Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 30 kwietnia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w osobie sędziego Urszuli Iwanowskiej, po rozpoznaniu w dniu 30 kwietnia 2025 r., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

przy udziale D. K. i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 stycznia 2025 r., sygn. akt VI U 1070/23,

postanawia: zmienić punkt II zaskarżonego postanowienia i zasądzić od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami należnymi za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia tego wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Urszula Iwanowska

sygn. akt III A Uz 24/25

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 czerwca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. określił podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne D. K. z tytułu umowy o pracę u płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. (obecnie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S.) za okresy wskazane w decyzji.

W odwołaniu od powyższej decyzji płatnik wniósł o jej zmianę oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Pismem z dnia 6 grudnia 2024 r. płatnik (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. cofnęła w całości odwołanie i wniosła o umorzenie postępowania, w związku z zawarciem porozumienia ugodowego obejmującego swym zakresem skutki decyzji ZUS, do którego doszło pomiędzy odwołującą a zainteresowaną spółką (...). Jednocześnie płatnik wniósł o odstąpienie od obciążania go kosztami zastępstwa procesowego, mając na uwadze słuszność żądań w chwili ich zgłoszenia oraz fakt, że organ rentowy korzysta w tej sprawie ze stałej obsługi prawnej i nie poniósł dodatkowych nadkładów na prowadzenie tego procesu, który pozostaje na wstępnym etapie.

Pismem z dnia 27 grudnia 2024 r. organ rentowy, w związku z cofnięciem odwołania przez płatnika składek, oświadczył że podtrzymuje wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego i jednocześnie wniósł o oddalenie wniosku płatnika o odstąpienie od obciążania odwołującej kosztami postępowania.

Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2025 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie, wobec cofnięcia odwołania (punkt I) oraz nie obciążył odwołującego się płatnika kosztami procesu (punkt II).

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że stosownie do art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Zgodnie zaś z treścią art. 99 k.p.c. stronom reprezentowanym przez radcę prawnego zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

Dalej sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że stosowanie do art. 102 k.p.c., w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony przegrywającej spór.

Odstępując od obciążania płatnika kosztami procesu w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy miał w szczególności na względzie okoliczność, że rozpoznawana sprawa jest jedną z wielu spraw dotyczących tego samego płatnika oraz tożsamego przedmiotu sporu, w których pisma procesowe stron są powielane, bowiem Sąd Okręgowy w Szczecinie wydawał już orzeczenia dotyczące decyzji objętych tą samą kontrolą organu rentowego, przyznając organowi zwrot kosztów procesu. W ocenie sądu meriti, w niniejszej sprawie płatnik zachował się lojalnie, ponieważ cofnął odwołanie jeszcze przed odbyciem się rozprawy, co ograniczyło nakład pracy pełnomocnika organu rentowego do złożenia pism procesowych, których treść jest właściwie taka sama, jak w pozostałych sprawach dotyczących tego samego płatnika.

Tym samym sąd pierwszej instancji uznał za uzasadnione odstąpienie od obciążania płatnika kosztami procesu.

Z powyższym postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie, w zakresie punktu II, nie zgodził się organ rentowy, który w złożonym zażaleniu zarzucił mu naruszenie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i uznanie, że w sprawie wystąpił szczególnie uzasadniony przypadek, który uzasadnił odstąpienie od obciążania płatnika kosztami zastępstwa procesowego w całości.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie II poprzez zasądzenie od płatnika składek (...) sp. z o. o. w S. na rzecz (...) Oddziału w S. kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 360 zł. Z ostrożności procesowej, skarżący wniósł również o odstąpienie od obciążania Zakładu kosztami postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi na zażalenie płatnik składek oświadczył, że nie sprzeciwia się wnioskowanej przez organ rentowy zmianie zaskarżonego postanowienia w punkcie II, poprzez zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 360 zł oraz wniósł o niezasądzanie na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Zażalenie organu rentowego jest uzasadnione.

Rozstrzygając o kosztach postępowania sąd odwoławczy miał na uwadze, że zasadą określoną w art. 98 § 1 k.p.c. jest, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), a do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika zalicza się między innymi wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Przy czym, stosownie do art. 108 § 1 k.p.c., sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Natomiast zastosowana przez Sąd Okręgowy regulacja z art. 102 k.p.c. stanowi daje sądowi możliwość odstąpienia od generalnej zasady zwrotu kosztów przez stronę przegrywającą proces. Art. 102 k.p.c. statuujący zasadę słuszności jest przejawem tzw. prawa sędziowskiego i może być stosowany wówczas, kiedy okoliczności konkretnej sprawy dają po temu podstawy, tj. gdy zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Jednak ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem sądu oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy. W związku z tym może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2022 r., I CSK 2205/22, LEX nr 3508476; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2019 r., V CSK 380/18, LEX nr 2783298).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uwzględnił także fakt, że płatnik w odpowiedzi na zażalenie nie sprzeciwił się wnioskowi organu rentowego zmiany postanowienia i przyznania kwoty 360 zł, jednocześnie wnosząc o nieobciążanie strony kosztami postępowania zażaleniowego.

Zatem sąd odwoławczy miał na uwadze, że sprawa dotyczyła ustalenia podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, a wskazana przez odwołującą się spółkę wartość przedmiotu sporu stanowiła kwota 22.155 zł. Nadto organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego u płatnika ustalił, że obniżenie podstawy wymiaru składek dla pracowników płatnika dotyczyły większej liczby osób, co znalazło odzwierciedlenia w wydanych decyzjach.

W niniejszej sprawie organ rentowy reprezentowany przez pełnomocnika - radcę prawnego, złożył do sprawy zarówno odpowiedź na odwołanie, jak również akta ZUS dotyczące ubezpieczonej, a także uzupełnił dokumentację na zobowiązanie Sądu.

Zaś w odpowiedzi na cofnięcie odwołania przez płatnika organ rentowy podkreślił, że cofnięcie odwołania stanowi o uznaniu słuszności twierdzeń organu w zaskarżonej decyzji oraz podtrzymał wniosek o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego podkreślając, że złożenie odwołań przez płatnika wymagało ze strony organu ich analizy oraz wykonania czynności wskazanych powyżej.

W ocenie sądu odwoławczego odstąpienie od obciążenia płatnika kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego w całości było rażąco niesprawiedliwe. Organ rentowy podjął i wykonał obowiązki wynikające ze złożenia odwołania przez płatnika. Zatem ma prawo oczekiwać zwrotu kosztów przynajmniej w stawce minimalnej przewidzianej dla sprawa z zakresu ubezpieczeń społecznych przez obowiązujące przepisy.

W sprawie nie można bowiem pominąć faktu, że sprawa o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest sprawą o prawa majątkowe i strona ma obowiązek określenia wartości przedmiotu sporu (art. 19 § 2 k.p.c.), a dane te są podstawą do określenia wysokości zwrotu kosztów zastępstwa procesowego strony wygrywającej na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935 ze zm.; powoływane dalej jako: rozporządzenie).

Skoro wartość przedmiotu sporu to kwota 22.155 zł, zatem organowi przysługiwałby zwrot kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł na podstawie § 2 pkt. 5 rozporządzenia. Ostatecznie organ wniósł o przyznanie kwoty 360 zł odpowiadającej minimalnej stawce za sprawy dotyczące podleganiu ubezpieczeniu społecznemu (§ 9 ust. 2 rozporządzenia). Płatnik podzielił stanowisko organu w tym zakresie.

Sąd Apelacyjny niezmiennie podziela utrwalone już stanowisko Sądu Najwyższego przedstawione w postanowieniu z dnia 11 maja 2012 r., I UZ 17/12 (OSNP 2013/11-12/141), w którym Sąd ten przyjął, że wydanie przez organ rentowy wielu decyzji dotyczących wysokości podstawy składek na ubezpieczenie społeczne osobno do każdego ubezpieczonego (pracownika tego samego pracodawcy) nie powinno przekładać się na zwielokrotnienie kosztów zastępstwa procesowego stron. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanego orzeczenia wskazał, że konieczność rozdzielnia spraw przez wydanie osobnych decyzji wobec każdego z ubezpieczonych o ustaleniu wysokości składek, które opłacić ma jeden płatnik, nie jest oczywista. Sąd Najwyższy przyjmował, że możliwe jest objęcie jednym wyrokiem wielu decyzji ustalających płatnikowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zatrudnionych pracowników (por. postanowienie z dnia 17 kwietnia 2009 r., II UZ 12/09, OSNP 2010/23-24/301), rozbieżnie oceniając tylko dopuszczalność skargi kasacyjnej w takich sprawach (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2010 r., I UZ 29/10, z dnia 7 kwietnia 2010 r., I UZ 8/10 i z dnia 20 września 2010 r., I UZ 116/10 – niepublikowane). Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreślił, że nadał znaczenie okoliczności wydania indywidualnych decyzji zwłaszcza przy ocenie zaistnienia szczególnego przypadku przewidzianego w art. 102 k.p.c. Wskazał, że wynikiem postępowania toczącego się w przedmiocie ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników jednego pracodawcy powinna być jedna decyzja skierowana do płatnika składek, jako jednego dłużnika. Wydanie wielu decyzji (dotyczących każdego zainteresowanego pracownika z osobna) jest zabiegiem czysto technicznym i nie powinno się przekładać na zwielokrotnienie kosztów pomocy prawnej udzielonej stronom. W takiej sytuacji nakład pracy pełnomocników stron we wszystkich sprawach nie jest o wiele większy, niż gdyby prowadzona była jedna sprawa z udziałem wszystkich zainteresowanych. Taka niewspółmierność wysokości kosztów pomocy prawnej poniesionych przez stronę wygrywającą proces do stopnia zawiłości sprawy i nakładu pracy pełnomocnika, przy uwzględnienie przedmiotu sporu oraz przebiegu postępowania sądowego, przemawiała za uznaniem takiej sytuacji za wypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 102 k.p.c. (por. uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014 r., II UZP 1/14, OSNP 2014/12/168; a także postanowienia tego Sądu z dnia 25 maja 2018 r., I UK 470/17, LEX nr 2508653 i I UK 353/17, LEX nr 2553875).

Sąd Apelacyjny w całości podzielając powyższe stanowisko - oraz mając też na uwadze, że w rozpoznawanej sprawie pełnomocnicy obu stron przedstawiają stanowiska, które praktycznie są tożsame z argumentacją przedstawioną we wszystkich rozpoznanych sprawach z odwołań płatnika, co oznacza, że nakład pracy poniesionej przez pełnomocników na przygotowanie (opracowanie) tych stanowisk jest zdecydowanie mniejszy w kolejnych analogicznych sprawach - uznał, że ma ono zastosowanie w niniejszej sprawie. Organowi rentowemu przysługuje zwrot kosztów zastępstwa procesowego, ale w stawce minimalnej ustalonej dla spraw dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Wysokość tych kosztów ponad tę kwotę podlegałaby oddaleniu na podstawie art. 102 k.p.c.

Zatem, Sąd Apelacyjny szanując stanowisko stron oraz wyjątkowy charakter art. 102 k.p.c. uznał za zasadne zażalenie organu rentowego i na podstawie art. 397 § 3 w związku z art. 386 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu art. 98 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie zgodnie z wnioskiem. Jednocześnie na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. Sąd orzekł z urzędu o odsetkach należnych stronie wygrywającej od przyznanych kosztów.

sędzia Urszula Iwanowska