Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Jolanta Hawryszko (spr.)
Sędziowie:	Barbara Białecka Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 maja 2023 r. w Szczecinie

sprawy W. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o wysokość świadczenia i wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie

z dnia 26 sierpnia 2022 r., sygn. akt IV U 837/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I oraz III i oddala odwołania oraz zasądza od ubezpieczonego W. Ś. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji,

2.  zasądza od W. Ś. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

Jolanta Hawryszko

Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 616/22

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z 4 września 2020 znak: (...)-2020 ustalił dla ubezpieczonego W. Ś. wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 na kwotę 63.864,13 zł. Do ustalenia wartości kapitału Zakład nie uwzględnił następujących okresów:

⚫

od 1 maja 1973 do 30 września 1973;

⚫

od 1 maja 1974 do 30 września 1974;

ponieważ brak informacji o wymiarze czasu pracy oraz ewentualnym przebywaniu/nieprzebywaniu na urlopach bezpłatnych i wychowawczych;

⚫

od 1 października 1969 do 30 kwietnia 1973, od 1 października 1973 do 30 kwietnia 1974, od 1 października 1974 do 31 stycznia 1975, ponieważ brak informacji o tym, ile trwał programowy tok studiów; w celu zaliczenia okresów studiów należy przedłożyć zaświadczenie z uczelni lub indeks potwierdzające ukończenie programowego toku studiów;

⚫

od 18 listopada 1998 do 19 listopada 1998 - okres urlopu bezpłatnego.

Z kolei decyzją z 8 września 2020 ZUS przyznał emeryturę od 1 sierpnia 2020, od miesiąca zgłoszenia wniosek o świadczenie. Ustalił wysokość świadczenia na kwotę 3.741,02 zł brutto. Kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego do ustalenia wysokości emerytury wyniosła 302.712,03 zł.

Ubezpieczony złożył odwołanie od obu decyzji. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt IV U 837/20. Domagał się uwzględnienia okresów zatrudnienia w Ośrodku (...) w K. oraz okresów studiów.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu stwierdził, że na podstawie przedłożonych przez ubezpieczonego zaświadczeń z 29 sierpnia 1979 o okresach zatrudnienia w Ośrodku (...) w K. brak informacji o wymiarze czasu pracy, ewentualnych urlopach bezpłatnych czy urlopach wychowawczych. Brak również dostatecznych podstaw do uwzględnienia do okresów nieskładkowych okresów studiów odbywanych w latach 1969 - 1978 w wymiarze 4 lat i 6 miesięcy - na podstawie przedłożonego zaświadczenia z dnia 23 czerwca 1981.

W toku postępowania sądowego, organ decyzją z 30 września 2021 ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 na kwotę 109.252,66 zł. Nadal do wysokości kapitału nie uwzględnił spornych pomiędzy stronami okresów zatrudnienia oraz okresu nauki w szkole wyższej. Z kolei decyzją z 1 października 2021 przeliczył emeryturę od 1 maja 2021, ustalając wysokość na kwotę 4.957,87 zł brutto, po waloryzacji od 1 marca 2021 w kwocie 5.168,08 zł brutto. Po przeliczeniu kapitału początkowego, kwota skorygowanego i zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 517.850,81 zł.

Ubezpieczony złożył odwołanie od obu decyzji. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt IV U 814/21. Skarżący domagał się ponownie uwzględnienia do wysokości kapitału początkowego oraz emerytury dotychczas spornych między stronami okresów zatrudnienia oraz okresu nauki w szkole wyższej.

Organ rentowy w odpowiedzi na to odwołanie wniósł o:

⚫

umorzenie postępowania w części uwzględnionej w decyzji ZUS z 16 listopada 2021;

⚫

oddalenie odwołania;

Organ podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie co do spornych okresów.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 16 listopada 2021 przeliczył emeryturę od 1 sierpnia 2020, tj. od dnia przyznania świadczenia oraz od 1 maja 2021 tj. od daty przeliczenia świadczenia do wysokości 4.957,87 zł brutto. Po przeliczeniu kapitału początkowego, kwota skorygowanego i zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 517.850,81 zł. Emeryturę ustaloną w kwocie 5.168,08 zł zwiększono o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie po dniu ponownego ustalenia wysokości emerytury do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ich waloryzacji, przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku tj. 6 maja 2021. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 7.028,07 zł. Średnie dalsze trwanie życia wyniosło 160,40 miesięcy. Kwota emerytury wyniosła 5.211,90 zł brutto.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od powyższej decyzji i ponownie od decyzji kapitałowej z dnia 30 września 2021r. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt IV U 80/22. W. Ś. domagał się ponownie uwzględnienia do wysokości kapitału początkowego oraz emerytury dotychczas spornych między stronami okresów zatrudnienia (od 1 maja 1973r. do 30 września 1973r., od 1 maja 1974r. do 30 września 1974r.) oraz okresu nauki w szkole wyższej.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie..

Sąd Okręgowy w Koszalinie, po połączeniu powyższych spraw z odwołań od decyzji z 4 września 2020 (...)-2020, 8 września 2020 (...), 30 września 2021 (...)-2020, 1 października 2021 (...), 16 listopada 2021 (...) , wyrokiem z 26 sierpnia 2022 r.: I zmienił zaskarżone decyzje przez uwzględnienie do wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury okresów od 1 maja 1973 do 30 września 1973 oraz od 1 maja 1974 do 30 września 1974, jako okresów składkowych; II oddalił odwołania w pozostałym zakresie; III nie obciążył ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony, ur. (...), ukończył Liceum Ogólnokształcące we W.. W dniu 1 października 1969 otrzymał indeks studenta Politechniki(...) I semestru studiów na Wydziale (...) - pierwszy semestr zaliczył 8 marca 1970; drugi semestr zaliczył 30 października 1970; trzeci semestr zaliczył 10 marca 1971; czwartego semestru nie zaliczył. W dniu 2 października 1971 zwrócił się z prośbą o zezwolenie na powtarzanie II roku studiów. W dniu 30 listopada 1971 udzielono urlopu na okres od 10 października 1971 do 15 lutego 1972 z powodu niezaliczenia semestru IV. W ramach urlopu zobowiązano do uzupełnienia różnic programowych z zakresu semestru III, zaliczenia egzaminu z dwóch przedmiotów, powtórzenia semestru IV. W dniu 21 listopada 1972 zaliczono semestr IV studiów. W dniu 14 lutego 1973 ubezpieczony nie zaliczył piątego semestru studiów, co odnotowano stosownym wpisem dziekana. Uzyskał zgodę na warunkowy wpis na studia, z obowiązkiem zaliczenia 5 semestru studiów. W dniu 26 marca 1974 ponownie nie zaliczył V semestru studiów, będąc na trzecim roku.

W dniu 12 czerwca 1974 złożył podanie o przyjęcie na V semestr III roku studiów Wydziału (...)Politechniki (...). W uzasadnieniu wskazał, że jest studentem III roku V semestru Politechniki (...), korzysta z udzielonego urlopu dziekańskiego na okres od 20 marca 1974 do 30 września 1974 i obecnie pracuje jako pracownik sezonowy w Ośrodku (...) w K.. Bezpośrednią przyczyną chęci kontynuowania nauki w Politechnice (...) jest ewentualna możliwość zamieszkania w S. wraz z małżonką, z którą zawarł związek małżeński 23 marca 1973. W dniu 18 czerwca 1974 wniosek został rozpatrzony pozytywnie pod warunkiem uzupełnienia różnic programowych. Ubezpieczony został przyjęty na V semestr III roku studiów. W dniu 20 kwietnia 1975 zaliczył V semestr studiów. W dniu 20 grudnia 1975 zaliczył szósty semestr studiów. W dniu 9 marca 1977 zaliczył siódmy, a w dniu 18 maja 1977 zaliczył ósmy semestr studiów. W dniu 7 grudnia 1977 zaliczył dziewiąty semestr studiów. Na X semestrze zaliczenie obejmowało następujące przedmioty: seminarium dyplomowe, zastosowanie ETO, ochrona patentowa. Ubezpieczony zaliczył dwa z nich: zastosowanie ETO i ochronę patentową. Nie zaliczył seminarium dyplomowego. Nie zaliczył semestru X. Nie złożył pracy dyplomowej. Został skreślony z listy studentów uczelni.

Jednocześnie, w okresie posiadania statusu studenta Politechniki (...)i Politechniki (...) od 1 maja 1973 do 30 września 1973 oraz od 1 maja 1974 do 30 września 1974 był faktycznie zatrudniony w Ośrodku (...) w K., należącym do (...) Zakładów (...) we W.. Wykonywał pracę sezonową. Stosunek pracy ulegał wygaśnięciu. Powyższe zostało potwierdzone zaświadczeniami z 29 sierpnia 1979, które podpisał kierownik Ośrodka (...) w K. E. Ż.. Ubezpieczony wykonywał tam pracę jako intendent-zaopatrzeniowiec. Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 4 lipca 1978 do 24 czerwca 1979 odbywał zasadniczą służbę wojskową.

W dniu 26 sierpnia 1981 złożył podanie o przyjęcie go na studia na kierunku (...) o specjalności budownictwo przemysłowe na semestr IX studiów dziennych na Politechnice (...). Poinformował, że w 1978 został skreślony z listy studentów semestru X z powodu nieoddania pracy dyplomowej.

Ubezpieczony 31 sierpnia 2020r. złożył wniosek o przyznanie emerytury powszechnej; miał ukończone 69 lat życia.

Sąd Okręgowy w części uwzględnił odwołanie ubezpieczonego i wskazał, że ubezpieczony pobiera emeryturę obliczaną na zasadach określonych w art. 25-26 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podstawę obliczenia emerytury, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z art. 173 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Stosownie do treści art. 174 ust. 2 ww. ustawy, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1.  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3.  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Stosownie do treści art. 6 ust. 2 pkt 1a ww. ustawy, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową.

Natomiast, zgodnie z treścią art. 7 pkt 9 ww. ustawy, okresami nieskładkowymi są między innymi okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów.

W ocenie Sądu Okręgowego, wnioskowane przez odwołującego dwa okresy zatrudnienia od 1 maja 1973 - 30 września 1973 i od 1 maja 1974 - 30 września 1974 podlegają uwzględnieniu do wysokości kapitału początkowego oraz emerytury. Ubezpieczony przedłożył zaświadczenia stwierdzające fakt powyższego zatrudnienia w spornych okresach. Ponadto z dokumentacji przedstawionej przez uczelnię wyższą (Politechnika (...)) wynika niespornie, że pracował w okresie posiadania statusu studenta, w ośrodku wczasowym w K., gdyż na fakt tej pracy powoływał się we wniosku o przyjęcie w poczet studentów III roku, gdyż chciał się przenieść z uczelni we W.. To w oczywisty sposób uwiarygadnia jego stanowisko o faktycznym wykonywaniu pracy we wskazanych okresach. Skoro okresy wykonywania tej pracy były sezonowe (przez pięć miesięcy), nie sposób założyć, by ubezpieczony wykonywał tą pracę w wymiarze niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, bądź też, że mógł w ramach tej pracy korzystać z urlopów bezpłatnych. Trzeba zauważyć, że w korespondencji z władzami obu uczelni ubezpieczony podnosił wielokrotnie, że jego rodzina ma problemy finansowe, że musi pracować i w taki sposób pomagać rodzinie. Nie sposób, zatem przyjąć, by podejmował pracę sezonową, po to by korzystać z urlopów bezpłatnych. Na taki rodzaj zatrudnienia i sposób wykonywania pracy nie zgodziłby się zresztą pracodawca, który w sezonie potrzebuje pracowników. Nie miałoby to też sensu dla ubezpieczonego, gdyż w okresie urlopu bezpłatnego, nie byłoby wypłacane wynagrodzenie. Sporne okresy zatrudnienia były również zaliczane ubezpieczonemu do uprawnień pracowniczych (świadectwo pracy z 1 marca 1993 za okres zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w K.).

W odniesieniu do okresu nauki w szkole wyższej, Sąd Okręgowy nie uwzględnił stanowiska procesowego odwołującego. Z art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że okresami nieskładkowymi są okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów. Termin „ukończenie nauki” odnosi się do zaliczenia całego programu studiów (uzyskania absolutorium), co należy odróżnić od pojęcia „ukończenie studiów”, które standardowo następuje w dniu złożenia egzaminu dyplomowego (magisterskiego, licencjackiego lub inżynierskiego). Ubezpieczony, bezspornie był na takim kierunku studiów, które kończyły się uzyskaniem dyplomu i zgodnie z decyzją władz uczelni, został skreślony z listy studentów wobec niezaliczenia seminarium dyplomowego, co wynika ze złożonej w sprawie dokumentacji (k. 77v akt sprawy). Na skreślenie z listy powołał się sam ubezpieczony, gdy składał w 1981r. ponownie podanie na studia. W orzecznictwie (wyrok SN z 6 stycznia 2000, II UKN 279/99) stwierdzono, że okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku studiów jest, pod warunkiem ich ukończenia i w wymiarze określonym programem studiów, uwzględniany przy ustaleniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych jako okres nieskładkowy, niezależnie od statusu uczelni lub trybu studiowania. Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczony nie ukończył nauki w szkole wyższej, gdyż nie zaliczył wszystkich przedmiotów objętych programem studiów, tj. seminarium dyplomowego. Nie uzyskał adnotacji o ukończeniu 10 semestru studiów. Sąd ustalił, że ubezpieczony zaliczył tylko 9 semestrów studiów na Politechnice (...) zgodnie z planem studiów, które trwały 5 lat, ale nie ukończył „tej nauki” w rozumieniu powołanego przepisu.

Sąd Okręgowy, zatem uwzględnił do wysokości kapitału początkowego oraz emerytury okres od 1 maja 1973 - 30 września 1973 oraz od 1 maja 1974 - 30 września 1974, jako okresy składkowe, a w pozostałym zakresie nie uwzględnił odwołania.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy, zaskarżając wyrok w części dotyczącej punktów I i III, co do uznania, że do ustalenia wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury należy uwzględnić okresy składkowe od 1 maja 1973 do 30 września 1973 oraz od 1 maja 1974 do 30 września 1974, zarzucając przy tym naruszenie prawa materialnego, art. 26, art.174- 177 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez uwzględnienie ww. okresów składkowych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie nie wynika, że Zainteresowany w w/w okresach faktycznie pozostawał w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy w Ośrodku (...) w K.. Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w części i uznanie, że zaskarżona decyzje są prawidłowe i oddalenie odwołania od decyzji ZUS oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za I i II instancję .

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja organu jest zasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy nie dokonał wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w odniesieniu do zakwestionowanego przez organ faktu, co skutkowało błędnymi ustaleniami i w efekcie doprowadziło do nieprawidłowej subsumpcji. W szczególności, brak przekonujących dowodów na okoliczność faktycznego i nieprzerywanego wykonywania pracy w pełnym wymiarze czasu pracy przez ubezpieczonego w okresach uwzględnionych przez Sąd pierwszej instancji tj. od 1 maja 1973 do 30 września 1973 oraz od 1 maja 1974 do 30 września 1974 w Ośrodku (...) w K..

W stanie sprawy ubezpieczony na powyższą okoliczność przedstawił dwa zaświadczenia, które zostały wypisane w K. w tej samej dacie 29.08.1979 r. przez tę samą osobę, co miało miejsce po upływie pięciu/sześciu lat od zatrudnienia. Treść zaświadczeń jest ogólna w tym znaczeniu, że nie zawiera informacji takich, jakie pracodawca ma obowiązek wykazać w świadectwie pracy, wystawianym pracownikowi każdorazowo po ustaniu stosunku pracy. Z zaświadczeń wynika jedynie, że ubezpieczony w okresie sezonu letniego maj/wrzesień w latach 1973 i 1974 był zatrudniony w (...) w K.; umowa o prace wygasła (praca sezonowa). Zatrudnienie u tego pracodawcy ubezpieczony wskazał też w podaniu z 12.06.1974 o wyrażenie zgody na przyjęcie na V semestr studiów III roku Wydziału (...) Politechniki (...). W obu przypadkach nie ma mowy o wymiarze czasu pracy, nie ma też informacji czy było to zatrudnienie ciągłe, nie wskazano charakteru pracy.

Z drugiej strony, ubezpieczony nie dokonał poświadczenia tego zatrudnienia w legitymacji ubezpieczeniowej. Pracodawca nie wystawił też świadectwa pracy po zakończeniu zatrudnienia. Na rozprawie 23.04.2021 r. ubezpieczony podał, że miał zawarte umowy o pracę na czas określony w pełnym wymiarze czasu pracy jako intendent zaopatrzeniowiec w Ośrodku (...) w K., lecz nie przedstawił tych dokumentów.

Równolegle w przebiegu kształcenia wyższego, ubezpieczony miał stale problemy z zaliczaniem przedmiotów wymaganych programem studiów. Z akt Politechniki (...) wynika, że 14 marca 1973 r. ubezpieczony otrzymał kartę urlopową jako student V semestru w roku akademickim 1972 / 73; udzielono urlop od 15 lutego 1973 do 30 września 1973 z obowiązkiem powtarzania niezaliczonego semestru, a przyczyną urlopu były niedostateczne postępy w nauce. Zatem należy wnioskować, że w tym urlopowanym okresie miał obowiązek skupić się na nadrobieniu zaległości edukacyjnych. Na V semestr roku 1973/1974 został wpisany pod warunkiem zdania dwóch egzaminów kontrolnych do 25 czerwca 1973. W dniu 22 maja 1973 zdał jeden egzamin, a 28.05.1973 zdał drugi egzamin. W kolejnym roku w dniu 25 marca 1974 r. ubezpieczony ponownie otrzymał kartę urlopową jako student V semestru w roku akademickim 1973/74; udzielono urlop od 20 marca 1974 do 30 września 1974 z obowiązkiem powtarzania niezaliczonego semestru, a przyczyną urlopu były niedostateczne postępy w nauce. Zatem należy wnioskować, że również w tym urlopowanym okresie miał obowiązek skupić się na nadrobieniu zaległości edukacyjnych. Na V semestr roku 1974/1975 został wpisany pod warunkiem zdania jednego egzaminu kontrolnego do 4 czerwca 1974.

W dniu 12 maja 1977 ubezpieczony złożył podanie do J.M. Rektora Politechniki (...) o wyrażenie zgody na wyjazd do (...) do R. celem odbycia programowej praktyki budowlanej od 1.07 do 25.07.1975, a następnie w dniu 12.06.1974 złożył podanie o wyrażenie zgody na przyjęcie na V semestr III roku studiów Wydziału (...) Politechniki (...). W takim stanie faktycznym, uzasadniony jest wniosek, że sprawy kontynuacji studiów były dla ubezpieczonego bardzo absorbujące, tak organizacyjnie, jak i edukacyjnie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, deklaracja ubezpieczonego co do warunków zatrudnienia w (...) w K. była więc gołosłowna i nie potwierdzały jej żadne inne okoliczności. O ile fakt wykonywania doraźnej pracy w okresie studiów, potwierdzały informacje podawane przez ubezpieczonego w kolejnych wnioskach adresowanych do władz uczelni, to warunki zatrudnienia, jak rodzaj, forma i wymiar czasu pracy nie znajdowały potwierdzenia w żadnych okolicznościach. Również w księgach archiwalnych (...) Sp. z o.o. brak zapisów potwierdzających zatrudnienie ubezpieczonego w (...) Zakładach (...) w Ośrodku (...) w K. w sezonach 1973 i 1074 (pismo z 15.12.2002 w odpowiedzi na wezwanie sądu). Należy tu zwrócić uwagę, że istnieją archiwa, nie zaginęły i nie zostały zniszczone, ale nie ma w nich informacji, które potwierdzałyby analizowany okres zatrudnienia.

Sąd Okręgowy rozważył, że skoro okresy wykonywania pracy w Ośrodku (...) w K. były sezonowe (pięć miesięcy), to tym samym należało wykluczyć wykonywanie pracy w wymiarze niższym niż ½ wymiaru czasu pracy. Niemniej jest to założenie typowo hipotetyczne, zważywszy że ubezpieczony cały czas był studentem, który stale posiadał zaległości w realizacji programu studiów i potrzebował czasu na ich nadrobienie, a przy tym musiał stale dopełniać formalności, by nie został relegowany z uczelni. Musiał więc godzić pracę z nauką, zatem nie można wykluczyć, że wymiar czasu pracy mógł być dowolnie ustalany i dopasowany do możliwości czasowych ubezpieczonego. Sąd Okręgowy nie dysponował żadnymi miarodajnymi dowodami na okoliczność warunków zatrudnienia ubezpieczonego w Ośrodku (...) w K., zatem nie mógł ustalić, że ubezpieczony wykonywał pracę jako intendent-zaopatrzeniowiec w ciągłości i w pełnym wymiarze czasu pracy, i dlatego Sąd drugiej instancji ocenił, że ustalenia co do tej kwestii były dowolne.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że nie ma żadnych wiarygodnych dowodów na okoliczność świadczenia pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy dokładnie w okresie od 1 maja 1973 do 30 września 1973 oraz od 1 maja 1974 do 30 września 1974. w Ośrodku (...) w K.. O ile okoliczności sprawy potwierdzają fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy sezonowej, to nie ma wiarygodnych danych w jakim dokładnie wymiarze czasu pracy ubezpieczony pracował, czy pracował stale, czy też według własnych potrzeb determinowanych koniecznością nadrabiania zaległości edukacyjnych.

Należy przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 116 ust. 5 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) w postępowaniu przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczony do wniosku o przyznanie świadczenia/ ustalenie wysokości powinien dołączyć dowody uzasadniające prawo i wysokość tego świadczenia, co oznacza, że ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na wnioskodawcy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 28 marca 2001 r., II UKN 297/00, OSNP 2002 Nr 23, poz. 577). W ugruntowanym orzecznictwie wskazuje się, że w sprawie, w której przedmiotem jest prawo do świadczenia rentowo-emerytalnego lub wysokość tego świadczenia, wymaga się dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych oraz precyzyjnych, potwierdzających czy uprawdopodobniających w stopniu graniczącym z pewnością nie tylko fakt zatrudnienia, ale i pozostałe okoliczności związane ze świadczeniem pracy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998, II UKN 440/97, z 4 lipca 2007, I UK 36/07, z 14 czerwca 2006, I UK 115/06, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 12 stycznia 2012, III AUa 1450/11).

Natomiast zgodnie z treścią art. 117 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2-9 i ust. 2 pkt 1 lit. b-d, pkt 2 lit. d i pkt 4-17, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7, oraz okresy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, mogą być uwzględnione, jeżeli zostały udowodnione dokumentami (zaświadczeniami) lub wpisami w legitymacji ubezpieczeniowej bądź uznane orzeczeniem sądu, z uwzględnieniem ust. 3 i 4.

O ile zatem ubezpieczony jako strona dążył do uzyskania korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, miał obowiązek procesowy, na okoliczność prawdziwości swych twierdzeń, przedstawić sądowi dowody, pozwalające precyzyjnie ustalić okres, formę prawną i warunki zatrudnienia. Zaświadczenia z roku 1979 takich danych nie zawierają, zaś hipotetyczne wnioski, niemające pokrycia w obiektywnych dowodach, jakimi w tym przypadku byłaby dokumentacja pracownicza, nie były wiarygodne dla Sądu drugiej instancji.

Wszechstronne rozważenie wszystkich dowodów, zawsze musi prowadzić Sąd do wniosków pewnych, precyzyjnych i kategorycznych. Takich wniosków w sprawie nie można było sformułować co do spornego okresu zatrudnienia, ponieważ wskazane zaświadczenia nie były na tyle miarodajne, by pozwalały na niewątpliwe ustalenie warunków zatrudnienia ubezpieczonego, w szczególności w zakresie ciągłości i wymiaru czasu pracy. W konsekwencji błędnego ustalenia, Sąd Okręgowy nieprawidłowo zastosował art. 26 w zw. z art.174- 177 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez uwzględnienie ww. okresów składkowych

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386§1 k.p.c., rozstrzygając co do istoty sprawy, zmienił zaskarżony wyrok w punktach I i III oraz oddalił odwołanie i orzekł o kosztach należnych organowi w postępowaniu pierwszo instancyjnym, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, w tym koszty zastępstwa procesowego, według stawki podstawowej zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.). O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W nawiązaniu to stanowiska ubezpieczonego, zawartego w odpowiedzi na apelację, Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że w sytuacji wniesienia apelacji przez organ rentowy, sąd drugiej instancji nie rozstrzyga ponownie całej sprawy, lecz zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. rozpoznaje sprawę w granicach apelacji. Apelację w sprawie złożył tylko organ rentowy, co do części wyroku zmieniającej decyzję, zatem tylko ta kwestia była przedmiotem oceny Sądu Apelacyjnego.

Niemniej co do okresu studiów jako nieskładkowego, ocena Sądu Okręgowego jest jak najbardziej uprawniona, a to w kontekście miarodajnej dokumentacji źródłowej z (...) w S.. Nie ma wątpliwości, że ubezpieczony nie zaliczył X semestru, a zaświadczenie z 27 sierpnia 1981, co do uzyskania w maju 1977 r. absolutorium Wydziału Budownictwa i Architektury, poświadczało nieprawdę. Ubezpieczony zaliczył semestr IX w dniu 7.12.1977, zatem nie mógł uzyskać absolutorium w maju 1977. Dodatkowo, w aktach znajduje się wniosek ubezpieczonego z 26.08.1981, (dzień wcześniej niż data wzmiankowanego zaświadczenia o uzyskaniu absolutorium) dotyczący przyjęcia na Wydział Budownictwa i Architektury, ze wskazaniem, że ubezpieczony został skreślony z listy studentów semestru X w roku 1978. W zestawieniu z dokumentacją archiwalną (...), nie korelowało też twierdzenie ubezpieczonego, że program studiów obejmował 4,5 roku, czyli 9 semestrów.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

Jolanta Hawryszko

Barbara Białecka