Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk (spr.)

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 maja 2024 r. w S.

sprawy R. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie

z dnia 24 października 2023 r., sygn.. akt IV U 803/22

oddala apelację.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 495/23

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z 23 sierpnia 2022 roku (znak: (...)) wydaną na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504), przyznał ubezpieczonemu R. Ł. emeryturę od (...), tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia wysokości emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.



kwota składki zaewidencjonowana na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 24.185,15 zł;



kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 425.874,54 zł;



średnie dalsze trwanie życia wynosi 196,20 miesięcy



wyliczona kwota emerytury wynosi 2.293,88 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (24.185,15 + 425.847,54) / 196,20 i wyniosła 2.293,88 zł.

Ponadto wskazano, że przyznane świadczenie ulega pomniejszeniu z powodu potrącania należności alimentacyjnych na mocy tytułu wykonawczego, tj. o 1.161,25 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony R. Ł.. Z obszernego uzasadnienia jego stanowiska wynika, że ubezpieczony kwestionuje przyjęte przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji średnie dalsze trwanie życia ustalone w Komunikacie Prezesa GUS z dnia 28 marca 2022 r. Ponadto nie zgadzał się z zajęciem komorniczym zwrotu zaliczki na podatek za miesiące: kwiecień 2022 r. i maj 2022 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od ubezpieczonego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie powtórzył argumentację użytą w zaskarżonej decyzji. Ponadto na rozprawie w dniu 3 października 2023 r. ubezpieczony wskazał, iż ogólnie nie podoba mu się wysokość wyliczonej emerytury, albowiem pracował już jako dwunastolatek w warsztatach szkolnych.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 24 października 2023 roku oddalił odwołanie oraz odstąpił od obciążania ubezpieczonego R. Ł. kosztami zastępstwa procesowego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

R. Ł. urodził się (...) Wiek emerytalny 65 lat ukończył (...)

Ubezpieczony w dniu (...)ukończył trzyletnie przysposobienie zawodowe w Warsztatach Szkolnych Państwowego Zakładu (...) w G. (omyłkowo wskazano: G.), gdzie przygotowywał się do zawodu ślusarza.

Następnie, w przebiegu aktywności zawodowej pracował na stanowiskach: kontrolera jakości wyrobów, ładowacza, ślusarza, elektryka/elektronika, elektromontera, pracownika ds. sportu, ochroniarza, specjalisty ds. zaopatrzenia, pracownika ds. zaopatrzenia, zaopatrzeniowca, akwizytora oraz prowadził własną działalność gospodarczą.

Zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia z dnia 28 marca 2022 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. z 2022 r. poz. 372), średnie dalsze trwanie życia dla mężczyzn w wieku równym 65 lat wynosi 196,20 miesięcy.

R. Ł. wniosek o emeryturę złożył w dniu 1 kwietnia 2022 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z 26 kwietnia 2022 r. przyznał ubezpieczonemu emeryturę w kwocie zaliczkowej od (...), tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia wysokości emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwota środków zaewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.



kwota składki zaewidencjonowana na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 16.970,80 zł;



kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 425.874,54 zł;



kwota środków zaewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji wynosi 7.214,35 zł



średnie dalsze trwanie życia wynosi 196,20 miesięcy



wyliczona kwota emerytury wynosi 2.293,88 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (16.970,80 + 425.847,54 + 7.214,35) / 196,20 i wyniosła 2.293,88 zł.

Wskazano, że należności za okres od 2 do 30 kwietnia 2022 r. w kwocie 2.217,34 zł wraz ze świadczeniem za maj 2022 r. w kwocie 2.293,88 zł po odliczeniu zaliczki na podatek odprowadzanej do urzędu skarbowego w kwocie 342,00 zł, liczonej od podstawy opodatkowania 4.511,00 zł i składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 406,01 zł, ZUS przekazał na rachunek w banku w kwocie 3.763,21 zł. Wskazano, że od 1 czerwca 2022 r. obliczona emerytura brutto wynosiła 2.293,88 zł. Od 1 czerwca 2022 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosiła 206,45 zł, zaś wysokość świadczenia do wypłaty wynosiła 2.087,43 zł.

Dodatkowo wskazano, że świadczenie wypłacane jest w formie zaliczkowej do czasu zakończenia komunikacji z OFE.

Od czerwca 2022 r. z emerytury R. Ł. dokonywane są potrącenia tytułem należności alimentacyjnych do wysokości 3/5 świadczenia emerytalnego. Egzekucja innych wierzytelności nie jest aktualnie prowadzona.

Zaskarżoną decyzją z 23 sierpnia 2022 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonemu R. Ł. emeryturę od (...), tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia wysokości emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.



kwota składki zaewidencjonowana na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 24.185,15 zł;



kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 425.874,54 zł;



średnie dalsze trwanie życia wynosi 196,20 miesięcy



wyliczona kwota emerytury wynosi 2.293,88 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (24.185,15 + 425.847,54) / 196,20 i wyniosła 2.293,88 zł. Ponadto wskazano, że przyznane świadczenie ulega pomniejszeniu z powodu potrącania należności alimentacyjnych na mocy tytułu wykonawczego, tj. 1.161,25 zł.

Pobrana zaliczka na podatek do urzędu skarbowego za kwiecień i maj 2022 r. miała zostać zwrócona ubezpieczonemu po zakończeniu roku podatkowego, ale została zajęta przez komornika sądowego na poczet należności alimentacyjnych.

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2023 roku Sad Rejonowy w Koszalinie VII Wydział Gospodarczy ogłosił upadłość dłużnika R. Ł. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Na syndyka wyznaczono M. C..

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd meriti wyjaśnił, iż przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była wysokość świadczenia emerytalnego, jaką organ rentowy przyznał ubezpieczonemu R. Ł. w związku z osiągnięciem przez niego wieku emerytalnego.

Na wstępie Sąd Okręgowy wskazał, iż koniecznym było ustalenie czy w niniejszej sprawie należało, zgodnie z treścią art. 174 § 1 pkt. 4 i § 3, zawiesić postępowanie oraz wezwać do udziału w sprawie syndyka. Zgodnie z przywołanym przepisem sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości. Niewątpliwie syndyk nie może zabrać więcej niż 25% emerytury brutto. Sama zaś emerytura nie wchodzi wprost do masy upadłości (vide: postanowienie SN z dnia 18.02.2021 r. (...) 64/21, wyrok SA w Katowicach z 22.11.2018 r. III AUa 902/18). Mając na uwadze roszczenie odwołującego, przedmiot sprawy, Sąd pierwszej instancji uznał, iż brak podstaw do wzywania do udziału w sprawie syndyka, który prezentował tożsame stanowisko.

Przechodząc do meritum sprawy, Sąd Okręgowy wskazał, że emerytura dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku obliczana jest na nowych zasadach, tj. zasadach wynikających z przepisów art. 24-26c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2022 poz. 504).

Zgodnie z art. 25 ust. 1 podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z ust. 1b jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191 i 1198 oraz z 2015 r. poz. 357), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ostatecznie, zgodnie z art. 26 ust. 1 ww. ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Zgodnie z kolejnymi ustępami ww. przepisu wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2. Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Z kolei zgodnie z art. 120 ww. ustawy jeżeli prawo do świadczeń zostało udowodnione, ale zainteresowany nie przedłożył dowodów niezbędnych do ustalenia wysokości świadczeń, organ rentowy przyznaje zainteresowanemu świadczenia w kwocie zaliczkowej, zbliżonej do kwoty przewidywanych świadczeń. Organ rentowy przyznaje zainteresowanemu świadczenia, o których mowa w ust. 1, również wtedy, gdy składki należne za okres, z którego ustalono podstawę obliczenia emerytury określonej w art. 26, zostały zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w terminie uniemożliwiającym ich uwzględnienie w podstawie obliczenia świadczenia w dniu wydania decyzji w sprawie prawa do świadczenia i ustalenia jego wysokości.

W przypadku R. Ł. wiek emerytalny 65 lat osiągnął on (...) Decyzję (w formie zaliczkowej do czasu zakończenia komunikacji z OFE) organ rentowy wydał w dniu 26 kwietnia 2022 r., a więc w tym samym miesiącu, w którym ubezpieczony uzyskał wiek uprawniający do emerytury. Wobec powyższego, jedyną możliwością, jeśli chodzi o wartość, jaką jest średnie dalsze trwanie życia – jak wskazał Sąd Okręgowy - było przyjęcie jej w sposób, jak uczynił to ZUS. Obowiązujące przepisy prawa nie dają innej możliwości obliczenia niż ustalone zgodnie z tablicami średniego trwania życia.

Zgodnie z tabelą, będącą załącznikiem do Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 marca 2022 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. z 2022 r. poz. 372), średnie dalsze trwanie życia dla nabywającego prawo do emerytury w wieku 65 lat wynosi 196,2 miesięcy. To z kolei oznacza, że we wskazanym zakresie organ rentowy prawidłowo zastosował obowiązujące przepisy przyznając ubezpieczonemu zgodnie z wyżej wskazaną tabelą, prawo do emerytury początkowo w formie zaliczkowej, a następnie już ostatecznie emeryturę powszechną.

Sąd pierwszej instancji jednocześnie zauważył, że zgodnie z art. 118 ust. 1 i 1a ww. ustawy organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Zgodnie z ustępem 4 i 5 ww. przepisu, przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, ust. 1-3 stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem ust. 5. Wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Sąd Okręgowy zważył, iż wysokość świadczenia emerytalnego oraz zajęcia komornicze w postaci zaliczki na podatek za miesiące kwiecień 2022 r. i maj 2022 r., były dokonane w ustawowych terminach oraz obliczone w prawidłowy sposób. Organ rentowy nie przekroczył terminów wynikających z ustawy, zarówno przy wydawaniu decyzji, jak i realizacji wypłaty świadczenia.

Sąd pierwszej instancji jednocześnie zauważył, że w decyzji o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej z 26 kwietnia 2022 r. dokonano wyrównania świadczenia za okres od (...) do 30 kwietnia 2022 r. kwocie 2.217,34 zł wraz ze świadczeniem za miesiąc maj 2022r. w kwocie 2.293,88 zł. Wypłata świadczenia nastąpiła w najbliższym możliwym terminie płatności w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji - zgodnie z przepisami art. l18 ust. 4 i 5 ww. ustawy. Za powyżej wskazane miesiące ubezpieczonemu potrącono zaliczkę na podatek dochodowy w kwocie 342,00 zł. Zostało ono dokonane na podstawie art. 34 ust. l i 2 w zw. z art. 32 ust. l pkt 1, ust. 2 i ust. 3 oraz art. 27 ust. l ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128). Za miesiąc kwiecień 2022 r. od kwoty wyrównania 4.511,22 zł - po zaokrągleniu do pełnego złotego, tj. 4.511,00 zł (2.217,34 zł + 2.293,88 zł) potrącono zaliczkę na podatek dochodowy w kwocie 342,00 zł (4.511,00 zł x 17% = 766,87 zł, od której odjęto 425 zł - miesięczna kwoty zmniejszającej podatek) oraz składkę zdrowotną w kwocie 406,01 zł (4.511,22 zł x 9%). Natomiast kwota świadczenia do wypłaty w maju 2022 r. wyniosła 3.763,21 zł (4.511,22 zł minus zaliczka na podatek dochodowy w wysokości 342,00 zł oraz minus składka zdrowotna w wysokości 406,01 zł.). Od 1 czerwca 2022 r. wysokość emerytury R. Ł. do wypłaty płatnej do 15-go każdego miesiąca wynosi 2.087,43 zł. Od kwoty świadczenia brutto 2.293,88 zł pobierana jest jedynie składka na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 206,45 zł (2.293,88 zł x 9%).

Sąd Okręgowy wskazał również, iż w zaskarżonej decyzji z dnia 23 sierpnia 2022 r. kwotę świadczenia emerytalnego ubezpieczonego zmniejszono o kwotę 1.161,25 zł z powodu dokonywania potrąceń na poczet należności alimentacyjnych na rzecz Komornika Sądowego przy SR w Koszalinie M. G.. Zaliczka za miesiące kwiecień i maj 2022 r. byłaby ubezpieczonemu zwrócona po zakończeniu roku podatkowego, ale została zajęta przez komornika sądowego na poczet należności alimentacyjnych.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy stwierdził, że organ rentowy prawidłowo ustalił wysokość emerytury R. Ł. (w tym potrąceń dokonywanych na rzecz wierzytelności z tytułu alimentów) w zaskarżonej decyzji z dnia 23 sierpnia 2022 r.

Na marginesie sprawy Sąd meriti wskazał, iż fakt, że ubezpieczony w dniu 24 czerwca 1972 r. ukończył trzyletnie przysposobienie zawodowe w Warsztatach Szkolnych Państwowego Zakładu (...) w G. (omyłkowo wskazano: w G.), gdzie przygotowywał się do zawodu ślusarza, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Okres nauki w szkole, jeżeli z uczniem nie została zawarta umowa o pracę, nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień emerytalno-rentowych. Z ubezpieczonym nie została zawarta umowa o praktyczną naukę zawodu, a sam fakt, iż w trakcie pobytu w Zakładzie (...) wykonywał on pracę na zajęciach praktycznych nie świadczy jeszcze o obowiązku uwzględniania ww. okresu do stażu zatrudnienia. Sąd ten wyjaśnił jednak, że w sytuacji, gdy przedłoży on dokumentację pracowniczą za ww. okres (w tym przede wszystkim umowę o naukę zawodu), ww. okres będzie mógł być zbadany przez organ rentowy, a następnie przez Sąd.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku.

W pkt 2 wyroku, Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążać ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego, mając na uwadze jego sytuację majątkową oraz przedmiot postępowania. Sąd pierwszej instancji doszedł do wniosku, że ubezpieczony mógł być subiektywnie, choć niesłusznie, przekonany o zasadności swojego żądania.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony, który zaskarżając je w całości, zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 25 ust. 1 i art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez uznanie, że podstawą obliczenia emerytury jest także dalsze trwanie życia ustalone w oparciu o komunikat Prezesa GUS w sytuacji, gdy jest to wskaźnik nieprzystający do realiów dzisiejszych czasów i nieuwzględniających tego, że przeciętne dalsze trwanie życia Polaków jest znacznie krótsze, zależne od wielu subiektywnych czynników (jak np. choroby, niepełnosprawności z wieloma schorzeniami) niż zakłada to zestawienie Prezesa GUS przez co kwoty emerytury ustalane przez ZUS są znacznie zaniżane,

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błąd w ustaleniach faktycznych i przyjęcie przez Sąd, że R. Ł. nie wykazał okresu pracy w Warsztatach Szkolnych Państwowego Zakładu (...) w G. w sytuacji, gdy placówka ta nie podpisywała z wychowankami żadnych umów, a w chwili obecnej po 50 latach nie jest możliwe uzyskanie dokumentu potwierdzającego okres pracy w miejscu, gdzie pracował ucząc się zawodu ślusarza ogólnego.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelujący wniósł o:



zmianę wyroku Sądu Okręgowego i uwzględnienie odwołania w całości,



zasądzenie od organu na jego rzecz kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji
jest prawidłowe. Sąd Okręgowy dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r. I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24 poz. 776, z dnia 22 lutego 2010 r. I UK 233/09, Lex nr 585720).

Sąd pierwszej instancji wywiódł prawidłowe wnioski z poprawnie dokonanej analizy dowodów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. Sąd odwoławczy nie stwierdził przy tym naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego, w związku z czym poparł rozważania tego Sądu również w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia. Przyjmując za własne dokonane w tym zakresie oceny Sądu meriti, Sąd drugiej instancji nie widzi potrzeby powtarzania w całości trafnego wywodu prawnego.

W ocenie Sądu odwoławczego, nie sposób podzielić zapatrywań apelującego w zakresie, w jakim zarzuca Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 25 ust. 1 i art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przy czym podniesiony w tym zakresie zarzut niewątpliwie przybiera polemiczny charakter, odwołujący się do subiektywnych przekonań i odczuć skarżącego. W ocenie ubezpieczonego, nie do zaakceptowania jest to, że przy obliczaniu emerytury uwzględnia się również dalsze trwanie życia ustalone w oparciu o komunikat Prezesa GUS. Według R. Ł. jest to wskaźnik niemiarodajny, co w rzeczywistości wpływa zaś na zaniżanie kwot przyznawanych świadczeń.

Odpowiadając na powyższy zarzut, należy zauważyć, że art. 26 ust. 1 cytowanej ustawy w sposób jednoznaczny wskazuje, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Brzmienie powyższego przepisu jest jasne i nie powinno wzbudzać żadnych wątpliwości interpretacyjnych, natomiast sądy mają obowiązek stosować obowiązujące przepisy prawa, bowiem tworzenie prawa (jego zmiana) należy do organów ustawodawczych Państwa.

Z kategorycznego brzmienia art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika wyraźnie, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Przy czym, wskazać należy, że przepis ten dotyczy nabycia prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, który w przypadku mężczyzn wynosi 65 lat (dla ubezpieczonego jako dla osoby urodzonej po 1 stycznia 1949 r. - art. 27 ust. 1 ustawy emerytalnej). Skoro więc ubezpieczony nabył prawo do emerytury na podstawie wskazanego wyżej przepisu, to słusznie Sąd pierwszej instancji przyjął, że organ rentowy zobowiązany był obliczyć należne mu świadczenie z uwzględnieniem wskaźnika średniego dalszego trwania życia wynikającego z Komunikatu Prezesa GUS z dnia 28 marca 2022 r.

W odpowiedzi na zarzut, iż aktualny sposób ustalania wskaźnika średniego dalszego trwania życia jest niesprawiedliwy, jest nieprzystający do realiów dzisiejszych czasów, należy wyjaśnić, że w sprawie o świadczenie emerytalne czy o jego wysokość nie jest dopuszczalna wykładnia przepisów prawa ubezpieczeń społecznych z punktu widzenia przewidzianej w art. 5 k.c. klauzuli generalnej tj. zasad współżycia społecznego z uwagi na to, że są to przepisy prawa publicznego cechujące się rygoryzmem. Powyższe potwierdza zaś ugruntowana już w tej mierze bogata judykatura Sądu Najwyższego jak też sądów powszechnych (por.m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10, OSNP 2010/21-22/267; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2008 r. II UK 71/08, LEX nr 519959, czy z dnia 11 grudnia 2014 r., I UK 145/14, LEX nr 1622302, a także wyroki sądów apelacyjnych, jak na przykład wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2013 r., III A Ua (...), LEX nr 1293068, czy wyroki Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 18 marca 2015 r., III A Ua 938/14, LEX nr 1667617, czy z dnia 28 października 2015 r., III A Ua 602/15, LEX nr 1923892).

Dlatego Sąd odwoławczy nie miał podstaw do odstąpienia od zastosowania wskaźnika średniego dalszego trwania życia na podstawie obowiązujących przepisów prawa - ustawy emerytalnej.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się również błędów w zakresie postępowania dowodowego. Przeciwnie, stwierdzić należy, iż Sąd meriti zebrał i szczegółowo rozważył wszystkie dowody oraz ocenił je w sposób nienaruszający swobodnej oceny dowodów, uwzględniając w ramach tejże oceny zasady logiki i wskazania doświadczenia życiowego. Wobec tego nie sposób jest podważać adekwatności dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń do treści przeprowadzonych dowodów. Sąd odwoławczy podziela stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w orzeczeniu z dnia 10 czerwca 1999 r. (II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000/17/655), zgodnie z którym normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. W ocenie Sądu brak jest w niniejszej sprawie podstaw do uznania, iż Sąd pierwszej instancji postąpił wbrew którejkolwiek ze wskazanych wyżej reguł.

Odnośnie zarzutu błędnego przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że ubezpieczony nie wykazał okresu pracy w Warsztatach Szkolnych Państwowego Zakładu (...) w G., należy wskazać, iż stanowi on odzwierciedlenie zarzutu i argumentów podnoszonych w odwołaniu od spornej decyzji organu rentowego, co do których Sąd Okręgowy w sposób drobiazgowy odniósł się w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku.

Wyjaśnienia bowiem ubezpieczonemu wymaga, iż zgodnie z art. 174 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013r., poz.1440 ze zm.) przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:



okresy składkowe, o których mowa w art.6,



okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 pkt 5,



okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art.5 ust.2 ustawy.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.

Bezspornym jest, iż poza zaświadczeniem ukończenia nauki przysposobienia zawodowego (k. 5 akt rentowych) ubezpieczony nie przedłożył jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego, iż w spornym okresie posiadał status pracownika młodocianego, o którym mowa w cytowanym wyżej przepisie. Przeciwnie ubezpieczony przyznał, iż nie zawierał z umowy o praktyczną naukę zawodu, twierdząc iż takowych umów się nie zawierało.

Wyjaśnienia zatem wymaga, iż zasady, na jakich w latach 1944/1945-1975 działał system oświaty, w tym również szkoły zawodowe wszystkich szczebli i typów, regulowały przepisy:

1) ustawy z dnia 11 marca 1932 r. o ustroju szkolnictwa (Dz. U. Nr 38, poz. 389 z późn. zm.), zgodnie z którą szkolnictwo zawodowe obejmowało:



szkoły dokształcające zawodowo, przeznaczone dla młodzieży pracującej zawodowo i podlegającej obowiązkowi dokształcania, wynikającemu z rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym (Dz. U. Nr 53, poz. 468 z późn. zm.),



szkoły zawodowe typu zasadniczego według stopnia: niższego, gimnazjalnego i licealnego,



szkoły przysposobienia przemysłowego,

2) uchwały nr 448 Prezydium Rządu z dnia 21 czerwca 1951 r. o ustroju szkolnictwa zawodowego (M. P. Nr A-59, poz. 776), na podstawie której strukturę szkolnictwa zawodowego tworzyły:



szkoły przysposobienia zawodowego, zasadnicze szkoły zawodowe, technika zawodowe, szkoły majstrów.

W 1951 roku doszło do reorganizacji szkolnictwa zawodowego, do tego czasu pracownikami, w porozumieniu przepisów emerytalno-rentowych, były osoby uczęszczające do maja 1951 r. do szkół przysposobienia przemysłowego, tworzonych na podstawie prawa przemysłowego, od czerwca 1951 r. do szkół przysposobienia zawodowego, organizowanych na podstawie nr 448 Prezydium Rządu dla młodzieży w wieku 16-19 lat, przysposabiających praktycznie do zawodów masowych, w zakresie przemysłu i budownictwa (górnika, hutnika, murarza itp.). Szkoły te, w których nauka trwała od 3 do 11 miesięcy, nosiły nazwy Szkoła Przysposobienia Zawodowego nr...”.

Osoby, które uczęszczały do szkół zawodowych zarówno przed reorganizacją z 1951 r., jak i po niej były uczniami. Praktyczna nauka zawodu w tych szkołach odbywała się zarówno w warsztatach szkolnych, jak również w zakładach pracy. W tym ostatnim przypadku organizowana była na podstawie umowy zawieranej między szkołą a zakładem pracy, lecz uczniowie wykonujący prace w ramach praktyki nie byli pracownikami tych zakładów pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1996 r., II URN 2/96, OSNP 1996, Nr 17, poz. 255).

Zasady zatrudniania młodocianych w celu nauki zawodu podlegały odrębnym regulacjom prawnym.

Przepis art. 116 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym stanowił, że warunki odbywania nauki zawodu miały być w ciągu 4 tygodni po jej rozpoczęciu ustalone umową pisemną, której stronami byli: przemysłowiec (zakład pracy) i uczeń, a jeżeli był małoletni - jego ojciec lub opiekun, umową, w której jednym z obowiązkowych elementów było wyszczególnienie wzajemnych świadczeń. Przepis ten został uchylony dekretem z dnia 2 sierpnia 1951 r. o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 41, poz. 311 z późn. zm.). Wydane przez Radę Ministrów, na podstawie delegacji dekretowej, rozporządzenie z dnia 12 kwietnia 1952 r., w sprawie warunków przyjmowania do pracy w celu przyuczenia do zawodu i późniejszego zatrudnienia młodocianych, którzy ukończyli 14 rok życia i nie przekroczyli 16 roku życia (Dz. U. Nr 21, poz. 135), uzależniało skuteczność przyjęcia do pracy w celu przyuczenia do zawodu od zawarcia pisemnej umowy pomiędzy zakładem pracy a młodocianym (§5 ust. 1). Dekret ten w części dotyczącej nauki zawodu został uchylony ustawą z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczenia do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 z późn. zm.). Przepisy tej ustawy również wymagały formy pisemnej dla zawarcia wymienionej w jej tytule umowy pomiędzy zakładem pracy a młodocianym pracownikiem. Ustawa ta obowiązywała do wejścia w życie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 142 z późn. zm.).

W latach 1944 -1974 obowiązujący system prawny przewidywał odrębność prawną uczniów szkół zawodowych wszystkich typów i szczebli, także w czasie odbywania praktycznej nauki zawodu w zakładach pracy (na podstawie umów zawartych przez szkoły z zakładami pracy) oraz młodocianych pracowników zatrudnionych przez zakład pracy w celu przyuczenia do zawodu na podstawie indywidualnej umowy o pracę zawartej pomiędzy młodocianymi pracownikami a zakładem pracy, określającej wzajemne prawa i obowiązki stron. Wskazują na to przytoczone powyżej akty prawne.

W świetle przedstawionych regulacji oczywistym jest zatem, iż dla wykazania, że dany okres stanowi okres składkowy, o którym mowa w cytowanym na wstępie art. 6 ust. 2 pkt 3 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych bezwzględnie wymaganym jest przedstawienie dokumentów potwierdzających fakt zatrudnienia przez zakład pracy w celu przyuczenia do zawodu na podstawie indywidualnej umowy o pracę i wymogu tego nie może zastąpić powoływanie się wyłącznie na okoliczność nauki w zasadniczej szkole zawodowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 marca 2013 r., III AUa 1362/12).

W niniejszej sprawie ubezpieczony przyznał, że umowy o praktyczną naukę zawodu, czy o przyuczenie do zawodu nie zawierał. Z załączonego do akt zaświadczenia nie można wywodzić, że ubezpieczony odbywał praktyczną naukę zawodu na podstawie umowy zawartej z zakładem pracy. Dokument ten tylko uprawniał do ubiegania się o tytuł robotnika wykwalifikowanego na podstawie egzaminu złożonego po przepracowaniu okresu czasu równego okresowi wstępnego stażu pracy, przewidzianego dla danego zawodu, o czym świadczy zresztą pouczenie znajdujące się w tymże zaświadczeniu.

Wobec wskazanych okoliczności brak jest podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do okresu składkowego okresu odbywania 3-letniego przysposobienia zawodowego w Warsztatach Szkolnych Państwowego Zakładu (...) w G.. Nie sposób zatem uwzględnić zarzutu sformułowanego przez ubezpieczonego w tym zakresie. Sąd Okręgowy słusznie uznał, że okres, w którym ubezpieczony przygotowywał się do zawodu ślusarza, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie i nie może zostać uwzględniony do stażu zatrudnienia.

Reasumując - w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok, wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy, przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w granicach zasad logiki formalnej i doświadczenia życiowego, zgodnie ze swobodną oceną dowodów w myśl art. 233 § 1 k.p.c., a następnie wydał trafny, odpowiadający prawu wyrok.

Tak argumentując Sąd Apelacyjny uznał, że wniesiona apelacja jest niezasadna, co skutkować musiało jej oddaleniem, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk