Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jolanta Hawryszko
Sędziowie:	SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Urszula Iwanowska (spr.)
Protokolant:	St. sekr. sąd. Edyta Rakowska

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2014 r. w Szczecinie

sprawy J. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie renty za okres od 02.03.2001 roku do 31.03.2005 roku

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 maja 2013 r. sygn. akt VI U 478/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  zasądza od J. T. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Jolanta Hawryszko SSA Urszula Iwanowska

III A Ua 550/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 stycznia 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił J. T. prawa do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 20 lipca 2010 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. T. wskazał, że w dniu 2 marca 2001 r. wystąpił do ZUS z wnioskiem o ustalenie uprawnień do renty z ogólnego stanu zdrowia, a organ zawiesił postępowanie w sprawie. Następnie decyzją z dnia 1 czerwca 2009 r. organ odmówił ubezpieczonemu prawa do renty za okres od 1 kwietnia 2005 r. do 30 września 2005 r. Na skutek odwołania ubezpieczonego Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za wskazany okres. Zaś na skutek apelacji ubezpieczonego Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 10 czerwca 2010 r. odrzucił apelację w części dotyczącej przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od 2 marca 2001 r. do 30 marca 2005 r., ponieważ Sąd Okręgowy nie orzekł w tym zakresie.

Dalej ubezpieczony wskazał, że wniósł ponownie do Sądu Okręgowego o przyznanie prawa do renty za okres od 2 marca 2001 r. do 30 marca 2005 r. i Sąd Okręgowy w punkcie II wyroku z dnia 16 listopada 2010 r. przekazał wniosek do rozpoznania organowi rentowemu.

Ubezpieczony ostatecznie podkreślił, że organ nie wydał merytorycznej decyzji w związku z tym orzeczeniem Sądu Okręgowego za wyjątkiem skarżonej decyzji odmawiającej ubezpieczonemu prawa do wznowienia postępowania dotyczącego decyzji z dnia 20 lipca 2010 r.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie podnosząc, że wniosek z dnia 2 marca 2001 r. został rozpoznany przez organ rentowy decyzją z dnia 15 września 2008 r., a odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji zostało przez Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 29 października 2008 r., w sprawie o sygnaturze akt VI U 1729/08, odrzucone. Następnie decyzją z dnia 1 czerwca 2009 r. ZUS uchylił decyzję z dnia 15 września 2008 r. i ponownie wykonując postanowienie Sądu Okręgowego, w sprawie o sygnaturze VI U 431/08, z dnia 29 kwietnia 2008 r., rozpoznał wniosek z dnia 2 marca 2001 r. wydając decyzję z dnia 1 czerwca 2009 r. odmawiającą prawa do przyznania renty w związku z orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 19 listopada 2008 r. o braku podstaw do orzeczenia o niezdolności do pracy ubezpieczonego w okresie od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r.

Następnie organ rentowy podniósł, że Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt VI U 703/09 oceniając decyzję z dnia 1 czerwca 2009 r. zmienił ją przyznając ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 kwietnia 2005 r. do 30 września 2005 r. Oznacza to, że Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do ustalenia prawa do renty za okres sprzed 1 kwietnia 2005 r., ponieważ ubezpieczony nie przedstawił nowych dowodów ani nie zostały ujawnione nowe okoliczności. ZUS rozstrzygnął w postępowaniu administracyjnym w przedmiocie prawa do świadczenia, że nie ma podstaw do wznowienia postępowania.

Wyrokiem z dnia 23 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu J. T. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następując ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

J. T., urodzony dnia (...), uległ w dniu 19 lipca 1993 r. wypadkowi przy pracy. Decyzją organu rentowego z dnia 25 maja 1994 r. przyznano mu rentę inwalidzką 3 grupy inwalidów w związku z wypadkiem przy pracy. W dniu 30 października 2000 r. ubezpieczony złożył w ZUS wniosek o dalszą wypłatę renty. Decyzją z dnia 14 grudnia 2000 r. ZUS odmówił dalszej wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy. Ubezpieczony odwołał się do Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim wnosząc o przyznanie prawa do renty z tytułu całkowitej i trwałej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 13 listopada 2003 r., w sprawie o sygnaturze VI U 478/01, oddalił odwołanie, a Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 6 września 2005 r. oddalił apelację ubezpieczonego. W trakcie postępowania w sprawie VI U 478/01 ubezpieczony złożył w ZUS w dniu 23 lutego 2001 r. wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, a w dniu 2 marca 2001 r. wniosek o ustalenie prawa do renty. W dniu 20 kwietnia 2001 r. ubezpieczony złożył w ZUS pismo z dnia 18 kwietnia 2001 r., w którym prosi o rozpatrzenie wniosku z dnia 2 marca 2001 r. Pismem z dnia 26 kwietnia 2001 r. organ poinformował ubezpieczonego, że rozpoznanie jego wniosku z dnia 27 lutego 2001 r. ulega zawieszeniu.

Ubezpieczony pismem z dnia 5 lutego 2008 r. wniósł odwołanie na bezczynność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych twierdząc, że organ nie wydał decyzji na jego wniosek z dnia 2 marca 2001 r. o ustalenie prawa do renty z powodu niezdolności do pracy. Postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2008 r. Sąd Okręgowy przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. wniosek ubezpieczonego J. T. o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z dnia 2 marca 2001 r. - do rozpoznania. Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 18 sierpnia 2008 r. orzekł, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy oraz, że niezdolność ta powstała w dniu 1 października 2005 r. Ubezpieczony nie złożył sprzeciwu od tego orzeczenia i organ decyzją z dnia 15 września 2008 r. ustalił brak prawa do renty.

Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji do Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim, który postanowieniem z dnia 29 października 2008 r., w sprawie VI U 1729/08, odrzucił odwołanie ze względu na niewyczerpanie drogi administracyjnej.

Decyzją z dnia 1 czerwca 2009 r. ZUS uchylił decyzję z dnia 15 września 2008 r. i po ponownym rozpatrzeniu wniosku z dnia 2 marca 2001 r. odmówił ubezpieczonemu prawa do renty stwierdzając, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 19 listopada 2008 r. orzekła, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od 1 października 2005 r.

Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji do Sądu Okręgowego VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G., który wyrokiem z dnia 23 grudnia 2009 r., w sprawie VI U 703/09, zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 1 czerwca 2009 r. i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 1 kwietnia 2005 r. do 30 września 2005 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 10 czerwca 2010 r. odrzucił apelację ubezpieczonego w zakresie żądania prawa do renty za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r.

Decyzją z dnia 20 lipca 2010 r. ZUS wykonał wyrok z dnia 23 grudnia 2009 r. przyznając ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres 1 kwietnia 2005 r. do 30 września 2005 r.

Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji do Sądu Okręgowego, który wyrokiem z dnia 16 listopada 2010 r., w sprawie o sygn. akt VI U 1056/10, oddalił odwołanie od decyzji z dnia 20 lipca 2010 r., a wniosek o przyznanie renty za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. przekazał organowi rentowemu do rozpoznania.

ZUS w zaskarżonej decyzji odmówił wznowienia postępowania, a ubezpieczony odwołał się od niej.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że w toku postępowania dopuścił dowód z opinii biegłych psychiatry, psychologa, ortopedy, z zakresu medycyny pracy i neurologa celem ustalenia czy ubezpieczony był niezdolny do pracy z ogólnego stanu zdrowia w okresie od 1 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. Biegli po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną ubezpieczonego i jego bezpośrednim badaniu, w opinii łącznej stwierdzili, że ubezpieczony był w okresie od 1 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. częściowo niezdolny do pracy. Organ rentowy zgodził się z opinią biegłych.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 114, art. 57 w związku z art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji nie podzielił stanowiska organu rentowego i powołując wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2005 r., I UK 11/05, wskazał, że w odniesieniu do stosunków ubezpieczenia społecznego powaga rzeczy osądzonej ma walor szczególny, który ogranicza w istocie jej praktyczne znaczenie. Rozstrzygnięcia sądowe w sprawach z tego zakresu ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania. Nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek materialno-prawnych prawa do świadczeń. Zasadą rządzącą tymi stosunkami jest właśnie możliwość wzruszenia ustaleń stanowiących podstawę prawomocności orzeczeń, także przez wydanie nowej decyzji organu rentowego. Sąd Okręgowy podzielając w pełni zaprezentowany pogląd uznał, że każdorazowy wniosek o przyznanie świadczenia z ubezpieczenia społecznego winien być rozpoznany merytorycznie, a w niniejszej sprawie dotychczasowy przebieg postępowania to wykluczał.

Następnie sąd pierwszej instancji wskazał, że nie dysponując specjalistyczną wiedzą medyczną musiał posiłkować się przy rozstrzyganiu istoty sprawy opinią biegłych sądowych. Wobec, niekorzystnego dla ubezpieczonego zarówno orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, jak i komisji lekarskiej ZUS, sąd dopuścił dowód z opinii biegłych, aby wypowiedzieli się co do oceny jego stanu zdrowia w spornym okresie. Zespół biegłych - psycholog, psychiatra, ortopeda, neurolog i biegły z zakresu medycyny pracy na podstawie dokumentacji medycznej zawartej w aktach orzeczniczych oraz przedłożonej dodatkowo przez ubezpieczonego w trakcie procesu, a także na podstawie bezpośredniego badania lekarskiego oraz testów psychologicznych – w łącznej opinii stwierdził, że ubezpieczony był w okresie od 1 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. częściowo niezdolny do pracy. W ocenie sądu meriti decydująca w sprawie okazała się opinia biegłego neurologa, który stwierdził, że dokładna analiza przeprowadzonych badań dodatkowych oraz procesu leczenia ubezpieczonego dowodzi postępującej od czerwca 2000 r., wymagającej leczenia neurologicznego, niewydolności krążenia mózgowego głównie w zakresie krążenia kręgowo-podstawnego z występującymi zawrotami głowy, szumami usznymi, bólami głowy, zaburzeniami równowagi i z następowym rozwojem padaczki naczyniopochodnej. Poza tym z dokumentacji medycznej wynika, że od 1994 roku istnieje u ubezpieczonego przewlekły zespół bólowy kręgosłupa szyjnego z rwą barkową obustronną, głównie lewostronną, na tle postępujących zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych kręgosłupa oraz od 2000 roku z odcinka lędźwiowo-krzyżowego wymagający leczenia farmakologicznego i rehabilitacji.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił stanowisko biegłych uznając, że opinie te zasługują na uwzględnienie albowiem rzetelnie oceniają faktyczny stan zdrowia badanego, są spójne i logiczne. Fachowo udzielają odpowiedzi na pytania Sądu.

Dalej sąd pierwszej instancji zaznaczył, że w przedmiotowej sprawie wypowiedzieli się specjaliści z kilku dziedzin odpowiadających schorzeniom ubezpieczonego, zajmując takie same stanowisko co do jego zdolności do pracy. Biegli zapoznali się z całą dokumentacją leczenia przedłożoną przez ubezpieczonego, z dokumentacją organu rentowego oraz samodzielnie przeprowadzili bezpośrednie badania ubezpieczonego i zgodnie uznali, że był on w spornym okresie częściowo niezdolny do pracy. Ze stanowiskiem biegłych zgodził się organ rentowy uznając za własne stanowisko głównego lekarza orzecznika (...) Oddziału w G. R. P. i jego zastępcy S. K..

W tej sytuacji, w świetle uwzględnionych opinii biegłych Sąd Okręgowy uznał, że zostały spełnione przesłanki zakreślone art. 57 ustawy emerytalno-rentowej, a roszczenie ubezpieczonego jest zasadne.

Mając na uwadze wskazane okoliczności sąd pierwszej instancji w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję. Jednocześnie sąd meriti przyznał, że przeoczył, iż ubezpieczony w okresie do 10 marca 2001 r. otrzymywał zasiłek chorobowy i w związku z tym prawo renty z tytułu częściowej niezdolności należało przyznać od 11 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

- naruszenie prawa materialnego – art. 114 ustawy emerytalno-rentowej poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe uznanie, że w sprawie zostały spełnione przesłanki do orzeczeniu o wniosku ubezpieczonego,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na błędnym przyjęciu, że wniosek ubezpieczonego w kwestii prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. nie został merytorycznie rozstrzygnięty.

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania,

- zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu kosztów postępowania według norm przepisanych

ewentualnie

- uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podkreślił, że błędne jest stanowisko sądu, iż wniosek ubezpieczonego w zakresie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. nie został merytorycznie rozstrzygnięty. Apelujący wskazał, że formularzem ZUS Rp-1 wypełnionym w dniu 2 marca 2001 r., a złożonym w dniu 5 marca 2001 r. (k. 32 akt ZUS) ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia. Pismem z dnia 26 kwietnia 2001 r. organ rentowy zawiesił postępowanie w sprawie rozpoznania wniosku. Postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2008 r., sygnatura VI U 431/08, Sąd Okręgowy przekazał ZUS wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z dnia 2 marca 2001 r. do rozpoznania. Wykonując to postanowienie organ rentowy skierował sprawę do orzecznika ZUS, który orzeczeniem z dnia 18 sierpnia 2008 r. orzekł, że ubezpieczony jest: niezdolny do pracy, częściowo niezdolny do pracy do 31 maja 2010 r., częściowa niezdolności do pracy powstała w dacie 1 października 2005 r. oraz brak jest podstaw do uznania niezdolności do pracy po lutym 2001 r. Orzeczenie zostało doręczone w dniu 25 sierpnia 2008 r. Rewers zawierał pouczenie o możliwości złożenia sprzeciwu do komisji lekarskiej oraz o restrykcjach płynących z zaniechania. Sprzeciw nie został złożony. W konsekwencji - rozpoznając wniosek z dnia 2 marca 2001 r., przekazany postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 29 kwietnia 2008 r., sygnatura VI U 431/08, o ustalenie prawa do renty od marca 2001 r. decyzją z dnia 15 września 2008 r. ZUS ustalił brak prawa do renty. Decyzja ta została zaskarżona, a ZUS wniósł o odrzucenie odwołania z uwagi na niewyczerpaną drogę odwoławczą, wskazując na treść pisma z dnia 20 października 2008 r., w którym organ rentowy pouczył o możliwości wniesienia o przywrócenie terminu, z czego ubezpieczony nie skorzystał. Postanowieniem z dnia 29 października 2008 r., sygnatura VI U 1729/08, Sąd Okręgowy odrzucił odwołanie wskazując na brak sprzeciwu od orzeczenia orzecznika ZUS, a więc i niekwestionowane ustalenie daty powstania niezdolności do pracy. Zatem - jak wskazał Sąd - mamy do czynienia z ustaleniem, że na dzień złożenia wniosku z 2001 r. nie ustalono niezdolności do pracy. Postanowienie uprawomocniło się 13 listopada 2008 r. Organ rentowy decyzją z dnia 1 czerwca 2009 r. uchylił decyzję z dnia 15 września 2008 r. oraz ponownie wykonując postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 29 kwietnia 2008 r. rozpoznał wniosek z dnia 2 marca 2001 r. Decyzją z dnia 1 czerwca 2009 r. odmówił prawa do renty z uwagi na ustalenie przez komisję lekarską z dnia 19 listopada 2008 r. braku podstaw do orzekania niezdolności do pracy w okresie od 2 marca 2001 r. do 30 września 2005 r. Decyzja ta została zaskarżona. Zarządzeniem z dnia 6 sierpnia 2009 r., sygnatura VI U 703/09, Sąd nakazał organowi rentowemu uzupełnić materiał sprawy poprzez ustalenie od kiedy ubezpieczony jest niezdolny do pracy. Dnia 18 sierpnia 2009 r. orzecznik ZUS orzekł o braku podstaw, aby uznać długotrwałą niezdolność do pracy w okresie od 2 marca 2001 r. Następnie rozpoznając sprzeciw, komisja lekarska w dniu 17 września 2009 r. orzekła o braku podstaw do orzekania niezdolności do pracy w okresie od 2 marca 2001 r. do 30 września 2005 r. Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2009 r., sygnatura VI U 703/09, Sąd zmienił decyzję z dnia 1 czerwca 2009 r. i ustalił prawo do renty od 1 kwietnia 2005 r. do 30września 2005 r. Od wyroku tego ubezpieczony wniósł apelację, a Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 10 czerwca 2010 r., sygnatura III AUa 132/10, odrzucił ją w części dotyczącej przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r., a w pozostałej części oddalił apelację. Podczas rozprawy w dniu 4 listopada 2010 r. ubezpieczony oświadczył, że wnosi o ustalenie renty za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r., gdyż jego apelacja została odrzucona w zakresie roszczenia o rentę w tym okresie. Wyrokiem z dnia 16 listopada 2010 r., sygnatura VI U 1056/10, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie od decyzji z dnia 20 lipca 2010 r., zaś w punkcie II wyroku - wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. przekazał ZUS do rozpoznania celem wydania decyzji. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że wniosek dotyczący przyznania renty za okres od dnia 2 marca 2001 r. do dnia 31 marca 2005 r. został przekazany w trybie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. jako żądanie nierozpoznane przez organ rentowy. Co nie jest prawdą, roszczenie o rentę za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. zostało przez ZUS rozpoznane.

Dalej organ rentowy podniósł, że wniosek z dnia 2 marca 2001 r. po zawieszeniu, został rozpoznany decyzją z dnia 15 września 2008 r., a postanowieniem z dnia 29 października 2008 r., sygnatura VI U 1729/08, Sąd Okręgowy odrzucił odwołanie od tej decyzji. Organ rentowy decyzją z dnia 1 czerwca 2009 r., uchylił decyzję z dnia 15 września 2008 r. oraz ponownie wykonując postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 29 kwietnia 2008 r. rozpoznał wniosek z dnia 2 marca 2001 r. Decyzją tą odmówił prawa do renty z uwagi na ustalenie przez komisję lekarską z dnia 19 listopada 2008 r. braku podstaw do orzekania niezdolności do pracy w okresie od 2 marca 2001 r. do 30 września 2005 r. Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2009 r., sygnatura VI U 703/09, Sąd zmienił decyzję z dnia 1 czerwca 2009 r. i ustalił prawo do renty od 1 kwietnia 2005 r. do dnia 30 września 2005 r.

Zatem skarżący zaznaczył, że Sąd Okręgowy oceniając decyzję z dnia 1 czerwca 2009 r. rozstrzygającą w przedmiocie wniosku z dnia 2 marca 2001 r., a więc w konsekwencji w przedmiocie prawa do renty od dnia 11 marca 2001 r. (bowiem do 10 marca 2001 r. wypłacany był zasiłek chorobowy) do dnia 31 marca 2005 r. (bowiem wyrokiem z dnia 23 grudnia 2009 r. ubezpieczony uzyskał prawo do świadczenia od 1 kwietnia 2005 r.) nie znalazł podstaw do jej zmiany poprzez ustalenie prawa do renty za okres sprzed 1 kwietnia 2005 r.

Następnie apelujący podniósł, że ewentualnie występujące nowe okoliczności, o których wspomina Sąd w uzasadnieniu powinny były w przypadku wpływu na stan sprawy, zostać przekazane przez Sąd do ZUS celem ponownego rozpoznania w trybie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., lecz tylko jeśli sporne było ustalenie dotyczące stanu zdrowia. W ocenie organu w przedmiotowej sprawie było inaczej. A skoro roszczenie zostało rozpoznane decyzjami, które po ocenie dokonanej przez Sądy nie zostały zmienione w sposób dający uprawnienia do renty za sporny okres, nie można było tym samym wznowić postępowania wobec nowych dokumentów złożonych przez ubezpieczonego w trakcie niniejszego procesu - VI U 478/11. Skarżący podkreślił, że Sąd ocenia zasadność decyzji w dacie jej wydania, a sporna decyzja z dnia 28 stycznia 2011 r. odmawiająca wznowienia postępowania została wydana przed pojawieniem się nowej dokumentacji, o której pisze Sąd na czwartej stronie uzasadnienia w wersach 12-14 licząc od dołu. Ich pojawienie się przed wydaniem decyzji dałoby podstawy do złożenia wniosku o wznowienie postępowania na podstawie art. 114 ustawy emerytalno-rentowej. Natomiast w sprawie było inaczej, nie było podstaw do zastosowania wskazanego przepisu.

W odpowiedzi na apelację J. T. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie zwrotu kosztów procesu za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych wskazując, że stanowisko sądu pierwszej instancji zasługuje w całości na akceptacje i pozostawienie w obrocie prawnym, a podnoszona przez ZUS argumentacja jest całkowicie bezzasadna i pozbawiona racjonalności.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego przedstawiającego czynności organu rentowego i sądów podjętych na skutek wniosku J. T. z dnia 2 marca 2001 r. o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy – który Sąd Apelacyjny przyjmuje za własny – należało uznać, że w sprawie nie zaistniały przesłanki do zastosowania art. 114 ustawy emerytalno-rentowej, a więc przesłanki do wznowienia postępowania o przyznanie prawa do renty za okres od 2 marca 2001 r. do 30 marca 2005 r. i merytorycznego rozpoznania tego wniosku.

W sprawie bezspornym jest, że decyzją z dnia 1 czerwca 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu wniosku z dnia 2 marca 2001 r., odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wskazując, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 19 listopada 2008 r. ustaliła, że J. T. jest częściowo niezdolny do pracy nadal (tj. od 1 października 2005 r.) do 31 maja 2010 r. Nadto organ wskazał, że brak niezdolności do pracy od marca 2001 r. i brak jest podstaw do przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia. Bezspornym jest również, że wyrokiem z dnia 23 grudnia 2009 r. (VI U 703/09) Sąd Okręgowy po rozpoznaniu odwołania ubezpieczonego od powyższej decyzji przyznał J. T. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 1 kwietnia do 30 września 2005 r. Natomiast Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 10 czerwca 2010 r. (III A Ua 132/10) po rozpoznaniu apelacji J. T. odrzucił ją w części dotyczącej przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. i oddalił apelację w pozostałym zakresie. Sąd Apelacyjny wskazał, że zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego nie zawierał rozstrzygnięcia odnośnie żądania prawa do renty od dnia 2 marca 2001 r., ponieważ ubezpieczony w odwołaniu od decyzji (z dnia 1 czerwca 2009 r.) nie zgłosił takiego żądania.

Wobec powyższego należy uznać, że decyzja z dnia 1 czerwca 2009 r. w części niezaskarżonej przez ubezpieczonego w odwołaniu z dnia 6 lipca 2009 r. stała się prawomocna.

Konsekwencją tego ustalenia jest przyjęcie, że wzruszenie prawomocnej decyzji może nastąpić tylko w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, który stanowi, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Zatem skutkiem prawomocności decyzji organu rentowego jest niedopuszczalność ponownego ustalania przez ZUS prawa do świadczenia i jego wysokości - z urzędu lub na wniosek strony – chyba, że stosownie do przepisu art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do tego świadczenia lub jego wysokość (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 stycznia 2013 r., III AUa 1213/12, LEX nr 1286485).

Zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzją z dnia 28 stycznia 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił J. T. prawa do wznowienia postępowania dotyczącego wydanej decyzji z dnia 20 lipca 2010 r. o przyznanie renty za okres od 2 marca 2001 r. do 31 marca 2005 r. na podstawie art. 114 ust. 1 i art. 124 ustawy o emeryturach i rentach oraz art. 149 ustawy k.p.a.

W tym miejscu należy przypomnieć, że z utrwalonego już orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, iż w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego, jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Decyzja zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego przedmiotem i celem jest ustalenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub ich wysokości. Ubezpieczony przedstawia w nim wszelkie okoliczności wiążące się z warunkami stawianymi przez ustawę dla przyznania lub ustalenia wysokości świadczeń. W późniejszym postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu, Sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Jakkolwiek jest przy tym niezależny i samodzielny, to jego rozstrzygnięcie zawsze odnosi się do zaskarżonej decyzji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601; wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 29 września 2000 r., II UKN 759/99, Prawo pracy i prawo socjalne 2002 r., nr 3, s. 65 i 20 maja 2004 r., II UKN 395/03, OSNP 2005/3/43).

Skoro zaskarżona decyzja dotyczyła odmowy wznowienia postępowania to rzeczą sądu pierwszej instancji było ustalenie czy zachodziły przesłanki do wznowienia postępowania, określone w powołanym wyżej przepisie, bo dopiero takie pozytywne ustalenie mogło skutkować zmianą zaskarżonej decyzji. W niniejszej sprawie ani ubezpieczony, ani sąd nie wykazał na wystąpienie przesłanek z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej.

W doktrynie i orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, że uregulowana w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej instytucja wznowienia postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oznacza nadzwyczajną kontynuację postępowania w tej samej sprawie, w której organ rentowy ma możliwość zniwelowania własnego uchybienia powstałego przy ustalaniu prawa do świadczenia, natomiast zainteresowany uprawniony jest do ubiegania się o świadczenie, którego mu nie przyznano, jeżeli wcześniej nie powołał się na okoliczności lub nie przedstawił dowodów uzasadniających powstanie takich uprawnień. W tym trybie dochodzi więc do uchylenia zarówno korzystnych, jak i niekorzystnych dla zainteresowanego rozstrzygnięć (por. K. Antonów: Ponowne ustalanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, Przegląd Sądowy 2009, nr 1, s. 59, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2011 r., I UK 124/11, LEX nr 1026625). Zauważa się przy tym, że prawomocne decyzje organu rentowego mają charakter deklaratoryjny: stwierdzają sytuacje prawne wnioskodawców ukształtowane z mocy prawa.

Sformułowane w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, na zasadzie alternatywy nierozłącznej, przesłanki wznowienia postępowania to przedłożenie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń bądź ich wysokość. Z treści powołanego przepisu można wyprowadzić wniosek, że hipotezą omawianej normy prawnej objęte są tylko okoliczności nieznane organowi rentowemu, ale istniejące przed wydaniem decyzji, bowiem z użytego w tym przepisie sformułowania "ujawniono" wynika, że chodzi w nim o okoliczności nieznane organowi rentowemu w chwili rozstrzygania o prawie do świadczenia. (por. J. Kuźniar: Ponowne ustalenie prawa do świadczeń emerytalno-rentowych, PiZS 2004 nr 6, s. 26 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2001 r., II UK 182/00, OSNAP 2002/17/ 419; z dnia 28 stycznia 2004 r., II UK 228/03, OSNP 2004/19/341; z dnia 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005/11/161 i postanowienie z dnia 5 listopada 2009 r., II UK 87/09, LEX nr 583815).

W rozpoznawanej sprawie J. T. poza ponownym postulowaniem o rozpoznanie wniosku o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od marca 2001 r. do marca 2005 r. nie przedstawił żadnych nowych dowodów lub okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji z dnia 1 czerwca 2009 r., które miałyby wpływ na prawo do wnioskowanego świadczenia. Przy czym, należy zwrócić uwagę, że takimi nowymi dowodami czy ujawnionymi okolicznościami nie są opinie biegłych sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania, bowiem dowody te lub okoliczności winny istnieć przed wydaniem decyzji. Jednocześnie podnieść trzeba, że uznanie przez sąd pierwszej instancji, iż zostały spełnione przesłanki do wznowienia postępowania winno skutkować zmianą zaskarżonej decyzji przez przyznanie prawa do wznowienia postępowania, a dopiero rzeczą organu rentowego byłoby przeprowadzenie postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia.

Zatem, oba zarzuty apelacji okazały się uzasadnione, a poczynione powyższej ustalenia i przeprowadzone rozważania doprowadziły do wnioskowanej zmiany zaskarżonego wyroku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i orzekł co do istoty sprawy oddalając odwołanie (punkt 1).

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt ustanowienia zastępstwa procesowego, który w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego, wynosi 60 zł, zgodnie z § 11 ust. 2 w związku z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Zatem, skoro uwzględniono apelację skarżącego, uznać należało, że ubezpieczony przegrał postępowanie odwoławcze w całości, a wobec tego, zasądzono od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrot kosztów zastępstwa procesowego w całości – 120 zł, zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 2 powołanego rozporządzenia (punkt 2).

SSA Zofia Rybicka-Szkibiel SSA Jolanta Hawryszko SSA Urszula Iwanowska