Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2014 r. w Szczecinie

sprawy K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 czerwca 2013 r. sygn. akt VI U 351/13

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka SSO del. Beata Górska

Sygn. akt III AUa 881/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił K. K. prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, wskazując, że wprawdzie jest ona w dalszym ciągu niezdolna do pracy do 31 stycznia 2015 r. i niezdolna do samodzielnej egzystencji do 31 stycznia 2014 r., jednakże nie spełnia przesłanki posiadania co najmniej 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w okresie 10 lat przed datą powstania niezdolności do pracy.

K. K. odwołała się od tej decyzji i wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu ubezpieczona podniosła, że jest ciężko chora i nie jest w stanie podjąć jakiejkolwiek pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości. Wyjaśnił przy tym, że decyzję oparł na treści aktualnie obowiązującego przepisu art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. obowiązujący w dacie wydania zaskarżonej decyzji Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako: „ustawa rentowa”) oraz że w obecnym stanie prawnym nie ma zastosowania uchwała Sądu Najwyższego z 23 marca 2006 r. o sygn. I UZP 5/05.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał K. K. w dalszym ciągu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 lutego 2013 r. do stycznia 2015 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczona (ur. w (...) r.) posiada ogólny staż ubezpieczeniowy wynoszący 21 lat i 18 dni, z czego 18 lat, 8 miesięcy i 10 dni to okresy składkowe.

Na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 26 sierpnia 2010 r., wydanego w sprawie o sygn. akt VI U 563/10 K. K. przyznano prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 19 listopada 2009 r. do 31 stycznia 2013 r. z uwagi na raka odoskrzelowego płuca lewego z przerzutami po leczeniu operacyjnym. Do przyznania ubezpieczonej prawa do renty uwzględniono ponad 20-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Ubezpieczona jest w dalszym ciągu po dniu 31 stycznia 2013 r. całkowicie niezdolna do pracy do stycznia 2015 r. oraz do samodzielnej egzystencji do stycznia 2014 r. z powodu raka odoskrzelowego płuca lewego z przerzutami, aktualnie ze wznową procesu nowotworowego.

Na podstawie art. 12, 13, 57, 58 i 107 ustawy rentowej Sąd Okręgowy uznał odwołanie K. K. za uzasadnione. Sąd pierwszej instancji miał na względzie, że w dniu 23 września 2012 r., weszła w życie nowela art. 58 ustawy rentowej, którą to dodano do tego przepisu ust. 4, stanowiący, iż przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Zgodnie z treścią tego przepisu, jedynie osoby posiadające 25 letni okres składkowy dla kobiety oraz całkowicie niezdolne do pracy są zwolnione z warunku posiadania co najmniej 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w okresie ostatniego 10-lecia od daty powstania niezdolności do pracy, niezbędnego do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy dokonał wykładni obowiązujących przepisów dla potrzeb ustalonego stanu faktycznego i zważył, że ustawodawca nowelizując przepis art. 58 ustawy poprzez dodanie ust. 4 poniechał jednocześnie nowelizacji przepisu art. 107 ustawy, pozostawiając go w niezmienionym brzmieniu. Tymczasem treść przepisu art. 107 ustawy rentowej pozwala na oddzielenie kwestii prawa do świadczenia od kwestii okresu jego pobierania, który to jest uzależniony od oceny czasu trwania niezdolności do pracy. Do sytuacji ubezpieczonej nie odnosi się obecny przepis art. 58 ust. 4 ustawy rentowej, miałby bowiem zastosowanie jedynie w sytuacji, kiedy ustałaby poprzednia niezdolność do pracy ubezpieczonej, po czym doszłoby do pogorszenia stanu zdrowia i ponownego ustalenia istnienia takiej niezdolności.

K. K. nabyła prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, przy czym pierwotnie okres jej pobierania – uzależniony był właśnie od oceny czasu trwania tej niezdolności. Skoro, na mocy kolejnego orzeczenia lekarza orzecznika dokonano de facto korekty pierwotnie określonego okresu niezdolności do pracy, przedłużając go do stycznia 2015 r., ubezpieczona powinna w dalszym ciągu pobierać to samo co poprzednio świadczenie. W konsekwencji Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, który zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy rentowej poprzez przyjęcie, że K. K. spełnia wszystkie warunki do przyznania świadczenia. Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że ubezpieczona nie posiada 5 lat ubezpieczenia w ostatnim 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy lub przed dniem złożenia wniosku. Warunki przyznania świadczenia ocenia się każdorazowo na dzień złożenia wniosku.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego K. K. podniosła, że w jej ocenie nowelizacja ustawy rentowej nie powinna jej dotyczyć. Ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się nieuzasadniona. Sąd drugiej instancji w całości podziela stanowisko Sądu Okręgowego, co do spełnienia przez K. K. przesłanek do nabycia prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na dalszy okres. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przedstawił takich zarzutów, które mogłyby podważyć prawidłowość rozstrzygnięcia w sprawie.

Przypomnieć należy, że K. K. nabyła prawo do świadczenia rentowego w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 23 września 2011 r., po speł­nieniu warunków określonych w art. 57 ust. 2 ustawy rentowej. Z uwagi na orzeczoną okresową niezdolność do pracy została jej przyznana renta okresowa przysługująca do dnia 31 stycznia 2013 r. (art. 59 ust. 1 pkt 2 i ust. 2). W myśl art. 102 ust. 1 ustawy rentowej, prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki świadczenie przyznano. W apelacji organ rentowy prezentuje pogląd, zgodnie z którym, pomimo iż całkowita niezdolność do pracy K. K. trwa nadal i nieprzerwanie po upływie okresu, na jaki przyznano jej świadczenie okresowe, to - wobec konieczności złożenia wniosku o świadczenie na dalszy okres - warunki do jego przyznania pod­legają ustaleniu na nowo z uwzględnieniem zmienionego stanu prawnego. W przypadku K. K. oznacza to, że ponieważ nie legitymuje się ona wymaganym przez art. 58 ust. 4 ustawy rentowej warunkiem posiadania co najmniej 25 lat okresów składkowych określonych w art. 6 oraz nie ma 5-letniego okresu ubezpieczenia w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2), to w aktualnie obowiązującym stanie prawnym nie spełnia przesłanek do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego pogląd ten nie jest trafny.

W uchwale z dnia 20 grudnia 2000 r. (sygn. III ZP 29/00, OSNAPiUS 2001/12/418) Sąd Najwyższy wskazał, że przewidziany w art. 116 ust. 1 ustawy rentowej wniosek o świadczenie nie jest elementem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż te określa art. 57 tej ustawy, a stanowi jedynie żądanie realizacji świadczenia nabytego z mocy prawa. Wniosek ten ma natomiast znaczenie dla powstania prawa do wy­płaty świadczenia rentowego, co wynika wprost z art. 129 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Oznacza to, że zmiany w przepisach ograniczające do­tychczasowe uprawnienia czy wprowadzające dodatkowe warunki nabycia prawa do renty nie mają wpływu na istnienie prawa naby­tego (powstałego) przed tymi zmianami, niezależnie od tego, kiedy został złożony wniosek o świadczenie (jego realizację).

W jednym z najnowszych wyroków (z dnia 12 czerwca 2013 r., sygn. I UK 9/13, OSN 2014/4/58) Sąd Najwyższy stwierdził wprost, że zasadnicza przesłanka warunkująca nabycie prawa do renty w postaci stanu niezdolności do pracy nie uzależnia prawa do renty od jej bezterminowego (renta stała) lub okresowego (renta okre­sowa) charakteru. Ponieważ w zdecydowanej większości przy­padków nie występują podstawy do orzekania trwałej niezdolności do pracy, przeto zasadą jest ustalanie „przewidywanego okresu niezdolności do pracy” (art. 13 ust. 1 i 2), a jej konsekwencją - przy­znawanie prawa do renty okresowej (art. 59 ust. 1 pkt 2 i ust. 2). Z tego względu art. 102 ust. 1 nie należy postrzegać jako uzupeł­nienia art. 101 pkt 1 w tym znaczeniu, że ustanawia samodzielną przesłankę ustania prawa do renty, niezależnie od tego, czy po upływie okresu, na jaki przyznano świadczenie, warunkująca prawo do renty niezdolność do pracy ustała, czy też trwa nadal. Gdyby taki był sens tego przepisu, racjonalny ustawodawca oznaczyłby jego treść jako jeden z punktów art. 101. W ocenie Sądu Najwyższego art. 102 ust. 1 ustawy rentowej ustanawia swego rodzaju domniemanie, że z upływem przewidywanego okresu niezdolności do pracy, na który przyznano świadczenie rentowe, ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy, a tym samym ustało prawo do renty w rozumieniu art. 101 pkt 1, gdyż odpadła (ustała) zasadnicza przesłanka tego prawa, jaką stanowi niezdolność do pracy. Ustanie prawa do świadczenia uzależnionego od okresowej niezdolności do pracy powoduje wstrzymanie jego wypłaty na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 1 (wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające, między innymi, ustanie prawa do świadczeń) na zasadach określonych w art. 134 ust. 2 pkt 1 i ust. 4 (wstrzymanie wypłaty świadczeń następuje poczynając od miesiąca przypadają­cego po miesiącu, w którym ustało prawo do świadczenia ustalone wskutek okresowej niezdolności do pracy, bez obciążania organu rentowego obowiązkiem wydania decyzji o wstrzymaniu wypłaty renty okresowej). Dalszą konsekwencją art. 102 ust. 1 ustawy rentowej jest zatem to, że aby osoba, której przyznano rentę okre­sową, mogła nadal świadczenie to pobierać po upływie okresu, na jaki zostało ono przyznane, musi zgłosić wniosek o ustalenie prawa do wypłaty świadczenia (realizację prawa istniejącego ex lege) na dalszy okres. Stwierdzenie nieprzerwanego utrzymywania się warunku niezdolności do pracy oznacza obalenie domniemania ustania tej przesłanki prawa do renty z upływem okresu, na jaki przyznano świadczenie, a w konsekwencji domniemania ustania nabytego wcześniej prawa (art. 100 ust. 1) i powoduje wzno­wienie wypłaty świadczenia (art. 135 ust. 1), gdyż ustała określona w art. 134 ust. 1 pkt 1 przyczyna wstrzymania tej wypłaty. Skoro bowiem nie ustał żaden z wymienionych w art. 57 warunków wy­maganych do nabycia prawa do renty, prawo nabyte z mocy ustawy nie ustało ( a contrario art. 101 pkt 1), a tym samym wyłączone jest jego ponowne badanie, w tym przy uwzględnieniu zmienionego stanu prawnego.

Sąd drugiej instancji podziela pogląd, zgodnie z którym art. 58 ust. 4 ustawy rentownej nie stosuje się do ubezpieczonego, który przed dniem 23 września 2011 r. nabył prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na warunkach określonych w art. 57 ust. 2 tej ustawy, a całkowita niezdolność do pracy utrzymuje się po tym dniu nadal i nieprzerwanie, mimo upływu okresu, na jaki przyznano świadczenie rentowe (art. 101 pkt 1 ustawy). Skoro K. K. nabyła prawo do renty w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 23 września 2011 r. na warunkach ustanowionych w art. 57 ust. 2 ustawy rentowej i żaden z tych warunków, w szczególności niezdolność do pracy w stopniu całko­witym, nie ustał z upływem okresu, na jaki przyznano świadczenie, decyzja organu rentowego z dnia 15 lutego 2013 r. podlegała zmianie, o czym zasadnie orzekł Sąd Okręgowy.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka del. SSO Beata Górska