Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Urszula Iwanowska (spr.)
Sędziowie:	SSA Anna Polak SSA Romana Mrotek
Protokolant:	St. sekr. sąd. Edyta Rakowska

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2015 r. w Szczecinie

sprawy T. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział wG.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 czerwca 2014 r. sygn. akt VI U 360/14

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak

III A Ua 691/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 marca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił przyznania emerytury T. R. z uwagi na to, że do dnia 1 stycznia 1999 r. nie został udowodniony wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Decyzją z dnia 15 kwietnia 2014 r. organ rentowy zmienił powyższą decyzję w zakresie nieuwzględnienia do stażu pracy na dzień 31 grudnia 1998 r. okresu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Kolejną decyzją, wydaną dnia 22 kwietnia 2014 r., organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury. Decyzja ta zmieniła decyzję z dnia 15 kwietnia 2014 r. w części dotyczącej udowodnionych okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniach od powyższych decyzji T. R. wskazał, że organ rentowy nie zsumował okresów jego zatrudnienia, a także nie uwzględnił okresu pracy związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W odpowiedzi na wniesione odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddala odwołania.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

T. R. urodził się w dniu (...) Z zawodu jest technikiem leśnikiem. Pracował jako podleśniczy, młodszy kontroler celny, dyżurny ruchu, pracownik obsługi parkingu. W okresie od 26 listopada 1996 r. zarejestrowany był jako osoba bezrobotna, zaś od 24 lutego 1997 r. do 26 listopada 1997 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadał 23 lata, 9 miesięcy i 10 dni okresu ubezpieczenia, w tym 13 lat, 9 miesięcy i 25 dni stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych oraz 5 lat, 5 miesięcy i 7 dni okresu pracy w szczególnym charakterze. Na dzień złożenia wniosku o emeryturę ubezpieczony przynależał do otwartego funduszu emerytalnego, jednakże wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w ofe, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W okresie od 1 września 1973 r. do 7 maja 1975 r. ubezpieczony pracował jako podleśniczy w Nadleśnictwie w R.. Od 23 kwietnia 1975 r. do 7 kwietnia 1977 r. odbywał służbę wojskową, a po jej odbyciu nie wrócił już do pracy w Nadleśnictwie. Został zatrudniony w Urzędzie Celnym w R. na stanowisku młodszego kontrolera celnego, gdzie pracował w okresie od 2 maja 1977 r. do 7 października 1982 r. Od 8 listopada 1982 r. do 31 sierpnia 1996 r. był dyżurnym ruchu w (...) w R.. Od 1 listopada 1998 r. do 31 stycznia 1999 r. zatrudniony był w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jako pracownik obsługi parkingu. Były to prace w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ubezpieczony wniósł o zsumowanie okresu zatrudnienia w (...) oraz w Izbie Celnej, jako okresów pracy w warunkach szczególnych oraz uwzględnienie do ogólnego staży pracy okresów, gdy był osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

W okresie od 1 września 1973 r. do 7 maja 1975 r. ubezpieczony pracował jako podleśniczy w Nadleśnictwie R.. Była to praca wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy. Stosunek pracy ustał z uwagi na powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej, którą T. R. odbywał od 23 kwietnia 1975 r. do 7 kwietnia 1977 r. Po powrocie z wojska ubezpieczony został zatrudniony w Urzędzie Celnym w R. jako młodszy kontroler celny, gdzie pracował stale, w pełnym wymiarze czasu pracy, od 2 maja 1977 r. do 7 października 1982 r. Była to praca wykonywana w szczególnym charakterze.

Od 8 listopada 1982 r. do 31 sierpnia 1996 r. stale, w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał obowiązki dyżurnego ruchu, a następnie starszego dyżurnego ruchu, w (...) Państwowych – (...) w R.. Praca ubezpieczonego jako dyżurnego ruchu polegała na zarządzaniu całą stacją oraz stacjami przyległymi. Kierował on ruchem pociągów. Dyżurny ruchu nie jest stanowiskiem manewrowym ani ustawiacza. Ubezpieczony nie pracował na parowozie ani w drużynach konduktorskich. Była to praca wykonywana w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony potwierdził, że okresy od 1 września 1996 r. do 23 lutego 1997 r. oraz od 27 listopada 1997 r. do 30 października 1998 r., gdy był osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej Z. R., były okresami nieskładkowymi. Od 1 listopada 1998 r. do 31 stycznia 1999 r. pracował w (...) spółka z o.o. jako pracownik obsługi parkingu.

W dniu 18 lutego 2014 r. do organu rentowego wpłynął wniosek ubezpieczonego T. R. o ustalenie prawa do emerytury. Organ rentowy decyzją z dnia 4 marca 2014 r. odmówił mu prawa do świadczenia, zarzucając brak udokumentowania na dzień 31 grudnia 1998 r. – 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W dniu 15 kwietnia 2014 r. organ rentowy wydał decyzję zmieniającą decyzję z dnia 4 marca 2014 r. w zakresie nieuwzględnienia do stażu pracy na dzień 31 grudnia 1998 r. okresu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, zaś decyzją z dnia 22 kwietnia 2014 r. zmienił decyzję z dnia 15 kwietnia 2014 r. w części dotyczącej udowodnionych okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 184 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna) oraz w związku z § 2-4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.; powoływane dalej jako: rozporządzenie). Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odnosząc przytoczone powyższej regulacje do ustalonego w sprawie stanu faktycznego sąd pierwszej instancji stwierdził, że ubezpieczony nie spełnił wszystkich przesłanek do przyznania świadczenia emerytalnego, albowiem nie legitymuje się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, a także ogólnym stażem pracy.

Sąd meriti miał na uwadze, że ubezpieczony w dniu 1 września 1973 r. rozpoczął pracę jako podleśniczy w Nadleśnictwie R. w R., gdzie pracował do 7 maja 1975 r. W okresie 23 kwietnia 1975 r. do 7 kwietnia 1977 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową, po powrocie z której podjął pracę jako kontroler celny w Izbie Celnej w R.. Pracę tą wykonywał od 2 maja 1977 r. do 7 października 1982 r. (5 lat, 5 miesięcy i 7 dni) stale, w pełnym wymiarze czasu pracy. Była to praca zaliczana do prac wykonywanych w szczególnym charakterze. W okresie od 8 listopada 1982 r. do 31 sierpnia 1996 r. (13 lat, 9 miesięcy i 25 dni) ubezpieczony pracował stale, w pełnym wymiarze czasu pracy jako dyżurny ruchu w Przedsiębiorstwie (...) w R.. Pracował na nastawni dysponującej. Zarządzał całą stacją oraz stacjami przyległymi do R.. To nie jest stanowisko manewrowe, ani ustawiacza. Jego praca polegała na kierowaniu pociągami. W czasie pracy na kolei nie pracował na parowozie ani w drużynach konduktorskich. Była to praca wykonywana w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że na podstawie art. 43 ust. 2 ustawy emerytalnej każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowozie, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy pracy na kolei. Ubezpieczony na kolei zajmował stanowisko dyżurnego ruchu, które nie mieści się w wymienionym katalogu, dlatego też organ rentowy prawidłowo nie zastosował przywołanego przelicznika.

Następnie przytaczając treść § 4 ust. 3 oraz § 11 rozporządzenia sąd pierwszej instancji podkreślił, że okresy pracy w szczególnym charakterze i w szczególnych warunkach nie podlegają łączeniu dla celów uzyskania emerytury w obniżonym wieku, dlatego też wniosek ubezpieczonego o zsumowanie okresów pracy w Izbie Celnej oraz w (...) był bezprzedmiotowy.

Dalej przywołując treść art. 5 ust. 1, 4 i 5 ustawy emerytalnej Sąd Okręgowy nie uznał ubezpieczonemu okresu pracy przy współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 1 września 1996 r. do 30 października 1998 r., albowiem jak przyznał sam ubezpieczony był to okres nieskładkowy. Ponadto, jak wynika z zaświadczenia wystawionego przez Powiatowy Urząd Pracy w S., w okresie od 26 listopada 1996 r. do 30 października 1998 r. T. R. był zarejestrowany jako bezrobotny.

Sąd meriti miał również na uwadze, że ubezpieczony wniósł o zaliczenie mu do okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu odbywania przez niego zasadniczej służby wojskowej. W odpowiedzi na powyższe sąd ten wskazał, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13 - czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.). Sąd Okręgowy zaznaczył, że T. R. służbę wojskową rozpoczął w 1975 r., dlatego też Sąd nie zaliczył mu jej do okresu pracy w warunkach szczególnych. Okres ten nie podlegał zaliczeniu także z uwagi na to, że ubezpieczony po powrocie z wojska podjął pracę u innego pracodawcy niż ten, u którego był zatrudniony w chwili powołania (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II UK 217/13).

W konsekwencji powyższych wywodów sąd pierwszej instancji uznał, że decyzje organu rentowego były prawidłowe i zasadne, dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania ubezpieczonego jako nieuzasadnione.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w całości nie zgodził się T. R., który w wywiedzionej apelacji wskazał, że wnosił o zaliczenie okresu pracy na kolei w przeliczeniu 14 miesięcy za każdy rok pracy co uzupełniłoby okres pracy w szczególnych warunkach oraz ogólny staż ubezpieczeniowy. Skarżący podkreślił, że stanowisko dyżurnego ruchu jest ujęte w rozporządzeniu.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę wyroku i przyznanie wcześniejszej emerytury.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, jaki stan faktyczny stał się jego podstawą oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Sąd Apelacyjny ustalenia sądu pierwszej instancji w całości uznał i przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania obecnie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303). Również rozważania prawne, które skłoniły sąd pierwszej instancji do oddalenia odwołania od zaskarżonej decyzji są trafne i nie naruszają prawa materialnego.

W odpowiedzi na zarzut braku zaliczenia okresu pracy na kolei w przeliczeniu 14 miesięcy za każdy rok pracy, co uzupełniłoby ubezpieczonemu okres pracy w szczególnych warunkach oraz ogólny staż ubezpieczeniowy należy wskazać, że zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy emerytalnej, każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Okoliczność, że ubezpieczony w trakcie zatrudnienia w (...) nie zajmował stanowisk i nie wykonywał czynności objętych wskazanym wyżej przepisem, jest bezsporna. Sam T. R. zeznał bowiem, że kiedy pracował na kolei przez wszystkie lata pracował jako dyżurny ruchu i przyznał, że to nie jest stanowisko manewrowe, ani stanowisko ustawiacza. Ubezpieczony wskazał także, że nie pracował na parowozie, ani w drużynach konduktorskich (zeznanie ubezpieczonego k. 17 akt sprawy). Okoliczności te znajdują również potwierdzenie w dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego.

W tych okolicznościach słusznie Sąd Okręgowy wniosku ubezpieczonego we wskazanym zakresie nie uwzględnił.

Jednocześnie należy podkreślić, że skoro ubezpieczony ubiega się o emeryturę na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej, to winien wykazać łączne spełnienie wszystkich przesłanek ustalonych przez ustawodawcę do przyznania wnioskowanego świadczenia. Brak spełnienia choćby jednej z tych ustawowych przesłanek – legitymowania się okresem składkowym i nieskładkowym w łącznym wymiarze co najmniej 25 lat czy legitymowania się okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat na dzień 1 stycznia 1999 r., musi skutkować odmową przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2010 r., II 140/10, LEX nr 786382, z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 stycznia 2012 r., III A Ua 1470/11, LEX nr 1124831).

Przy czym należy także zaznaczyć, że nie ma podstaw prawnych do zliczania czy łączenia okresów pracy w szczególnych warunkach z okresami pracy w szczególnym charakterze. Zatem, również prawidłowo sąd pierwszej instancji ustalił, że T. R. wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. jedynie 13 lat, 9 miesięcy i 23 dni pracy w szczególnych warunkach (zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...)) oraz okres pracy w szczególnym charakterze w wymiarze 5 lat, 5 miesięcy i 7 dni (w charakterze funkcjonariusza Urzędu Celnego). Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Natomiast § 11 wskazanego rozporządzenia stanowi, że funkcjonariusz celny nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie zatrudnienia w organach administracji celnej,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w organach administracji celnej.

Ubezpieczony nie wykazał ani okresu pracy w szczególnych warunkach ani okresu pracy w szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat na dzień 1 stycznia 1999 r., jak również nie wykazał okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) w wymiarze co najmniej 25 lat na ten dzień. Dlatego prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że T. R. nie spełnił przesłanek do przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Podkreślić przy tym trzeba, że istotną cechą ubezpieczeń społecznych jest schematyzm prawa do świadczeń. Wyraża się on w bezwzględnym przestrzeganiu równości formalnej, bez możliwości korekty w przypadkach uzasadnionych okolicznościami sytuacji jednostkowej. W związku z tym w prawie ubezpieczeń społecznych nie ma klauzul generalnych, tj. zwrotów ustawowych, pozwalających na indywidualne potraktowanie każdego przypadku ze względu na np. zasady współżycia społecznego. Zastosowanie tych zasad ma charakter zupełnie wyjątkowy, do takich wyjątków należy regulacja art. 138 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach, który jednak nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie (tak Inetta Jędrasik-Jankowska w „Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego”, s. 32; T. Zieliński w „Ubezpieczenie społeczne pracowników”, s. 194). Dlatego żadne inne okoliczność, nie mają wpływu na ocenę spełnienia ustawowych przesłanek przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację jako nieuzasadnioną oddalił w całości.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak