Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 6 października 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca: Urszula Iwanowska (spr.)

Sędziowie: Jolanta Hawryszko

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2021 r., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. i J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o podstawę wymiaru składek

na skutek zażalenia organu rentowego na postanowienie zawarte w punkcie II wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 lipca 2021 r., sygn. akt VI U 310/20,

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie i zasądzić od płatnika - Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. na rzecz organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądzić od płatnika na rzecz organu rentowego kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

Jolanta Hawryszko Urszula Iwanowska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 stycznia 2020 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., ustalił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia ubezpieczonej J. C. u płatnika składek Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P., w okresach wskazanych w decyzji.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż ubezpieczona - z tytułu zatrudnienia na stanowisku asystentki prezesa - była zgłoszona przez płatnika składek do ubezpieczeń społecznych w okresie od 20 maja 2011 r. do 30 kwietnia 2015 r. z wynagrodzeniem minimalnym. Następne zgłoszenie J. C. do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u płatnika (także na stanowisku asystentki prezesa) nastąpiło w okresie od 24 sierpnia 2015 r. do 30 maja 2018 r. z wynagrodzeniem określonym na kwotę 10.700 zł. J. C. od 29 września 2015 r. stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą, a następnie korzystała ze zwolnień lekarskich oraz zasiłków macierzyńskiego i rodzicielskiego. Okoliczności faktyczne sprawy wskazują przy tym w ocenie organu rentowego, iż wynagrodzenie ubezpieczonej od 24 sierpnia 2015 r. zostało ustalone w sposób wygórowany i oderwany od ekonomicznej wartości pracy w celu uzyskania przez J. C. wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W odwołaniu od powyższej decyzji Przedsiębiorstwo Budowlane (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wniosło o jej zmianę poprzez określenie wysokości podstawy wymiaru składek zgodnie z wynagrodzeniem ustalonym przez strony. Płatnik zaprzeczył przy tym by ustalenie wynagrodzenia w kwestionowanej przez Zakład wysokości było działaniem obliczonym na uzyskanie przez ubezpieczoną J. C. zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych podtrzymując argumentację przytoczoną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 20 lipca 2021 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (punkt I) oraz zasądził od Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II).

Sąd Okręgowy uzasadniając rozstrzygnięcie zawarte w punkcie II powyższego wyroku wskazał, że po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym uznał, iż odwołanie Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. za niezasadne i dlatego zostało ono oddalone, a to rozstrzygnięcie implikowało konieczność orzeczenia o kosztach procesu, albowiem organ rentowy złożył wniosek o ich zasądzenie na swoją rzecz od płatnika (wniosek ten dotyczył kosztów zastępstwa procesowego).

Orzekając we wskazanym zakresie, sąd pierwszej instancji zasądził od płatnika na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c. to jest zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Płatnik - jako strona przegrywająca sprawę w instancji - zobowiązany był zwrócić organowi rentowemu (wobec złożenia przez Zakład odnośnego wniosku) koszty celowej obrony jego praw. Sąd Okręgowy podkreślił, że w realiach sprawy na wskazane koszty złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będącego radcą prawnym. Dlatego wysokość należnego wynagrodzenia pełnomocnika Zakładu ustalono na podstawie dyspozycji § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 263), zgodnie z którym stawki minimalne wynoszą 180 zł w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zabezpieczenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podleganiu ubezpieczeniom społecznym.

W ocenie tego Sądu z uwagi na fakt, iż podleganie ubezpieczeniom społecznym implikuje obowiązek opłacania odnośnych składek (a w konsekwencji obowiązek prawidłowego określenia podstawy ich wymiar), sprawę o podstawę wymiaru składek należy traktować jako mieszczącą się w dyspozycji przywołanego przepisu, jako sprawę o najbardziej zbliżonym rodzaju do sprawy dotyczącej podleganiu ubezpieczeniom społecznym (vide § 20 przywołanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości).

Z orzeczeniem w przedmiocie zasądzonych kosztów nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w złożonym zażaleniu zarzucił mu:

- naruszenie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (powoływane dalej jako: rozporządzenie) w związku z art. 98 § 1 i 3, art. 99 k.p.c. - poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, iż niniejsza sprawa jest sprawą o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz zasądzenie należnych organowi rentowemu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 180 zł zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia - podczas, gdy sprawa dotyczy ustalenia podstawy wymiaru składek i należne organowi rentowemu koszty procesu winny zostać określone zgodnie z podaną wartością przedmiotu sporu, tj. w wysokości 3.600 zł.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie zawartego w pkt II wyroku z dnia 20 lipca 2021 r., sygn. akt VI U 310/20, poprzez zasądzenie od Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) sp. z o.o. w P. na rzecz ZUS O/S. kwoty 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia,

- zasądzenie od płatnika na rzecz organu rentowego kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podkreślił, że sprawa będąca przedmiotem niniejszego postępowania dotyczyła ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia J. C. podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek Przedsiębiorstwo Budowlane (...) sp. z o.o. w P., w związku z tym ustalenie wysokości zwrotu kosztów zastępstwa procesowego dla organu rentowego od skarżącej winno nastąpić z uwzględnieniem wartości przedmiotu sporu w myśl § 2 rozporządzenia i zostać określone na kwotę 3.600,00 zł - zgodnie z podaną przez organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie z dnia 2 marca 2020 r. wartością przedmiotu sporu określoną na 24.294 zł.

W ocenie skarżącego w sprawie nie mógł znaleźć zastosowania powołany przez Sąd w uzasadnieniu przepis § 9 ust. 2 rozporządzenia, albowiem jego treść wyraźnie wskazuje, iż dotyczy spraw o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym. Niniejsza sprawa jest zaś sprawą o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Dalej skarżący podniósł, że Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 16 stycznia 2018 r., III UZ 12/17 wskazał, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że w sprawach, w których przedmiotem sporu nie jest wysokość zobowiązania składkowego, ale wysokość samej podstawy wymiaru - wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi różnica między deklarowaną przez płatnika składek podstawą wymiaru składek a podstawą wymiaru określoną przez organ rentowy za sporny okres - art. 22 w związku z art. 398 ² § 1 k.p.c. (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2013 r., III UZ 61/13, LEX nr 1396417; z dnia 24 listopada 2016 r., I UZ 41/16, LEX nr 2191449 i powołane tam orzecznictwo; z dnia 19 kwietnia 2017 r., I UZ 63/13, LEX nr 2309618; z dnia 10 października 2017 r., II UZ 59/17, LEX nr 2397614)”. Stanowisko to znalazło także potwierdzenie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2016 r., III UZ|P 17/15 czy w uchwale siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2016 r., III UZP 2/16, której nadano moc zasady prawnej. Dlatego przy ustaleniu wysokości wynagrodzenia pełnomocnika strony wygrywającej niniejszą sprawy należy uwzględnić § 2 pkt. 5 rozporządzenia (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 lutego 2018 r., III AUa 822/16; czy wyrok tego Sądu z dnia 4 marca 2021 r., III AUa 7/21).

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Zażalenie okazało się oczywiście uzasadnione.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że jest to sprawa o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a więc sprawa o prawo majątkowe. Słusznie podnosi skarżący, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony i to od lat jest pogląd, w którym przyjmuje się, iż w przypadku, gdy przedmiotem sporu nie jest wysokość zobowiązania składkowego, ale wysokość samej podstawy wymiaru - wartość przedmiotu sporu stanowi różnica między zadeklarowaną przez płatnika składek podstawą wymiaru składek, a podstawą wymiaru należną według organu rentowego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2012 r., II UK 312/11, LEX nr 1235842 i z dnia 8 listopada 2013 r., II UZ 61/13, LEX nr 1396417, a także z dnia 6 marca 2019 r., II UZ 1/19, LEX nr 2629832). Zatem w przypadku sporu, który nie dotyczy ustalenia obowiązku ubezpieczenia społecznego, ale wysokości samej podstawy wymiaru składek z tego tytułu, wartość przedmiotu sporu wyraża się różnicą między podstawą wymiaru składek przyjętą przez płatnika składek, a podstawą wymiaru składek określoną w decyzji organu rentowego.

Ponadto podkreślić należy, że Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w uchwale z dnia 20 lipca 2016 r., III UZP 2/16, mającej moc zasady prawnej, przesądził już ostatecznie o słuszności przyjętego wcześniej przez sądy sposobu ustalania należnych kosztów w tego typu sprawach. Uchwała ta została wprawdzie podjęta na gruncie obowiązujących wówczas rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z 2002 r. i przed zmianą przepisów dotyczącą określenia wysokości należnych kosztów zastępstwa procesowego w sprawach o objęcie ubezpieczeniem społecznym, które obecnie określone są stawką stałą, jednakże aktualność zachowały rozważania Sądu Najwyższego odnoszące się do kwestii spraw, w których przedmiotem sporu jest bądź to wysokość samych składek na ubezpieczenie społeczne, bądź (jak w tym przypadku) wysokość podstawy wymiaru składek. Sąd Najwyższy wprost bowiem wskazał, że w sprawach dotyczących wymiaru składki, minimalne stawki wynagrodzenia pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym (także adwokatem) powinny być ustalane z uwzględnieniem wartości przedmiotu sprawy (wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia), zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w odpowiednich przepisach kolejnych rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości, regulujących kwestię należnych opłat za czynności radców prawnych/adwokatów. Przepisy te mają bowiem niewątpliwie zastosowanie także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, co wynika choćby z tytułu rozdziału, w którym zostały umieszczone.

Powyższe rozważania, w niniejszej sprawie również winny skutkować zastosowaniem § 2 rozporządzenia do orzeczenia o kosztach zastępstwa procesowego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł, jednocześnie wyjaśniając, że wartość przedmiotu sporu została określona przez stronę w odpowiedzi na odwołanie na kwotę 24.294 zł. Ponieważ wskazana wartość przedmiotu sporu nie była kwestionowana przez odwołującego się w sprawie płatnika Sąd Apelacyjny na podstawie art. 397 § 3 k.p.c. w związku z art. 386 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt. 5 rozporządzenia zmienił zaskarżone orzeczenie zasądzając na rzecz organu rentowego od płatnika kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w miejsce orzeczonej przez sąd pierwszej instancji kwoty 180 zł.

Nadto, w odpowiedzi na wniosek skarżącego, sąd odwoławczy orzekł o kosztach postępowania zażaleniowego i mając na uwadze wartość przedmiotu zaskarżenia – 3.420 zł – na podstawie § 10 ust. 2 pkt. 2 w związku z § 2 pkt. 3 rozporządzenia zasądził od płatnika składek na rzecz organu kwotę 450 zł (1/2 z kwoty 900 zł).

Jolanta Hawryszko Urszula Iwanowska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk