Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2019 r. w Szczecinie

sprawy B. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 24 października 2018 r., sygn. akt VI U 1046/18

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.. na rzecz B. G. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 548/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 2.01.2018 r. odmówił B. G. prawa do emerytury pomostowej. Organ rentowy nie zaliczył do pracy w warunkach szczególnych okresu 1.02.2015 do 30.05.2015, ponosząc iż ubezpieczony nie został zgłoszony jako pracownik zatrudniony w warunkach szczególnych, a tym samym nie zostały opłacone składki na Fundusz Emerytur Pomostowych. Nadto do okresu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie zaliczył okresu pełnienia zasadniczej służby wojskowej, podnosząc iż w okresie tym ubezpieczony nie był zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony wnosząc o przyznanie emerytury pomostowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Dodatkowo podniósł, iż decyzją z 5.03.2018 r., zmienił decyzję z 2.01.2018 r. w zakresie udowodnionych okresów pracy w szczególnych warunkach poprzez uwzględnienie pominiętego okresu od 1.11.1984 r. do 15.05.1987 r. Jednocześnie organ rentowy wyjaśnił, że kserokopia zgłoszenia (...)nie dotyczy ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 19 września 2018 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał B. G. prawo do emerytury pomostowej od miesiąca złożenia wniosku oraz zasądził od Zakładu na rzecz B. G. 180 zł zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

Sąd Okręgowy ustalił, że B. G., ur. (...), wniosek o emeryturę pomostową złożył 27.11.2017 r.; łączny staż ubezpieczeniowy na dzień wydania zaskarżonej decyzji wynosił 43 lata, 10 miesięcy i 10 dni. W okresie od 14.09.1973 r. do 30.09.1976 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) na stanowisku rzemieślnika. W trakcie zatrudnienia we wskazanym wyżej przedsiębiorstwie w okresie od 23.04.1974 r. do 13.04.1976 r. B. G. odbył zasadniczą służbę wojskową. W okresie od 1.02.2015 r. do 30.05.2015 r. był zatrudniony u W. S. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy autobusu. Płatnik składek W. S. zgłosił ubezpieczonego do pracy w warunkach szczególnych (druk (...)) za okres 1.01 – 31.05.2015 r.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania i jako podstawę prawną rozstrzygnięcia powołał treść art. 4 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2017 r., poz. 664) oraz art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd I instancji odwołał się do treści uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16.10.2013 r., II UZP 6/13, w której przyjęto, że dla kwalifikacji okresu zasadniczej służby wojskowej jako okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, należy stosować regulacje prawne obowiązujące w okresie odbywania tej służby. Sąd Okręgowy przywołał argumentację, że skoro w okresie od 1971 r. do 1973 r. szczególne uprawnienia żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową regulował art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony (w jego pierwotnym brzmieniu) i § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 22.11.1968 r., to nie można było pomijać, iż z przepisów tych wynikała zasada, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, okres służby podlegał wliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Sąd Okręgowy więc przyjął, że w okresie odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej, obowiązywał przepis art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony oraz przepis § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 22.11.1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin. Obowiązujące, w dacie odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej, przepisy, regulujące stosunek tej służby, nadal ustanawiały fikcję prawną, z której wynikało, że pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach, który po zakończeniu czynnej służby wojskowej powrócił do tego zatrudnienia w przepisanym terminie, zachowywał status pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w okresie pełnienia tej służby. Sąd I instancji wskazał, że przepisy ustawy o emeryturach pomostowych w analogiczny sposób, jak przepisy ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, określają warunek posiadania wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze. Mianowicie zgodnie z przepisem art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do emerytury pomostowej przysługuje osobie, która w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zgodnie zaś z art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach, bądź o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących te prace w pełnym wymiarze czasu pracy. Przepisy art. 32 i 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych stanowią zaś, iż emerytura w wieku obniżonym przysługuje osobom, które w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęły okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych, przy czym, aby dany okres zatrudnienia mógł być zaliczony do stażu pracy w warunkach szczególnych, zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) musiał być to okres, w którym praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Obie ustawy do okresów pracy (zatrudnienia) w warunkach szczególnych zaliczają tylko takie okresy, kiedy praca ta była wykonywana stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Skoro więc do tak zdefiniowanego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zalicza się okres odbytej zasadniczej służby wojskowej, to również okres ten winien być zaliczany do okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Sąd Okręgowy argumentował, że ponieważ w sprawie było niesporne, że ubezpieczony B. G. po zakończeniu odbywania zasadniczej służby wojskowej w okresie przed upływem miesiąca powrócił do zatrudnienia w warunkach szczególnych do pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do służby, to okres odbywania zasadniczej służby wojskowej winien być zaliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych, w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

Odnosząc się do twierdzeń organu rentowego dotyczących okresu zatrudnienia ubezpieczonego 1.02 – 30.05.2015 r., Sąd Okręgowy wskazał, że z przedłożonego przez ubezpieczonego druku (...) wynika wprost, że płatnik składek W. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Usługi (...), jako osobę wykonująca pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zgłosił nie tylko T. S. ale też B. G.. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci świadectwa pracy potwierdził także, że ubezpieczony u W. S. zatrudniony był w okresie 1.02 – 30.05.2015 r. na stanowisku kierowcy autobusu.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy, zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na przyjęciu, iż okres odbywania zasadniczej służby wojskowej winien być zaliczany do okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołanie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zdaniem apelującego uchwała II UZP 6/13 nie miała zastosowania w sprawie, bowiem wskazywane w niej okresy zasadniczej służby wojskowej przypadającej od 29 11 1967 r. do dni 31 12 1974 r. nie podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach wymaganego między innymi do przyznania emerytury pomostowej.

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja organu rentowego jest niezasadna.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się wadliwości postępowania przed sądem pierwszej instancji. Sąd Okręgowy zebrał i rozważył wszystkie dowody oraz ocenił je w sposób prawidłowy nie wykraczając poza swobodną ich ocenę. Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu - łącznie z uwzględnieniem uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 10 2013 r., II UZP 6/13 - Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu Sąd Apelacyjny nie dostrzegł potrzeby ponownego, szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zarzuty organu rentowego sprowadzały się do wywodu, że powołana przez sąd pierwszej instancji uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16.10.2013 r., II UZP 6/13 dotyczy wyłącznie emerytur przyznawanych na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej, a to oznacza, że argumenty w niej przywołane nie będą zasadne przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej czy rekompensaty, o których mowa w ustawie o emeryturach pomostowych. Należy przypomnieć, że w sprawie, istotnie należało dokonać kwalifikacji prawnej okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej od 23.04.1974r. do 13.04.1976 r. przez B. G., który to okres przypadł w czasie trwania stosunku pracy, w ramach którego pracownik - powołany następnie do odbycia tej służby wojskowej świadczył pracę w szczególnych warunkach; ubezpieczony, bowiem w okresie 14.09.1973 – 30.09.1976 był zatrudniony w (...) na stanowisku rzemieślnika.

Wyjaśnić należy, że zasadniczo przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej uznaje się za zawieszenie realizacji trwającego stosunku pracy z tego względu, że w okresie odbywania tej służby nie są wykonywane zobowiązania stron stosunku pracy, ponieważ pracownik doznaje przeszkód w świadczeniu pracy z powodu odbywania zasadniczej służby wojskowej, co prowadzi do zawieszenia świadczeń pracodawcy, które na ogół są ekwiwalentami za pracę wykonaną (por. art. 80 k.p.). Sąd Najwyższy omawiając powyższą kwestię w wyroku z 6.04.2006 r., III UK 5/06 zwrócił uwagę, że obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny, a zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa (art. 85 ust. 1 i 2 Konstytucji RP). Ponadto konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2), zasada równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji) wymuszają na gruncie Konstytucji, będącej najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 Konstytucji RP), ustanawianie takich regulacji ustawowych lub dokonywanie wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wykluczają jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. W konsekwencji na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne są zawsze okresami składkowymi (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej), bez potrzeby wypełnienia jakichkolwiek dalszych warunków, a w szczególności bez względu na to, czy okresy odbytej służby były poprzedzone stosunkiem pracy lub innym stosunkiem prawnym kreującym tytuł obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, że okres czynnej służby wojskowej jest składkowym okresem ubezpieczenia dla każdego ubezpieczonego, który odbył taką służbę. Dalej Sąd Najwyższy wyjaśnił, że art. 32 ust. 3 pkt 6 ustawy emerytalnej za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa, między innymi, żołnierzy zawodowych. Wprawdzie reguła ta bezpośrednio nie odnosi się do żołnierzy, którzy odbyli czynną służbę wojskową, ale nie jest ona prawnie obojętna przy dokonywaniu wykładni przepisów regulujących szczególne uprawnienia pracowników, którzy spełnili publicznoprawny obowiązek zasadniczej służby wojskowej pod rządem przepisów ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym. Zgodnie z art. 124 ust. 1 tej ustawy (z 30 stycznia 1959 r.) zakład pracy, który zatrudniał pracownika w chwili powołania do czynnej służby wojskowej, obowiązany był go zatrudnić na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli pracownik najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej zgłosił swój powrót do pracy. Dopiero niezachowanie tego terminu powodowało rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych (ust. 2). Zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 125 tej ustawy, pracownikowi, który zgłosił się do pracy w terminie określonym w art. 124 ust. 1 zalicza się okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy, między innymi, w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień. Już wykładnia gramatyczna powołanych unormowań nie powinna nasuwać jakichkolwiek wątpliwości, że okres odbytej czynnej (zasadniczej) służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo jak wykonywanie takiej pracy, a skoro okres ten podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w szczególnych warunkach, to uwzględnia się go także do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 124 i 125 ustawy z 30.01.1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, jednolity tekst: Dz. U. z 1963 r., nr 20, poz. 108 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej). Taką językową wykładnię zdecydowanie wzmacniają powołane wcześniej dyrektywy (zasady) konstytucyjne uzasadniające i usprawiedliwiające traktowanie okresu zasadniczej służby wojskowej przypadającego w okresie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia jako składkowego okresu pracy w szczególnych warunkach dla celów emerytalnych. W utrwalonym orzecznictwie, powyższe rozważania pozostają aktualne w odniesieniu do art. 108 ust. 1 ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (w brzmieniu obowiązującym w czasie odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej), bowiem treść ww. przepisu jest zbieżna z treścią art. 125 ustawy z 30.011959 r. W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, powyższe stanowisko dotyczy także ustalenia okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla potrzeb emerytury pomostowej uregulowanej przepisami ustawy. Wymaga bowiem podkreślenia, że generalna ocena prawna obywatelskiego obowiązku odbywania zasadniczej służby wojskowej przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, na przestrzeni lat nie uległa żadnej zmianie. Podstawy uwzględniania okresu odbytej zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach pozostają zatem niezmienne także na gruncie ustawy o emeryturach pomostowych. Zagadnienie to jest, bowiem regulowane przepisami ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (w brzmieniu obowiązującym w chwili odbywania tej służby przez ubezpieczonego), która w art. 108 ust. 1 stanowiła, że czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby, oraz przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 22.11.1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin, które w § 5 ust. 1 stanowiły że żołnierzowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych w § 2-4, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Zatem podstawą uwzględnienia ubezpieczonemu do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej są przepisy powyżej powołanej ustawy z 21.11.1967 r. wraz z przepisami wykonawczymi i okoliczność, że w ustawie o emeryturach pomostowych nie ma norm wprost regulujących tę kwestię, nie ma wpływu na zaliczenie B. G. tego okresu do okresu pracy w szczególnych warunkach na potrzeby uzyskania prawa do emerytury pomostowej. Ustawa o emeryturach pomostowych przy ocenie, czy dana praca była wykonywana w warunkach szczególnych, wprost odsyła do przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. A zatem rozważania Sądu Najwyższego z uchwały II UZP 6/13, mimo iż wprost dotyczą przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, są aktualne także w przypadku osób, które ubiegają się o świadczenie emerytalne w oparciu o przepisy ustawy o emeryturach pomostowych.

Wzmocnienie tego stanowiska znajduje się także w ustawie w art. 3 ust. 7, który stanowi, że za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zatem także ustawa odsyła do uwzględniania okresów pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej. Obecnie zaś, na skutek utrwalonego orzecznictwa, które zaprezentowane zostało między innymi przez Sąd Najwyższy w szczegółowo omówionej przez sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16.10.2013 r., II UZP 6/13, nie budzi wątpliwości, że jeżeli ubezpieczony spełnił warunki określone przez art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, to okres zasadniczej służby wojskowej odbyty w trakcie zatrudnienia w warunkach szczególnych, podlega zaliczeniu do tego okresu.

W tej kwestii Sąd Apelacyjny podziela w stanowisko Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wyrażone w wyroku z 16.03.2017 r., III AUa 1863/16, które zapadło w analogicznym stanie faktycznym; w myśl tego orzeczeni, skoro przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Polskiej z 21.11.1967 r. – art. 108, jak i rozporządzenia Rady Ministrów z 22.11.1968 r. w sprawie szczegółowych uprawnień żołnierzy i ich rodzin - § 5 ust. 1 nakazywały wliczanie zasadniczej służby wojskowej w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie (po odbyciu zasadniczej służby wojskowej na zasadach określonych w § 2 – 4) oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, to nie znajduje żadnego uzasadnienia prawnego odmienna ocena zasadniczej służby wojskowej, jako pracy w szczególnych warunkach, dla nabycia prawa do emerytury pomostowej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, na podstawie art. art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w związku z § 2 pkt 4 w zw. z art. § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018, poz. 265 j.t.), przyznając je za drugą instancję w kwocie 240 zł.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk