowelizacji wprowadzono także nowe zasady obliczania wysokości przysługujących świadczeń.

Tzw. druga ustawa dezubekizacyjna doprowadziła do tego, że doszło do kolejnego swoistego rozliczenia się przez państwo z osobami służącymi totalitarnemu państwu. W uzasadnieniu projektu ustawy z 16.12.2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb mundurowych wskazano, iż jej celem było „wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo - świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od dnia 22.07.1944 roku do 31.07.1990 roku”. Niewątpliwie ustawa ta i wprowadzone nią regulacje stanowiły „poprawkę” stanu prawnego, jaki stworzył ustawodawca wprowadzając uprzednie zmiany ustawą z dnia 23.01.2009 roku. W uzasadnieniu ustawy z dnia 16.12.2016 roku ponowiono argument o konieczności ograniczenia przywilejów emerytalnych i rentowych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, co budzi wątpliwości Sądu Okręgowego bowiem takie osoby przeszły już procedurę obniżenia świadczenia emerytalnego z uwagi na wykonywanie służby w organach bezpieczeństwa państwa, a obecnie ten sam okres jego służby stał się podstawą do ponownego obniżenia i to do poziomu minimalnego emerytury i renty inwalidzkiej. Decyzje o ponownym ustaleniu wysokości emerytury i renty inwalidzkiej Dyrektor Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. wydał na podstawie art. 13b, 15c ust. 1 i art. 22a ust. 2 ustawy.

Stan faktyczny sprawy wynikający z przytoczonych dowodów ocenie Sądu I instancji nie był sporny między stronami. Spór sprowadzał się do zasadności zastosowania wobec S. N. przytoczonych wyżej przepisów ustawy, które spowodowały istotne zmniejszenie jego świadczeń emerytalnych.

Powołane i zastosowane wobec ubezpieczonego przepisy wprowadzono na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z dnia 16.12.2016 roku i jest to już druga regulacja powodująca obniżenie emerytury osobom, które pełniły „służbę w organach bezpieczeństwa PRL”, które to pojęcie zostało zastąpione obecnie pojęciem „służby na rzecz państwa totalitarnego.” Zgodnie z art. 15c ustawy, w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz państwa totalitarnego państwa” i która pozostawała w służbie przed dniem 02.01.1999 roku emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru – za każdy rok tej służby a przy tym emerytury nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Analogiczne rozwiązania przyjmuje art. 22a w odniesieniu do ustalenia wysokości rent inwalidzkich.

Ustawa z 2016 roku wprowadziła zdaniem Sądu Okręgowego pozasądową, zbiorową odpowiedzialność. Osobom tym obniżono emerytury w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących służbom mundurowym przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego. Na jednoznacznie polityczny charakter ustawy z 2016 roku wskazuje wprost art. 15c ust. 5 i art. 22a ust. 5 uchylający skutki ustawy gdy funkcjonariusz przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z utrwalonymi już poglądami sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 09.12.2011 roku, II UZP 10/11 Legalis). Stanowisko wyrażone w przywołanym orzeczeniu Sąd Okręgowy w całości podziela i akceptuje.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w ocenie Sądu Okręgowego nie sposób wywnioskować, aby ubezpieczony dopuszczał się czynów nakierowanych na naruszenie praw i wolności obywatelskich. Należy wskazać, że pozwany organ rentowy nie dokonał oceny indywidualnych czynów ubezpieczonego „poprzez ich weryfikację pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka, które służyłyby reżimowi komunistycznemu”. Taką to odpowiedzialność ustawa z 2016 roku ustanawia wobec „każdego zatrudnionego w służbach bezpieczeństwa państwa poprzez samo definiowanie służby jako wykonywanej na rzecz totalitarnego państwa (art. 13b). Dlatego nasuwają się sformułowane wątpliwości prawne: „Czy kryterium pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13 b ust. 1 ustawy z dnia 18.02.1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin wprowadzone ustawą z dnia 16.12.2016 roku zostaje spełnione w przypadku formalnej przynależności do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji w okresie od 22.07.1944 roku do 31.07.1990 roku, potwierdzonej stosowną informacją Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wydaną w trybie art. 13 a ust. 1 ustawy, czy też kryterium to powinno być oceniane na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu?.

W ocenie Sądu I instancji, kryterium „pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z 18.02.1994 roku wprowadzone ustawą z dnia 16.12.2016 roku nie może spełniać tylko formalna przynależność do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji w okresie od 22.07.1944 roku do 31.07.1990 roku. Zrealizowanie tej przesłanki powinno być ocenione także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka, służących reżimowi komunistycznemu, co wynika z podstawowych, fundamentalnych zasad przyjętych dla świadczeń emerytalno-rentowych.

Wobec powyższego należy dokonać kontroli zaskarżonej decyzji pod kątem zgodności z prawem, w odniesieniu do stanu rzeczy (faktycznego i prawnego) istniejącego w chwili wydania przez organ rentowy decyzji. Postępowanie sądowe ma bowiem charakter odwoławczy, sprawdzający i weryfikujący.

Zgodnie z art. 2 ustawy, na organ emerytalno-rentowy nałożono obowiązek wszczęcia z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 15c lub art. 22a ustawy, w stosunku do osób, co do których z informacji Instytutu Pamięci Narodowej wynika, że pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa i które w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej miały przyznane świadczenia na podstawie ustawy zaopatrzeniowej. W takim stanie prawnym zakład emerytalno-rentowy MSWiA nie ma możliwości kontroli ani oceny informacji o przebiegu służby, ponieważ weryfikacja informacji o przebiegu służby została wyłączona z woli ustawodawcy, przeto organ ten jest związany uzyskaną informacją. Tymczasem Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 09.12.2011 roku w sprawie II UZP 10/11 (OSNP 2012 nr 23-24, poz. 298), uznał że sąd powszechny (sąd ubezpieczeń społecznych), rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji organu emerytalnego w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią takiej informacji zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z powyższego wynika, że Sąd ma obowiązek oceny całego materiału dowodowego łącznie z treścią informacji o przebiegu służby.

Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać sądu, do którego wyłącznej kompetencji należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie tak prawa do emerytury policyjnej czy renty inwalidzkiej jak i wysokości tych świadczeń oraz odpowiedniej kwalifikacji prawnej ustalonych faktów. W przeciwieństwie do organu rentowego sąd nie jest związany taką informacją, gdyż zgodnie z treścią art. 473 K.p.c. w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Oznacza to, że każdy fakt istotny może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, o czym stanowi art. 473 § 1 K.p.c. Określone w art. 13 b ust. 1 ustawy jedyne kryterium zatrudnienia w służbach, bez wskazania na indywidualne czyny funkcjonariusza nie pozbawia sądu realnych narzędzi kontroli decyzji organu rentowego ani „swoistej fikcji sądowej kontroli takiej decyzji”, ponieważ „system emerytalny i kształtowane w jego ramach uprawnienia emerytalne w każdym przypadku muszą podlegać indywidualnej weryfikacji”. Sama służba w określonym organie bezpieczeństwa państwa nie może być uznana za niemal jedyne kryterium różnicujące wysokość emerytalnych lub rentowych uprawnień, jeżeli w konkretnej sprawie nie ujawniono dowodów działalności odwołującego się skierowanej przeciwko podstawowym wolnościom i prawom człowieka, którą ustawa z 2016 roku przyjmuje w stosunku do każdego zatrudnionego w służbach bezpieczeństwa państwa poprzez definiowanie służby jako wykonywanej na rzecz totalitarnego państwa (art. 13b ustawy).

Nie można generalizować i przyjmować, że każdy funkcjonariusz działał na rzecz państwa totalitarnego, gdyż kłóci się to z „ideą sprawowania sądowego wymiaru sprawiedliwości, opierającą się na indywidualnej winie i pozostającą w opozycji wobec odpowiedzialności zbiorowej. Literalne brzmienie ustawy z 2016 roku nie zakłada żadnego rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych lub podejmowali działalność przeciwko demokratycznej opozycji oraz tymi, którzy jedynie należeli np. do personelu technicznego”, choćby sporna interpretacja wynikała „wprost z wykładni językowej normy zawartej w art. 13 b ust. 1 ustawy, traktującej jednakowo wszystkich zatrudnionych w cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach wymienionych w ustawie. Nie można zapominać, że niektórzy z nich realizowali czynności o charakterze logistycznym (zaopatrzenie) czy organizacyjnym (np. prace sekretarskie), ale z uwagi na dostęp do informacji prawnie chronionych oraz charakter samej PRL, zajmowali etaty funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa”. Nie można dokonać interpretacji z pominięciem zasady, że zmiany w systemie emerytalnym są dopuszczalne (w tym także może dochodzić do obniżenia świadczeń), lecz niewątpliwie powinno to następować z poszanowaniem zasad konstytucyjnych, w szczególności tych wynikających z art. 2 Konstytucji. W wyroku z 20.12.1999 roku w sprawie K 4/99 (OTK ZU 1999 nr 7, poz. 165) Trybunał Konstytucyjny między innymi „wielokrotnie podkreślał znaczenie stabilności przepisów emerytalno-rentowych, zaznaczając jednocześnie, iż ustawodawca ma prawo modyfikowania także opartych na tych przepisach praw słusznie nabytych. Może to mieć miejsce zwłaszcza w sytuacji przeobrażeń społecznych i gospodarczych” (orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 14.03.1995 roku, K 13/94, OTK 1995 r., cz. I, poz. 6). Równocześnie w wyroku z 11.05.1997 roku w sprawie K 2/07 Trybunał Konstytucyjny (OTK ZU nr 5/A/2007, poz. 48) wskazywał, że „środki demontażu dziedzictwa po byłych totalitarnych ustrojach komunistycznych dają się pogodzić z ideą demokratycznego państwa prawa tylko wtedy, gdy - pozostając w zgodzie z wymaganiami państwa opartego na rządach prawa - będą skierowane przeciwko niebezpieczeństwom grożącym podstawowym prawom człowieka oraz procesowi demokratyzacji. Likwidując spuściznę po totalitarnych systemach komunistycznych, demokratyczne państwo oparte na rządach prawa musi stosować środki formalnoprawne takiego państwa. Nie może ono jednak i nie powinno zaspokajać żądzy zemsty, zamiast służyć sprawiedliwości. Musi natomiast respektować takie prawa człowieka i podstawowe swobody, jak prawo do należytego procesu, prawo do wysłuchania czy prawo do obrony, oraz stosować je także wobec tych osób, które same ich nie stosowały, gdy były u władzy”. W orzecznictwie konstytucyjnym przyjmuje się, że prawa emerytalne są co do zasady prawami nabytymi słusznie (orzeczenie z 11.02.1982 roku, K 14/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 7, s. 93-148) i tylko „w wyjątkowej sytuacji można uznać, że zostały nabyte z naruszeniem zasady sprawiedliwości” (orzeczenie z 22.08.1990 roku, K 7/90, OTK w 1990 r. poz. 5, s. 42-58), ponieważ „konstytucja nakazuje stosowanie surowych standardów w zakresie ochrony wolności i praw osobistych” (wyrok z 7.02.2001 roku, K. 27/00, OTK ZU nr 2/2001, poz. 29), a „w przypadku konfliktu praw człowieka i innych wartości konstytucyjnych, podstawowym problemem jest zagwarantowanie odpowiedniej ochrony prawom człowieka wobec groźby ich naruszenia przez państwo, które dąży (...) do realizacji interesu ogólnospołecznego” (wyrok z 8.10.2007 roku, K. 20/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 102).

Obniżenie wskaźników z 0,7 i 2,6 % podstawy wymiaru za każdy rok służby do 0 % podstawy wymiaru jest równoznaczne z wyłączeniem tej służby ze stażu ogólnego, co oznacza, że osoby będące funkcjonariuszami przed rokiem 1990 traktowane są tak, jakby nie świadczyły w tym okresie jakiejkolwiek pracy.

Z definicji państwa totalitarnego wynika, że jest ono oparte na zasadzie skrajnego centralizmu, o rozbudowanym aparacie przemocy (zwłaszcza policji politycznej), lub ingeruje przez swój aparat kontrolny we wszystkie sfery życia społecznego. Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdził, że przepisów ustawy z dnia 16.12.2016 roku nie można czytać w oderwaniu od całego systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Tymczasem art. 13b ust. 1 tej ustawy nie jest „zupełnie nowy, bo kwestię tę rozstrzygała już poprzednia ustawa, tzw. pierwsza ustawa dezubekizacyjna z 2009 roku (jej art. 15b ust. 1). Stwierdzała ona, że sam fakt pełnienia służby w organach bezpieczeństwa państwa powoduje obniżenie świadczenia emerytalnego. Nie dodawała żadnych warunków, ocen czy opisów”. Wtedy Sąd Najwyższy potwierdzał w wyrokach z 24.06.2015 roku (II UK 246/15) oraz z 25.05.2016 roku (II BU 7/15), że nie trzeba analizować rodzaju wykonywanej przez funkcjonariusza służby po to, by ustalić, czy jego świadczenie podlega zmniejszeniu. W postepowaniu w sprawie III UZP 11/19 (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19.02.2020 roku, Legalis 2281466) Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę, iż ustawa z 16.12.2016 roku wprowadziła nowe kryterium - „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, a to, „co taka „służba” oznacza, tłumaczy ustawa lustracyjna: chodzi o zwalczanie opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków zawodowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. To dodatkowe kryterium jest kluczem. Można argumentować, że nie wystarczy być na liście instytucji i jednostek, które ustawodawca uznał za totalitarne”. Obywatel ma prawo oczekiwać, że oceniając sprawę jego emerytury państwo sprawdzi, czy jego służba miała czy nie spełniała cech określonych w definicji ustawy lustracyjnej, a „tylko tak może być zrealizowany cel ustawy, by ci, których służba nie była działaniem na rzecz totalitarnego państwa, nie tracili w sposób nieuzasadniony świadczeń”.

Konieczność wyważania interesów jednostki i interesu publicznego zobowiązuje ustawodawcę do wskazania przesłanek wzruszania decyzji, które uniemożliwią arbitralnie, niczym nieograniczone działania władzy publicznej. O ile na gruncie pierwszej ustawy dezubekizacyjnej z 2009 roku takie przesłanki wzruszenia decyzji to w przypadku ustawy z 2016 roku brak jest takiego uzasadnienia. Niewątpliwie doszło do naruszenia zasady proporcjonalności w zakresie zapewnienia zabezpieczenia społecznego ubezpieczonemu po osiągnięciu wieku emerytalnego, za czym przemawia także fakt, iż ustawa ta została uchwalona po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej.

Ustawa z 2016 roku wprowadza odpowiedzialność zbiorową, swoim zakresem podmiotowym obejmując, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności czy zajmowanego stanowiska. Tymczasem istotą demokratycznego państwa prawa związanego zasadą rządów prawa i klauzulą sprawiedliwości społecznej jest to, że każdy zostaje potraktowany przez państwo i prawo sprawiedliwie, czyli w sposób, który jest adekwatny do popełnionych przez niego czynów i jego postawy, którą przyjął w czasach PRL. Ustawodawca stworzył natomiast swoisty instrument polityki represyjnej bez uprzedniego stwierdzenia winy konkretnej osoby, umożliwienia jej obrony i odniesienia do stawianych zarzutów. Skutkujące obniżeniem emerytury i renty, zakwalifikowanie odwołującego do określonej grupy osób bez względu na jego indywidualne cechy, prowadzi do przypisania mu czynów z definicji haniebnych, bez jakichkolwiek czynności wyjaśniających. Zastosowanie przez ustawodawcę, a następnie w ramach postępowania administracyjnego przez organ rentowy, konstrukcji odpowiedzialności zbiorowej w stosunku do odwołującego, w żaden sposób nieuzasadnionej w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy. Organ rentowy na polecenie ustawodawcy samodzielnie przypisał winę zbiorową m.in. odwołującemu, naruszając tym samym zasadę sądowego wymiaru sprawiedliwości.

Służba w organach, w których służył ubezpieczony w spornym okresie była służbą w jednostkach organizacyjnych wymienionych w art. 13b ustawy z 2016 roku, w konsekwencji czego odwołujący został uznany przez organ rentowy, opierający się na informacji uzyskanej z IPN, za osobę pełniącą służbę na rzecz totalitarnego państwa, co skutkowało obniżeniem mu należnej emerytury i renty inwalidzkiej.

Analizując niniejszą sprawę Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że z akt IPN nie wynika, aby w spornym okresie ubezpieczony dopuszczał się działalności przestępczej, postępował niegodziwie, czy też został skazany za działalność przestępczą. Ubezpieczony w spornym od 18.09.1950 roku 21.07.1952 roku ubezpieczony był słuchaczem Dwuletniej Szkoły Oficerskiej w L. przy Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Następnie, od 26.07.1952 roku do 31.12.1952 roku służył jako młodszy referent w Departamencie III, Wydział III, Sekcja III, w W.. Od 01.01.1953 roku do 14.06.1954 roku pełnił służbę jako referent w Departamencie III, Wydziale III, Sekcji II w W.. Od 15.06.1954 roku do 30.03.1955 roku pełnił służbę jako referent w Departamencie III, Wydział II, Sekcja I w W.. W dniu 31.03.1955 roku pozostawał do dyspozycji kierownika w Z.. Od 01.04.1955 roku do 31.03.1956 roku pełnił służbę jako referent operacyjny w N.. Od 01.04.1956 roku do 31.12.1956 roku pełnił służbę jako oficer operacyjny w Referacie IV w N.. Od 01.01.1957 roku do 30.11.1960 roku pełnił służbę jako starszy oficer operacyjny w Referacie ds. (...) w N.. W okresie od 01.12.1960 roku do 14.10.1966 roku pełnił służbę jako zastępca komendanta ds. bezpieczeństwa w S.. Od 15.10.1966 roku do 31.03.1967 roku pełnił służbę jako zastępca komendanta ds. bezpieczeństwa w S.. Od 01.04.1967 roku do 31.10.1973 roku pełnił służbę jako I zastępca komendanta ds. bezpieczeństwa w Referacie ds. (...) w S.. Następnie, od 16.04.1978 roku do 30.06.1978 roku pełnił służbę jako starszy inspektor w Wydziale II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 01.07.1978 roku do 15.12.1979 roku pełnił funkcję jako kierownik sekcji w Wydziale II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 16.12.1979 roku do 15.10.1982 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika w Wydziale (...) w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 16.10.1982 roku do 28.02.1983 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika w Wydziale II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 01.03.1983 roku do 30.11.1983 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika w Wydziale (...) w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Od 01.12.1983 roku do 31.10.1985 roku pełnił służbę jako zastępca naczelnika Wydziału II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej G. Od 01.11.1985 roku do 30.11.1985 roku pełnił służbę jako p.o. naczelnika Wydziału II w G. Od 01.12.1985 roku do 31.03.1990 roku pełnił służbę jako naczelnik Wydziału II w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w G. Biuro (...) (...) i wydziały paszportów komend wojewódzkich MO zajmowały się uczestniczeniem w operacyjnej ochronie międzynarodowej wymiany osobowej. Do zadań należało: ochrona obywateli PRL przed działalnością obcych służb specjalnych i ośrodków dywersji państw kapitalistycznych przez prowadzenie pracy profilaktycznej wobec osób wyjeżdżających za granicę oraz wstępne rozpoznanie wśród nich wrogich elementów i zapobieganie niepożądanym wyjazdom; wstępne rozpoznanie wrogich elementów wśród cudzoziemców przybywających do PRL oraz zapobieganie niepożądanym przyjazdom; współudział w kształtowaniu polityki paszportowo – wizowej i jej realizacja zgodnie z obowiązującymi wytycznymi. W tym celu organy paszportowe kontrolują działania operacyjne na: obywatelach polskich wyjeżdżających za granicę, którzy zajmują niewłaściwą postawę społeczno – polityczną, byli indagowali lub nakłaniani do pozostania za granicą, odmawiają powrotu do kraju, korzystają za granicą z pomocy finansowej wrogich ośrodków albo podejrzanych o wrogą działalność osób lub grup; cudzoziemcach z państw kapitalistycznych podczas ich pobytu w Polsce. W ramach pracy rozpoznawczej i profilaktycznej organy paszportowe prowadzą działania poprzez: rozmowy profilaktyczne, informowanie instytucji partyjnych lub przełożonych. Zasadniczą metodą rozpoznawania i profilaktyki jest rozmowa z uczestnikami międzynarodowej wymiany osobowej. Departament III utworzony został w celu natychmiastowego reagowania na wszelkie wrogie akty w celu pociągnięcia sprawców do odpowiedzialności karnej jak i systematyczna praca nad głębokim rozpoznawaniem przejawów oraz form wrogiej, antysocjalistycznej działalności i organizowanie skutecznego przeciwdziałania. Jednym z podstawowych obowiązków jest dostarczenie informacji na temat wrogiej działalności instytucjom partyjnym, wojewódzkim i centralnym za pośrednictwem (...) i Ministerstwa oraz stosowanie do potrzeb bezpośrednio Sekretarzowi I KP. Departament ten skupiał się na ustalaniu: czy występują, aktualnie i w niedawnej przeszłości, przejawy wrogiej działalności, antysocjalistycznej działalności zbieżnych pod względem zabarwienia politycznego (np. różne przejawy działalności klerykalnej, rewizjonizmu niemieckiego); istnienie wrogiej bazy społeczno – politycznej, tj. ludzi powiązanych wspólną wrogą platformą polityczną lub światopoglądową. Podstawowym środkiem pracy operacyjnej w tym departamencie są tajni współpracownicy.

W zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym dla Sądu Okręgowego brak jednoznacznych, nie budzących wątpliwości dowodów, że S. N. miał dopuszczać się zwalczania opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów ani też by dopuszczał się łamania prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałcenia prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli. Wydziały, w których służył ubezpieczony funkcjonowały w oparciu o zarządzenia, rozkazy z których wynikały zakresy zadań poszczególnych wydziałów niemniej jednak brak jest dowodów, z których w sposób jednoznaczny wynikałoby jakie konkretnie czynności wykonywał w spornym okresie ubezpieczony, i w związku z tym jakich (i czy w ogóle) dopuszczał się czynów godzących w prawa i wolności obywatelskie. W sprawie należy bowiem ustalić w sposób zindywidualizowany, a nie zbiorowy, konkretne czyny i na ich podstawie ocenić czy te czyny mogły stanowić o przestępczej działalności ubezpieczonego. Tymczasem pozwany organ rentowy chciałby na podstawie ogólnych danych dotyczących zakresu obowiązków czy po prostu na podstawie służby w konkretnych wydziale, obniżyć należne ubezpieczonemu świadczenia emerytalne. Jednocześnie organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów, żadnych osób pokrzywdzonych działalnością ubezpieczonego w spornym okresie. Działalność wywiadowcza i kontrwywiadowcza oraz operacyjna jest działalnością prowadzoną przez wszystkie współczesne kraje. Ubezpieczony w spornym okresie pozyskiwał tajnych współpracowników, niemniej jednak pozwany nie wykazał aby ktokolwiek został pokrzywdzony tą działalnością ubezpieczonego, albo by pozyskiwał tych współpracowników w drodze przymusu, zastraszania, czy innych czynności przestępczych. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie da się ustalić w sposób zindywidualizowany czynów ubezpieczonego o charakterze przestępczym, zaś organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów na wykazanie indywidualnych czynów ubezpieczonego. Brak jest jednoznacznych dowodów, że ubezpieczony w spornym okresie dopuszczał się czynów polegających na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów, związków wyznaniowych. Brak dowodów aby skarżący dopuszczał się łamania prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałcił prawo do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.

System emerytalny jak i kształtowane w jego ramach uprawnienia emerytalne, nie mogą być instrumentem prowadzenia polityki represyjnej przez państwo. Tym samym, służba w określonym organie bezpieczeństwa państwa nie może być uznana za jedyne kryterium różnicujące wysokość emerytalnych i rentowych uprawnień. System emerytalny w państwie prawa nie może być elementem karania obywateli za przeszłość neutralną prawnie, gdyż uprawnienia emerytalno-rentowe nie są szczególnymi korzyściami nawet w odniesieniu do służb mundurowych. Jest to uprawnienie z tytułu pełnienia tej służby w organach państwa.

Emerytura należy się za pełnienie służby, a nie za sposób jej pełnienia. Jeśliby sposób doprowadzał do popełnienia przestępstwa, to możliwe jest odebranie prawa do emerytury mundurowej, czego nie przewiduje system powszechny. System emerytalno-rentowy służb mundurowych jest zatem nieco surowszy niż system powszechny, w którym emerytury nie można zostać pozbawionym. Emerytura wypłacana z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest więc w szczególny sposób chroniona i nikt dotychczas nie ograniczał nabytych już uprawnień z tytułu zatrudnienia w innych, niż mundurowe instytucjach państwa, działających w ramach tej samej Konstytucji. Cechą relewantną zróżnicowania praw emerytalnych i rentowych w rozumieniu zasady równości nie może być zakład pracy lub charakter tej pracy. Nadto, przy ograniczaniu posiadanych praw podmiotowych nie należy operować wielkościami przeciętnymi. Każde bowiem prawo podmiotowe ze swej istoty ma charakter indywidualny, a nie zbiorowy. Dla "usprawiedliwienia" obniżki dotychczas pobieranych emerytur (rent) dla poszczególnych osób, nie można odwoływać się do różnych średnich. Emerytura jak i renta zależy od okresu pracy i pobieranego za nią wynagrodzenia (związanego z charakterem wykonywanych czynności, zajmowanym stanowiskiem itp.). Wynika z tego, że majątkowe uprawnienia emerytalne mają charakter praw majątkowych tak ściśle związanych z sytuacją prawną jednostki, że nie podlegają mechanicznym uśrednieniom. Dla wszystkich praw majątkowych istotna jest bowiem zawsze konkretna wysokość konkretnego świadczenia, w sytuacji konkretnego świadczeniobiorcy. Aby pozbawić kogoś praw, trzeba zdefiniować, gdzie jest granica przywileju, a gdzie zaczyna się represja. Zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 18.02.1994 roku prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 Kodeksu karnego (udział w zorganizowanej grupie celem popełnienia przestępstwa), lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony powyżej przepis uzasadnia twierdzenie, iż ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z 2016 roku wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn (a być może także za bierność), z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących służbom mundurowym przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego. Winę, mającą charakter indywidualny, a nie zbiorowy - należy udowodnić w każdym indywidualnym wypadku, co wskazuje wyraźnie na konieczność indywidualnego, a nie kolektywnego, stosowania ustaw lustracyjnych. To znaczy także, że należy zagwarantować domniemanie niewinności do czasu udowodnienia winy" (por. wyrok TK z dnia 11.05.2007 roku, K 2/07). Tymczasem zarówno ustawa z 2016 roku, podobnie jak ustawa z 2009 roku, akceptują winę zbiorową. Ustawa z 2016 roku, poprzez arbitralną i ahistoryczną definicję służby na rzecz totalitarnego państwa kreuje określoną wykładnię ustawy, w oparciu o przyjęty wstępnie fundament aksjologiczny; wymaga aby sędziowie będąc związani sprawiedliwością ustawodawcy, orzekali o wyborach moralnych obywateli w przeszłości, w kategoriach dobra i zła, pod sankcją ograniczenia ich praw emerytalnych i rentowych, jako byłych funkcjonariuszy służb, niezależnie od ich aktywności w służbach i przyjęcie winy zbiorowej przez sam fakt zatrudnienia. Ustawa z 2016 roku traktuje funkcjonariuszy, takich jak ubezpieczony, gorzej niż tych, którzy na skutek skazania za przestępstwo karne (być może także związane z przebiegiem służby w czasach minionych) utracili prawo do emerytury lub renty mundurowej. Oni bowiem znaleźli się w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych (z przelicznikiem 1,3), nie ograniczano im też wysokości świadczeń. Historyczne i polityczne stwierdzenie, że organy bezpieczeństwa państwa były służbami działającymi w celu utrwalenia ustroju komunistycznego, nie stanowi uzasadnienia grupowego objęcia wszystkich pracowników tych służb przepisami ustawy z 2016 roku.

Rolą organu, który obniża emeryturę jest wykazanie, że ubezpieczony faktycznie służył na rzecz ustroju totalitarnego. Jeżeli organ temu nie sprosta, to nie można utrzymać decyzji. To nie emeryci mają obowiązek wykazać, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji w organach PRL jest wystarczający do uzyskania celu ustawy dezubekizacyjnej. To Zakład Emerytalno – Rentowy MSWiA ma dowieść, że służba była w taki sposób pełniona, że uzasadniało to obniżenie świadczenia. A w niniejszym postępowaniu pozwany nie sprostał temu obowiązkowi, zdaniem Sądu Okręgowego.

Sąd powszechny rozpoznając odwołanie od spornych decyzji nie mógł być związany treścią informacji, zarówno co do faktów, jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów. Informacja o przebiegu służby z IPN nie jest władczym przejawem woli organu administracji publicznej lecz jest oświadczeniem wiedzy i nie rozstrzyga konkretnej sprawy w stosunku do konkretnej osoby. Rozstrzygniecie każdej sprawy musi poprzedzać postępowanie dowodowe, bo taka jest podstawowa funkcja sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy, zwłaszcza w sprawach ubezpieczeniowych, w których nota bene nie stosuje się szeregu ograniczeń dowodowych (art. 473 K.p.c). Sąd w tego typu sprawach jest więc zobowiązany do rekonstrukcji przebiegu służby w każdym konkretnym przypadku. Przebieg procesu ma oscylować wokół procesowych zasad dowodzenia i rozkładu ciężaru dowodu, z uwzględnieniem dowodów prima facie, domniemań faktycznych i prawnych oraz zasad ich obalania. Nie można bowiem generalizować i przyjmować, że każdy funkcjonariusz działał na rzecz państwa totalitarnego. Powszechnie przyjmuje się negatywną ocenę podjęcia służby w poprzednim ustroju politycznym, jednak sam fakt tej służby nie pozwala jeszcze na redukcję praw podmiotowych jednostki.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w całości, zarzucił mu:

- naruszenie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji podjęcie postępowania pomimo przesłanek do jego dalszego zawieszenia do czasu rozstrzygnięcia postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie oznaczonej sygn. akt: P 4/18, w której ma zostać rozstrzygnięta kwestia zgodności z Konstytucją m. in. art. 15c, art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm. zwanej dalej „policyjną ustawą emerytalną") oraz przepisów ją wprowadzających od 01 października 2017 r. Treść pytania prawnego obejmuje zagadnienia dotyczące sposobu i trybu uchwalenia zaskarżonych przepisów oraz kwestie wątpliwości, czy spełnione zostały merytoryczne przesłanki do ich uchwalenia, co ma zasadnicze znaczenia dla wszystkich spraw przekazanych do Sądów w związku z realizacją tzw. „ustawy dezubekizacyjnej". Niewątpliwie wydanie rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny przesądzi, o tym czy wydanie decyzji o ponownym ustaleniu wysokości emerytury i renty inwalidzkiej było uprawnione, zatem koniecznym wydaje się weryfikacja postanowienia Sądu I instancji na podstawie art. 380 k.p.c.;

- naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów;

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 390 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia polegające na przyjęciu, że uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., sygn. akt.: III UZP 1/20 znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, co w konsekwencji doprowadziło do uznania braku możliwości przypisania S. N. pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa na podstawie przesłanek pozaustawowych powołanych przez Sąd Okręgowy i pominięcia art. 15c i art. 22a policyjnej ustawy emerytalnej;

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 252 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia polegające na zakwestionowaniu przez Sąd Okręgowy informacji IPN o przebiegu służby S. N., w sytuacji, gdy nie udowodniono okoliczności przeciwnych;

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 232 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia polegające na przyjęciu, że organ emerytalny nie przedłożył dowodów potwierdzających pełnienie przez S. N. służby na rzecz totalitarnego państwa, w sytuacji, gdy fakt ten wynika wprost z informacji o przebiegu służby;

- naruszenie art. 13a ust. 5 policyjnej ustawy emerytalnej poprzez niezastosowanie tego przepisu do ustalenia faktu służby S. N. na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b powołanej ustawy;

- naruszenie art. 13b ust. 1 policyjnej ustawy emerytalnej poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zakres wykonywanych przez funkcjonariusza czynności i zadań służbowych, jego postawa w służbie są jedynymi kryteriami pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b w/w ustawy, podczas gdy z literalnego brzmienia tego przepisu wprost wynika, że przepis ten nie odnosi się w ogóle do wykonywanych przez funkcjonariusza czynności, a jedynym kryterium pełnienia służby jest fakt pełnienia służby w okresie od dnia 22.07.1944 r. do dnia 31.07.1990 r. w wymienionych w tym przepisie jednostkach organizacyjnych;

- naruszenie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy…, poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy z informacji Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 03.04.2017 r., Nr (...) o przebiegu służby, wynika jednoznacznie, że S. N. w okresach: 18.09.1950 r. - 31.10.1973 r, 16.04.1978 r. - 31.03.1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.;

- naruszenie § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2015 r. poz. 1148 ze zm. -obecnie Dz. U. z 2018 r. poz. 2373) poprzez jego niezastosowanie, a tym samym niewłaściwe zastosowanie zasad ustalania wysokości emerytury i renty inwalidzkiej w stosunku do byłych funkcjonariuszy pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b policyjnej ustawy emerytalnej;

- naruszenie art. 178 ust. 1 w zw. z art. 193 Konstytucji, polegające na odmowie przepisom policyjnej ustawy emerytalnej mocy obowiązującej.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołań od dwóch decyzji,

- zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I instancję;

ewentualnie:

- o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi decyzję w zakresie zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Wstępnie przypomnienia wymaga, że w dniu 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy […] , na mocy której wprowadzono przepis art. 13b, ustalający katalog cywilnych i wojskowych instytucji i formacji, w których służba od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. jest uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Nadto ustawa zmieniająca wprowadziła zasady ustalania wysokości policyjnej emerytury i policyjnej renty inwalidzkiej.

Zauważyć zatem należy, że w niniejszej sprawie ustalone zostało, że odwołujący niewątpliwie w okresie od 18.09.1950 roku do 31.10.1973 roku i od 16.04.1978 roku do 31.03.1990 roku pełnił dobrowolnie służbę w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy. Zatem z mocy art. 15c i 22a cyt. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy […], już na tej tylko podstawie zasadnym było obniżenie świadczeń.

Sąd Apelacyjny, odmiennie niż Sąd Okręgowy, nie miał w powyższym zakresie wątpliwości co do prawidłowości zastosowania przez organ rentowy przepisów prawa materialnego.

Zdaniem odwołującego przepisy przyjęte przez organ emerytalny za podstawę decyzji nie powinny znaleźć zastosowania w jego przypadku, ponieważ są niezgodne z Konstytucją RP i Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Sąd Apelacyjny nie podzielił argumentacji odwołującego się.

Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę, że nie podziela również zapatrywań prawnych sformułowanych w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 roku, sygn. akt III UZP 1/20 (OSNP 2021 nr 3, poz. 28), zgodnie z którą kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13b ust. 1 powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów
i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego organowi stosującemu przepisy art. 15c i 22a ustawy zaopatrzeniowej nie przyznano uprawnienia do kształtowania treści pojęcia "służba na rzecz totalitarnego państwa" w sposób dowolny.

Sąd Apelacyjny zauważył, że zgodnie z dominującą obecnie zasadą wykładni, mimo jednoznaczności językowej, dopuszczalne jest kontynuowanie zabiegów interpretacyjnych i oddanie pierwszeństwa rezultatowi otrzymanemu wedle dyrektyw funkcjonalnych ale jedynie wtedy, gdy rezultat językowy burzy podstawowe założenia o racjonalności prawodawcy. Za niedopuszczalne należy uznać to w sytuacji,
gdy 1) treść sformułowanej definicji legalnej jest jednoznaczna językowo; 2) jednoznaczny językowo przepis przyznaje jakimś podmiotom określone kompetencje (por. M. Zieliński, Wybrane zagadnienia wykładni prawa, PiP 2009, nr 6, s. 9) – co ma miejsce w niniejszym przypadku. Ustawodawca wskazał jednocześnie wyłączny rodzaj dowodu, który służyć ma ustaleniu spełnienia się przesłanek tworzących definicję legalną wskazanego pojęcia. Dowodem tym jest przewidziany w art. 13a ustawy zaopatrzeniowej dokument nazwany zaświadczeniem.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego ustawa zawiera definicję legalną, z której wynika jednoznacznie, że okolicznościami przesądzającymi o kwalifikacji służby danej osoby, jako "służby na rzecz totalitarnego państwa" są wyłącznie ramy czasowe i miejsce pełnienia służby. W tym zakresie Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony
w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 października 2020 r. (I OSK 3208/19)

Od zasady, o której mowa w art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej ustawodawca przewidział wyjątek. Zezwolił bowiem ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych na wyłączenie stosowania tego przepisu w przypadku, gdy służba funkcjonariusza pełniona na rzecz totalitarnego państwa przed dniem 31 lipca 1990 r. była krótkotrwała, a po dniu 12 września 1989 r. rzetelnie wykonywał zadania i obowiązki, w szczególności z narażeniem zdrowia i życia. Ustawodawca uznał przy tym, że przesłanki te muszą być spełnione w stopniu kwalifikowanym, jako szczególnie uzasadniony przypadek. Niezaprzeczalnie wolą ustawodawcy było doprowadzenie regulacji prawnych dotyczących zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb wymienionych w ustawie do rozwiązania zgodnego ze sprawiedliwością społeczną poprzez zlikwidowanie przywilejów dla osób, którym takie przywileje, z tytułu wykonywania służby na rzecz totalitarnego państwa, nie należały się. Z tych właśnie względów, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura za ten okres wynosi 0 % podstawy jej wymiaru. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej (druk nr 1061 z kadencji sejmu 2015-2019) wskazano m.in., że ograniczenie przywilejów emerytalnych i rentowych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa (...) jest konieczne ponieważ nie zasługują one na ochronę prawną przede wszystkim ze względu na powszechne poczucie naruszenia w tym zakresie zasady sprawiedliwości społecznej. W uzasadnieniu projektu wskazano, że jako przywilej należy rozumieć ustalenie świadczeń emerytalnych i rentowych na zasadach znacznie korzystniejszych, wynikających z ustawy zaopatrzeniowej w stosunku do sposobu ustalania emerytur i rent zdecydowanej większości obywateli na podstawie ustawy o emeryturach rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Chodzi o możliwość przejścia na emeryturę już po 15 latach służby. Jako podstawa wymiaru emerytury lub renty przyjmowane jest uposażenie należne na ostatnio zajmowanym stanowisku, zaś kwota emerytury lub renty inwalidzkiej może stanowić nawet 80 % (emerytura) lub 90 % (renta inwalidzka) tego uposażenia. Zdaniem autora projektu, o ile taki sposób ustalania świadczeń emerytalno - rentowych dla funkcjonariuszy strzegących bezpieczeństwa państwa, obywateli i porządku publicznego jest jak najbardziej zasadny, o tyle jest nie do przyjęcia dla byłych funkcjonariuszy pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa. Istotnym przywilejem funkcjonariusza policji jest również bardzo korzystna regulacja polegająca na tym, że świadczenie emerytalne wzrasta o 2,6 % wymiaru za każdy dalszy rok służby(art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy). Celem ustawy nowelizującej było zniesienie tego przywileju i przyjęcie za okresy służby na rzecz totalitarnego państwa 0 % podstawy wymiaru. Można zatem stwierdzić, że tak rozumiany cel ustawy wyraża się w pozbawieniu przywilejów nabytych z tytułu służby na rzecz totalitarnego państwa.

Jedynie w przypadku krótkotrwałości tej służby, która w dodatku oceniana być musi jako szczególnie uzasadniony przypadek, ustawodawca wyraził wolę odstąpienia od zasady. Przewidziana ustawowo w art. 8a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej dopuszczalność wyłączenia stosowania art. 15c, art. 22a ustawy, skutkująca objęciem osób, o których mowa w tych przepisach unormowaniami zawartymi w art. 15, art. 22 ww. ustawy, stanowi swoistego rodzaju lex specialis. Sytuuje osoby te w wyjątkowej pozycji. Tym samym, zbędne jest dopatrywanie się podtekstów w definicji legalnej pojęcia "służba na rzecz totalitarnego państwa".

Założenie przyjęte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 roku, sygn. akt III UZP 1/20, iż służba ta powinna być oceniana indywidualnie i wymaga zbadania jej charakteru, stanowi zaprzeczenie woli ustawodawcy, a nadto nakłada na organ niewykonalny de facto obowiązek dowodowy, a tym samym czyni niemożliwą jego ocenę przez sąd.

Pogląd powielany w orzecznictwie, a także w piśmiennictwie prawniczym, zgodnie z którym definicja ustawowa „służby na rzecz totalitarnego państwa” przedstawia się jako kryterium wyjściowe w analizie sytuacji prawnej indywidualnych funkcjonariuszy, mające w istocie konstrukcję obalalnego ustawowego domniemania - w ocenie Sądu Apelacyjnego nie znajduje oparcia w przepisach ustawy zaopatrzeniowej odczytywanych w zgodzie z konstytucyjnymi zasadami wyznaczającymi standardy demokratycznego państwa. Ustawodawca, poza ścisłą definicją legalną odwołującą się do przejrzystych i jednoznacznych kryteriów, nie upoważniających do jakiejkolwiek dalszej interpretacji, wprowadza rozwiązania ustawowe, które wypełniają wymagane
od ustawodawcy standardy demokratycznego państwa prawnego, a w szczególności realizują wymóg tworzenia takich regulacji prawnych, które pozostają w zgodzie
z zasadą sprawiedliwości społecznej. Przede wszystkim ustawodawca pozwala na wyłączenie z katalogu osób poddanych generalnej zasadzie, o której mowa w art. 15c ust. 1, art. 22a ust. 1 i 24a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej tych osób, które udowodnią, że przeciwdziałały swoją działalnością totalnemu ustrojowi (art. 15c ust. 5 i 6
i odpowiednio art. 22a ust. 5 oraz art. 24a ust. 6 ustawy zaopatrzeniowej). Jest to regulacja na tyle jasno skonstruowana, że nie wymaga odwoływania się do wykładni funkcjonalnej czy systemowej. Co więcej, należy zauważyć, że regulacja ta wzmacnia legalną definicję pojęcia "służby na rzecz totalitarnego państwa", albowiem dowodzi, że powinno być ono rozumiane wyłącznie przez pryzmat czasu i miejsca jej pełnienia.

Innymi słowy, gdyby w definicji tej zakodowane było "bezpośrednie zaangażowanie funkcjonariusza w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego"
w odróżnieniu od "służby na rzecz państwa jako takiego" - to wskazana regulacja pozwalająca wyłączyć unormowania "restrykcyjne", jak określa je orzecznictwo, byłaby zbędna.

Jako niezrozumiałe wydaje się zatem poszukiwanie możliwości uzyskania tożsamego rezultatu, poprzez niedozwoloną modyfikację definicji legalnej. Przypomnieć bowiem trzeba, że uprawnienie sądu do wykładni prawa kończy się tam, gdzie zaczyna się tworzenie nowej normy prawnej w toku stosowania prawa.

Reasumując tę część rozważań, Sąd Apelacyjny uznaje, za całkowicie zbędne,
a nadto sprzeczne z fundamentalnymi zasadami wykładni twierdzenie o konieczności odkodowania pełnej treści pojęcia "służby na rzecz totalitarnego państwa" poprzez indywidualizowanie charakteru tej służby. W istocie bowiem taka wykładnia sprowadza się do stworzenia nowej normy prawnej, w dodatku sprzecznej z celem i brzmieniem pozostałych regulacji ustawy zaopatrzeniowej.

Zauważyć należy, że powyższy pogląd nie jest odosobniony. Również SSA Jerzy A. Sieklucki w zdaniu odrębnym do wyroku SA w Lublinie z 15.12.2020 r., Legalis
nr 2530663) nie podzielił poglądu zawartego w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, że fakt pełnienia „służby na rzecz totalitarnego państwa” w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w instytucjach i formacjach wskazanych w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy… wykazany w informacji IPN o przebiegu służby, może być kwestionowany poprzez dowodzenie, że służba pełniona w tym czasie nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa, z pominięciem wskazanej w ustawie zaopatrzeniowej drogi pozwalającej
na niestosowanie przepisów ustawy w odniesieniu do osób, które udowodnią, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęły współpracę i czynnie wspierały osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego. Takie podejście niweczy istotę nowelizacji ustawy zaopatrzeniowej. SSA Jerzy A. Sieklucki zauważył, że ideą tej nowelizacji było wprowadzenie do systemu prawa takich rozwiązań, które
w pełniejszym zakresie zapewniłyby zniesienie przywilejów emerytalno-rentowych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL, poprzez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., ponieważ wprowadzone
na gruncie ustawy dezubekizacyjnej z 2009 r. rozwiązania okazały się w praktyce nie
w pełni skuteczne. Chodziło o wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych przy ocenie służby byłych funkcjonariuszy na rzecz totalitarnego państwa poprzez precyzyjne wskazanie instytucji i formacji, w których służba miała taki właśnie charakter. SSA Jerzy A. Sieklucki zaprezentował stanowisko, że w świetle przepisu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej wystarczające jest formalne (udokumentowane) wykazanie, że wnioskodawca pełnił służbę w jednej z enumeratywnie wymienionych
w tym przepisie instytucji czy formacji, która została uznana przez ustawodawcę za służbę na rzecz totalitarnego państwa. A zatem, wystarczający jest fakt pełnienia służby w tych instytucjach i formacjach, natomiast rzeczywisty charakter zadań i obowiązków funkcjonariusza realizowanych w tych instytucjach i formacjach jest, w świetle tej normy, prawnie obojętny. Powyższe skutkuje tym, że kryterium pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r.
w instytucjach i formacjach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej podlega sądowej weryfikacji, ale jedynie w zakresie formalnej przynależności konkretnego funkcjonariusza do instytucji wymienionych w art. 13b ustawy. SSA Jerzy A. Sieklucki zauważył, że ustawodawca, w ustawie zaopatrzeniowej, nie przewidział po stronie takiego funkcjonariusza uprawnienia do kwestionowania faktu pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa poprzez dowodzenie, że służba pełniona w tym czasie,
we wskazanych w art. 13b instytucjach i formacjach, nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa. Wskazał natomiast, że funkcjonariusz, któremu obniżono świadczenie zaopatrzeniowe, może wystąpić do właściwego ministra o weryfikację spornych okresów jego służby w instytucjach i formacjach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej jeżeli uważa, że spełnił warunki, o których mowa w jej art. 8a. Nadto, ustawa przewiduje, że przepisów obniżających świadczenia nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona udowodni, że przed rokiem 1990 r. funkcjonariusz, bez wiedzy przełożonych, współpracował i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające
na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (tak: art. 15c ust. 5, art. 22a ust. 5, art. 24a ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej).

Sąd Apelacyjny nadto zwrócił uwagę, że cel tej nowelizacji w swoim generalnym założeniu i co do zasady uzasadnia ingerencję ustawodawcy zwykłego w ustalone uprawnienia emerytalne i rentowe w/w funkcjonariuszy, gdyż uprawnienia te - o ile ich istnienie lub wysokość mają ścisły związek z tą służbą - zostały nabyte niegodziwie.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 lutego 2010 r. w sprawie sygn. akt K 6/09 uznał, iż art. 15b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy… jest zgodny z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 i art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 Konstytucji.
W uzasadnieniu wyroku z dnia 24 lutego 2010 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił,
iż z konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa nie wynika w żaden sposób, że każdy bez względu na cechujące go właściwości, może zakładać, że unormowanie jego praw socjalnych nie ulegnie nigdy w przyszłości zmianie na jego niekorzyść. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca był uprawniony do wprowadzenia regulacji obniżających w racjonalnie miarkowany sposób świadczenie emerytalne za okres służby w organach bezpieczeństwa publicznego, których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji
o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Zdaniem Trybunału zasada ochrony praw nabytych zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczenia praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Ochrona praw nabytych nie oznacza przy tym nienaruszalności tych praw i nie wyklucza stanowienia regulacji mniej korzystnych, jeżeli przemawiają za tym inne zasady, normy lub wartości konstytucyjne. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego zasada ochrony praw nabytych nie ma zastosowania do praw nabytych niesłusznie lub niegodziwie, a także praw nie mających oparcia w założeniach obowiązującego w dacie orzekania porządku konstytucyjnego.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że możliwość ingerencji w sferę prawa zabezpieczenia społecznego potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 marca 2011 roku (II UZP 2/11, Legalis nr 288417), oceniając przepisy tzw. „pierwszej ustawy dezubekizacyjnej”. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r. uprzednia nowelizacja z 2009 roku zaliczała okresy służby w organach bezpieczeństwa państwa do tzw. wysługi emerytalnej funkcjonariuszy służb mundurowych i przyznanie po 0,7 % podstawy wymiaru emerytury obliczanej od ostatniego, tj. z reguły najwyższego miesięcznego uposażenia na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, w żaden sposób nie dyskryminowała tych osób. Przeciwnie, nadal, pomimo tej nowelizacji i obniżenia współczynnika z 1,3 % do 0,7 % świadczenia tej grupy ubezpieczonych (adresatów nowelizacji z 2009 roku) były co najmniej porównywalne, a nawet korzystniejsze niż świadczenia ustalane w systemie nabywania świadczeń emerytalnych lub rentowych z powszechnym systemu ubezpieczeń społecznych. Sąd Najwyższy argumentował wówczas, że uprawnionym do świadczeń z systemu powszechnego ustala się podstawę wymiaru świadczeń nie od najwyższego dochodu osiąganego w jednym (ostatnim) miesiącu podlegania ubezpieczeniom społecznym, ale z wieloletniego okresu ubezpieczenia i od przeciętnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe według przepisów prawa polskiego z okresu kolejnych 10 kalendarzowych z ostatnich 20 lat kalendarzowych, albo z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o świadczenie (art. 15 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Odnosząc powyższą ocenę do obecnej regulacji prawnej Sąd Apelacyjny uznał, iż sporna legislacja (art. 15ci 22a) nie stanowi jakiegokolwiek naruszenia powszechnej zasady równości lub proporcjonalności świadczeń uzyskiwanych z zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych przez osoby pełniące służbę na rzecz totalitarnego państwa, które stosowały bezprawne, niegodne lub niegodziwe akty lub metody przemocy politycznej wobec innych obywateli, w porównaniu do standardów świadczeń uzyskiwanych z powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego.
Nadal (po wprowadzeniu zasad nowelizacją z 2009 roku) mniej korzystne jest uregulowanie uprawnień emerytalno-rentowych ofiar systemu represji politycznych stosowanych przez organy bezpieczeństwa państwa totalitarnego, którym wprawdzie okresy uwięzienia z przyczyn politycznych uwzględnia się jako składkowe okresy ubezpieczenia, ale z „zerową” podstawą wymiaru świadczeń za konkretne lata (okresy) pozbawienia wolności z przyczyn politycznych wobec nieuzyskiwania podlegającego obowiązkowi składkowemu dochodu wskutek poddania ich bezprawnym represjom politycznym ze strony tzw. aparatu bezpieczeństwa (...). Zatem, obecne przyjęcie „zerowego” wskaźnika podstawy wymiaru (z ostatniego, w normalnym biegu zdarzeń najwyższego uposażenia przysługującego na zajmowanym stanowisku służbowym)
za okresy świadomej służby na rzecz totalitarnego państwa tj. w organach bezpieczeństwa państwa stosujących totalitarną przemoc polityczną, represje polityczne jest społecznie sprawiedliwie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego służba w organach totalitarnej państwowej przemocy politycznej, w warunkach demokratycznego państwa prawnego nie może być tytułem do dalszego utrzymywania lub korzystania z przywilejów uzyskanych
z nielegalnej, niegodnej lub niegodziwej służby z natury rzeczy i z punktu widzenia podstawowych, bo przyrodzonych naturze ludzkiej standardów prawnych
i obywatelskich demokratycznego państwa prawnego, tj. przywilejów z tytułu służby
w organach, które w istocie rzeczy były strukturami niebezpieczeństwa państwa totalitarnego, przeznaczonymi do zwalczania ruchów niepodległościowo-wolnościowych i demokratycznych dążeń oraz aspiracji do odzyskania lub przywrócenia podstawowych praw i wolności obywatelskich.

Jednoznacznie krytycznie należy ocenić powoływanie się na jakiekolwiek argumenty zmierzające do utrzymania przywilejów nabytych z tytułu lub w związku
z uczestnictwem w systemie zniewolenia i stosowania represji politycznych przez służby niebezpieczeństwa państwa komunistyczno-totalitarnego przez świadomych swej służby funkcjonariuszy. Powoływanie się na zasadę praw nabytych, które w istocie rzeczy zmierza do utrzymania przywilejów (bo w dalszym ciągu korzystniej liczonych świadczeń według nowelizacji z 2009 roku, z uwagi na sposób ustalania wysokości świadczenia) nabytych niesłusznie, niegodnie lub niegodziwie z tytułu lub związku
z uczestnictwem w strukturach służb niebezpieczeństwa totalitarnego, które zwalczały przyrodzone prawa człowieka i narodu oraz podstawowe wolności obywatelskie, nie stanowi prawnej, prawniczej ani etyczno-moralnej podstawy do kontestowania zgodnej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej legalności zmian ustawodawczych zmierzających do zrównoważenia uprawnień zaopatrzeniowych byłych funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa państwa totalitarnego i co istotne - tylko za okresy takiej represyjnej służby - do standardów i poziomu powszechnych uprawnień emerytalno-rentowych ogółu ubezpieczonych obywateli. Odpowiada to konstytucyjnym zasadom urzeczywistniania nie tylko zasady sprawiedliwości społecznej, ale realizuje ustawodawczy i jurysdykcyjny obowiązek zapewnienia reguł elementarnej przyzwoitości, które wymagają, aby przywileje zaopatrzeniowe sprawców
lub uczestników systemu zniewolenia i stosowania totalitarnych represji politycznych uzyskane w okresach i z takiego nielegalnego, niegodnego lub niegodziwego tytułu,
nie odbiegały znacząco od standardów świadczeń emerytalno-rentowych wynikających z powszechnego systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Z bezprawnego tytułu i okresów uczestnictwa w zwalczaniu przyrodzonych praw człowieka i narodu oraz podstawowych wolności obywatelskich nie sposób prawnie ani racjonalnie wywodzić żądania utrzymania niesłusznie, niegodnie lub niegodziwie nabytych przywilejów z zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych. Tak uzyskane przywileje nie podlegają ochronie w demokratycznym porządku prawa krajowego, wspólnotowego i międzynarodowego, ponieważ osoby zwalczające przyrodzone prawa człowieka i narodu oraz podstawowe wolności obywatelskie nie mają prawa podmiotowego ani tytułu moralnego domagania się utrzymania przywilejów zaopatrzeniowych za okresy zniewalania dążeń niepodległościowych, wolnościowych
i demokratycznych narodu polskiego (orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012 roku, K 39/09, z dnia 24 lutego 2010 roku, K 6/09, z dnia 11 lutego 1992 roku, K 14/91, z dnia 23 listopada 1998 roku, SK 7/98, z dnia 22 czerwca 1999 roku,
K 5/99).

Sąd Apelacyjny wziął również pod uwagę, że w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca 2021 roku (sygn. akt P 10/20), stwierdzono,
że art. 22a ust. 2 cyt. wyżej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy […], jest zgodny z art. 2 oraz z art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższy wyrok dotyczył co prawda policyjnej renty inwalidzkiej, jednak w uzasadnieniu Trybunał zwrócił uwagę na istotne kwestie ogólne, rzutujące na ocenę zasadności odwołań byłych funkcjonariuszy pełniących służbę
na rzecz totalitarnego państwa od decyzji obniżających wysokość nabytych przez nich świadczeń.

W ocenie Trybunału, ustawodawca, pozostając w zgodzie z systemem konstytucyjnych wartości, był uprawniony, pomimo znacznego upływu czasu od rozpoczęcia transformacji ustrojowej, do wprowadzenia kolejnej regulacji obniżającej – w racjonalnie miarkowany sposób – świadczenia rentowe za okres służby na rzecz totalitarnego państwa. Podniesiono również m.in., że standard konstytucyjny jest w tym obszarze wyznaczany przez powszechny system emerytalno-rentowy, a nie systemy preferencyjne, takie jak emerytury i renty mundurowe lub emerytury w obniżonym wieku, które nie należą do istoty konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, zagwarantowanego w art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Pomimo uznania, że prawo do świadczeń nieproporcjonalnie wyższych zostało nabyte w sposób niegodziwy, ustawodawca nie pozostawił byłych funkcjonariuszy
bez środków do życia, zapewniając im uposażenie na poziomie minimum socjalnego. Nie można zatem uznać, by stanowiło to nieproporcjonalną ingerencję w prawo
do zabezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 31 ust. 3 zdanie drugie Konstytucji RP. Skonkludowano, że kontrolowany przepis ustawy nie pozbawia funkcjonariuszy możliwości uzyskania świadczenia, zmniejsza jedynie kwotę wypłacaną z tego tytułu do takiej, jaką pobiera znaczna liczba polskich rencistów.

W konsekwencji powyższych rozważań ocenić należało, że zaskarżone decyzje są zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, co do których Sąd Apelacyjny odmiennie niż Sąd Okręgowy nie odnalazł przesłanek do odmowy ich zastosowania.
Jak już wyżej wskazano ratio legis rozwiązań wprowadzonych nowelizacją z 2016 roku jest obniżenie świadczenia jako wynik świadomego i dobrowolnego udziału ubezpieczonego w służbach bezpieczeństwa państwa o strukturze komunistyczno-totalitarnej, które zwalczały najbardziej podstawowe, bo przyrodzone prawa człowieka i wolności obywatelskie.

Istota działań właśnie jednostek wymienionych w art.13 b ustawy służyła utrzymywaniu reżimu totalitarnego na terenie Państwa Polskiego. W Państwie jakim Polska była przed 1990 r. ingerencja w prawa i wolności obywateli (polegająca na znacznych ograniczeniach w możliwości przekraczania granicy, uzyskiwanej tylko okresowo i zależnej głównie od dobrej woli decydentów) miały być narzędziem do utrzymywania ich w posłuszeństwie wobec narzucanych idei promujących niesłuszne przywileje konkretnych osób kosztem całego społeczeństwa. Wprowadzony do ustawy zaopatrzeniowej art. 13b, wymienia wprost jednostki, w których ubezpieczony pełnił służbę, jako instytucje, w których służba nosi cechy służby na rzecz totalitarnego państwa.

Gdyby nawet iść tokiem rozumowania Sądu Okręgowego i badać indywidualne czyny ubezpieczonego to należy zacząć od ustalenia czym zajmowały się poszczególne wydziały SB. Głównym zadaniem funkcjonariuszy Wydziału-III/III-1 SB była inwigilacja pracowników i studentów szkół wyższych. Naczelnik wydziału, jego zastępcy oraz kierownicy sekcji inicjowali, nadzorowali i koordynowali działania podległych sobie pracowników.

Departament II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – służba specjalna, organ w strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL, część Służby Bezpieczeństwa MSW, działający w latach 1956–1990, zajmujący się m.in. organizowaniem i prowadzeniem walki ze szpiegowską działalnością wywiadów państw kapitalistycznych wymierzoną przeciwko Polsce Ludowej czyli pion II był to kontrwywiad.

Pion III w SB zajmował się walką z działalnością antypaństwową w kraju został utworzony w miejsce pionów III–VI KdsBP w 1956 r. W latach 1956–1962 do jego zadań należała również ochrona operacyjna kościołów i związków wyznaniowych, a w latach 1956–1979 ochrona operacyjna przemysłu i rolnictwa. pion II był to kontrwywiad.

Wiedząc na czym polegała służba ubezpieczonego, Sąd Okręgowy tak pozytywnie ocenił jej przebieg, ustalając, że ubezpieczony nie podejmował czynności, które naruszałyby godność, wolność, czy inne prawa człowieka, mimo, że wcześniej wskazał, że pracował na stanowisku operacyjnym. W swojej książce ubezpieczony również opisał na czym polegały jego działania operacyjne. Te fakty również nie zostały obiektywnie i zgodnie z wiedzą historyczną ocenione przez Sąd Okręgowy. Inwigilacja różnych środowisk, pozyskiwanie tajnych współpracowników, operacyjne rozpracowywanie, zwalczanie wrogiej propagandy to w dalszym ciągu dla Sądu Okręgowego nie są dowody służby na rzecz totalitarnego państwa.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego służba ubezpieczonego jest to kwintesencja działalności SB.

Tego jednak nie chciał dostrzec Sąd Okręgowy, bezrefleksyjnie przyjmując, że z akt IPN nie wynika, aby ubezpieczony naruszał godność, wolność, czy inne prawa człowieka.

Sąd I instancji nie pokusił się o rzeczywistą ocenę zgromadzonych dowodów.

Należy podkreślić, że działania organów bezpieczeństwa państwa miały charakter systemowy. Czyny poszczególnych funkcjonariuszy z pozoru nieszkodliwe i nieistotne tworzyły opresyjny system, w którym dopuszczano się też czynów zbrodniczych. Z tych też powodów ustalanie indywidualnej odpowiedzialności poszczególnych funkcjonariuszy jest niecelowe, gdyż dopiero suma poszczególnych działań funkcjonariuszy tworzyła system uznany powszechnie za bezprawny. W sytuacji, gdy dokumenty organów bezpieczeństwa państwa w szczególności na początku lat 1989 - 1990 były niszczone na masową skalę oraz zważywszy na fakt, że nie wszystkie przestępcze działania znalazły odzwierciedlenie w dokumentach organów, ustalanie indywidualnych przewinień funkcjonariuszy na podstawie dokumentów znajdujących się w archiwum IPN jest niemożliwe i niecelowe.

Jak wynika bowiem z treści Zarządzenia nr 022/86 Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie zakresu działania Biura (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Biura (...) zajmowały się między innymi:

1.  wykonywaniem zadań w zakresie należącym do Ministra Spraw Wewnętrznych, wynikających z regulacji prawnych dotyczących spraw paszportowych oraz cudzoziemców, gromadziły i analizowały dane obejmujące rozmiary oraz istotne zjawiska w międzynarodowym ruchu osobowym dla potrzeb kształtowania polityki paszportowo-wizowej, a także realizuje zadania z niej wynikające,

2. prowadzaniem działalności koordynacyjnej, nadzorczej oraz wykonawczej w zakresie:

a) wydawanie dokumentów paszportowych,

b) udzielanie cudzoziemcom zezwoleń na wjazd, pobyt czasowy i osiedlanie

na terytorium RP,

c) zapobieganie niepożądanym wyjazdom obywateli polskich za granicę

oraz przyjazdom cudzoziemców do Polski – w granicach uprawnień przewidzianych w odrębnych przepisach.

2.  realizowaniem wymienionych powyżej zadań, współdziałając z właściwymi jednostkami organizacyjnymi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na podstawie odrębnych przepisów.

Wśród działań Biur Paszportowych wymienia się także:

1.sprawowanie nadzoru nad działalnością wydziałów paszportów wojewódzkich /stołecznego/ urzędów spraw wewnętrznych oraz komórek paszportowych rejonowych /równorzędnych/ urzędów spraw wewnętrznych w zakresie zgodności z obowiązującymi przepisami i zasadami polityki paszportów-wizowej;

2. rozpatrywanie odwołań od decyzji podjętych przez szefów wojewódzkich /stołecznego/ urzędów spraw wewnętrznych w przedmiocie:

a) wydawania paszportów na wyjazdy czasowe i stałe za granicę, udzielania

i weryfikacji wpisów do dowodów osobistych/tymczasowych dowodów osobistych/ uprawniających do przekroczenia granicy oraz wydawania przepustek granicznych,

b) wznawiania ważności paszportów osobom przebywającym za granicą i nadawania tym dokumentom klauzul uprawniającej do wielokrotnego przekroczenia granicy oraz wydawania paszportów konsularnych,

c) wydawania wiz pobytowych cudzoziemcom oraz klauzul pobytowych obywatelom polskim - posiadaczom paszportów konsularnych,

d) wydawania zezwoleń na stały pobyt cudzoziemcom w PRL/kart stałego pobytu/;

3. rozpatrywanie skarg i wniosków w sprawach paszportowo-wizowych oraz zażaleń na opinie dotyczące wydawania dokumentów żeglarskich, uprawniających do przekroczenia granicy, o także przyjmowanie interesantów i udzielanie informacji w tym zakresie;

4. wydawanie dokumentów paszportowych:

a) na podstawie wniosków instytucji i organizacji określonych w odrębnych przepisach,

b) w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych względami służbowymi

lub losowymi - na wniosek zainteresowanych osób oraz instytucji i organizacji innych, niż wymienione pod literą a,

c) dla potrzeb operacyjnych uprawnionych jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych i obrony narodowej - na zasadach ustalonych w odrębnych przepisach;

5. występowanie z wnioskami o udzielenie cudzoziemcom azylu;

6. opiniowanie wniosków składanych w trybie odwoławczym przez:

a) cudzoziemców i obywateli polskich - posiadaczy paszportów konsularnych

o wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w PRL w zakresie drobnej wytwórczości,

b) obywateli polskich o wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej za granicą,

c) osoby prawne i fizyczne o wydanie zezwolenia na organizowanie turystyki zagranicznej;

7. opiniowanie wniosków:

a) obywateli polskich i cudzoziemców o zezwolenie na zmianę obywatelstwa polskiego na obce lub nadanie obywatelstwa polskiego,

b) cudzoziemców o zatrudnienie lub nabycie nieruchomości na terytorium PRL;

8. prowadzenie wstępnego rozpoznania osób uczestniczących w międzynarodowej wymianie osobowej dla potrzeb: właściwych jednostek organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Zarządu Wojskowej Służby Wewnętrznej Jednostek Wojskowych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych, Szefostwa Wojskowej Służby Wewnętrznej Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Zarządu II Sztabu Generalnego WP - w zakresie uregulowanym odrębnymi przepisami;

9. ujawnianie negatywnych zjawisk występujących w międzynarodowej wymianie osobowej, godzących w interesy społeczno-polityczne i gospodarcze Państwa

i informowanie o nich zainteresowane jednostki resortu spraw wewnętrznych i obrony narodowej oraz inne instytucje państwowe;

10. podejmowanie decyzji w sprawach tworzenia na terenie kraju i za granicą składnic paszportów w instytucjach i organizacjach uprawnionych do występowania z wnioskami o wydanie paszportów w trybie urzędowym oraz sprawowanie nadzoru nad pracą składnic, zgodnie z odrębnymi przepisami;

11.współudział w organizowaniu, prowadzeniu, doskonaleniu i unowocześnianiu systemów elektronicznej ewidencji osób przekraczających granicę PRL;

12. prowadzenie:

a) centralnej ewidencji kartotecznej obywateli polskich posiadających akta paszportowe,

b) centralnej ewidencji osób, którym zastrzeżono wyjazdy za granicę,

c)centralnej ewidencji przedsiębiorstw polonijno-zagranicznych, działających

na terytorium PRL,

d)centralnej ewidencji osób odmawiających powrotu do kraju,

e) indeksu cudzoziemców niepożądanych w PRL i przekazywanie o nich informacji do: Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Dowództwa Wojsk Ochrony Pogranicza oraz międzynarodowego systemu ewidencji "PSED" - na zasadach ustalonych w odrębnych przepisach,

f) zbioru informacji o negatywnych zachowaniach obywateli polskich za granicą;

13. zakładanie, gromadzenie i aktualizowanie akt paszportowych obywateli polskich oraz akt osobowych cudzoziemców;

14. opracowywanie informacji problemowych, opinii i wniosków dla potrzeb kształtowania polityki paszportowo-wizowej;

15. utrzymywanie kontaktów służbowych z urzędami konsularnymi państw obcych w sprawach paszportowo-wizowych;

16.utrzymywanie kontaktów służbowych z kierownictwem organów paszportowo-wizowych państw socjalistycznych i wymiana doświadczeń w sprawach merytorycznych i organizacyjnych;

17.udział w pracach komisji międzyresortowych powołanych do: badania problemów występujących w międzynarodowej wymianie osobowej i kwalifikowania cudzoziemców na różnego rodzaju formy kształcenia w Polsce;

18. udział w pracach komisji mieszanych /polsko-zagranicznych/, powołanych do oceny realizacji umów międzynarodowych o ułatwieniach w ruchu osobowym;

19. współudział w organizowaniu powrotu do kraju obywateli polskich deportowanych z zagranicy;

20. inicjowanie, opracowywanie oraz opiniowanie projektów aktów prawnych w sprawach należących do właściwości Biura (...);

21. wydawanie biuletynu informacyjno-statystycznego;

22. prowadzenie szkolenia i doskonalenia zawodowego pracowników Biura (...) oraz ukierunkowywanie szkolenia specjalistycznego pracowników terenowych komórek paszportowych;

23. wykonywanie prac obronnych należących do zakresu działania Biura (...), ustalonych w odrębnych przepisach.

Ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, że tamte czynności ubezpieczonego nie różniły się od tych wykonywanych w wolnej Polsce są zakłamywaniem prawdy historycznej czym w istocie było PRL i czemu, i komu służyła praca w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. Ubezpieczony nie został pod przymusem wcielony do SB i chętnie oraz dobrowolnie pełnił tam służbę przez wiele lat.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zarzuty apelacyjne są uzasadnione a to prowadzi do uznania, że wyrok Sądu Okręgowego jest nieprawidłowy a organ rentowy zgodnie z obowiązującymi przepisami dokonał obniżenia należnej ubezpieczonemu emerytury i renty w oparciu o treść art. 15c ust. 1 i 22a ustawy zaopatrzeniowej, poprzez „wyzerowanie” okresu wykonywania służby na rzecz totalitarnego państwa.

Z tych też względów, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił odwołania.

Rozstrzygając o kosztach postępowania Sąd Apelacyjny miał na uwadze treść art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Wobec czego należało zasądzić od następcy prawnego ubezpieczonego na rzecz organu rentowego 420 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w obu instancjach na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265 j.t.).